Научная статья на тему 'Наманган шаҳрида транспорт оқимини оширишда инфратузилмаларни лойиҳалаш'

Наманган шаҳрида транспорт оқимини оширишда инфратузилмаларни лойиҳалаш Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
68
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
йўналиш / транспорт / йўналиш тармоғи / тугун (боғлам) / транспорт сиғими / ҳаракат интервали / шаҳар / оралиқ тўхташ / бекат / йўловчи оқими / тезлик / ҳаракат мунтазамлиги / чорраҳалар / қўшимча йўл бўлаклари / маршрут / трафик / маршрутная сеть / узел (соединение) / пропускная способность / интервал движения / город / промежуточная остановка / станция / пассажиропоток / скорость / регулярность движения / перекрестки / дополнительные полосы

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Мамиров Улуғбек Хабибулаевич, Солиев Хайитбой Мирзадавлатович, Турғунов Зокиржон Хошимбоевич

Наманган шаҳрида шаҳар йўловчи транспортини ташкил этиш ва фаолиятининг алоҳида жиҳати кўриб чиқилади. Йўл ҳаракати хавфсизлиги, қулайлиги, ишончлилиги ва бошқа кўрсаткичлар бўйича шаҳар автобус транспорти йўналишларини ҳамда инфратузилмаларни такомиллаштириш лойиҳалари бўйича баъзи тавсиялар берилди

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В городе Наманган увеличивается транспортный поток проектирование инфраструктуры

Рассмотрен особый аспект организaции и эксплуатaции городского пассажирского транспорта в городе Наманган. Даны рекомендaции по проектам по совершенствованию маршрутов и инфраструктуры городского автобусного транспорта с точки зрения безопасности движения, удобства, надежности и других показателей

Текст научной работы на тему «Наманган шаҳрида транспорт оқимини оширишда инфратузилмаларни лойиҳалаш»

УДК 711.7

НАМАНГАН ШАХРИДА ТРАНСПОРТ ОЦИМИНИ ОШИРИШДА ИНФРАТУЗИЛМАЛАРНИ ЛОЙЩАЛАШ.

Мамиров Улугбек Хабибулаевич Наманган вилоят транспорт бошкармаси тендерларни утказиш булим бошлиги,

ulugbekmamirov3555@gmail.com. тел.: +998945044333

Солиев Хайитбой Мирзадавлатович НамМКИ, Т.ф.ф.д. Soliev 2608@mail.ru. тел.: +998976046106

Тургунов Зокиржон Хошимбоевич НамМКИ, zokirjonturgunov 1975@gmail.com. тел.: +998993225961,

Аннотация: Наманган шахрида шахар йуловчи транспортини ташкил этиш ва фаолиятининг алохида жихати куриб чикилади. Йул харакати хавфсизлиги, кулайлиги, ишончлилиги ва бошка курсаткичлар буйича шахар автобус транспорти йуналишларини хамда инфратузилмаларни такомиллаштириш лойихалари буйича баъзи тавсиялар берилди.

Аннотация: Рассмотрен особый аспект организации и эксплуатации городского пассажирского транспорта в городе Наманган. Даны рекомендации по проектам по совершенствованию маршрутов и инфраструктуры городского автобусного транспорта с точки зрения безопасности движения, удобства, надежности и других показателей.

Annotation: A special aspect of the organization and operation of urban passenger transport in the city of Namangan is considered. Recommendations were given on projects to improve the routes and infrastructure of urban bus transport in terms of traffic safety. convenience. reliability and other indicators.

Калит сузлар: йуналиш, транспорт, йуналиш тармоги, тугун (боглам), транспорт сигими, харакат интервали, шахар, оралик тухташ, бекат, йуловчи окими, тезлик, харакат мунтазамлиги, чоррахалар, кушимча йул булаклари.

Ключевые слова: маршрут, трафик, маршрутная сеть, узел (соединение), пропускная способность, интервал движения, город, промежуточная остановка, станция, пассажиропоток, скорость, регулярность движения, перекрестки, дополнительные полосы

Key words: route. traffic. route network. node (connection). capacity. traffic interval. city. intermediate stop. station. passenger traffic. speed. traffic regularity. intersections. additional lanes.

Кириш. Ер усти жамоат транспортини ривожлантириш шунингдек, унинг инфратузилма обектларини жойлаштириш ахоли пунктлари ва шахар ва туманларнинг бош режалари асосида бажарилади, ахолиси 250 минг ва ундан ортик булган шахарлар учун эса - мавжуд жамоат транспорт тармокларини хисобга олган холда, энг куп юкланган йуналиш буйича тахминий тигиз соатлари ва турли транспорт тизимларининг асосий курсаткичлари буйича таккослаш асосида амалга ошириш имкони беради [1. 2. 3].

