Научная статья на тему 'Neft məhsullarinin heterogen-katali̇ti̇k demerkaptani̇zasi̇yasinin mexani̇zmi̇ və ki̇neti̇k modeli̇'

Neft məhsullarinin heterogen-katali̇ti̇k demerkaptani̇zasi̇yasinin mexani̇zmi̇ və ki̇neti̇k modeli̇ Текст научной статьи по специальности «Химические технологии»

CC BY
46
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
demerkaptanizasiya / heterogen-katalitik sistemlər / klinoptilolit / kinetik model. / demercaptanization / heterogeneous-catalytic systems / clinoptilolite / kinetic model.

Аннотация научной статьи по химическим технологиям, автор научной работы — T. T. Yarməmmədov, A. C. Əfəndi, N. F. Aykan, İ. H. Məlikova, H. M. Fərəcov

Neft və neft məhsullarının demerkaptanizasiyası üçün klinoptilolit üzərinə çökdürülmüş Co–Fe və Mn– Fe/üzvi liqand əsasında yeni heterogen birnüvəli katalitik sistemlər yaradılmışdır. merkaptanlı neft aktivlikləri öyrənilmişdir. Etilmerkaptanın demerkaptanizasiyası model reaksiyasında sistemin katalitik aktivliyi və reaksiyanın kinetik qanunauyğunluqları öyrənilmiş, mexanizmi və kinetik modeli təklif edilmişdir.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MECHANISM AND KINETIC MODELS HETEROGENEOUS CATALYTIC DEMERCAPTANIZATION OF THE PRODUCTS OIL

There has been created a new heterogen-binuclear catalytic system Co–Fe, Mn–Fe–organic ligand covered on clinoptilolite for demercaptanization of oils and oilproducts. At the model reaction of demercaptanization of ethyl mercaptan there have been studied catalytic activity of the system and kinetic objective laws of reaction. The scheme of its mechanism and kinetic model have been offered.

Текст научной работы на тему «Neft məhsullarinin heterogen-katali̇ti̇k demerkaptani̇zasi̇yasinin mexani̇zmi̇ və ki̇neti̇k modeli̇»

UOT 541.1.17;544.4;544.342;547.1.13

NEFT M9HSULLARININ HETEROGEN-KATALiTiK DEMERKAPTANiZASiYASININ

MEXANiZMi V9 KiNETiK MODELi

T.T.Yarmammadov, A.C.Ofandi, N.F.Aykan, i.H.Malikova, H.M.Faracov

Azdrbaycan MEA M.Nagiyev adina Kataliz vd Qeyri-uzvi Kimya institutu

iradam@rambler.ru Redaksiyaya daxil olmu§dur 05.03.2013

Neft va neft mahsullarinin demerkaptanizasiyasi ugun klinoptilolit uzarina gokdurulmu§ Co-Fe va Mn-Fe/uzvi liqand asasinda yeni heterogen birnuvali katalitik sistemlar yaradilmi§dir. merkaptanli neft aktivliklari oyrsnilmiijdir Etilmerkaptanin demerkaptanizasiyasi model reaksiyasinda sistemin katalitik aktivliyi va reaksiyanin kinetik qanunauygunluqlari oyrsnilmi^, mexanizmi va kinetik modeli taklif edilmi§dir.

Agar sozlar: demerkaptanizasiya, heterogen-katalitik sistemlar, klinoptilolit, kinetik model.

