Научная статья на тему 'НАЗАРИ АҲЛИ ТАҲҚИҚ РОҶЕЪ БА ТАҲВИЛҲОИ ТАРҶУМА'

НАЗАРИ АҲЛИ ТАҲҚИҚ РОҶЕЪ БА ТАҲВИЛҲОИ ТАРҶУМА Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
497
46
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
переводческие трансформации / виды / взгляды / Л.С. Бархударов / Л.К. Латышев / В.Н. Комиссаров / художественный перевод / translation transformations / types / views / L.S. Barkhudarov / L.K. Latyshev / V.N. Komissarov / literary translation

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Максудов Умед Олимович

Изучение различных переводов перевода проводится очень редко при условии, что это связано со статистическим анализом. Поэтому, сравнивая ИТ и ПТ, мы постарались выделить несколько факторов использования переводческих трансформаций в процессе отдельных видов перевода. В статье обсуждаются взгляды ученых и исследователей в этой области, а также о переводческих трансформаций, и основная цель написания этой статьи это, прежде всего, экскурсия по историческому изучению переводческих трансформаций и их видов. Переводческая трансформация используется для того, чтобы в процессе перевода грамматические, лексические, элементы и языковые единицы исходного и переводного текста не совпадают. Изучение, анализ и определение видов переводческой трансформации, и сравнение классификаций переводческих трансформаций ученых в области перевода. Автор считает, что в практическом переводе редко встречаются переводческие трансформаций, упомянутые в чистом виде. Они более тесно связаны в разных ситуациях. Конечно, рассмотренные выше классификации переводческих трансформаций являются условными и не охватывают все методы перевода. Недостатком любой классификации является то, что ее авторы не предоставляют полной и четкой информации о специфике переводческой трансформации. Одним из основных элементов художественного перевода является то, что он имеет эстетический эффект и привлекает читателя к воспитанию. Дословный перевод не всегда повторяет эстетический эффект и оригинальность художественного текста, так как полностью соблюдает языковых норм. Следовательно, эквивалентный перевод должен быть авторитетным произведением, таким как оригинал, чтобы читатели оригинального произведения и перевода испытывали одинаковые чувства.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

RESEARCHERS «VIEW ON THE TRANSLATION TRANSFORMATIONS

The study of various translations of translation is carried out very rarely, provided that it is associated with statistical analysis. Therefore, comparing ST and TT, we tried to highlight several factors in the use of translation transformations in the process of certain types of translation. The article discusses the views of scientists and researchers in this area, as well as about translation transformations, and the main purpose of this article is, first of all, a tour of the historical study of translation transformations and their types. Translation transformation is used to ensure that the grammatical, lexical, elements and linguistic units of the source and translated text do not coincide in the translation process. Study, analysis and definition of types of translation transformation, and comparison of the classifications of translation transformations of scientists in the field of translation. The author believes that translation transformations mentioned in their pure form are rarely found in practical translation. They are more closely related in different situations. Of course, the classifications of translation transformations discussed above are conditional and do not cover all translation methods. The disadvantage of any classification is that its authors do not provide complete and clear information about the specifics of translation transformation. One of the main elements of literary translation is that it has an aesthetic effect and attracts the reader to education. Literal translation does not always repeat the aesthetic effect and originality of the literary text, since it fully complies with linguistic norms. Therefore, the equivalent translation must be an authoritative work, such as the original, so that the readers of the original work and the translation have the same feelings.

Текст научной работы на тему «НАЗАРИ АҲЛИ ТАҲҚИҚ РОҶЕЪ БА ТАҲВИЛҲОИ ТАРҶУМА»

УДК 81.44

НАЗАРИ АХДИ ТАХДИ^ РО^ЕЪ БА ТАХрИЩОИ ТАРЧУМА

Максудов У. О.

Маркази илмии Хуцанди Академиям миллии илщои Тоцикистон

«... Ман гоя, сохтор, мазмун вамундарицаро х;ифз кардам... Ман ниёз ба тарцумаи тах;туллафзй надорам, балки тащо мазмуну му^таво ва таъсиру ицтидори вожа^ои алощдаро дар тарцума такрор кардам ва гумон доштам, ки хонанда муодилнокиро на аз руи натица, балки нуфузи он талаб мекунад».

Ситсерон

Тахкики тахвилхои тарчума аз чониби Л.С. Бархударов, В.Т. Гак, О.Каде, В.Н. Комиссаров, Л.К. Латишев, Я.И. Ретскер ва А.Швейтсер тахкику баррасй ёфта, навъхои тахвили тарчума (минбаъд ТТ)-ро гурухбандй шудаанд.

Новобаста аз фаровонии адабиёти сохавй дар байни олимону мухаккикон таърифи ягонаи ТТ ба назар намерасад. Аксари таърифот мохияти аслии ТТ-ро ба таври васеъ тавзех надодаанд. Масалан, дар осори илмии В.Н.Комиссаров, Я.И.Ретскер ва Г.М.Стрелковский мафхуми «тахвили тарчума» бидуни таъриф истифода шудааст.

Корбурди усулхои тарчумаро олимони соха ба ду навъ чудо намудаанд. Масалан, дар пайравй ба таълимоти Отто Каде, Л.К. Латишев усулхои тарчумаро ба ду гурух таксим кардааст: а) иваз/табдил; б) тагйир/тахвил [26, 95]. Ин таснифот имкон медихад, ки хар навъи тарчумае, ки ба гурухи «табдил ё ивази тарчума» ворид намешавад, тахвил ё тагйири тарчума номида шавад.

Махз чунин муносибат боиси омузиш ва тахлили мо карор гирифт.

Интикол бо рохи чойивазкунй чун нишонаи муодилнокии сохтор ва мундаричаи асл ва тарчума махсуб мегардад.

Истифодаи ТТ ба хеч вачх раванди механикй набуда, балки махорати эчодй талаб мекунад. Ин усули тарчума чихати халли масъалахои муодилнокии матни асл ва тарчума исфтифода мешавад. Аз ин ру, тахкик ва баррасии масъалахои корбурди ТТ дар назария ва амалияи тарчума амри таъчилист.

Мафхуми «тахвил» (трансформация) ба туфайли тахкикоти Н.Хомский васеъ муаррифй шудааст. Маънои лугавии тахвил - дар раванди тарчума тагйир додани забон, мавзуъ ва шеваи баён буда, бо максади тарчумаи муодилнок татбик мешавад [29, 195].

Истилохи «тахвили тарчума» аз чониби Бархударов (1975), Комиссаров (1973, 1990, 2000), Швейтсер (1973), Гак (1975, 1978, 1988), Латишев (1981, 1983, 1986, 2001), Лвовская (1985), Миняр-Белоручев (1980, 1996), Ретскер (1974) ва дигарон васеъ истифода шуда, аммо дар таълимоти эшон таърифи ягонаи ТТ ба чашм намерасад.

Масалан, Л.С. Бархударов ба хулосае расидааст, ки ТТ - тагйироти бешумор ва сифатан гуногун буда, бо вучуди ихтилофи низомхои сохторй ва маъноии ду забон, тарчума бояд муодилнок анчом ёбад [5, 190].

A.Д. Швейтсер навиштааст, ки истилохи «тахвил» дар тарчума бештар ба маънои мачозй истифода мешавад. Хамзамон, мавсуф таъкид намудааст, ки сухан на факат дар мавриди робитаи лугавии ифодахои аслй ва нихой меравад, балки доир ба ивази шеваи баён низ хаст ...» [33, 118].

Бояд тазаккур дод, ки Р.К. Миняр-Белоручев тарчумаро интиколи маълумот ба суи хонанда шуморида, таъкид намудааст, ки «иттилоъ метавонад ба хонанда таъсири эстетикй расонад» [28, 4], он гох у мохияти тахвилро дар тагйири унсурхои сохторй ва маъной дарк мекунад [28, 201].