Бу эса транспортга булган эхтиёжга режалаштириш омиллари таъсир килади. Шахар режасини тахлил килиш унинг хусусиятларини куйидаги параметрлар буйича урганиш ва тавсифлашдан бошланади [1, 2, 3]:

- шахарнинг катталиги (ахоли сони, ривожланган худуднинг майдони);

- худуднинг шакли ва хажми, ихчамлик даражаси;

- худуднинг булиниши, табиий ва сунъий тусикларнинг мавжудлиги (дарёлар,

жарликлар, темир йуллар ва бошкалар);

- турар-жой массивлари ва саноат объектларининг узаро жойлашиши;

- шахарлараро ва туман марказларини жойлаштириш;

- йуловчилар тортишишнинг асосий фокусларини жойлаштириш характери;

- ахолининг шахар марказидан узоклиги;

- турар-жой биноларини кичик туманларга курилиши;

- йул тармогини жойлаштириш хусусиятлари;

Шунингдек, жамоат транспорт тизимини ривожлантиришда асосий масалалар жумласига йуналишларнинг сонини аниклаш, янги йуналишлар ташкил этиш, тарнспорт окимини утказувчанлигини ошириш максадида инфратузилмаларни такомиллаштиришни, транспорт богламаларини ташкил килиш каби омиллар хам киради.

Шахардаги йуналишлар сонини аниклашда транспорт тармогининг узунлиги, зичлиги ва конфигуратсиясига боглик, чунки ривожланган транспорт тармоги купрок йуналишларни талаб этади. Таркок яшаш жойлари ва доимий иш ва дам олиш жойлари булган шахарларда турар-жой ва иш жойлари жамланган бир хил улчамдаги шахарларга караганда купрок йуналишларни талаб килади [1-4].

Тизимдаги йуналишларнинг умумий сони унда ишлайдиган харакатланувчи таркиблар сонига мос келиши керак. Йуналишлар сонини купайиши билан харакатланиш интерваллари ва транспорт воситаларини кутиш вакти ортади.

Йуналишларнинг уртача узунлиги шахарнинг катталиги ва йуловчиларнинг уртача босиб утган масофаси билан белгиланади.

Д.С.Самайлов шахарнинг катталигига караб транспорт тармогининг уртача вазнли зичлигини 1.5-2.5 км /км2 оралигида шахар ахолиси буйича уртача йуналиш узунлигини тавсия этган [1-4].

Транспорт тармоги зичлиги - жамоат транспорти йуналиш (линия)лари узунлигининг ахоли пунктига нисбати (1-расм) (км /км2)

8 =

Ь у

^ 3

Ьим- йуналиш узунлиги км; Бэ- квадрат курилиш майдони [1];

Транспорт тармоFи зичлиги кийматлари

1-жадвал.

Ахоли сони, минг киши 500-1000 250-500 100-250 50-100

Оптимал зичлик киймати 2.3-2.6 2.0-2.3 1.7-2.0 1.4-1.6

Наманган шахар ахолиси 2022 йил 1 октябр холатига 673,8 минг киши деб олинса, транспорт тармоги оптимал зичлик киймати 2.5 га тенг. Йуналишнинг уртача узунлиги шахарнинг катталиги ва йуловчиларнинг уртача босиб утган масофаси билан белгиланади.

IУР = (3 ^ 4) Ьум

[1] усулига асосан, Наманган шахридаги "13-сонли 1-кичик туман-Чорсу" автобус йуналишининг у мумий узунлиги 12,8 км га тенг.

3

¿5р = - ■ 12,8 = 9,6 кш

Шахарнинг маркази билан йуналишда жамоат транспортининг харакатланишида олинган натижаларга асосан куйидаги 2-жадвални тулдиришимиз мумкин.

2-жадвал.

Шах,ар маркази билан алока килиш кийинлиги киймати.

№ Чегаралар зоналари орасидаги изох ракам, мин. Ахоли сони N,-(1+1) минг киши Шахар марказига харакат килиш вактинг уртача т+т, хисоби 11 1 1+1 2 N _(1+1)*(Т + Тм)

2

1 1-10 7,1 5 35,5

2 10-20 135,4 15 2031

3 20-30 153,2 25 3830

4 30-40 9,7 35 339

жами: 305,4 6235,5

Олинган натижаларга кура шахар маркази билан алока килиш кийинлигини куйидаги ифода оркали аник;лаймиз.

