MYTHOLOGICAL CONCEPTS ABOUT MOTHER OF GODDESS AND MOTHER OF UMAI Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

болады: бета нурлар, гамма нурлар. Сонльщтан да олар сез дизбеги сыпатында дефиссиз бири биринен белек жазылады.

Бул сезликте гейпара квзцулац (144), sамгYн (74) усаган сезлердиц элементлери биригип жазылган. Х,акыйкатында, олар дизбекли байланыстагы жуп атлыклар болып есапланады, сонлыктан да дефис ареалы жазылыуы тийис.

Жуп сезлерди аныклауда олардыц компонентлери арасындагы байланыска айырыкша итибар берилиуи керек: тек дизбекли байланыстагы сезлер гана жуп сез компоненти болып, жуп сез вдзе алады.

Жуп атлыкларга сез езгертиуши аффикслер (кеплик, тартым, сеплик, бетлик аффикслери) улыума болып, оныц екинши компонентинен кейин жалганады. Мысаллар: Артык хэммелерден ацыл-ойлары (КYнхожа). Цыз-келиншеклер хайран болып карасар (А.Муусаев). ДYнья-мYлкимиз жараса, бэрин де беремиз (К.Султанов). Ел-журтыц парахат саяцда жатыр (А.Муусаев). Сол сулыу кыздыц тау-тасты гезип экелген гYллери мениц ушын шыпалы дэри болды (Т.Халмуратов). Оныц буныцдай капалы бет-ажарын хеш кандай кергеним жок еди (Т.Халмуратов). Крне, цоян-цыргауылдыц кеп жерине басла

(ТДайыпбергенов).

Егер сез езгертиуши аффикслер жуп атлыктыц компонентлериниц екеуине де тецдей жалганса, компонентлер арасында байланыс хэлсиреп, олар биргелкили агзаларга айналады, ягный жуп сездиц путинлиги бузылады. Сонлыктан да А.Дожиев бундай компонентлердиц арасына Yтир ямаса ва (хэм) дэнекерин койыуга болады деп дурыс керсетеди. [4, б. 67-71].

Сез жасаушы аффикслердиц жуп атлыкларга жалганыуында еки турли жагдай бар: 1) Сез жасаушы аффикслер компонентлерге олар еле жуп сез болып кэлиплеспестен бурын жалганган болып, олардыц жупласыуы ушын хызмет етеди. Аффикслер хэр компонентте хэр кыйлы болыуы мумкин: вткен жылы жыйын-теримди езициз де кердициз гой (в.Хожаниязов). Бирак кепшилик жагдайда бундай сез жасаушы аффикслер еки компонентте де биргелкили болып, жуп сездиц уйкасыклыгын кушейтип келеди: урыс-кейис, тууысцан-тууган, влим-житим, ерли-зайыплы хэм т.б. 2) Егер сез жасаушы аффикслер жуп атлыкка жалганатугын болса, онда олар тек екинши компонентке гана жалганады: Мен пацыр-пуцарашылыцца байланыслы айтып едим (в.Хожаниязов). Шуулап балалар калды ата-аналап (Кунхожа). Крй-цозыдай шуулап, кезинде жасы (А.Муусаев). Хийуадан оц-жарацлы жигирма атлы келди (Т.Кайыпбергенов).

Солай етип, жуп атлыклар гэпте, дара атлыклар сыяклы, кэлеген гэп агзасыныц хызметин аткара алады.

ЭДЕБИЯТЛАР:

1. Ганиев Ф.А. Образование сложных слов в татарском языке. М., 1982.

2. Нажимов А. Каракалпак тилиндеги жуп хэм тэкирар сезлер. Некис, 1979.

3. Х,эзирги каракалпак эдебий тилиниц грамматикасы. Сез жасалыуы хэм морфология. Некис, 1994.

4. Х,ожиев А. Узбек тилида кушма, жуфт ва такрорий сузлар. Тошкент, 1963.

MYTHOLOGICAL CONCEPTS ABOUT MOTHER OF GODDESS AND MOTHER OF UMAI

Zaripova Z.

doctoral student of the Karakalpak Research Institute of Humanities of the Karakalpak branch of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan, Nukus

ЦУДАЙ АНАЛАР ^ЭМ УМАЙ АНА ХДВДЫНДА МИФОЛОГИЯЛЬЩ ТYСИНИКЛЕР

Зарипова З.С.

