Научная статья на тему 'НАҚШБАНДИЯ ТАРИҚАТИ ИНСОННИ КОМИЛЛИККА ЭЛТУВЧИ ЙЎЛ'

НАҚШБАНДИЯ ТАРИҚАТИ ИНСОННИ КОМИЛЛИККА ЭЛТУВЧИ ЙЎЛ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

675
60
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Нақшбандия тариқати / комил инсон / нақш солувчи / Қуръон / Тариқат / сўфи / тарки дунѐчилик / зикру-самоъа / тасаввуф / Naqshbandi teaching / ideal person / embroiderer / Koran / tarikat / Sufi / abandoned worldly life / dance of dervishes / Sufism

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Махбуба Аслановна Халмухамедова

Мақолада Нақшбандия тариқатини комил инсонни тарбиялаш воситаси эканлиги баѐн этилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TEACHING NAKSHBANDIA IS THE WAY LEADING TO PERFECTION

The article discusses the teachings of Naqshbandiya as a means of educating an ideal person

Текст научной работы на тему «НАҚШБАНДИЯ ТАРИҚАТИ ИНСОННИ КОМИЛЛИККА ЭЛТУВЧИ ЙЎЛ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1135-1138

НАКШБАНДИЯ ТАРИКАТИ - ИНСОННИ КОМИЛЛИККА ЭЛТУВЧИ

ЙУЛ

Махбуба Аслановна Халмухамедова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти укитувчиси maxbuba.xalmuxamedova71 @gmailcom

АННОТАЦИЯ

Маколада Накшбандия тарикатини комил инсонни тарбиялаш воситаси эканлиги баён этилган.

Калит сузлар: Накшбандия тарикати, комил инсон, накш солувчи, Куръон, Тарикат, суфи, тарки дунёчилик, зикру-самоъа, тасаввуф.

TEACHING NAKSHBANDIA IS THE WAY LEADING TO PERFECTION

ABSTRACT

The article discusses the teachings of Naqshbandiya as a means of educating an ideal person.

Keywords: Naqshbandi teaching, ideal person, embroiderer, Koran, tarikat, Sufi, abandoned worldly life, dance of dervishes, Sufism

КИРИШ

Бухорони Бухорои Шариф даражасига кутарган, факатгина Ислом оламигина эмас, балки бутун дунёга танитган улуг ватандошларимиздан бири Мухаммад ибн Мухаммад ал-Бухорий (1318-1389) булиб, тарихда Бахоуддин Накшбанд номи билан маълум ва машхурдир.

Бахоуддин Накшбанд Хожагон тарикати, хозирги кунда Хожагон-Накшбандия ёки Накшбандия тарикати деб аталувчи таълимот асосчиси хисобланади.

Бахоуддин Накшбанд 1318 йилда Бухоро шахри якинидаги Кдсри Х,индувон кишлогида дунёга келди. Бахоуддин Накшбандий оиласи ва фарзандлари хакида аник маълумот йук. Унинг Мухаммад пайгамбар авлодларига мансуб саййидзодалардан эканлиги кайд этилган.Отаси тукувчи хамда уйма накш солувчи (накшбанд) булган.

Бахоуддин Накшбанд хаётида бобосининг алохида хизмати бор. У суфийлар билан якин алокада булган. Шу сабабли набирасида илохиётга катта