Giri§

Neftin va neft mahsullarinin tarkibinda olan merkaptanli birla§malar neft mahsullarinin keyfiyyatina manfi tasiri ila barabar, onlarin 9i-xarilmasi, naqli va emali proseslarinda istifada olunan avadanliqlarin korroziyasina sabab olaraq onlari siradan 9ixarir va ekoloji problemlar ya-radir. Qeyd etmak lazimdir ki, neft va neft mahsullarinin onlarin tarkibindaki digar kukurdlu birla§malardan tamizlanma usullari 9ox i§lansa da, merkaptanlardan tamizlanma az oyranilmi§-dir. Neft mahsullarinin merkaptanlardan hal-ha-zirda tamizlanmasi asasan klassik kimyavi usul-larla, yani qalavi va tur§u mahlullarindan va digar kimyavi reagentlardan istifada etmakla ney-tralla§dirmaqla aparilir. Lakin bu usulla merkap-tanlari 50-60%-dan 9ox tamizlamak mumkun ol-mur, eyni zamanda bu proseslar kulli miqdarda reagentlar, mahlullar va s. istifada olunmaqla apanlir. Ham9inin burada bir sira texnoloji va ekoloji problemlar yaranir [1-6]. Son zamanlar demerkaptanizasiya proseslarinin katalizatorlarin i§tiraki ila aparilmasi diqqati calb edir. Bu zaman asasan aluminium-silikat katalizatorlarindan istifada edilir va proses hidrogen i§tiraki ila 9ox yuksak temperaturlarda 800-1000°C-da aparilir. 9n 9ox istifada olunan katalizatorlar aluminium oksid uzarinda Co, Mo, Ni, Mo, MoS2 katalitik sistemlaridir [7-11]. Bu katalitik sistemlar yuksak temperaturlarda aktivlik gostardiklari u9un boyuk enerji talab olunur, onlarin dezaktivla§madan son-ra regenerasiyasi 9atin hayata ke9irilir [11].

Tacrubi hissa

Bu baximdan demerkaptanizasiya proses-lari u9un yerli xammal asasinda hazirlana bilan

katalitik sistemlarin yaradilmasi qar§iya qoyul-mu§dur. Qeyd etmak istardik ki, klinoptilolit uzarina 9okdurulmu§ Co-Fe, Mn-Fe uzvi li-qandli katalizarorlar k.e.d., professor G.Suley-manov va b. tarafindan alinaraq tasdiq edilmi§-dir [8, 13]. Neft mahsullarinin demerkaptanizasiyasi u9un Mo, Co, V, Ni, P oksidlari, Co, Mn, Fe-un isa uzvi liqandlari asasinda onlari Al2O3, SiO2, mordenit, klinoptilolit uzarina 9okdurul-makla yeni katalitik sistemlar alinmi§ va onlarin demerkaptanizasiya proseslarinda aktivliklari muayyan edilmi§dir [12, 13]. Alinmi§ naticalar cadval 1-da verilmi§dir. Burada qeyd etmak lazimdir ki, neft mahsullarinin tarkibinda olan asasan C1-C4 merkaptanli birla§malari demer-kaptanizasiyaya ugrami§lar. Onlarin tarkibinda olan tiofuran, tiofanlarin demerkaptanizasiyasi az ba§ vermi§dir. Prosesin kinetik qanunauygunluqlari asas parametrlarin geni§ dayi§ma intervalinda tadqiq olunmu§dur.

Naticalarin muzakirasi

ilkin olaraq yungul benzinda hall olun-mu§ etilmerkaptandan ibarat model sistem ha-zirlanmi§dir. Burada etilmerkaptanin miqdari real benzin fraksiyasina yaxin olan miqdarda -0.2-0.6 q/l goturularak bir ne9a numuna hazir-lanmi§dir. Qeyd edak ki, istar ilkin goturulan maddalarin, istarsa da alinan birla§malarin miq-darina nazarat xromatoqrafik, iQS va digar ana-liz usullari ila hayata ke9irilmi§dir. Bu zaman asas gostaricilar kimi alinmi§ sarbast kukurdun va doymu§ karbohidrogenlarin miqdarinin tayin edilmasi ila prosesin gostaricilarini muayyan etmak olar.

Cэdvэl 1. Katalitik sistemlэrin гсП тэЬБиЦаппш demerkaptanizasiya prosesindэ aktivliklэrinin tэdqiqi

Kata1itik sistem1эr Merkaptan1l beпziпin tэmiz1эпmэ dэrэcэsi КаШ!^ sistem1эr Merkaptan1l beпziпin tэmiz1эпmэ dэrэcэsi

Мо03/А1203 68 Бе-Мо/А1203 75

У205/Л120э 60 Ni-MoO3/A12O3 70

MoOз/SiO2 64 MoO3/k1inopti1o1it 75

V2O5/SiO2 60 Co2O3/k1inopti1o1it 72

У-Р-0/Л1203 62 Со-Ре/кНпорШоШ 92

^Р-0/8Ю2 60 Mn-Fe/k1inopti1o1it 86

V-Mo-O/Al2Oз 72 MoO3/шoгdenit 60

V-Mo-O/SiO2 70 Co2O3/шoгdenit 60

Со-Мо/Л1203 74 Co-Fe/шoгdenit 74

Мп-Ре/Л1203 76 Mn-Fe/mordenit 78

Бешегкар1ап12а81уа ргоБеБшт ктейк ча-пипаиу§ип^1апш оугэптэк тэдБэё1 Пэ tem-peraturuп eti1merkaptaшn феугИтэ ёэгэсэв1пэ, Ьазда 8021э, beпziпiп tэmiz1эпmэ ёэгэсэв1пэ tэ-бугаш^^и Eti1- уэ propi1merkaptaп1aпп