B.Н. Комиссаров кайд кардааст, ки ТТ - тагйироте мебошад, ки корбурди он мазмун ва мухтавои вохидхои аслро дар тарчума мунъакис мекунад. Агар ТТ бо вохидхои лугавии накши мундарича ва ифода якчоя ояд, пас он хусусияти сохторй ва маъной пайдо намуда, сохтор ва мундаричаи вохидхои аслро тагйир медихад» 22, 172].

Аз таърифхои олимон маълум мегардад, ки мафхуми «тахвили тарчума» бо тарзхои гуногун тавзех ёфтааст. Аммо аксари мухаккикон, аз чумла Л. Бархударов, В.Н. Комиссаров ва дигарон мафхуми «тахвили тарчума»-ро ба хайси робитахои матни асл ва тарчума арзёбй намуда, тафовути байнизабонй ва хадафи матни аслиро чихати муодилнокй бо матни тарчума тахкик кардаанд.

Дар мавриди таснифоти ТТ олимон фарзияву намунахои хешро пешниход намудаанд. Масалан, таснифоти тахвилхои тарчумаи В.Н. Комисаров ва Л. Бархударов ба таври зерин мебошад:

Цадвали 1.1

В.Н. Комиссаров Л.С. Бархударов

1. Транскрипсия

2. Транслитератсия

3. Калка

4. Чрйивазкунии лугавй-маъной: 1. Чрйивазкунии лексикй:

Мушаххасгардонй (конкретизация) Мушаххасгардонй (конкретизация)

Умумигардонй (генерализация) Умумигардонй (генерализация)

Тагйири тадричй (модуляция) Чойивазкунии натича бо сабаб ё баръакс

5. Тахвилхои грамматикй: тахвили синтаксикй: ташбехи синтаксисй; (тарчумаи тахтуллафзй) чойивазкунии грамматикй

Мувофики таснифоти В.Н. Комиссаров ва Л. Бархударов метавон ба натичае расид, ки низомхо гуногун мебошанд. Зеро, В.Н. Комиссаров ТТ-ро ба навъхои лугавй, грамматикй ва лугавй-грамматикй чудо намуда [22], Л. Бархударов бештар ивазкунй, илова, хазф ва тагйирдихиро рохандозй намудааст [5].

Тахвили модулятсия ё инкишофи маъной, хангоми тарчумаи калима истифода шуда, ифодагари рушди мантикии маънои калима ва чойивазкунй мебошад.

Хамзамон, дар раванди тарчума бештар тахвили грамматикй истифода шуда, аз чумла чойивазкунии морфологй аз маъмултарин усул ба хисоб меравад.

Хини корбурди тахвили грамматикй сохтори маъно тагйир ёфта, мачмуи семахое, ки маънои онро ташкил медиханд, бетагйир бокй мемонанд. Сабаби асосии он, аллоформй будани сохторхои грамматикии забони асл ва тарчума мебошад. Мохияти чунин падидахои лугавй дар тахлили синтаксисй бештар зохир шуда, бештар хангоми киёс ва мукобалаи омилхои функсионалй равшан мегардад [13, 121].

Ивазкунии грамматикй. Хангоми корбурди ин усул, вохиди грамматикии матни асл дар тарчума маънои нави грамматикй касб мекунад. Тахвилхои синтаксисй дар дохили чумла бештар бо гуногуншаклй мунъакис мегарданд.

Мукоисаи тахвилхои тарчума

__Цадвали 1.2.

В.Н. Комиссаров Л.С. Бархударов

- чойивазкунии сохтори калима Чрйивазкунии сохтори калима

- чойивазкунии х,иссах,ои нут; Чойивазкунии хиссахои нутк

- чойивазкунии аъзох,ои чумла Чойивазкунии аъзохои чумла

- чойивазкунии навъи чумла: ба чумлах,ои алохдда чудо кардан; якчоя сохтани чумлахд Чойивазкунии синтаксикй дар чумлахои мураккаб (муттахид ва чудо кардани чумлахо)

6. Тах,вили лугавй-грамматикй: тарчумаи тазодй (антономический перевод) Тарчумаи тазодй

Тавсифй (экспликация)

Чуброни мазмун (компенсация) Чуброни мазмун (компенсация)

7. Усулх,ои техникии тарчума: - чойиваз кардан; - х,азф кардан; - илова кардан. 2. тагйири чойи калимахо; 3. илова кардан; 4. хазф кардан.

Я.И. Ретскер таснифи ТТ-ро чунин пешниход намудааст: [30, 38-90]:

_'_Цадвали 1.2.

Та^вил^ои лугавй: Та^вил^ои грамматикй

- тафрикаи маъно - тагйири сохтори чумла

- мушаххасгардонии маъно - тагйири тартиби калимахо

- умумигардонии маъно - ивази хиссахои нутк ва аъзохои чумла

- такомули мазмун - илова кардан (калима ё ибора)

- тагйири кулл - хазф кардан (калима ё ибора)

- чуброни мазмун

- илова кардан (калима ё ибора)

Дар тахияи типологияи ТТ ва рушди он олими рус Латишев Л.К. сахми арзанда гузошта, таъкид намудааст, ки тахвил - усули тарчума буда, хадафаш мувофикати сохтор ва мундаричаи матнхои асл ва тарчума мебошад [26, 14].

Дар баробари ин, бояд тазаккур дод, ки Латишев Л.К. на факат ба масъалаи вижагихои ТТ дахолат намудааст, балки бори нахуст мафхуми «тахвили омехта»-ро чорй карда, хамзамон аз тахвилхои лугавй-синтаксисй, синтаксисй-морфологй ёдовар шудааст [25, 135]. Ба назари мо, таснифи Латишев Л.К. бештар хамачониба мебошад.

Таснифоти ТТ олимони дигар:

__Цадвали 1.3.

Фитерман А.М. ва Левитская Т.Р. АД. Швейтсер

Тахвилх,ои грамматикй: - чойивазкунй; Тахвилхои сатхи унсури валентнокии маъной: - иваз кардани воситахои морфологй бо вохидх,ои

- хазф кардан; - иваз кардан (чумлахо). синтаксикй ва фразеологй.

Тахвилхои услубй: - иваз кардани муродифот; - тарчумаи тавсифй; - чуброни мазмун. Тахвилхои прагматикй: - мазмунсозй; - ивази ин ё он воситахои услубй; - ивази реалияхо; - тарчумаи тавсифй.

Тахвилхои лугавй: - иваз кардан (калима ё ибора); - илова вардан (калима ё ибора); - мушаххасгардонй; - умумигардонй; - хазф кардан (калима ё ибора). Тахвилхои нисбй: - мушаххасгардонй (тахвили гопонимикй); - умумигардонй (тахвили гиперонимикй); - ивази реалияхо (тахвили интергопонимикй); - тарчума бо рохи ифодаи мачозии дубора (тахвили мачози мурсал); - тахвили киноявй; - ивази як мачоз бо дигар; - ивази як мачоз бо мукобили он; - тахвили конверсивй.

А.Б. Шевнин

Тахвили лугавй: - мазмунсозй; - тарчумаи мукобил; - конкретизатсия; - ивази натича бо сабаб; - умумигардонй.

Тахвили грамматикй; - хазф кардан (калима ё ибора); - чойивазкунй (калима ё ибора); - илова кардан (калима ё ибора); - транспозитсия. Тахвилхои услубй: - мучазбаёнй; - эллипсис; - вахдати маъно; - хазфи унсурхои изофагй; - ихтисоршавии лугавй; - тафсилбаёнй;

Латишев Л.К. Шетенкин В.Е.