Таяныш докторант, Озбекстан Республикасы Илимлер академиясы К,арацалпацстан бвлими, Царацалпац гуманитар илимлер илим изертлеу институты, Нвкис цаласы

Abstract

In the works of oral folk art of the Karakalpaks, the image of women, especially brave women, having acquired requirements for centuries, the inherent in different public strata takes place in the folk heritage that has come to us. Their main sources survived the stages of birth, formation, directly related to mythological thinking of a genetic and typological nature.

Аннотация

В произведениях устного народного творчества каракалпаков образ женщин, особенно отважных женщин, веками приобретая требования присущее разным общественным слоям имеет место в дошедших до нас в народных наследиях. Их основные источники пережили этапы зарождения, формирования, непосредственно связанное с мифологическими мышлениями генетического и типологического характера.

Keywords: folklore, Mother Goddess, Umay ana, Khumay Bird, myth.

Ключевые слова: фольклор, Матери Богини, Умай ана, Птица Хумай, миф.

Каракалпаклардыц хальщ ауызеки деретпелеринде хаял-кызлар, эсиресе, батыр хаял-кызлар образы бир неше эсирлик уакыялар дауамында хэр-кыйлы жэмийетлик катламлардыц езлерине ылайык талапларын бойына сицирип, бизге шекем жетип келген халык мийрасларымыз катарынан орын алады. Олардыц тийкаргы дэреклери генетикалык хэм типологиялык характердеги мифологиялык пикирлер менен тиккелей байланыслы пайда болыу, кэлиплесиу баскышларын бастан кеширген.

Эййемги каракалпак урыулык хэм кэуимлик бирлеспелерин пайда еткен этникалык катламлардыц фольклорлык деретпелеринде, аспан элеминдеги езгерислерге байланыслы деретилген мифологиялык мазмундагы баклаулары орын алган. Солардыц ишинде хаял жынысына дерекли маглыуматлар, элемди жаратыушылар, жер-жузиндеги тиришиликтиц сагасында турган Кудай аналар сыпатында сэулеленеди. Мэселен, «Х,ауа ана» (Эуене) «Адам ата»ныц жубайы ретинде жер жузилик мифологиялык маглыуматларга сэйкес келген халында барлык адамзат дуньясыныц Анасы дэрежесинде кудиретли, кайырком куштиц тымсалы болганлыгы, илимий орталыгымызда кеп уакытлардан бери мэлим. Буган косымша, кепшилик туркий халыклардыц тилинде колланылатугын «Х,ауа» тусиниги, аспан элеминдеги ушан кецлик, оны толтырып турган шыпалы бослык-тиришилигимиздиц тийкары екенлигин тусиндириуши мазмуны менен айырыкша эхмийетли. Ягный, туркий кэуимлердиц тусиник дуньясында адамзат ушын огада зэрурли болган, кэдир-кымбаты басым, дэл хэм анык атама менен «Х,ауа ана» деп колланылыуы эййемги дэуирлердеги ата-бабаларымыздыц руухый дуньясыныц байлыгынан хэм терецлигинен дэрек береди. Ана тиришиликти пайда етиуши, коргаушы хэм оны рауажландырыушы гайры-тэбийий куш сыпатындагы имканиятлары ата-бабаларымыздыц санасындагы хаял-кызларга болган

кезкарасларыныц жокары хэм тураклы екенлигин дэлиллеуши езгешеликлери менен кезге тасланады. Дурыс, Христианларда (Библияда) «Ева» атамасы «Х,ауа» сезине фонетикалык жактан жакын хэм ол «Х,ауа» сезиниц езгериске ушыраган тури болыуы мумкин. Бирак, «Ева» сези «Х,ауа» (вохдух) мэнисин бермейтугынлыгын атап етиуимиз тийис. Рус тилинде «Ева» сезиниц мэнисинде, биринши хаял хэм адамзат тукымыныц «параметри» деп белгиленген. Деген менен, ескерте кететугын бир жагдай, бизиц кунделикли орталыгымызда пайдаланып журген «Адам» хэм «Х,ауа» сезлери, тупкиликли турк сези болмай, олар тилимизге езлестирилген туринде сицисип кеткен. Бирак, кандай жагдайда да адамзатка емир багышлаушы куштиц, бизиц тилимизде «Х,ауа» аты менен аталыуы, халкымыздыц логикалык пикирлеу кэбилетиниц ез турмыс тэжирийбелери менен беккем байланыслыгын дэлиллейди.

