Научная статья на тему 'МУТАХАССИСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШНИНГ ИНТЕНСИВ УСУЛЛАРИ'

МУТАХАССИСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШНИНГ ИНТЕНСИВ УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Research Focus
Область наук
Ключевые слова
касбий компенеция / техника / ўқитиш усуллари / восита / мутахассилик фани. / профессиональная компетентность / методика / методика обучения / инструмент / специальность / наука.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Эшматова Мавжуда Махаммаджановна

Мақолада техника ОТМларида мутахасссислик фанларини рақамли дастурий педагогик воситалар, замонaвий педагогик технологиялардан фойдаланиб ўқитиш самардорлиги бўйича тавсиялар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИНТЕНСИВНЫЕ МЕТОДЫ ПРЕПОДАВАНИЯ ПРОФИЛЬНЫХ ПРЕДМЕТОВ

В статье приведены рекомендации по эффективности преподавания профильных предметов с использованием цифровых программных педагогических инструментов и современных педагогических технологий в технических вузах.

Текст научной работы на тему «МУТАХАССИСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШНИНГ ИНТЕНСИВ УСУЛЛАРИ»

МУТАХАССИСЛИК ФАНЛАРИНИ УЦИТИШНИНГ ИНТЕНСИВ

УСУЛЛАРИ Эшматова Мавжуда Махаммаджановна

тадкикотчи https://doi.org/10.5281/zenodo.11151746

Аннотация: Маколада техника ОТМларида мутахасссислик фанларини ракамли дастурий педагогик воситалар, замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиб укитиш самардорлиги буйича тавсиялар келтирилган.

Калит сузлар: касбий компенеция, техника, укитиш усуллари, восита, мутахассилик фани.

ИНТЕНСИВНЫЕ МЕТОДЫ ПРЕПОДАВАНИЯ ПРОФИЛЬНЫХ

ПРЕДМЕТОВ

Аннотация: В статье приведены рекомендации по эффективности преподавания профильных предметов с использованием цифровых программных педагогических инструментов и современных педагогических технологий в технических вузах.

Ключевые слова: профессиональная компетентность, методика, методика обучения, инструмент, специальность, наука.

INTENSIVE METHODS OF TEACHING SPECIALIZED SUBJECTS

Abstract: The article contains recommendations on the effectiveness of teaching specialized subjects using digital software pedagogical tools and modern pedagogical technologies in technical HEIs.

Key words: professional competence, technique, teaching methods, tool, specialty science.

КИРИШ

Ривожланган давлатлар тажрибасида олий таълим муассасаларида тайёрланаётган ракобатбардош кадрларга таълим жараёнида инновацион технологиялар, таълимни ахборотлаштириш воситалари ва электрон таълим ресурсларидан фойдаланиш моделлари амалиёти татбик этилмокда. Таълимни сифати ва самарадорлигини оширишда "Qingdao" декларацияси кабул килган. Декларация таълим тизими ривожланган нуфузли давлатлар ва ташкилотларнинг стратегияси сифатида бах,олаш мумкин. Жахон педагогик ривожланиш тенденциясига мувофик 2030 йилгача ахборот-коммуникация технологиялари ютукларини татбик этиш оркали сифатли таълим тизимини яратиш, таълим жараёни ва воситаларини такомиллаштириш, тах,лилий натижаларни умумлаштириш ва хулосалаш механизмларини амалиётда куллаш буйича тизимли ишлар олиб борилмокда.

АСОСИЙ ЦИСМ

Янги Узбекистонда бугун кунда таълим тизимини ривожлантириш буйича юкори суръатларда амалий ишлар бажарилмокда. Узлуксиз таълим тизимининг барча боскичларида замонавий технологиялар, методикаларни куллаш буйича эътирофга лойик ишлар амалга оширилмокда. Бу эса давлатнинг ёшлар сиёсатида килаётган ишларнинг амалий натижаси сифатида куриш мумкин.

Касбий компетенция, фанларни укитиш методикалари касбга йуналтиришни ривожланиш муаммолари буйича республикамиз олимларидан Р.Х.Джураев,

У.И.Иноятов, З.К.Исмаилова, Н.А.Муслимов, Ш.ЭДурбонов, У.Н.Нишоналиев, А.Р.Ходжабаев, ^.Т.Олимов, Х.Ф.Рашидов, Д.Д.Шарипова, Ж.АДамидов, Д.О.Химматалиев, М.Б.Уразова, О.Х.Туракулов ва бошкалар илмий тадкикотлар олиб боришган.