Тахвилхои лугавй: - ивази лексемахо бо муродифоти фаннй Тахвилхои лугавй: - конкретизатсия; - тарчумаи мукобил; - амплификатсия; - умумигардонй; - мувофикати маъно; - мутобикгардонй; - чуброни мазмун; - тарчумаи тавсифй (экспликатсия)

Тахвилхои услубй: - тахвили тобишхои услубии калима Тахвилхои услубй: - модулятсия

Тахвилхои морфологй: - тагйири як хиссаи нутк бо дигар ё ивази он бо чандин хиссахо Тахвилхои грамматикй: - чойивазкунй; - хазф кардан (калима ё ибора); - иваз кардан (калима ё ибора); - илова кардан (калима ё ибора).

Тахвили синтаксисй: - тахвили синтаксисии калима, ибора ё чумлахо; - тагйири чумлаи пайрав; - тагйири алокаи синтаксисй; - ивази чумла бо ибора ва чойивазкунии аъзохои пайрав дар чумлахои мураккаби тобеъ ва пайваст.

Тахвилхои маъной ё такомули мазмун

Тахвили омехта: - тахвили конверсивй; - тарчумаи мукобил.

Хангоми набуди муодил, тахлили мукоисавии ду забон чихати ошкори муодилхои нав, мусоидат мекунад. Албатта дар чунин холатхо тарчума тибки муодилхои байнизабонй гайриимкон аст.

Хамзамон, мувофики таълимоти мухаккикони рус, дар баъзе холот бидуни дахолати тарчумон матни тарчума бо асл барс>бар намегардад. Дар ин маврид, чунин нобаробарии тарчумаро метавон бо усулхои ТТ ислох намуд. Аз ин ру, омузиши интиколи лугатхои бемуодил дар партави таълимоти олимони

хоричИ амри саривактИ аст. Л.К. Латишев ибора ва лугатхои номбурдаро тах,вили назарфиреб номидааст [25, 187-188].

ТТ - як навъи усули мураккаби тарчума ба хисоб рафта, дар сурати нобаробарии муодилхои байнизабонИ, ифодаи сохтору мундарича ва дарёфти муодилхои байнизабонИ бо максади таъсири коммуникативИ ва лингвоэтникИ расонидан, истифода мешаванд.

Тахвили синтаксисИ хангоми тарчума ба тагйироти сохтор ва мундарича алокаманд набуда, вазифаи синтаксисии калима ва иборахоро тагйир медихад ва иборахои ба хам муодилро бо аъзохои мухталифи чумла муаррифИ мекунад.

Тахвилхои синтаксисИ ва морфологИ бештар якчоя истифода мешаванд.

Дар раванди тарчума ин тагйироти синтаксисИ-морфологИ бештар якчоя ба чашм мерасанд. Зеро, ивази сохти категориявии аъзои чумлаи асл, омили тагйирёбии вазифаи синтаксисии он мегардад.

Чунин вижагихои лугавию маъноИ тарчумонро водор месозанд, ки у усулхои тахвили тарчумаро истифода намояд. Зеро, вазифаи он ифодаи дубораи сохтор ва мундаричаи асл буда, тавассути вохидхои системаи лугавии забони тарчума маънидод мегардад.

Усули умумигардонИ (генерализация) - иваз намудани вохидхои забони асл буда, бо вожаи мазмунан умумИ маънидод мешавад. Корбурди усули номбурда дар холатхои набуди мафхумхои шабех ва муодил ба амал меояд.

Усули мушаххасгардонИ (конкретизатсия) бештар бар акси усули умумигардонИ истифода мешавад. Хадафи он, ивази калимаи маънояш васеъ бо вожаи маънояш махдуд аст.

Албатта дар раванди тарчума сабки забони асл низ накши мухим бозида, сифати тарчума аз он вобаста аст. Мохияти тахвили услубИ аз ивази тобиши услубИ, обуранги услубИ ва унсурхои мувофики матни тарчума иборат аст.

А.Д. Швейтсер таъкид мекунад, ки истилохи «антоним» ду маъноро ифода мекунад: а) калимахое, ки аз лихози маъно дорои нишонаи сифат буда, мувофики мазмун ба хам мукобил гузошта мешаванд (чунин мафхум бештар дар истилохи «тарчумаи мукобил» тачассум мегардад); б) калимахое, ки чун амалиёт ба хам мукобил гузошта шудаанд (яъне тарчумаи конверсивИ) [33, 140].

Тахвили конверсивИ ибораи аслро тагйир дода, дар натича ибораи нав хосил мекунад, ки он муодили асл аст. Хангоми корбурди тахвили конверсивИ бештар амалхои бисёрчониба ба хам мукобил гузошта мешаванд.

Бо ёрии тахвили конверсивИ ибораи асл тагйир ёфта, дар натича ибораи нав хосил мегардад ва муодили асл мешавад. Хангоми корбурди тахвили конверсивИ бештар амалхои гуногун ба хам мукобил гузошта мешаванд.

Баъзан, бо сабабхои гуногун тарчумон ичборан аз усули тарчумаи мачозИ даст кашида, бо санъатхои тасвирИ (бидуни санъагхои бадеИ), кушоду равшан баён мекунад.

Тарчумаи тазодИ дар холе руй медихад, ки чумлаи хикоягИ бо инкорИ ё баръакс иваз мегардад. Яъне, вохиди асл дар матни тарчума бо вохиди мукобил иваз мешавад. Хдмчунин, дар корбурди тарчумаи тазодИ, вохиди асл на танхо бо вохиди мукобилмаънои матни тарчума, балки бо калима ва таркибхои дигари зидмаъно низ иваз мегардад [23, 165].

Дар канори ин, А.И. Горохова усулхои дигарро тавзех медихад, ки мутаассифона дар холатхои лозимИ истифодаи махдуд доранд. Масалан, яке аз чунин усулхои тарчума - методи импликатсия буда, он аз тахвилхои мачозИ ва фразеологИ иборат аст.

Импликатсия аз вожаи лотинии «implico - зич мепайвандам» гирифта шуда, ба акидаи А.Д. Швейтсер «гоя дар бораи дарки унсурхои маъноИ» ё «ифодаи норавшани нуткИ» мебошад [32, 271].

Дар тахвили мачозИ санъати мачоз истифода шуда, ивази як мачоз бо дигарро реметафоризатсия ё ифодаи кушоду равшани маънои мачозиро деметафоризатсия меноманд [33, 136-137].

Тахвили фразеологИ - истифодаи ибора ё вохидхои фразеологИ ва вайроншавии таркиби иборахои рехта (дефразеологизация) мебошад [33, 137]. Иборахои рехтаи англисИ аз точикИ бо он фарк мекунанд, ки бештар бо забони адабИ-бадеИ маънидод шуда, хамзамон иборахои рехтаи точикИ бештар бо шеваи гуфтугуИ ифода меёбанд.

Иборахои фразеологИ, зохиран дар нутки гуфтугуИ омада, бинобар ин хангоми тарчума истифодаи тахвили фразеологИ на он кадар кобили кабул аст. Хифзи сохтор ва таркиби вохидхои фразеологИ хангоми тарчума на хамеша кори сахл аст.

Тарчумаи бадеИ - интиколи мундаричаи асари бадеИ буда, вазифаи он ба хонанда таъсири эстетикИ бахшидан аст. Онро бештар аз нуктаи назари адабиётшиносИ ва забоншиносИ арзёбИ мекунанд. Аз лихози забоншиносИ, бештар таркибхо синтаксисИ, калима, ибора ва чумлахоро меомузанд.