beпziпiп а§а§1 даупауап 303-353 К Йгакв1уа1а-ппёа miqdaпшп 0.2-0.6 д/1 агаБтёа ёэу1§ё1у1-ш пэzэrэ a1araq [14-17] ёешегкар1ап12ав1уауа temperaturuп Ьи iпterуa1da dэyi§mэsiпiп tэsiri бугеш^^^.

... Konveгsiya, АИпап kukurdun miqdaп А1шап ЬШап1апп miqdan

Кашшк sisteш1эr % ч шо1 ч шо1

7=313 К

MoO3/A12O3 72 0.071 0.0022 0.063 0.0011

MoOз/SiO2 70 0.070 0.021 0.058 0.0110

V2O5-MoO3/A12O3 75 0.077 0.024 0.069 0.0012

Co-MoOз /Al2Oз 76 0.078 0.025 0.070 0.00121

Fe-MoO3/A12O3 73 0.074 0.0023 0.062 0.0012

MoO3/k1inopti1o1it 77 0.083 0.0026 0.072 0.0013

Co2O3/k1inopti1o1it 75 0.077 0.0024 0.077 0.00123

MnO2/k1inopti1o1it 78 0.080 0.025 0.074 0.00125

Co-Fe/k1inopti1o1it 96 0.098 0.0030 0.086 0.00154

Mn-Fe/k1inopti1o1it 95 0.090 0.028 0.073 0.00146

7=323 К

MoOз/Al2Oз 76 0.0025 0.0078 0.070 0.0012

MoO3/SiO2 74 0.0023 0.074 0.062 0.0011

V2O5-MoOз/Al2Oз 80 0.0026 0.082 0.075 0.0013

^^о03 /A12O3 80 0.0026 0.082 0.075 0.0013

Fe-MoO3/A12O3 73 0.025 0.0078 0.070 0.0012

MoO3/k1inopti1o1it 80 0.026 0.0082 0.075 0.0013

Co2O3/k1inopti1o1it 78 0.026 0.0081 0.072 0.0030

MnO2/k1inopti1o1it 82 0.027 0.0082 0.073 0.0014

Co-Fe/k1inopti1o1it 98 0.016 0.0097 0.092 0.0152

Mn-Fe/k1inopti1o1it 97 0.014 0.0096 0.090 0.0150

7=333 К

MoO3/A12O3 80 0.0025 0.082 0.075 0.0013

MoOз/SiO2 76 0.0023 0.078 0.070 0.0012

V2O5-MoO3/A12O3 84 0.0026 0.097 0.078 0.0013

Co-MoO3 /A12O3 85 0.0027 0.098 0.079 0.0013

Fe-MoOз/Al2Oз 78 0.0025 0.090 0.072 0.0012

MoO3/k1inopti1o1it 85 0.0027 0.098 0.079 0.0013

Co2O3/k1inopti1o1it 80 0.0025 0.082 0.075 0.0013

MnO2/k1inopti1o1it 90 0.0026 0.099 0.078 0.0013

Co-Fe/k1inopti1o1it 99 0.0031 0.102 0.093 0.0016

Mn-Fe/k1inopti1o1it 99 0.102 0.0031 0.093 0.0016

Cэdvэl 2. Eti1merkaptaшn muxtэ1lГ kata1izator1aпn 1§1^гак1 Пэ demerkaptanizasiyasl, р=1.0 8ааГ:

lGG

a

y

e

Ê

o Ko

95

9G

85

8G

75

7G

Çakil 1. Etilmerkaptanin demerkaptanizasiya prosesinda Temperaturun katalitik sistemlэrin aktivliklarina tasiri: l - MoO3/Al2O3, 2 -MoO3/SiO2, 3 - V2O5-MoO3/Al2O3, 4 - Co-MoO3/Al2O3, 5 - Fe-MoO3/Al2O3, б -MoO3/klinop., 7 - Co2O3/klinop., 8 -MnO2/klinop., 9 - Co-Fe/klinop., 10 - Mn-Fe/klinop.