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1135-1138

кизикиш уйготди. Бахоуддин Накшбанд аввал Хожа Мухаммад Бобойи Самосий, сунгра уларнинг шогирдлари Саййид Амир Кулол кулларида тарбия олиб тарикат илмини ургандилар. Лекин уларнинг эътирофларича бутун калблари ила рухий пирлари Хожа Абдухолик Гиждувоний билан богланганлар. Накшбанд икки марта хаж килган. Гарибона хает кечирган, факат уз мехнати - дехкончилик ва кейинрок кимхобга накш солиш билан кун курган.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бахоуддин Накшбанд хаёти, илмий мероси ва тарикат давомчилари хакида юртимиз ва хорижий мамлакат олимлари томонидан атрофлича тахлил этилган ва урганилган. Буюк тасаввуфшунос олим Нажмиддин Комиловнинг "Тасаввуф", „Тасаввуф ёки комил инсон ахлоки", Садриддин Салим Бухорийнинг "Бухоронинг табаррук зиёратгохлари", "Дилда ер", "Буюк Гиждувонийлар" асарларида, шунингдек Гулчехра Наврузова, Каромат ^иличеваларнинг илмий ишларида накшбандия тарикати мавзуси атрофлича ёритилгандир. Рус олимлари В.А.Гордлевский, А.А.Семёнов, О.Ф.Акимуш-кин, Е.Э.Бертельслар томонидан, шунингдек инглиз тасаввуфшуноси Ж.С.Тримингэм, Англияда яшаб, ижод килаётган накшбандшунос Идрис Шох, туркиялик тасаввуфшунос, накшбандшунос олимлар Махмуд Асъад Жушон, Усмон Турар ва бошкалар накшбандия тарикатини тадкик килганлар. Насафий номи билан ижод килган Е.Е.Березиков томонидан "Х,азрат Бахоуддин Накшбанд" асарида Накшбандия тарикати хакида узгача услубда маълумот берилган.

Хожа Абдухолик Гиждувоний Бахоуддин Накшбанднинг увайсий пири булиб, Накшбандия тарикатининг 11 рашхаси, яъни коидасининг 8 таси улар томонидан яратилгандир. Али Сафий "Рашахот " асарида Абдухолик Гиждувоний хакида шундай деган

"Ва яна Х,азрати Хожа (Абдухолик)нинг калимоти кудсияларидин турур ва бу саккиз иборатким хожагон каддасаллоху арвохахум тарикатларининг биноси онга турур: хуш дар дам, назар бар кадам, сафар дар ватан, хилват дар анжуман, ёдкард, бозгашт, нигохдошт,ёддошт". Буларнинг гайри борча пиндошт, яъни ужбу гурур турур" [1] яъни (Хожагонлар тарикати биносининг асоси хисобланган куйидаги саккиз суз Хожа Абдухоликнинг калимоти кудсияларидан хисобланади: хуш дар дам, назар бар кадам, сафар дар ватан, хилват дар анжуман, едкард, бозгашт, нигохдошт,еддошт". Булардан узга нарсаларнинг барчаси пиндошт, яъни манманлик ва гурур хисобланади.)

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1135-1138

Бундан равшан булмокдаки Бахоуддин Накшбанд таълимотидаги 8 рашха Абдухолик Гиждувонийдан олинган ва колган 3 рашхаси "вукуфи замоний", "вукуфи адади" ва "вукуфи калбий" лар Бахоуддин Накшбанд томонидан яратилгандир.

НАТИЖАЛАР

Тарикатнинг асл максади комил инсонни тарбиялашдир. Аввал шариат сунгра тарикат ва нихоят хакикатга етишиш Аллох наздида комилликка эришишидир. Шариат бу Аллох Таоло ва пайгамбаримиз Мухаммад Мустафо с.в.томонидан бизга суннат килинган коидалар булса, тарикат ундан сунг келувчи комилликка эришиш йулидир. Тарикат сузи араб тилида "йул" маъносини билдиради. Тарикат йулидан юриб комилликка эришган инсонгина хакикатга етишади. Шариатни биз мактаб деб таърифласак, тарикатни олийгох дейишимиз мумкин.

Накшбандия тарикатида Куръон ва суннатга тулик риоя килинади. Буни ушбу тарикатнинг узок йиллар давомида факат бизнинг мамлакатимизгина эмас, балки Ислом оламида ва шу билан бирга гарб мамлакатларида хам юкори обру ва эътиборга сазовор булиб келаётганлиги хам тасдиклаб туради.