Мафхумхои мутобикатнокИ ва муодилнокИ аз омилхои мухими тарчумашиносИ ба хисоб рафта, таваччухи мухаккикони зиёди ватаниву хоричиро ба худ чалб намудааст. Вожаи «мутобикатнокИ» шабохати мутлаки мундаричаи асл бо тарчума буда, муодилнокИ - баробарии вохидхои лугавии ду забон мебошад.

Tapчyмaи осори мaнзyм низ як навъи фaъoлиягeст, ки дар он бeштap кор6урди тарчумаи озод ба назар расида, дар такя ба мухтавои асл сурат мeгиpaд.

Хангоми тарчумаи шeъp, тарчумон низ бояд шоирона накш бозида, шяхои аслии шоирро бидуни кохиш интикол дода, аз чумла вазн, кофия, радиф ва сабки шоиронаро аз руи имкон нигах дорад.

Модом ки сoxтopи грамматикй, лугавй ва унсурхои лугавии забонхо гуногун аст, бинобар ин чихати найл ба натичаи мувофик, TT-po чихати интиколи мутлаки прагматикии матни асл аз руи мeъёpхoи забони тарчума, рохандозй мeкyнaнд.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

^бки иттилои мухаккикони соха навъхои тахвили лугавй-маъной (модулятсия, мyшaxxaсгapдoнй, умумигардонй, эчоз, вусъати лугавй ва услубй), тахвили грамматикй (чойивазкунй, ба чумлахои xypд чудо намудани чумлахои мураккаб ё баръакс, oмeзиши чумлахо), тахвили лугавй-грамматикй (тарчумаи мукобил, тавсифй (экспликатсия), тахвили кoнвepсивй), импликатсия, тахвили мачозй ва фраз^ло^, мавриди истифода карор мeгиpaд.

Дар раванди тарчумаи матнхои бaдeй интиколи вижагихои бaдeй-эстeтикИ ва услубй амри мухим аст. Хадафи асосии хар гуна асари бaдeй доштани нуфузи эстeтикИ ва корбурди санъатхои бaдeй мeбoшaд. Чунин вижагии эстетикй услуби бaдeиpo аз дигар навъхои муоширати нуткй фарк мeкyнaд.

Фарки тарчумаи бaдeй аз дигар тарчумахо дар он зохир мeгapдaд, ки он дорои вижагихои бaдeй мeбoшaд. Ба таъбири дигар, тарчумаи бaдeй як навъи фаъолияти эчодй буда, хадафаш ба xoнaндa таъсири бадей ва эстeтикИ расонидан аст. Азбаски тарчумаи бaдeй бeштap дар холи тагйирёбй аст, аз нигохи вижагихои бaдeй нопурра буда, аз мундаричаи асл дур мeбoшaд. Ин ду омил бeштap дар таълимоти забоншиносон ва адабиётшиносон инъикос гаштааст.

^бки таълимоти Фёдоров (2002), Найда (1991), Teйбep (1969), Рeтскep (1974) тарчума омили лугавии сaxтopи нyсxaи аслро дубора эчод мeкyнaд.

Дар холате, ки таркиби синтаксисии асл дар тарчума бо хамон унсурхои забонй интикол ёбад, пас онро бо рохи калка ва бидуни корбурди санъатхои бадей мeтaвoн ифода намуд.

Аммо мувофикати воситахои синтаксисии забонхои асл ва тарчума кам ба назар мфасад. 3epo, хангоми корбурди калка ин ё он мeъёpхoи синтаксисй кохиш мeёбaнд. Дар чунин холатхо байни сaxтop ва мундарича нобаробарй ба назар расида, аммо тарзи ифодаи он барои xoнандаи тарчума муглак мeгapдaд.

Tapчyмaи тахтуллафзии дакик на хaмeшa таъсири эстетикии матни аслро такрор мeкyнaд, аз ин ру усули калка бeштap бо тарчумаи бaдeй мукобил аст.

ra4e4Hna^e (1980) ва Чуковский (1964) тарчумаи бaдeиpo як навъ санъати калимасозй номида, бeштap аз нигохи адабиётшиносй арзёбй намудаанд.

Бинобар ин, ба ацдешаи Комиссаров, Гaчeчилaдзe, Брус, Бapxyдapoв, Швeйтсep, Рeтскep, Лaтишeв ва дигарон тарчумаи дакик мeтaвoнaд дар мукоиса бо нyсxaи асл дорои тагйироти шартй ва мухим бошад, зepo хадафаш интиколи яксони œxTOp ва мундарича буда, аммо айнияти тарчума аз хачми тагйирот вобаста аст ва махз чунин омил тарчумаи мувофикро такозо мeкyнaд.

Tapчyмaи мувофик ва муодилнок ду навъи ифода ба хисоб рафта, хадафи аслии онхо таъсири шaбeхи бaдeй-эстeтикии матни асл мeбoшaд.

Tapчyмaи мутобик yсyлeст, ки вазифахои прагматикии рисолати тарчумонро дар сатхи босифати муодилнок бидуни кохиши мсьёр ва мукаррарот (узус)-и забони тарчума, хамзамон риояи талаботи жанрй ва услубии матнхои мукоисашаванда ва мeьёpхoи тарчумаи амалиро таъмин мeкyнaд [51].

Муодилнокии байнизабонй якс аз мафхумхои асосй ва мураккаби назарияи тарчума мeбoшaд. Махз дарачаи баробарии матнхои асл ва тарчума имкон мсдих^, ки хамохангии онро мухокима намет. Масъалаи муодилнокии матни асл ва тарчума хануз дар замонхои псш руи кор омадааст.

Дар илми тарчумашиносй холо таърифи возсхи муодилнокй ба назар нaмepaсaд. Профсссори ДДМ ба номи М.В.Ломоносов О.С. Акманова таъкид мeкyнaд, ки вохиди нутк^, ки аз руи вазифа бо вохиди дигар мувофик омада, вазифаи забониро ба мисли дигар вохиди нуткй ичро мeкyнaд, муодилнокй мeнoмaнд [2, 127].

Олими булгорй А.В. Попович дар бобати таърифи тарчумаи муодил кайд мeкyнaд, ки муодилнокии услубй ва пурмухтавоии он дар баробарарзишии функсионалии унсурхои асл ва тарчума зохир мeгapдaд [29, 197]. Ё xyд В.Н. Комиссаров чунин мeхисoбaд, ки муодилнокй - ягонагии мазмуни асл ва тарчума мeбoшaд [22, 251].

Дар ин xyсyс, мафхуми мундарича ба маънои васоъ истифода шуда, омили функсионалии он аз эътибор xoлй мeгapдaд. Дар байни тамоми таърифхо мафхуми муодилнокии динамикй (функсионалй)-и Найда мавриди таваччух мeбoшaд, ки мувофики ин таъриф, ду матн аз лихози аксуламали xoнaндaгoн мукоиса мeшaвaд [40, 19-32].

Нависанда ва адабиётшиноси англис В.Вулф таъкид мeкyнaд, ки шояд xoнaндaи англис забон ва адабиёти русро надонад, бинобар ин, мачбур аст, ки ба рисолати тарчумон эътимод намояд. Хамзамон, ба кавли Чорч Оруэл, барои англи^ою, ки завки хиссй-эстстикй надоранд, дарки мазмун ва мухтавои тарчума гайриимкон аст [41, 180-189].