_ Щ4 МиН

$ - пиёдаларни шахдр маркази билан алока килиш кийинлиги

Самарадорлик коэффициенти

60 • Т

. =-= 60

1ср ту

V п

! ' _ $ ср п

Т V

-М- ер г пеш

Ахолининг харакатланиш тезлиги куйидагича аникланади:

60 • 2,0

Т7 =-= 7,0 км/соат

г пер 1732

Бундан ташкари йуловчилар учун тухташ ва чикиш майдончалари ва шийпонларини автобус бекатларида жойлаштиришини кузда тутиш лозим. Тухташ майдончалари кенглигини катнов кисмининг асосий тасмасига тенг килиб, узунлигини эса бир вактда тухтайдигхан автобуслар сонига караб, лекин камида 10 метр кабул килиш зарур.

Автобус бекатларидаги чикиш майдончалари тухташ майдончалари юзасидан 0.2 метр га кутарилган булиши керак.Чикиш майдончаларининг юзаси камида 10х2 метр улчамда ва шийпонларга келиш майдончалари копламага эга булиши керак. Йуловсвхилар шийпонининг якин чеккаси тухташ майдони чеккасидан камида 3 метр масофада жойлашган булиши керак. Автобус бекатларидаги хошия тошини тохташ тасмаси ва унга ёндош тезликни узгартириш тасмаси кисмининг чеккаси буйлаб силжитмасдан жойлаштириолади. Чикиш майдончасидан йуловчиларнинг асосий окими йуналишида мавжуд куча тротуарлари ёки пиёдалар йулакчаларигача, улар булмаганда-камида ён кориниш таъминланган масофада пиёдалар йулакчалари ва тротуарлар лойихаланиши лозим [5-11].

Транспорт хизматлари сифатини улчаш учун асос булиб транспорт сифатининг белгиланган стандартлари тизими хисобланади. Купинча йуловчи хизмат курсатиш сифатини (айникса, шахар ва кишлокларда) куп жихатдан саёхатга сарфланган умумий

вактга караб бахолайди. Шахарлар, ахоли пунктлари ва кишлок ахоли пунктларини режалаштириш буйича курилиш нормалари ва коидалари (ШНК 2.05.02-07) транспорт тизимларини лойихалаш учун муайян талабларни назарда тутади. Яшаш жойидан иш жойларига ва бошка оммавий бориш жойларига (бир томонлама) кучиб утиш вакти йирик шахарларда йуловчиларнинг 80 фоизи учун 40 дакикадан, бошка ахоли пунктларида эса 30 дакикадан ошмаслиги керак. Бирок, Узбекистоннинг турли шахарларида Жамоат транспортларида йуловчи ташиш тизимларининг ишлашини тахлил килиш шуни курсатдики, саёхатларга сарфланган умумий вакт ушбу стандартдан 20-40% га ошади [12].

Ахоли яшаш жойлари ташкарисидаги автобус бекатларини йулнинг тугри кисмларида ёки режадаги радиуси камида 1000 м булган I ва II тоифали йуллар, радиуси камида 600 м булган III тоифали йуллар ва радиуси камида 400 м булган ИВтоифали йуллар эгрилигида ва буйлама нишаблиги купи билан 40 %о булган кисмларда жойлаштирилиши лозим. Бунда тегишли тоифали йуллардаги куриниш меъёри таъминланиши керак [13].

Яшаш ёки иш жойидан хар кандай турдаги шахар йуловчи транспортининг энг якин тухташ жойигача булган пиёдалар якинлашиш масофаси 500 м дан ошмаслиги керак. Ртр трансрорт тармогининг зичлиги 1,5 - 2 км / км2 оралигида булиши керак [14].

Узбекистон Ресрубликаси Олий Мажлиси Сенатининг 2022 йил 13 сентябрдаги Наманган вилоятининг Туракургон тумани ва Наманган шахри Давлатобод туманининг, Наманган шахрининг чегараларини узгартириш тугрисидаги СК-625-1У-сонли карорига асосан, Наманган шахри Давлатобод тумани худудига уткалган ер майдонида ташкил этиладиган янги ахоли яшаш худуди оркали жамоат трансрорт (ЖТ) йуналишларини ташкил этиш буйича лойихаси берилган (1-2-расмлар).

34.0 | 34.Р _65.0_

2-расм. Лойих,аланаётган 3,2 км узунликдаги йул тармоFининг куриниш схемаси

Бундан ташкари юкорида таъкидлаб утилган омилларни асосийларидан бири Наманган шахридаги мавжуд кучаларда трансрорт окимини утказувчанлигини ошириш лойихасини амалга ошириш максадида инфратузилмаларни яъни, Наманган шахридаги Н.Намангоний, Жанубий айланма кучаси, Косонсой кучаси, А.Навоий кучаси, Гирвонсой кучаси ва Давлатобод туманидаги мавжуд кучалардаги автомобил окимини оширишда чоррахаларни кайта такомиллаштириш лойихаси, кушимча йул булагини ташкил килиш, пиёдалар йулагини тартибга келтириш, аклли светофорларни куллаш, чорахаларда унг томонга харакланишида тухтовсиз йул булагни ташкил килиш, марказий кучаларга раралел кушимча йулларни ташкил этиш, марказий кучалардаги асосий объектлар атрофида автотурагохларни ташкил килиш, ер ости ва усти пиёдалар утиш жойларини ташкил килиш каби илмий-амалий тадкикот ишлари утказилди [14-15].