Накшбандия тарикатининг бундай халк орасидаги оммалашиши унинг халкка якинлиги, жамиятдан узилмаганлиги, барча замону маконда долзарблигини йукотмаслигидир. Ушбу тарикатнинг асосий гояси халол ва пок хаёт кечиришга каратилгандир. Шунингдек Дил ба-ёру, даст ба-кор, яъни калбинг Аллохда ва кулинг мехнатда булсин шиори тарикатнинг асл мохиятини очиб беради. Накшбандия тарикатидан аввалги тарикатларда суфилар зикру-самоъага берилиб, жамиятдан узилган холда хаёт кечиришар эдилар. Бу суфилар хакида маълум бир салбий фикрларни келиб чикишига хам сабаб булди.

МУХ,ОКАМА

"Тарикатлар орасида Накшбандия тарикати танлангани бежиз эмас. Бунга сабаб Накшандия тарикати ундан олдинги тарикатлар сингари тарки дунёчиликни эмас, балки халол, пок мехнат оркали кун куриш ва албатта бирор бир касб эаси булиш лозимлигини уктирганлар, бирор касби ёки хунари йук инсон ушбу тарикатга кабул килинмаган."[2]

Инсон энг аввало атрофидагиларга, жамиятга наф тегадиган булиши лозим. Касби ёки хунари йук инсон на уз оиласига, на жамиятга наф келтиради.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1135-1138

Шахс хаётининг манфаатлари жамият манфаатларига тобеъ булиши лозимлиги уктирилган.

Абул Мухсин Мухаммад Бокир ибн Мухаммад Алининг "Макомоти Хожа Накшбанд" асарида шундай ривоят келтирилган: Бир кун Хирот подшоси Малик Хусайн Бахоуддин Накшбандийни мехмондорчиликка чорлайди. Узи

хохламаган тарзда мажбуран шох хузурига борган шайх дастурхон бисёр ноз-неъматларни куради. Шайх уларга бепарво утираверади. Таомлардан танаввул этишни Шайхдан утиниб сурайдилар. Бир туз тотмаган Шайх охирида айтадики, мен подшохлар дастурхонидан овкат емайман, чунки бу

таомлар хаксизлик билан топилган, подшонинг уз мехнати, кул кучи билан яратилмаган, улар халол эмас.

" Бахоуддин Накшбанд таълимотининг мохияти инсон ва унинг камолоти

масаласидар..... Бахоуддин Накшбанд инсонни Аллох яратганини ва у бутун

борликдаги энг мукаммал мавжудод эканлигини тан олади."[3]

Накшбандия тарикатида хурфикрликка рухсат этилган, узганингфикрини рад этиш йук, яъники бу карашлар бизга тугри келмас, лекин уни инкор этмаймиз дейилган.

Тарикатда инсонни мукаммалликка элтувчи сифатида зохиран халк билан, ботинан Хак билан булмогликни таъкидлайди. Бунда Хакка етишиш деганда, инсонни уз-узини таниши, маърифатли булиши, уз нафсини енгиши назарда тутилади. Факат нафсидан устун келган инсонгина комил инсон булиши мумкин, зеро инсонни тубанликка олиб борувчи йул ,бу нафснинг кули булмоклигидир.

ХУЛОСА

Накшбандия тарикати гоялари буюк сиймоларимиз Алишер Навоий, Абдурахмон Жомий ижодига, фалсафий карашларига катта таъсир курсатган. Шунингдек ушбу тарикатга Темурийзодалар, буюк олиму уламолар кирганлар. Булардан шох ва шоир Захириддин Мухаммад Бобурни хам алохида ургулаб утишимиз мумкин. Бу бизга ушбу тарикат накадар тугри,

REFERENCES

1. Фахриддин Али Сафий "Рашахот" Тошкент-2003 йил,31 бет

2. M.A.Khalmukhamedova" The importance of improving students' professional competence of technological education in naqshbandiya tarikat (path of spiritual development)" Volume 4, Issue I, January 2021 | 266

3.Г.Н.Наврузова "Бахоуддин Накшбанд. Аврод" Тошкент-2019.10бет

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.