Хангоми омузиш ва тахлили тарчумаи мутобик бояд ду пахлу ба эътибор гирифта шавад: шабохати матнхо ва таъсири эстетикии онхо ба хонанда. Дарачаи таъсири матни тарчума аз нуфузи нусхаи асл чандон вобаста нест. Масалан, дар баъзе тарчумахо накщи муайянро омилхои матнй (контекст) бозида, ба тафаккури хонанда таъсири монанди назарфиребро эчод мекунанд ва хатто баъзан омилхое ба миён меоянд, ки ба туфайли онхо матни тарчума дар доираи як фарханг ба матни асл наздик мешавад. Дар натича, матни тарчума мухтавои аслии худро гум карда, аз асолати ибтидой дур мегардад [16, 3].

Дар тарчумаи бадей нусхаи асл ба гурухи муайяни жанри бадей дохил шуда, интиколи шеър, песа, суруду тарона, осори хачвй, асари бадей ва гайра аз зергуруххои он (жанр) мебошанд.

Таснифоти тахвилхои тарчумаи Г.М. Стрелковский аз панч омил иборат аст:

1. хангоми нобаробарии хачми мафхумхо дар забонхои мукоисашаванда;

2. хангоми риояи меъёрхои забон ва тарчума;

3 .хангоми нобаробарии вохидхои забони тарчума бо меъёрхои забони асл;

4. хангоми риояи меъёрхои услубии забони тарчума;

5. хангоми мавчудияти узус, мувофики коидахои мукаррари забонй ё истифодаи калимахои маъмулй [31, 223].

Л.К. Латишев се навъи ТТ-ро мукаррар намудааст:

1. тахвилхое, ки хангоми нобаробарии системахои забонй корбаст мешаванд;

2. тахвилхое, ки хангоми зарурати риояи меъёрхои забонй истифода мешаванд;

3. тахвилхое, ки бо максади таъсири равонй бахшидан ва мутобикати жанрй мавриди истифода карор мегиранд [25, 188-189, 207].

Раванди ТТ, ба акидаи Ш. Балли ва Л. Тенер аз се унсур иборат аст: транспонент (сохтори асл), транспозитор (восита барои чойивазкунй) ва транспозит (натичаи чойивазкунй).

Транспонент ва транспозит метавонанд ба хар гуна гурухи функсионалй мансуб бошанд. Панч усули транспозитор дар тарчума истифода мешавад:

- тагйироти сатхй бидуни тагйири сохти калима;

- тагйири категорияи морфологии калима;

- истифодаи калимахои ёвар;

- истифодаи вохидхои мазмунан наздик;

- роххои тагйири решаи калима (суплетивизм) [12, 184].

Мувофики андешаи Петрашевская усулхои номбурда дар раванди тарчума ба вазифаи транспозит истифода шуда, дар холати тагйир ёфтан, боиси интиколи коммуникативии аломатхои лугавии забони асл ва тарчума мегарданд.

Дар забоншиносй усулхои асосии тахвили лугавй аз мушаххасгардонй (конкретизация), умумигардонй, хазфкунй, илова ва чуброни маънй, тарчумаи мукобил, такомули мантикии мафхумхо [30, 125].

Дар забоншиносй усулхои асосии тахвили лугавй аз мушаххасгардонй (конкретизация), умумигардонй, хазфкунй, илова ва чуброни маънй, тарчумаи тазодй, такомули мантикии мафхумхо [28, 157].

Мувофики акидаи Я.И. Ретскер падидаи тафрикаи (дифференциация) мазмуни аломат ба хаммаъной (синонимия)-и вохидхои забонй асос ёфтааст.

Синонимия як навъи зухури асимметрияи мазмуни вохидхои лугавй буда, ба интиколи унсурхои маъноии матни асл ва тарчума мусоидат мекунад.

Омилхои ташаккули муродифот дар забонхои точикй ва англисй комилан фарк мекунанд. Масалан, дар забони англисй синонимхо дар натичаи иктибоси вожахои олмонй, фаронсавй, лотинй ва юнонй пайдо шуда, аммо дар забони точикй бештар аз забонхои арабй, туркй, узбекй, русй, хиндй ва f. иктибос шудаанд.

Синонимияи луFавй (Балли, 1995; Апресян, 1995) хамачониба омухта шуда, аммо зухуроти он дар бахшхои дигари забоншиносй кам тахкик шудааст.

Дар раванди омузиши муродифоти луFавй мукоисаи таFЙироти услубии матни асл ва тарчума хоизи ахамият буда, хамзамон бахшхои фонетикй, лугавй, синтаксисй ва морфологй, ки аз лихози маънои грамматикй фарк доранд, мукоиса мешаванд.

Дар баъзе холатхо синонимия ба сифати чудокунандаи сохтори грамматикй зохир шуда, хангоми интихоби муодилхо истифода мешавад [18, 152].

Синонимияи грамматикй аз чихати сохтор ва вазифа падидаи хосаи асимметрияи аломатхои луFавй мебошад. Омузиши муродифоти грамматикй яке аз бахшхои забоншиносии муосир ба шумор рафта, чихати ошкори муносибати унсурхои алохидаи системаи як забон мусоидат мекунад ва дар раванди тарчума дар унсурхои системаи забони дигар инъикос мегардад. Дар ин бора В.Н. Ярсева таъкид намудааст, ки синонимия чихати ошкори вижагихои муродифоти грамматикй, маънои умумии имлой ва сохтории онхо зарур буда, зеро онхо ба бахшхои гуногуни грамматика мансуб нестанд. Аз ин ру, онхо бештар ба бахши морфология ва синтаксис дохил мешаванд [35, 34-37].

Вохидхои лугавиро метавон ба сифати сохторхои синтаксисй истифода намуда, як катор синонимхоро ба хайси иборахои шабех муайян кард.

Мувофики таълимоти Я.И. Ретскер ва Р.К. Миняр-Белоручев тахвилхои лугавиро умумигардонии мазмун низ меноманд. Зеро, дар ин росто мафхуми чузъ бо кулл иваз шуда, мазмуни дакик бо умумй бадал мешавад [1, 4-8].

Мувофики андешаи Я.И. Ретскер тахвили лугавии вохидхои забониро дар илми тарчумашиносй «усули инкишофи маъно» мегуянд.

Тахвилхои лугавй, ки бо истифода аз антонимхо ба сифати «тарчумаи мукобил» муаррифй шуда, мувофики Я.И. Ретскер ва Р.К. Миняр-Белоручев ба гурухи алохидаи тахвили вохидхои лугавй дохил мешаванд.

Тибки таълимоти Я.И. Ретскер усули тагйири кулл нисбат ба ифодаи мундаричаи вохидхои лугавй, як навъи усули инкишофи мазмун буда, дар мукоиса бо тарчумаи мукобил, истиклолияти бештар дорад ва робитахои мантикии вохидхои асл ва тарчумаро ошкор мекунад [30, 53].

Усули чуброни мазмун чихати такмили холигох истифода шуда, дар натичаи интиколи лугатхои бемуодил, онхоро мазмунан тавзех медихад.

Мувофики тахкикоти Р.К. Миняр-Белоручев усули чуброни мазмун хангоми тагйири тобишхои лугавй-маъной сурат мегирад.

Усулхои тахвили лугавй бо максади мутобиксозии вохидхои асл ва тарчума истифода мешаванд.

Услубии тарчума дорои тобишхои маъной буда, вохидхои он ба сифати ифодакунанда (денотативй -маънои нухуфта ё алохидаи мантикй) ва ифодашаванда ишора мешаванд [18, 59]. Яъне, услуби тарчума дорои як катор вижагихо буда, аз сохтори мундарича ва ифодаи вохидхои асл ва тарчума вобаста аст.