3G3 3l3

323 333

343 T, K

Л1тш1§ naticalardan (cadval 2, çakil 1) görünür ki, MoO3/Al2O3, V2O5-Mo-O3/Al2O3, Co-Mo-O/Al2O3, Co2Ö3/klinoptilolit, MnÜ2/kli-noptilolit va s. içtirakinda 313 K-da etilmerkaptanin konversiyasi 70-80% arasinda dayiçir va temperaturun 323 K-dan va 333 K-a qadar qaldinlrnasi etilrnerkaptanin konversiyasini bir qadar artiraraq 8G-85%-a gatirib çixarir.

Yalniz Mn-Fe va Co-Fe üzvi liqandlarin klinoptilolit üzarina çökdürülшasi ila allnшl§ katalitik sisternlar açagi teшperaturlarda bela etilшerkaptanlaпn konversiyasinin 94-96%, nis-batan yuxari ternperaturlarda isa (333 K-da)

99% olrnasini taшin edir. Л1тш1§ katalitik sisternlar içarisinda nisbatan yaxçi naticalar gös-tarrni§ katalitik sisteшlarin aktivliyina kontakt rnüddatinin da tasirini da tadqiq etrni§ik. Tad-qiqatin naticalarindan göründüyü kiшi (§akil 2) 8-10 daq kontakt rnüddatinda katalitik sisternlar yüksak aktivlik nüшayi§ etdirarak etilrnerkaptanin konversiyasinin 98-99% haddini tarnin eda bilirlar. Hazlrlanшl§ model sisternlarin de-merkaptanizasiyanin cadval 1-da verilrni§ naticalarindan göründüyü kiшi, benzinin demerkap-tanizasiyasinin bir qadar yüksak olrnasi onun tar-kibinda digar qariçiqlarin olшasl ila izah olunur.

lGG 95 9G

o4

•^85

t" 75

7G

65

4 6 Т, daq

lG

Çakil 2. Etilrnerkaptanin demerkaptanizasi-yasi prosesinda kontakt rnüddatinin kata-lizatorun aktivliyina tasiri: 1 - MoO3/Al2O3, 2 - Co-MoO3 /Al2O3, 3 - MnO2/klinop., 4 - Mn-Fe/klinop., 5 - Co-Fe/klinop.

G

2

8

Qeyd etrnak lazlшdlr ki, Co-Fe va Mn-Fe ferrosen asasli susuz üzvi liqandlari Cl2HlGCo-FeO2Cl2 va C^uMn-FeOCh klinoptilolit üzarina çökdürülшakla allnшl§ katalitik sisteшlar çox yüksak aktivlik nürnayi§ et-dirrni§lar. Burada asasan a^^ole^Hu шer-kaptanlarda C-S davarnli rabitasinin qlпlшasl

^ün aktiv шarkaz olan шetal ila qarçiliqli tasir naticasinda oksidla^a reduksiya prosesi ba§ verir va bunun naticasinda C-S rabitasi qirilir va sarbast kükürd va a^^ole^Hu alkanlar alinir. Deшerkaptanizasiya prosesinin шexaniz-rnini açagidaki kiшi tasavvür etшak olar:

ki

1. C2H5SH+Z [C2H5SH]Z

A -l AZ

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

k2

2. 2[C2H5SH]Z+O2 ZC2^C2H5+S+[H2O]Z

AZ - 2 R

3. ZC2H5C2H5 «-K^C4Hl0+Z

ZR -3 R

4. [C2H5SH]Z+O2 —k4->2CO2+S+3[H2O]Z

AZ M

5. [H2O]Z H2O+Z

K-5

k6

6. 2[C2H5SH]Z+H2O->Z(C2H6)+S+[C2H5OH]Z

AZ F M E

k7

7. 2[C2H5SH]Z+O2-1->[CH2=CH2]Z+[C2H5OH]Z

AZ D

kB

В. [CH2=CH2]Z «K- D+Z

9. 2[C2H5OH]Z+H2O Z[C2H5OC2H5]+H2O

E -9 N

10. Z[C2H6] F+Z

F K-10

kii

11. Z[C2H5OC2H5] <H^C2H5OC2H5+Z

N -l 1 N

12. Z[C2H5OH] -Ä^^OH+Z

K-l2 ^ E

W1 = k1 PA C Z - K-1CAZ

W2 = k 2 PO2 CAZ

W3 = k3CZR - K-3 PR CZ

W4 = k 4 CAR PO2

W5 = k5CZ[H2O] — K -5 PH2OC Z

W6 = k6 C[AZ] ' PH2O

W7 = k7 CAZ ■ PO2

WB = kBCDZ - K-BPDCZ

W9 = k9 CEZ - K-9 PE CZ

W10 = k10 CFZ — K-10 PFCZ

W11 = k11CZN - K-11PFCZ

W12 = k12 C ZN — K-12 PN C Z

^A^Z 2 2 2

d"dT = —k1 PA CZ + K-1CAZ — k 2CAZ — k 4CAZ — k5CAZ PH2O — k7 CAZ PO2

CAz[k2 + k6PH2O + k 7 Po2] + [k 4 + K-1 ]C AZ = 0

C = ± [K-1 + k4 ] ^(k2 + k6Ph20 + k7Pp2)2 + 4(k2 + k6PH.O + k7 AZ 2[k 2 + k6 Ph2o + k7 Po2]

dRZ = k C2 P + K C P — k C

dT _ 2^AZ7 O2 R ft3^RZ

C = k2CAZ PO2 + K-3C Z PR CRZ = i

k3

' = k 1 C 2 7 ^^ I ^^ Q ^Q C

dT

7 AZ O2 1 -1 V-8^D^Z ,V8^DZ

k C2 P + K PC

7 AZ O2 -8 D Z

C =

DZ ,

k8

C

d dT = k7CEZ - k9CEZ + k9CNZPH2O - k9CEZ - k7CEZ + K-9CNZPH2O

C 2 = k7CEZ + k9CNZ PH2O CEZ = k

9

cfz 2

d dT = k6CaAZPH2O + K-10PFCZ - k10CFZ

k C2 P +K PC

C _ 6 AZ H2O -10 F Z CFZ

k10 C

d nz = l C 2 - K c P + K PC - K C

dT 9 AZ ^-H^N^Z -1^NZ

C = k9CAZ + K-11PN C Z C NZ K-9 + kn

CZ

d~ = k-1caz - k1CZPA + K-3CZR - k3PRCZ + k8CDZ - K-8PDCZ + k10PF -

dx

— K-10CZPF + k11CZN - K-11CZPN + k12CEZ - K-12PECZ

Cz

dC,

K-1CAZ + K-3C ZR + k8CDZ + k10C ZF + k11CZN + k12CEZ kx Pa + k3 Pr + k8 Pd + K -10 Pf + K -11PN + k12 PE

[H2O] = lc2P + kC P + k p c -kC

dT _ ^2 AZ O2 4 AZ O2 V-5^H2O^Z 5 (H2O)

C + C + C + C + C + C + C + C = 1

Z AZ RZ (H2O)t FZ DZ EZ NZ 1

k p2 p + k C + k p c

C = AZ7 O2 H2O^Z

C [H2O] = k5

A - merkaptanlar, Z - katalizatorun aktiv mar-kazi, AZ - araliq kompleks, R - C4Hi0, F -C2H6, D - CH2=CH2, E - C2H5OH, N - sada efir, M - sarbast kükürd.

Alinmi§ kinetik tanliklarin parametrlarini qiymatlandirmak ûçûn Arrenius tanliyi sürat sa-bitini va adsorbsiya tarazliq sabitlarinin temperaturdan asililiq tanliklarindan istifada etmak olar:

e '

kef = K0 exp(--f)

RT'

kj = K 02exp(-RT ).

Eef va Qi - yani aktivlik enerjisi va adsorbsiya istiliyi tacrübi naticalarina asaslana-raq kompüterda WÎNDOVS XP sisteminda Pa-yelin optimallaçma üsulu ila hesablanib. Opti-mallaçma kriteriyasi kimi kinetik model asasinda tacrübi va hesablanan naticalarin orta kvadratik dayiçmasi götürülmü§dür (cadval 3).

