НАНОЦЕМЕНТ-ОГИР БЕТОН ОЛИШДА ЯНГИ ИННОВАЦИОН
МАТЕРИАЛ
Гаффар Абирович Авалбаев avalbaev1954@mail.ru Зохида Ташбоевна Норкулова zoxidanorqulova1968@gmail.com Жиззах политехника институти
Аннотация: Портланцементнинг интенсив электромагнитли майдонда субнано ва нанодиапазон улчамли заррачагача дисперсияланиши, заррачаларни майдалаш ва активлаштиришнинг олинган материал хоссаларига таьсири келтириб утилган.
Калит сузлар: цементларни субнано ва нано дисперслаш, заррачаларни электромагнитли майдонда активлаштириш ва диспергациялаш, совукка бардошлилик.
NEW INNOVATIVE MATERIAL FOR NANOTSEMENT-HEAVY
CONCRETE
G'affar Abirovich Avalbaev avalbaev1954@mail. ru Zoxida Tashboevna Norkulova zoxidanorqulova1968@gmail.com Jizzakh Polytechnic Institute
Abstract: The dispersion of Portlantsement in subnano and nanodiapase-sized particles in an intense electromagnetic field, the effect of particle crushing and activation on the obtained material properties are described.
Keywords: subnano and nano dispersion of cements, activation and dispersion of particles in the electromagnetic field, frost resistance.
Цементли богловчилар технологияси ва алохдда ахдмиятга эга булган курилиш материаллари (юкори мустахкамликга эга булган, гидроизоляцияли, совукга чидамли ва бошкалар)да материал сифатини яхшилаш учун турли хил усул ва воситалардан фойдаланилади. Шу максадда цементларга органик минералли модификацияловчи кушимчалар кушилади. Бу усуллар орасида цементга органик минерал кушимчалар кушиб, биргаликда кукунлаш усули бирмунча истикболли хисобланади. Портландцемент мисолида цемент
www.openscience.uz 121 i mie^hi
заррачаларининг солиштирма сиртини 6000-10000см2/г гача ошириш гетероген массанинг котишида содир буладиган купгина физикавий ва физик-кимёвий жараёнларни сезиларли даражада фаоллаштиради ва бу олинаётган материалларнинг мустахкамлигининг ортишига олиб келади.
Мазкур ишда цементли богловчиларни интенсив магнит майдонида нанодисперсиялаш ва активлаштиришнинг котаётган масса ва материалларга таьсири урганиб чикилган.
Цементларни диспергациялаш принципиал жихатдан янги, экологик тоза ва иктисодий жихатдан рентабелли электромагнитли технология асосида олиб борилди.
Цементларга электромагнитли майдонда ишлов бериш нафакат заррачаларни субнано (мкм нинг 5 дан ундан бир улушларигача) ва нано (00-60 нм) улчамларигача майдалаш, балки атомлар электронларини кузгатиш, кимёвий богларнинг узилиши натижасида эркин радикал куринишидаги актив заррачаларни кузгатиш имконини беради.
Котаётган цемент массасининг технологик хоссаларини яхшилаш учун уларнинг таркибига сирт-актив моддаларнинг модификацияловчи, пластификацияловчи кушимчалари кушилди. Цементларни электромагнитли майдалаш ва активлаштириш электр майдони кучланганлиги 50 кА/м булган оптимал режимли аппаратда олиб борилди. Х,ар кайси электромагнитли ишлов беришдан кейин цемент майда дисперс кварс куми билан цемент-кум 1:2 нисбатда аралаштирилди (Жиззах цемент заводи). Аралашмани субнано ва нано улчамли холатгача майдалаш учун сарфланган вакт цементнинг тури,мустахкамлиги ва цемент заррачаларининг каттиклигига боглик. Цемент хоссаларидаги максимал узгариш унинг заррачаларини нанодиапазонли улчамгача (100нм) майдалашда кузатилди. Электромагнитли аппаратнинг оптимал режимда ишлашида портландцемент заррачаларини нано холатга утказиш учун сарфланган вакт 13 минутни ташкил этди.
1-расм.Электромагнитли майдалаш усулида цемент намунасининг электрон
микроскопдаги тасвири келтирилган Полидисперсли наносистемаларда микрон улчамига эга булган заррачалар карийб учрамайди. Заррачаларнинг уртача улчами10-60 нм ни ташкил этади.
www.openscience.uz 122 i
Нанодисперсли цемент бундан кейинги кукунлаш заррачаларнинг диспергацияланиш даражаси ва олинган махсулотларнинг хоссаларига деярли таьсир курсатмайдиган ёпишкок,пластик массадан ташкил топади.
Тадцицот натижалари ва уларнинг мууокамаси.
Портландцемент-кумли материаллар
Электромагнитли ишлов бериш цемент хамири ва ундан олинган цемент тоши хоссаларининг кескин узгаришига сабаб булади. Бунда сув- каттик модда нисбати С/К=0,24 дан С/КК=0,1гача камаяди,масса зичлиги ортади, дастлабки боскичда мустахкамлик 4 мартагача ортади.
Глинозем-кумли материаллар
Узок муддатда саклангандан кейин уз активлигини тиклай олиши мумкинлигини аниклаш максадида электромагнитли ишлов бериш усулида тажрибалар олиб борилди.