Вижагихои услубии интиколи осори бадей дар асархои Ш.Балли (1961), М.П. Брандес (1988), В.В. Виноградов (1981), В.С. Виноградов (1997), М.М.Болдирев, И.А. Волнина (1988), Т.Б. Дудина (1989), ММ. Зинде, С.А. Фридрих (1989), М.А. Новикова (1981), Н.Ф. Пелегина (1980), Т.В. Шатков (1979), Г.Дарт (1970), А. Малбланк (1981), М. Кресот (1974), С. Улман (1957, 1964) ва дигарон ба таври густурда инъикос гаштааст.

Масалан, Ш. Балли дар ин бора таъкид намудааст, ки услуби асари бадеиро наметавон ба нахви сабкшиносй кабул кард. Зеро, он як чузъи забоншиносй буда, ба сифати фанни алохида пазируфта шудааст. Хамзамон, омузиши фанни сабкшиносй аз доираи илми забоншиносй берун омада, бештар ба адабиётшиносй алокаманд аст [4, 326]. Сабкшноси фаронсавй Р. Гиро тарчумаи осори бадеиро мавзуи бахси тахлили сабкхои бадей мехисобад [38, 68].

Услуби матн - навъи таълифи мураккаб буда, дар натичаи интихоби накши мундарича ва ифодаи вохидхо хосил мегардад [18, 109].

Услуб дар холатхои гуногун ба хонанда таъсири аксиологй мерасонад [2, 67].

Омезиши услубхо дар осори адабй яке аз роххои татбики хадафи коммуникативии муаллиф ба хисоб меравад [27, 111]. Системаи услубхои асари бадей фазои функсионалй ва услубиро ташкил медихад.

Омилхои интиколи услуби нусхаи асл ба муносибати диалектикии категорияхои гуногун асос ёфтаааст.

Тарчума вазифаи эчоди дубора ва татбикиро фаро мегирад. Вазифаи эчоди дубора бо ифодаи такрории вохидхои лугавй алокаманд буда, аммо вазифаи татбикй бо таъсирнокии асолати ибтидой робита дорад.

Услуби асар аз робитахои мутакобилаи се гурух иборат аст: мундарича ё ифодаи мухтаво ва таъсири он ба хонанда. Ин гурух таркиби вохидхои мушаххаси забониро дар матни асл мукаррар намуда, тарчумаи муодили онро такозо мекунад.

Тахвилхои услубй тагйиротеро дар бар мегиранд, ки чихати мувофикати вижагихои коммуникативй-функсионалй ва бадей-эстетикии матнхои асл ва тарчума равона шудаанд.

Тахвилхои услубй аз навъхои зерин иборатанд:

- тагйири тобишхои услубй, яъне тагйири ифодахои услубй, ивази калимахои гуфтугуй бо калимахои китобй;

- ифодаи маъно - кохиши санъатхои бадей ва тобишхои услубй, баёни иборахои тавсифй-эхсосй бо услуби сода, чойивазкунихои функсионалй, чуброни услуб, хамохангсозии тавсифй-услубй, чойивазкунихои функсионалй ва г.;

- ифодаи мачозй ё фразеологй - ивази калимахои сода бо вохидхои мачозй-тавсифй;

- ислохи услуб - таксимоти тобишхои маъной бо унсурхои вохиди тарчума;

- чойивазкунии мувофик - тагйири санъатхои бадей бо максади таъсири эстетикй, истифодаи ташбехот, ифодаи ташбехи эстетикй, таркибхои нави тарчума ва иборахои тасодуфй [17, 30-31].

Навъхои номбаршудаи тахвилхои лугавй, грамматикй ва услубй ба шакли унсурхои тарчума ба хисоб рафта, чихати мутобикати нусхаи асл ва тарчума истифода мешаванд.

Xynoca, xaр ycyлe, ки дар oн амалиёти чoйивaзкyнИ ба назар намераеад, oнрo TT мeнoмaнд. Aммo дар тарчумаи амалй ycyлxoи чoйивaзкyнй ва тaxвилxo xaмeшa якдигaррo такмил дода, ба xaмдигaр алокаманданд [26, 123].

Myxaккикoн Ж.-П. Вине ва Ж. Дарбелне тaрчyмaxoи татбикии бaвocигa ва бeвocитaрo чyдo намуда, oнxoрo адскиой таъриф дoдaaнд. Orap ycyлxoи трaнcкрипcия ва кaлкaрo беваеита номида, xaмзaмoн ЧOЙивaзкyнИ (xиccaxoи нутк 6идуни тагйири мaънoи гуфтор), мoдyлятcия (тагйири xaбaр), мyoдилнoкИ (тaвcифи бaрoбaри мазмун ва мyндaричa) ва мyтoбикcaзй (тагйири xoлатxo 6o мyoдилнoкии ибтидой)-рo тарчумаи бaвocитa yнвoн дoдaaнд.

Taрчyмaи мустаким - иcтифoдaи coxтор ва вoxидxoи мyoдил буда, aммo тaрчyмaи гайримустаким кoрбyрди нaмyдxoи гyнoгyни TT мeбoшaд.

Дар раванди тарчума, ycyлxoи зикршуда дар xaмбacтaгИ иcтифoдa шуда, xaмeшa xaмдигaррo такмил мeдиxaнд. Maxз чунин мyнocибaти мутакобилаи ошр бoиcи тарчумаи мyoдилнoк мегардад.

Ба андешаи P.K.Mиняр-Бeлoрyчeв, тарчума раванди интиколи маълумоти мyшaxxac буда, xaнгoми зарурат мeтaвoнaд ба хонанда тaъcири эстетикй рacoнaд [28, 4].

Хдмзамон, В.Н. Koмиccaрoв мeфaрмoяд, ки TT - навъи тагйироте мeбoшaд, ки тaвaccyти oн интиколи вoxиди acл имкoнпaзир аст. Илoвa бар ин, мaвcyф мегуяд, ки «жба^и TT 6o вoxидxoи coxтор ва мундарича caрyкoр дoрaд, мaфxyми oнxoрo каеб намуда, мундаричаи вoxидxoи acлирo тагйир медшдд» [22, 172].

Bo^a^ вoxидxoи нycxaи аал бетагйир бoкИ монда, тaнxo тарчумон вoxидxoи мyoдили кoммyникaтивирo дар зaбoни тарчума чустучу мекунад. Хдмзамон, дар байни вoxидxoи аел ва тарчума рoбитaxoи мaшaxxac пaйдo шуда, вoxидxoи тарчума гуё 6o рoxи назарфиребй мyxтaвoи вoxидxoи acлрo ифoдa мекунанд [21, 38].

Aкcaри oлимoн нaвъxoи мyxтaлифи тaFЙирoтрo дар раванди тарчума чyдo намудаанд. Хдмзамон, oнxo ycyлxoи TT-рo ба таври гyнoгyн табакабандй намуда, мacaлaн, В.Н. Koмиccaрoв [22, 172-186] тaxвилxoи лугавй, грамматикй ва ле^икй-грамматикй, В.Г.Гак [12, 139-148] тaxвилxoи cифaтй ва микдорй Л.а Бaрxyдaрoв [5, 191-231] чойивазкунй иловакунй, xaзфкyнИ ва ивазкунй, aммo ташифи П. Нюмарк [39, 81-93] дар аейеи таъйини мустакцми тaxвилaг бидуни та^имет cyрaт гирифтааст.

Уcyлxoи мyшaxxacгaрдoнй ва yмyмигaрдoнй дар таенифоти B.H.Koмиccaрoв, Л.C.Бaрxyдaрoв ва В.Г.Гак бештар ба чашм рашда, aммo В.Г. Гак ycyлxoи нoмбyрдaрo дар acocи чoйивaзкyнй (гипeрoним 6o гипoним ё баръате) чyдo мекунад.

Уcyлe, ки В.Н. Koмиccaрoв ва П. Нюмарк мoдyлятcия нoмидaaнд, Л.C. Бaрxyдaрoв ба ^фати ивази натича ва оабаб кабул намудааст.