Транспорт тизими фаолиятининг ривожланишини тахлил килиш ва унинг мамлакат иктисодиётидаги ривожланишидаги урнини бахолашга оид курлаб изланишлар хорижий ва мамлакатимиз олимлари томонидан амалга оширилган булиб, уларда транспортда ташиш конуниятлари шаклланиши ва уни бошкариш усулларини тадкик этиш, иктисодиётнинг бошка тармоклари учун хам мухим ахамиятга эга.

Шахарни таъмирлаш шароитида, мавжуд курилишлар, трансрорт хизматини ривожланга тармоги билан, шахарни айрим функтсияларини ривожлантириш вазифалари пайдо булади, трансрорт бугинларида янги муассасаларни жойлаштириш йули билан шахар ва унинг атрофи ахолисининг зарур имкониятлар райдо булади. [1,2,3]

Хулоса килиб айтганда олинган натижаларга асосан ахолининг харакат даражаси (жамоат транспортидан фойдаланиши) кичик эканлигини куришимиз мумкин. Шундан келиб чикиб Наманган шахрида янги ахоли яшаш жойларини ташкил этиш ва автомобил йуллари, 2023 йилда жамоат транспортлари учун янги йуналишлар ташкил этиш лойихаси татбик килиш мумкин.

АДАБИЁТЛАР

1. Л.В.Булавина Проектирование и оценка трансрортной сети и маршрутной системы в городах. Учебно-методическре пособие Екатеринбург.: 2014.ст.75

2. В.В.Балагин. Проектирование системы маршрутов городского массового пассажирского трансрорта. Методические указания к курсовому проекту по дисциплине «Организация дорожного движения» Волгоград 2011. 35 с.

3. Пассажирские перевозки В.М.Селюков - Калининград Издателство БГАРФ

2010.

4. Автомобильные перевозки: методические указания /сост. Ю.И. Куликов. -Хабаровск: Изд-во Хабар. гос. техн. ун-та, 2005.

5. Raximberdiyevich N. A., Akhmadjanovich T. X. M., o'g'li R. B. D. Namangan shahrida veloyo 'lak tashkil etishning samarasi //Механика и технология. - 2022. - Т. 2. - №. 7. - С. 80-97.

6. Мамиров У., Тухтабаев М., Рахмонов Б. Важность развития проекта велодорожки в Намангане. //Естественнонаучный журнал «Точная наука». - Кемерово, 2022. Выпуск 129, - С. 12-17. www.t-nauka.ru

7. Нормирзаев А., Мамиров У., Тургунов З. Узбекистон транспорт тизмини хозирги кундаги холати тахлили // Механика и технология. - 2022. - С. 513-517.

8. Нормирзаев А.Р., Тухтабаев М.А., Мамиров У.Х. Implementation of innovative ideas in digitization of the transport sector in Namangan region //Scientific and technical journal of NamlET / НамМТИ илмий-техника журнали. - Наманган: НамМТИ, 2021. - 6 (3), - Б. 127-132.

9. To'xtaboеv M. A., Mamirov U. X. Shaharda avtomobilda tashishda harakat muntazamligini oshirish (namangan shahri misolida) //Механика и технология. - 2022. - №. Спецвыпуск 1. - С. 101-108.

10. Тухтабаев М. А., Мамиров У. Х., Тургунов З. Х. Жамоат транспортида йуловчи ташиш самарадорлиги //Механика и технология. - 2022. - №. Спецвыпуск 2. - С. 62-67.

11. Солиев Х. и др. Организaция скоростных пассажирских маршрутов //Естественнонаучный журнал «Точная наука. - 2022. - №. 129. - С. 9-11.

12. Шахарсозлик Нормалари ва Коидалари ШНК 2.05.02-07 "Автомобил йуллари" "Давархитекткурилиш", Тошкент ш., 2008 й., 89 бет.

13. Ерифанов, Вячеслав Викторович Повышение качества перевозок в системе городского пассажирского автомобилного транспорта на основе оценки удовлетворенности потребителей / В.В. Ерифанов, А.С. Тюрин; род науч. ред. М. Ю. Обшивалкина. - Уляновск : УлГТУ, 2017. - 195 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.