Дисперслик даражаси турлича булган кум-глиноземли материалларнинг мустахкамлиги аникланди. Бунда бошлангич цемент иштирокида хосил булган материалнинг мустахкамлиги-20,4 МПа ни ташкил этди. Субнано холида дисперсияланган материал (10мин давомида ишлов берилган)нинг мустахкамлиги-31 МПа гача, нанодиспергацияланган цементдан хосил булган материал мустахкамлиги-40,8 МПа гача ортди.
Дастлабки цементни диспергациялаш билан унинг мустахкамлигини 2 мартагача ошириш мумкин.
Магнезиал ва портландцемент асосидаги богловчилар хоссалари бир хил конуниятга буйсинади. Электромагнитли майдонда цементга ишлов бериш вакти ва бунда уларнинг дисперслик даражасининг ортиши билан сув-каттик модда (С/К) нисбати киймати камайиб боради. Котаётган массанинг мустахкамликни эгалай олиш тезлиги, материалнинг меьёрий мустахкамлиги, емирилишга бардошлилиги хамда сув ва совукга чидамлилиги ортади. Цементга узок вакт давомида ишлов берилганда материал мустахкамлиги икки марта, емирилишга бардошлилиги хамда сув ва совукга чидамлилиги куп марта ортади.
Ултранозик майдалаш ва цементларни юкори интенсивликга эга булган магнит майдонида активлаштириш нафакат солиштирма сиртни кескин оширади,балки актив заррачаларнинг цемент хажмидан сиртга чикишига олиб келади, эркин-радикал куринишдагизаррачаларнинг кайта тикланишига сабаб булади ва атомларнинг электрон тизимининг кузгалишига олиб келади. Электромагнит майдонда ишлов бериш жараёнлар кинетикасини кескин узгартиради. Портландцемент ва магнезиал цемент тошлари бир-биридан таркиби, тузилиши ва котаётган массанинг каттик холатга утиш механизми билан хам фарк килади. Портландцемент тоши асосини асосан калций
www.openscience.uz 123 |
гидросиликатлари ташкил килади ва улар хосил килган бушликларни тулдирувчилар, турли хил янги моддалар ва таьсирлашмаган цемент заррачалари ташкил этади. Цемент тошининг шаклланиши асосида гидратацияли жараёнлар ётади. Портландцемент ва магнезиал цемент заррачаларини ултранозик диспергациялаш ва заррачаларни активлаштириш аввало уларнинг котаётган масса таркибида бир-бири билан тулик таьсирлашиини,котиш жараёнини тезлаштиради ва хосил булган материал мустахкамлигининг ортишига олиб келади. Юкори фаолликга эга булган заррачаларнинг булиши хемосорбция жараёнини кучайтиради,гидратланиш тезлиги ва калций гидросиликатларининг тулик хосил булишини таьминлайди. Субнано ва нано улчамли майда дисперс заррачалар микроговакликни кескин камайтиради, капилляр каналларни тулдиради ва материалга жуда кам сув утказувчанлик ва юкори совукга чидамлилик хусусиятини беради.
Кимёвий ва физик-кимёвий жараёнларнинг содир булишида модификацияловчи супер пластификаторларли кушимчалар мухим рол уйнайди.Улар нафакат котаётган массанинг силжувчанлигини оширади,балки цемент ва тулдирувчи заррачаларига кушимча диспергацияловчи хусусиятни беради ва "каттик модда-суюклик" чегара сиртидаги сирт таранглик кийматини камайтиради. Диспергацияловчи эффект кристалланиш жараёнини тезлаштиради. Тадкикот натижалари цементларга кушимча ишлов бериш билан материал маркасини 2 марта: М-350 ни М-700га, М-500 ни эса М-1000 га ошириш билан биргаликда, уларнинг гидроизоляциялаш ва совукга чидамлилигини хам ошириш имкони тугилади. Бу эса алохида хусусиятни намоён этувчи курилиш материаллари (ер ости курилиши, гидротехник иншоотлар ва аэродромлар ва бошкалар учун) олиш имконини беради. Бунда цементли богловчини бирмунча иктисод килишга хам шароит яратилади.
Фойдаланилган адабиётлар
1. Дворкин Л.И. и др. Цементные бетоны с минеральными наполнителями. -Киев, Будывэльник, 1991. -135с
2. Патент РФ № 2131857,1999. Композиция для изготовления водоморостойких изделий из магнезиальных вяжущих.
3. Патент РФ№2167114, 2001. Способ приготовления вяжущего (цемента).
4. Патент РФ 2308429, 2006. Комплексная добавка для бетонных и растворных смесей.
5. Патент РФ№2371402, 2007. Способ производства цемента с минеральной добавкой.
www.openscience.uz
124
References
1. Дворкин Л.И. и др. Цементные бетоны с минеральными наполнителями. -Киев, Будывэльник, 1991. -135с
2. Патент РФ № 2131857,1999. Композиция для изготовления водоморостойких изделий из магнезиальных вяжущих.
3. Патент РФ№2167114, 2001. Способ приготовления вяжущего (цемента).
4. Патент РФ 2308429, 2006. Комплексная добавка для бетонных и растворных смесей.
5. Патент РФ№2371402, 2007. Способ производства цемента с минеральной добавкой.
www.openscience.uz
125