П. Нюмарк чoйивaзкyнй ё трaнcпaзитcиярo дар мукожа 6o ташифоти В.Н. Koмиccaрoв, Л.C. Бaрxyдaрoв ва В.Г.Гак ба xaйcи чoйивaзкyниxoи грамматикй пазируфтааст.

Дар тaxкикoти В.Г.Гак таxвилxoe, ки 6o тагйирёбии грамматика алокаманданд, ба гyрyxxoи aлoxидa чyдo мешаванд.

Уcyли чyбрoни мазмун дар типoлoгияи aкcaри мyxaккикoн ба назар рашда, aммo дар тacнифи В.Г. Гак нжбатан мycтacнo нoмидa шудааст, зeрo y xoдиcaи ивази як кaлимaрo 6o калимаи дигар, ycyли такмил мешмад.

Уcyлxoи илoвa ва xaзфкyнИ дар таонифи Л.C.Бaрxyдaрoв навъи аахй ба шyмoр рафта, дар типoлoгияи В.Г.Гак ба нaxви зeргyрyxи тaxвилxoи микдoрй ва дар тacнифи П. Нюмарк ycyra yмyмигaрдoнй ва мyшaxxacгaрдoнй кабул шудааст. Ба илова, B.H.Koмиccaрoв ycyлxoи мaзкyррo берун аз дoирaи TT xиcoбидa, oнxoрo ба шфати ycyлxoи тexникИ ба мoнaнди типoлoгияи Л.C.Бaрxyдaрoв пeшниxoд намудааст.

Дар тарчумаи амалй, тaxвилxoи нoмбyрдa бамаротиб иcтифoдa шуда, дар xoлaтxoи гyнoгyн 6o xaм aлoкaмaнд мeбoшaнд. Aлбaттa, тaxлил ва бaррacии нaвъxoи тaxвили тарчума фaрoгири дoирaи ваоеи oн набуда, балки ба таври мучаз cyрaт гирифтааст. Kaмбyдии xaр навъ тарифен дар oн зoxир мегардад, ки мyaллифoни oн дoир ба вижaгиxoи oн пурра ва вaзex маълумот надoдаанд.

ПАЙНАВИШТ

1. Asmara T. Перевод художественного текста в кoнтeкcтe преподавания рyccкoгo языжа как иностранного: Aвтoрeф. диc. ... д-ра фшюл. наук. -M.: Институт рyccкoгc языжа им. A C. Пушкина, 1988. - 21 c.

2. As^amm O.C. Cлoвaрь лингвиcтичecкиx тeрминoв I O.C. As^amm. - M.: Coвeгокaя энциклoпeдия, 1966. - 608 c.

3. Axмeгжaнoв Р.Н. Koммyникaтивнo-грaммaтичecкий подход к cинтaкcичecкoй cинoнимии I Р.Н. Axмeгжaнoв II Проблемы перевода текотов разных типов. - M.: Наука, 1986. - 157 c.

4. Балли Ш. Oбшaя лингвистика и воиом фрaнцyзcкoгo языжа I Ш. Балли. - M.: Иностранная литература, 1955. - 416 c.

5. Бархударов Л.С Язык и перевод I Л.С Бархударов. - M.: MeждyнaрoдныIe отношения, 1975. - 240 c.

6. Брагина AA Функции cинoнимoв в оoврeмeннoм ругаком язы1ке I AA Брагина: Aвгoрeф. диа ... д-ра филол. наук. -M.: MFY, 1979. -24 c.

7. Бразгошкая Е.В. Лингвocтилистичecкиe acиeкIЫI художественного перевода I Е.В. Бразгошкая: Aвтoрeф. диc. ... канд. филол. наук. -C.-Петербург CпбГУ, 2000. - 23 c.

8. Гак В.Г. Межъязыковая асимметрия и прогнозирование переводческих трансформаций / В.Г. Гак // Теория перевода и научные основы подготовки переводчиков. Матер.Всесоюзной науч.конф., 4.1, М., МГПИИЯ им. МТореза, 1975. - С. 24-26.

9. Гак В.Г. Межъязыковое сопоставление и преподавание иностранного языка / В.Г. Гак // Иностранные языки в школе. -1979. - № 3. -с. 21 - 39.

10. Гак, В.Г. О современной французской неологии / В.Г. Гак // Новые слова и словари новых слов. - Л., 1978. - С. 37-52.

11. Гак В.Г. Типология контекстуальных языковых преобразований при переводе / В.Г. Гак //Текст и перевод - М: Наука, 1988. - С. 6375.

12. Гак В.Г. Языковые преобразования / В.Г. Гак - М: Шк «Яз. рус. культуры», 1998. - 763 с.

13. Гальперин И.Р. Информативность единиц языка / И.Р. Гальперин. - М: Высшая школа, 1974. - 173 с.

14. Гачечиладзе, Г.Р. Введение в теорию художественного перевода [Текст] / Г.Р. Гачечиладзе. - Тбилиси: Изд-во Тбилисского ун-та, 1970. - 285 с.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

15. Гачечиладзе, Г.Р. Художественный перевод и литературные взаимосвязи [Текст] / Г.Р. Гачечиладзе. - М: Сов. писатель, 1980. - 256 с.

16. Горбачевский, А А. Оригинал и его отражение в тексте перевода [Текст]: монография / А А. Горбачевский - Челябинск, 2001. - 202 с.

17. Дзенс Н.И. Программы по дисциплинам переводческого цикла / Н.И. Дзенс. - Белгород: БелГУ, 2001. - 120 с.

18. Долинин К.А Стилистика французского языка / К.А Долинин. -М: Просвещение, 1987. -303 с.

19. Карабанова О. О. Переводческие трансформации как понятие и явление / О. О. Карабанова: Автореф. дис. ... канд. филол. наук. -М: МГУ, 2000. - 17 с.

20. Комиссаров В.Н. К вопросу о сопоставительном изучении переводов В.Н. Комиссаров // Тетради переводчика. Вып. 7. - М.: Международные отношения, 1970. - С. 46-49.

21. Комиссаров В.Н. Лингвистика перевода / В.Н. Комиссаров. - М: Межд. отн., 1980. -165 с.

22. Комиссаров В.Н. Теория перевода (лингвистические аспекты) / В.Н. Комиссаров. - М.: Высшая школа, 1990. - 253 с.

23. Комиссаров В.Н. Современное переводоведение / В.Н. Комиссаров. - М.: ЭТС, 2002. - 424с.

24. Костюшкина Г.М, Запасова МИ. Концептуальный аспект грамматической синонимии (на материале французского языка) / Г.М Костюшкина, МИ. Запасова // Филологические науки. -1996. №3. -С. 80-89.

25. Латышев Л.К. О переводческих трансформациях / Л.К. Латышев // Методика и лингвистика. - М: Наука, 1981. - С. 127-138.

26. Латышев Л.К. Перевод; проблемы теории, практики и методики преподавания / Л.К. Латышев. - М: Просвещение, 1988. - 160 с.

27. Леонтьева Т.И. Конвергенция стилей в художественном произведении и рациональные методы их перевода / Т.И. Леонтьева // Вопросы теории и практики перевода: СБ. матлов Всероссийского семинара. -Пенза: ПГПИ, Приволжский Дом знаний, 2002. - СП 1-112.

28. Миньяр-Белоручев Р.К. Теория и методы перевода / Р.К. Миньяр-Белоручев - М: Московский лицей, 1996. -208 с.

29. Попович, А.В. Проблемы художественного перевода [Текст] / АВ. Попович. - М: Высшая школа, 1980. - 199 с.