Туркий халыклар орталыгында Кудай аналар хаккындагы маглыуматлар Саян-Алтай таулары етеклеринде жасаушы турк тиллес халыклар

арасында кецнен таралган. Олардыц тупкиликли кудайлары тэцри-аспан болып, жакын кунлерге шекем оларга сыйынып келген. Деген менен, олардыц мифлеринде «Жер-суу» ийеси (кудайы), тау ийеси (Ыдык) сыяклы кудайлар болган. Солардыц катарында Умай образы да Кудай ана дэрежесинде кэлиплескен. Буны биз Орхон_Енисей жазба естеликлериндеги маглыуматлар менен де тастыйклауымыз мумкин. В.В.Бартольдтыц руникалык жазыулар бойынша илимий пикирлеринде, «Х,аял кудайы Умай (балаларды коргаушы руух) дан баска халык сыйынатугын руухый кушлердиц хеш бириниц аты аталмайды» деген жуумакка келеди.

Ески турк жазыуларын аудармалаганда В.В.Радлов дэслепки мэрте Умай терминин «Кэуендер кудай хаял» сыпатында атап етеди. Енисей жазыуларыныц биринде ер адам сыпатындагы кудай, ямаса, улыума кудайдыц аты, айрым орынларда «Кудай ананы ер адам аты туриндеги тусиниклер менен жибергенлигин анализлей отырып, Л.П.Потапов

П.М.Мелиоранскийдиц пикирине суйенген халда тексте келтирилген «Умaj- taг оган катун кутына inim кул-тагin ер ат болды» (Для его величество моей матери-катун, подобной Умай, мой младший брат Кюль-тегин, стал зваться мужем) деген маглыуматлар аркалы хэм В.В.Радлов, В.Вербицкийдиц сезликлериндеги усы атамага берилген тусиниклер менен Умайдыц Кудай ана екенлигин тастыйыклайды. Деген менен, Умай хэзирги Алтайлылар орталыгында «Кудай ана» емес, ал, «балаларга кэуендерлик етиуши куш сыпатында кэлиплескенлигин, бирак, белгили бир тарийхый дэуирлерде оныц «Х,аяллар кудайы сыпатында хэм Тэцри, жер-суу кудайлары катарында ересек адамларга кэуендер болганлыгын катац белгилеп етеди. Ягный, бул образдыц трансформациялык езгерислерге ушырау мумкиншиликлерин ашып береди. Х,акыйкатында да Умай ана исеним объекти сыпатында Туслик Сибирь, Саян-Алтай таулары етеклериндеги хакаслар, шорслар, тувинлер хэм баска да бир катар миллий бирлеспелерде тэн алынган. Бирак, айырым изертлеушилер оны «Тау ийеси», «ацшылардыц, жабайы хайуанлардын, балалардыц, аналардыц кэуендери» туриндеги кеп тараулы (универсал) кудайы деген шешимге келеди.

Кудай ана Умайдыц турк халыклар орталыгындагы орны Башкуртлар фольклорында да кецнен сэулеленген. Ол барлык халыклардыц гамхоршысы Кудай ана сыпатында Тэцри хэм жер-суу кудайлары менен турклердиц коргаушысы дэрежесиндеги исеним объекти болып бахаланады. Тэцри хэм Умай ерли-зайыплы кудайлар болып, «Урал-батыр», «Акбозат» дэстанларында бэркулла эпикалык кахарманныц басына кыйын ис тускен уакытлары жэрдемге келетугын кэуендери сыпатында бахаланады. Бизиц миллий дэстанларымыздан орын алган «Алпамыс» дэстанындагы Гулпаршын, «Мэспатша» дэстанындагы Айпарша, «Коблан» дэстанындагы Куртка образлары да бас кахарманныц ец жакын

^apgeMmucu, MageTKepu 6onbin Ta6binagbi. Byn o6pa3napgbiH e3-apa yKcacnbiK MacenenepuH YnpeHuyge typk xanbiKnapbi opTanbiFbiHgarbi reHeTuKanHK ^aKTopnapgbiH TacupuHuH 6acbiM 6onraHn^iFHH aTan eTHyHMH3 thhhc. Benrunu mbiFbicTaHbiymbinap B.B.BapTonbg xaM

n.M.MenuopaHCKHHgHH unuMun memuMnepuHge, XyMan eH ^oKaprbi Kygannap KaTeropuacbiHgaFbi fflyMepnepgHR HaMMy, KbrrannapgbiH HronBa Kygannapbi cbiaKnbi canMaKKa une gereH ^yyMaKKa Kenegu.