F =ZZ

i=1 j=1

tac hes

wi - wj

w

tec

Cadval 3. Etilrnerkaptanin demerkaptanizasiya prosesinin kinetik tanliyinin parametrlari

k,, K-, 3i3 323 333 lnK0 E Q,

ki 0.625- i0-3 0.472Ы0-3 0.346i- i0-3 -5.7 - 36.2

K-1 0.442i- i0-3 0.2i36- i0-2 0.0928- i0-2 3.8 - i6.3

k2 0.5432- i0-2 0.834Ы0-2 i.02i-i0i -4.6 85.6 -

K-2 0.3i0i-i0-2 0.i036-i0-2 0.876Ы0-3 6.i - 20.7

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

k3 0.7i4i-i0-3 0.9782- i0-3 i.3566- i0-2 8.2 - i9.4

K-3 0.i832- i0-2 0.4273-Ю-2 0.i836-i0-2 6.4 - i8.i

k4 0.432i- i0-2 0.432Ы0-2 0.986Ы0-2 -4.2 78.6 -

k5 0.3476- i0-2 0.662- i0-2 0.8792- i0-2 -4.0 - i7.2

K-5 0.i832- i0-2 0.674Ы0-2 0.0524- i0-2 7.4 - i5.4

k6 0.583Ы0-2 0.8470- i0-2 i.i23i-i0i 5.2 44.2 -

k7 0.6482- i0-2 0.963Ы0-2 i.3645-i0i 7.i 74.3 -

k8 0.324i- i0-3 0.5882- i0-3 0.863i- i0-3 5.4 - i8.4

K-8 0.82i4-i0-3 0.6i34- i0-3 0.3243- i0-3 3.7 - i6.6

k9 0.743Ы0-2 0.936Ы0-2 i.3436-i0i 5.8 56.2 -

ki0 0.4632- i0-2 0.8472- i0-2 i.2637- i0- 4.7 - i2.4

K-io 0.6334- i0-3 0.464Ы0-3 0.2i44-i0-3 6.4 - i5.6

kii 0.2ii2- i0-2 0.364Ы0-2 0.5634- i0-2 -5.3 - i3.3

K-ii 0.5542- i0-2 0.4i33-i0-2 0.2234- i0-2 4.6 - i4.8

ki2 0.4356- i0-2 0.7354- i0-2 0.942Ы0-2 -4.4 - i5.8

K-i2 0.7648- i0-2 0.533Ы0-2 0.3754- i0-2 5.4 - i8.2

Muvafiq olaraq surat sabitlarinin va ak-tivlal§ma enerjisi qiymatlari alinmi§dir. Aktiv-la§ma enerjisinin qiymati 85.0 kC/mol olmu§-dir. Alinmi§ kinetik model goturulmu? hadlar daxilinda tacrubi naticalari kifayat qadar yax§i izah edir va xata 7-8% ta§kil edir.

8dabiyyat siyahisi

1. Пат. №2272066 РФ. Способ удаления и нейтрализации сероводорода и меркаптанов и установка для их осуществления /Андрианов В.М., Аксаков Р.Р., Рамазанов Н.Р. 2006.

2. Masahiro T., Mayumi B., Hassein Z., Tamfeck T. Neutralization of the acidified see water eggbuent from the tem gaz desulfurization process experimental investigation dynamic modeling and simulation // Ind. and Eng. Chem. Res. 2006. V. 45. №18. P. 6339-6348.

3. Pat N CA2493034A1. EP1526166 A4. USA. Method for desulfurization of liquid hydrocar-

bons and process for production of hydrogen for fuel cells / Tadashi Kisen, Hiroto Matsumo-to, Hisashi Katsuno, Kazuhito Saito. 2007.

4. Дроздов К.М. Реагент для избирательной очистки сероводорода от окислов углерода. Уфа: УГУ, 2005. 255 с.

5. Pat. N 6939444 USA. Sulfur-bearing resinous treatment systems / Instad C.C. Stanley D.M., Hruick T.J., Albert K.T., Rendon K.N. 2005.

6. Пат. № 2534998/04 РФ. Гидроочистка углеводородного сырья / Парахин О.В., Леонова К.А., Климов О.В. 2005.

7. Катализатор процесса FCC - снижение содержания серы в бензине и дизельном топливе - приоритетная цель совершенствования катализаторов. Обзор зарубежной печати. Перевод Липкина Г.И. // Мир нефтепродуктов. 2006. № 1. С. 38-39.

8. Алиев А.М., Сулейманов Г.З., Аскеров Г.Р., Кулиев А.С., Курбанов З.Г., Хидирова Л.Ф., Рустамова А.И. Исследование процесса де-

T.T.YARM9MM9DOV уэ b.