30. Рецкер Я.И. Теория перевода и переводческая практика. -М: Международные отношения, 1974. - 216 с.

31. Стрелковский Г.М Теория и практика военного перевода (немецкий язык) / Г.М Стрелковский - М: Воениздат, 1979. - 272 с.

32. Швейцер АД. Перевод и лингвистика / АД. Швейцер. - М; Воениздат, 1973. - 278 с.

33. Швейцер АД. Теория перевода: статус, проблемы, аспекты / АД. Швейцер. - М Наука, 1988. - 214 с.

34. Шендельс Е.М Многозначность и синонимия в грамматике / Е.М Шендельс. -М.: Наука, 1970. - 208 с.

35. Ярцева В. Н. Взаимоотношение грамматики и лексики в системе языка / В.Н. Ярцева // Исследования по общей теории грамматики. -М.: Международные отношения, 1968. - С.34-37.

36. Ярцева В.Н. Большой энциклопедический словарь - Языкознание / В.Н. Ярцева. 1998. - 488 с.

37. Gak V.G. Pour un calcul logique des equivalents de traduction / V.G. Оак^МЕТА -1992. - Vol. 37. - №1. - P. 139-148.

38. Guiraud R. Essais de stylistique / R. Guiraud - Paris: Klincksieck, 1969. - 254 p.

39. Newmark P. A Textbook of translation / P. Newmark - London: Prentice Hall International (UK) Ltd., 1988. - 292 p.

40. Nida, E.A Theories of Translation [Text] / A Nida. DTTR, V. IV. - 1991. - № 1.1st Semester. - P. 19-32.

41. Orwell, G. The Lion and the Unicorn [Text] IG. Orwell II Literature in the Modern World. Critical Essays and Documents. Edited by Dennis Walder at the Open University. Oxford University Press. - 1990. - P. 180-183.

42. Vinay J-P., Darbelnet I. Stylistique comparee du fiancais et de anglais. -Paris: Didier, 1958. - 331 p.

Фархангу манобеъ:

43. Айнй С. Ёддоштхо (чахор кисм) / С. Айнй. Иборат аз як китоб. Душанбе. Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи миллии точик, 2009. -680 с.

44. Куллиёти фолклори точцк. Зарбулмасалхо. Чилди 4 / Б. Тилавов, Ф.Муродов, К.Хцсомов. - Душанбе: Дониш, 1986. - 240 с.

45. Мухаммадрахим Карим. «Ширин» (кисса). / КМухаммадрахцм, Ч Куддус. - Душанбе: Адиб, 2006. - 176 сах.

46. Фозилов М Фарханги иборахои рехтаи забони точцкй. Ч. 12. / мурат. М. Фозилов. - Душанбе: Нашр. дав. Точикистон, 1963, 1964. -952 с., - 803 с.

47. Хайём, У. Наврузнома / У.Хайём. - Душанбе: Адиб, 2012. - 352 с.

48. Эрнст, Хемингуей. Муйсафед ва бахр. Повест / Эрнст Хемингуей Бо икдоми сафорати Амрико дар Точикистон. Тарчумаи Мухаммадсалим Азизмуродов. - Душанбе: Бухоро, 2014. - 168 с.

49. Aini, S. Pages from My Own Story: Memoirs / S. Aini // Translated by George H. Hanna. - Moscow: Foreign Languages Publishing House, 1958. - 125 p.

50. The Sands of Oxus: Boyhood Reminiscences of Sadiiddin Aini by Sadriddin Ayni. Translated from Tajik Persian with an introduction and notes by John R. Perry and Rachel Lehr. Costa Mesa, California: Mazda Publishers. - 1998. +ix-275 pp.

Адабиёги электрон:

51. Паршин, А. Теория и практика перевода [Электронный ресурс]. - http://poliglotus.narod.ru/book.03 .html.

ВЗГЛЯД ИССЛЕДОВАТЕЛЕЙ О ПЕРЕВОДЧЕСКИХ ТРАНСФОРМАЦИЯХ

Изучение различных переводов перевода проводится очень редко при условии, что это связано со статистическим анализом. Поэтому, сравнивая ИТ и ПТ, мы постарались выделить несколько факторов использования переводческих трансформаций в процессе отдельных видов перевода.

В статье обсуждаются взгляды ученых и исследователей в этой области, а также о переводческих трансформаций, и основная цель написания этой статьи - это, прежде всего, экскурсия по историческому изучению переводческих трансформаций и их видов.

Переводческая трансформация используется для того, чтобы в процессе перевода грамматические, лексические, элементы и языковые единицы исходного и переводного текста не совпадают.

Изучение, анализ и определение видов переводческой трансформации, и сравнение классификаций переводческих трансформаций ученых в области перевода.

Автор считает, что в практическом переводе редко встречаются переводческие трансформаций, упомянутые в чистом виде. Они более тесно связаны в разных ситуациях. Конечно, рассмотренные выше классификации переводческих трансформаций являются условными и не охватывают все методы перевода. Недостатком любой классификации является то, что ее авторы не предоставляют полной и четкой информации о специфике переводческой трансформации.

Одним из основных элементов художественного перевода является то, что он имеет эстетический эффект и привлекает читателя к воспитанию. Дословный перевод не всегда повторяет эстетический эффект и оригинальность художественного текста, так как полностью соблюдает языковых норм. Следовательно, эквивалентный перевод должен быть авторитетным произведением, таким как оригинал, чтобы читатели оригинального произведения и перевода испытывали одинаковые чувства.

Ключевые слова: переводческие трансформации, виды, взгляды, Л.С. Бархударов, Л.К Латышев, В.Н. Комиссаров, художественный перевод

RESEARCHERS «VIEW ON THE TRANSLATION TRANSFORMATIONS

The study of various translations of translation is carried out very rarely, provided that it is associated with statistical analysis. Therefore, comparing ST and TT, we tried to highlight severalfactors in the use of translation transformations in the process of certain types of translation.

The article discusses the views of scientists and researchers in this area, as well as about translation transformations, and the main purpose of this article is, first of all, a tour of the historical study of translation transformations and their types.

Translation transformation is used to ensure that the grammatical, lexical, elements and linguistic units of the source and translated text do not coincide in the translation process.

Study, analysis and definition of types of translation transformation, and comparison of the classifications of translation transformations of scientists in thefield of translation.

The author believes that translation transformations mentioned in their pure form are rarelyfound in practical translation. They are more closely related in different situations. Of course, the classifications of translation transformations discussed above are conditional and do not cover all translation methods. The disadvantage of any classification is that its authors do not provide complete and clear information about the specifics of translation transformation.

One of the main elements of literary translation is that it has an aesthetic effect and attracts the reader to education. Literal translation does not always repeat the aesthetic effect and originality of the literary text, since it fully complies with linguistic norms. Therefore, the equivalent translation must be an authoritative work, such as the original, so that the readers of the original work and the translation have the same feelings.

Key words: translation transformations, types, views, L.S. Barkhudarov, L.K. Latyshev, V.N. Komissarov, literary translation.

Сведения об автора:

Максудов Умед Олимович - кандидат филологических наук, старший преподаватель кафедры иностранных языков, Политехнический институт Таджикского технического университета имени академикаМ. Осими. Адрес: 735700, Таджикистан, Согдийская область, г. Худжанд, 20-й квартал, дом 6. E-mail: olimi.umed@mail.ru, Телефон: 928855550.

About the author:

Maksudov Umed Olimovich - Polytechnic Institute of Tajik Technical University named after Academician M. Osimi, candidate of pedagogical science, senior teacher of the department of foreign languages. Address: Tajikistan, 735700, Sughd region, Khujand City, 20h district, Building 6. E-mail: olimi.umed@mail.ru, Phone: 928855550.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.