BamKypTnapga XyMan-Kyam xaM Kycnap narmacbi CaMpaygHH KH3H 6onbin, on KyamTHH ^epgeru ^apgeMmucu xbOMeraH aTKapFaH. On e3HHHH ^aftbinraH mamnapbi MeHeH aTupanTH ^aKTbinaHgbipbin TypFaH. XyMan-agaMnap, xanyaHnap, Kycnap e3-apa TbiHbimnbiKTa, TarbiynbiKTa ^acaHTyFHH 6axHTnH MaKaHHbiH unecu 6onraH. On oraga KapaMarnbi 6onbin, enMec eMupnu, AKKyyra annaHa anaryrbiH, acnaH aneMHHHH Tynnapbi AK6o3aTTbi MeHrepuymu, KacufteTnu anMa3 Kbinbimnbi KayeHgep KaxapMaH o6pa3HHga cayneneHegu. Byn opbmga эпoc KaxapMaHnapbiHbiH TunKapFbi arp^yrnapbi 6onFaH AK6o3aT xaM anMa3 Kbinbim 6arbipnbiK gacraHnapgaFH TunKapFbi o6pa3napgHH nanga 6onbiy 6acKbimnapbiHgaFbi gacnenKu эneмeнтnepн gen 6enruneyre TonbK MYMKHHmHnHK 6ap.

typkhh xanbKnap opTanbiFbrnga yMan aHara 6onraH uceHHM y3aK gayupnep gayaMHHga KanunnecKeH xaM enere meKeM e3HHHH H3HH ^OFanTnaft KuaTbipFaH TypaKnbi uceHHM (KynbT) o6pa3napbiHbiH 6upu. ByFaH ganunn peTHHge 6u3 ^OKapbiga 6enrunen eTKeH OpxoH-EHuceft ®a36a ecTenuKnepuHgeru yMan aHaHHH ara MeHeH 6enrunu 6onraH KarapnapgbiH KapaKannaK TunuHgeru BapuaHTnapbm KenTupun eTKuMu3 Kenegu: X,aya3acbiH ^epuMHuH, ®era ^ypTKa gaHK Kbinbin, KaraH aTaH Konnagbi, yMaft aHaM Konnagbi. MageT 6epgu TaHupuM, typk enuH TuKneTun, KaFaHb 6ongbH ^muhuh. ^Maca,

yMan aHa TanuMuH, KaFaHma aHaM moKnbinan, Hne 6ongH ®aH uhum

Kynb-TeruH gereH aTaKKa gereH cbiaKnbi TYcuHuKnep yMan aHaHHH YnKeH uceHuM o6ieKTu 6onFaHnbiFbiH ganunneymu, TYpnepgu

6нрnecтнрнymн Faнрн-тa6нннн KYm, 6ananapgbi 6arbipnbiKKa тaр6нanaymн, onapgbi Konnan-Kyyarnaymbi Kygan gape^ecuHgeru TaHbinraH xanbiKnbiK caHaHbH epTe gayupnepgeru esremenuKnepuH KepceTegu.

OpTa acupnepre Kenun, yMan aHa o6pa3biHbiH 6upa3 трaнc$oрмaцнanaнFaн Ma3MyHbiH aHnaybiMbi3 mymkuh. MaceneH, MaxMyg KamKapuHguH «,3,eBaHy nyFaT ar-TYPK» (XI) KuTa6biHga yMaftra - yMafla (6anaHbiH ^ongacbi) gereH tycuhuk 6epunreH. ^thhh, ®YKnu xaannapgbH cннннaтyFнн KygaftbHa annaHFaH. Byn Mara^iyMaT MaxMyg KamKapuft