43

меркаптанизации до элементарной серы некоторых нефтепродуктов с помощью каталитической системы (Mn-Fe и Со^е)-безводный клиноптилолит // Хим. пром. сегодня. 2008. № 8. С. 16-19.

9. Масагутов Р.М. Алюмосиликатные катализаторы, их свойства при очистке нефтепродуктов. М.: Экология, 2003. 286 с.

10. Pat. Í 0154. Az.R. Kükürdlü neft mahsullannin elementar kükürda qadar demerkaptanizasiya üsulu / Qurbanov Z.H., §axtaxtinski T.N., Qu-liyev A.S., Litvi§kov Y.N., Muradxanov R.M., Ofandiyev A.C. 2005.

11. Пат. № 2230096 России. Способ очистки легких углеводородных фракций от сернистых соединений / Мазгаров А.М., Вильдаманов А.Ф., Коробков Ф.А. 2004.

12. Ярмамедов Т.Т., Манафов М.Р., Меликова И.Г., Зайцева З.А., Шахтахтинский Т.Н. Новые гетерогенные катализаторы демеркапта-низации нефти и нефтепродуктов // Химия и технология топлив и масел. 2011. № 3(565). С. 22-26.

13. Yarmammadov T.T., Süleymanov G.Z., Mali-kova Í.H., Oliyev S.A. Neft va neft mahsul-

lannin yeni heterogen katalizatorlann i§ti-raki ila kükürdlü birla§malardan tamizlan-masi prosesinin takmilla§dirilmasi // Azar-baycan neft tasarrüfati. 2010. № 5. S. 38-41.

14. Yarmammadov T.T., Süleymanov G.Z., Mali-kova i.H., Faracov H.M., Manafov M.R. Mer-kaptanli neft mahsullarinin va qazkonden-satini klinoptilolit-(Co-Fe) katalizatorunun i§tiraki ila demerkaptanizasiya reaksiya ki-netikasinin tadqiqi //Azarbaycan kimya jur-nali. 2008. № 4. С. 130-133.

15. Ахмадулина А.Г., Киселев Б.В., Нургалаева Ф.М. и др. Гетерегенно-каталитическая де-меркаптанизация легкого углеводородного сырья // Нефтепереработка и нефтехимия. 1994. № 2. С. 39-41.

16. Ахмадулина А.Г., Ахмадулин Р.М., Смирнов В.А. Опыт гетерогенно-каталитической демер-каптанизации сырья МТБЭ на ОАО "Слав-нефть-Ярославнефтеоргсинтез" // Нефтепереработка и нефтехимия. 2005. № 3. С. 15-17.

17. Сигэру Оаэ. Химия органических соединений серы / Пер. с японского Ян Юн Бин, под ред. Нефедова Б.К. М.: Химия, 1975. 512 с.

МЕХАНИЗМ И КИНЕТИЧЕСКАЯ МОДЕЛЬ ГЕТЕРЕОГЕННО-КАТАЛИТИЧЕСКОЙ ДЕМЕРКАПТАНИЗАЦИИ НЕФТЕПРОДУКТОВ

Т.Т.Ярмамедов, А.Дж.Эфенди, Н.Ф.Айкан, И.Г.Меликова, Г.М.Фараджев

Создана новая гетерогенно-биядерная каталитическая система Co-Fe, Mn-Fe-органический лиганд, нанесенная на клиноптилолит, для демеркаптанизации нефтей и нефтепродуктов. На модельной реакции демеркапта-низации этилмеркаптана изучены каталитическая активность системы и кинетические закономерности реакции. Предложена схема ее механизма и кинетическая модель.

Ключевые слова: демеркаптанизация, гетерогенно-каталитические системы, клиноптилолит, кинетическая модель.

MECHANISM AND KINETIC MODELS HETEROGENEOUS CATALYTIC DEMERCAPTANIZATION OF THE PRODUCTS OIL

T.T.Yarmamedov, A.Dzh.Efendi, N.F.Aykan, I.G.Melikova, G.M.Faradjev

There has been created a new heterogen-binuclear catalytic system Co-Fe, Mn-Fe-organic ligand covered on clinop-tilolite for demercaptanization of oils and oilproducts. At the model reaction of demercaptanization of ethyl mercaptan there have been studied catalytic activity of the system and kinetic objective laws of reaction. The scheme of its mechanism and kinetic model have been offered.

Keywords: demercaptanization, heterogeneous-catalytic systems, clinoptilolite, kinetic model.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.