^acaraH gayupnepgeru yMan aHa o6pa3bHbH KygannbiK cbnaTbHbH aHanapgb xaM 6ananapgb KopFaymb, KayeHgepnuK eTuymu KYmKe annaHFaHn^iFMH 6enruneymu ®a36a $aKT 6on^in Ta6bnagb. ByFaH ce3nuKTe KenTupunreH Tarb 6up Mbican ganuftn 6ona anagb. Ce3nuKTeru 6up HaKbnga «yMaHFa Ta6bHca yFbn 6onyp>>, sfhhh, nep3eHT KeTepMeft ^YPreH xaannap yManra cbftbHca, nep3eHT Kepegu gereH tycuhuk yMan aHa o6pa3bHbH 6up 6acKbmTaH, eKuHmu 6acKbmKa eTunreHnuruH TacTbiftbiKnaymbi uMKaHuaTnapFa ufte. ByHbH u3nepuH KapaKannaKnapgbiH anFbcnapbHga (naTua-TuneK) ym^Iрaт^Iyнмнз mymkuh. MaceneH: ^aya eHe Konnaraft, yMaft aHa Konnaraft, TyMap aHa Konnaraft, K^iPhk munTep Konnaraft, Bapn^iK MaMa Konnaraft, AMaH-eceH Ke3uH ®apnn, Eku ®aHbH 6up Kanraft gereH KaTapnapga KapaMaTnb xaM naftgan^i KYmKe ufte 6onraH aнagaрнмнзgнн aTnapb aTan^m, eHgu 6ocaHa^aK KenuHmeKnepgu рyyxnaнgнр^Iymн naTua-TuneKnep enere meKeM TypMbicbiMbi3gaH ophh anbn KuaTbip. Byn TuneKnepguH YnKeH e3remenuKnepuHuH 6upu, aTb aTanraH aнagaрнмнзgнн 6apn^irb, gepnuK epTe gayupge ucnaM guHuHeH 6ypbiH naftga 6onraH o6pa3nap 6on^m, TeKcrraH Ma3MyHbH yaKbT enmeMu Ke3KapacbHaH ene ge TepeHnecTupuy MYMKuHmunuKgepuHe ufte. CoraH KocMMma, KapaKannaK opTan^iFbHga yMan aHa MeHeH 6up KaTapga, 6up Heme aHa nupnepguH KYHgenuKnu TypMbc тa®нрнн6eneрннeн op^iH an^m, onapgbH pyyxbH MageTKepnepu 6onFaHn^iFbH

тacтнннкnaymн, pyyx^ift caHacbHga caKnaHbm KanraH uceHuM o6ieKTu eKeHnuru MeHeH ge 6axanbi. Byn TeKcTTeru xaMunegap xaanra KapaTbnbn aHTbnFaH naTua-TuneKnepge 6apnbiK aHa nupnepguH Tunre an^iH^iyn, 6enrunu 6up Tapuftx^iH gayupnepge xaMunegap xaannapra 6onraH Ke3KapacTbH TypaKn^i payumTe KanunnecKeHnuruH aHnaT^iymb эпнкan^IK $aKTopnap ophh anraH xaM onapgb Konnan KyyaTnaymb 6upgeH-6up KYm- TeK xaannap 6on^iyb mymkuh gereH Munnun xanbKn^iK TYcuHuKnepguH HaTuft^enu memuMnepu 6on^m тa6нnagн. ^,ereH MeHeH, KapaKannaK ^onbKnopbrnaH ophh anraH Kygan aHanap xaKKHHgarH эnнкan^IK Marn^iyMaraap oraga a3 ym^ipacaTyFHHn^iFHH aTan eтнyнмнз tuhuc. CoraH KapaMacTaH, ayH3eKu xaM ®a36a gapeKnepgeru 6u3 KenTupun eTKeH ^eprunuKnu MaTepuannap, typk Tunnec xanHKnapgHH Kygan aHanap Tyypan^i aMenun xaM TeopuanHK nuKupnepuH, нзeртneyneрнн TonHKT^ip^iymH uMKaHuaTKa une gen 6axanan anaMH3. Ce6e6u, yMan aHa xaKKHHgaFH TYcuHuKnepgeruH reorpa^uan^iK meH6epu oraga KeH 6onHn, onap xap KHnn^i 6argapga TanKHnaHagH. ConapgHH eH 6acnbicbi yMan aHa xaannap Kygaftbi xaM 6ananap KayeHgepu gereH unuMun uceHuMnep MeHeH 6enruneHreH. MaceneH, XaKacnapga yMan (MMaft) Kygan aHa 6ona TypHn, on 6ana TyyHnraHHaH KenuH ®ypun 6acnaraH yaKTHHa meKeM ohhh ®aHH ecannaHFaH. Erep 6ana ynKHnan aT^ipraHga KYnce, ohhh KacHHga yMan 6ap, an ^^inaca, on yaKHrra

Умай бала касынан узакласып кеткен деп тYCинилген.

Шорларда (шорцы) болса, «Умай» (Май-иге) балалардьщ гамхоршысы болыуы менен бир катарда, ол жэбиркеш руух сыпатында Кара Умай хызметин аткарып, балалардын кеселлениуи хэм елими менен байланыстырылган.

Башкуртлардыц эййемги ата-бабалары оны аспан кудайы (салярный) дэрежесинде бахаланган. Ол кыз-аккуу, куяш кызы, Куслар патшасы, тYп баба кахарман, демург Уралдын хаялы сыяклы бир катар руухый зэрYрликлердин мэдеткери деп есапланган.

Улыума Кудай ана тууралы эпикалык маглыуматлар Саян-Алтай, Казакстан, Орта Азияда жасаушы турк тиллес халыклар орталыгында кэлиплескен тYринде хэр кыйлы, шорлардыц, кумандылар, телеутлер, хакаслар, казаклар, кыргызлар, езбеклердин мифлик тYCиниклеринде кецнен орын алганлыгы илимий изертлеулерде сез етилип киятыр. Биз бул топарга каракалпаклардын да ерте дэуирлердеги вднья кезкарасларын сэулелендириуши Умай анага байланыслы эпикалык материалларды Yйрениуге мYмкиншилик бар деп есаплаймыз. Себеби, миллетимиз орталыгындагы Умай ананын аты пэтия-тилеклерде сэулелениуи, онын салмаклы исеним объекти болганын сэулелендириуши

езгешеликлери менен дараланып турады.

ПАЙДАЛАНГАН ЭДЕБИЯТЛАР:

1. W Radloff Die altturkischen Inschriften der Mongolei. Nimaue Folge, St.-Pbg., 1897; П. Мелиоранский, Памятник в груди Кюль-Бебилиска. XVORAO, 1899. Т. XII.

2. Бартольд В. Die Historische Bedeutung dar oltturkischen Inschriften. Прил. k: W Radloff Die alt-turkischen Inschriften der Mongolei, Nimaue Folge, St.-Pbg., 1897.

3. Бартольд В. В. Двенадцать лекций по истории тюрок народов Средней Азии. Алматы, 1993.

4. Каракалпакский фольклор. Многотомник, 77-87 томов. Том 87. Нукус: Илм-фан, 2014.

5. Кашкарий М. Дивану лу^ат от-турк. Алматы. Дайк-Пресс, 2005.

6. Котов В.Г. Женское божество Умай / Хумай: сравнительная характеристика. Алтай, 2010.

7. Мамбетова В.М. Культ Тенри и образ Хумай в тюрко-башкирской эпической литературе // Наука языковедения. Башкирия, 2017.

8. Мелиоранский П.М. Об Орхонских и Енисейских надгробных памятников (Orxonskix i Eniniseyskix nadgrobnix pamyatnikov) JMNP, 1898-SSS XVII. VI. с. 266 архивный источник).

9. Персидско-русский словарь. М.,1985.Т.11.

10. Потапов В. В. Умай-божество древних тюрков в свете этнографических данных / Тюркологический сборник. М.: Наука, 1973.

11. Советский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия, 1986.

12. Хошниязов Ж. Каракалпакский героический эпос - источник национальных ценностей. Нукус: Наука, 2017.

ONOMASTIC TERM OF KUNGRAT DISTRICT OF KARAKALPAKSTAN

Kuttimuratova I.,

Phd, Docent of the department of the Kazakh language and literature, Nukus state pedagogical institute

named after Ajiniyaz, Nukus, Uzbekistan Mambetkerimov G.

Senior Lecturer of the department of the Kazakh language and literature, Nukus state pedagogical institute

named after Ajiniyaz, Nukus, Uzbekistan

k;apaka™ak;ctahhb^ ;o^ipat Ay^AHBi ahmafbih^afbi ohomacthka^bi;

ATAy^AP

^^TTBiMypaTOBa W.A.

dwmuH3 ambmdasu HoKic M3MneKemmiK педaгогuкaмuц uHcmumymu v,a3av, mini №3He 3de6uxmu

Ka^edpacu do^Hmi, (PhD MaMSeTKapHMOB F.

dwmux3 ambmdasu HoKic M3MneKemmiK педaгогuкaмuц mcmumymu vfl3av, mini №3He 3de6uxmu

Kafyedpacu asa o^umymucu

Abstract

The article is devoted to onomastic names in the Kungrat region of Karakalpakstan. An interesting question is the origin of toponyms and hydronyms in onomastics, their formation in connection with the history and character of the local population. Place names are closely related to history and geography. The article describes the origin of toponyms and hydronyms in onomastics, their formation in connection with the history and character of the local population of the Kungrat region.