Хорижий мамлакатларнинг олимлари В.И.Байденко, А.А.Вербицкий, Н.А.Гришина, Э.Ф.Зеер, И.А.Зимняя, Н.В.Кузьмина, А.И.Кулешова, А.К.Маркова, Н.В.Скачкова, В.А.Сластенин, А.В.Хуторскойлар, В.В1ит, R.Boyasis, S.Brindt, Т.Hoffmann, R.Kuinn, G.Kulanthaivel, G.Lehmann, R.Marr, A.Maslou, H.Miyakawa, R.Mohan, Dj.Raven, S.Uiddet, S.Xolliford илмий ишларида касбий компетенцияларини ривожлантириш, кадрлар тайёрлашда замонавий укитиш ва педагогик дастурий воситалардан фойдаланиш муаммоларини тадкик этишган.

Техника йуналишларини укитиш тизимида классик методлар, ёндашувлардан фойдаланиш оркали бугунги кун талабларига тулик мос булишда муаммоларга дуч келинади. Шунинг учун х,ам йуналишдаги мутахассислик фанларининг таркиби ва унинг тузилишидан келиб чикиб укитиш методикасини танлаш энг мух,им омил х,исобланади. Танлаган йуналишнинг мутахассислик фанлар сохдлардан келиб чикиб, хусусиятига кура укув хоналарида, ишлаб чикариш корхоналари ёки махсус лабараторияларида утилиши тайёрланаётган кадрнинг билим сифатига ижобий таъсир килади. Шунинг учун техника ОТМларда кадрлар тайёрлаш сифати ва самарадорлигини ошириш максадида касбга тайёрлаш фаолиятини мазмунини такомиллаштириш, профессор-укитувчиларнинг илмий салох,иятини ошириш борасида изчил ишларни амалга ошириш зарур. Бугунги замонавий мех,нат бозоридаги асосий талаб, иш берувчиларнинг уз касбий вазифаларини тулаконли бажара оладиган х,ар томонлама етук кадрларга булган эх,тиёжи ортиб бормокда. Юкори натижалар ва курсаткичларни ошириш учун профессор-укитувчиларнинг самарали мех,нати, касбий малакасининг ошиб бориши ва уни ривожлантириш оркали эришиш мумкин. Касбий малакаси ва куникмаси юкори булган профессор-укитувчилар бугун кун талабидаги кадр тайёрлашни уддалай олади. Таълим жараёнини сифатли ташкил этиш педагогнинг асосий вазифаси х,исобланади.

Техника йуналишларида мутахассислик фанларини укитишда укув жараёнида ёндашувларни узгартириш зарур. Мисол учун кишлок хужалигини механизациялаштириш таълим йуналишларида "^ишлок хужалиги махсулотларини йигиштириш машиналари" фани укитилади. Бу фанни укитишда амалиёт дарсларини махсус жихозланган аудиторияларида ёки сохдга оид ташкилотларда кучма дарс сифатида ташкил этиш мух,им х,исобланади, кишлок хужалиги сохдларида фойдаланиладиган урув йигув машиналарини жумладан трактор, комбайн ёки шу каби техникаларнинг тузилиши, эхтиёт кисмлари, иш самардорлиги, ишлаб чикарувчилари ва бошка шу каби маълумотларни талабаларга курсатиш, уларда тушунчалар, тасаввур пайдо булишига эришиш учун профессор-укитувчидан куп махорат талаб этилади. Агарда бу техникалар ёки уларнинг макетлари мавжуд булса кузланган касбий кометенция, билим, куникма, малакаларни ривожлантириш кулай булади. Акс холда тасаввури булмаган талабаларда уларни шакллантириш мушкил х,исобланади. Бугун кунда бундай жих,озланган махсус аудиториялар етарли эмаслиги таълим сифатини оширишда муаммоларни келтириб чикармокда.

Таълимни ракамлаштириш, таълим платформаларини яратиш, виртуал таълим рессурсларини ишлаб чикиш долзарб масаладир. Ракамли куринишдаги дастурий таъминот, фанлар буйича ракамли дарсликлар, лабароатория ишлари, укув кулланмалар ва

бошка фанга оид билим олишга мулжалланган услубий-методик таъминотни яратиш, мавжудларини такомиллаштириш зарур. Бугунги кунда куплаб фанлар буйича электрон дарсликлар яратилган. Бу электрон дарсликлар фанга оид маълумотларни тулик камраб олмаган.

Мазкур фан буйича видео дарслар, тажриба машгулотлари учун стендлар, махсус макетлар интернет тизимидан кидирилганда очи; маълуотлар базасида узбек тилида маълумотлар топилмади. Рус ва инглиз тилида эса машиналарнинг ишлаш принциплари, турли хилдаги махсулотларни йигиштириш машиналарининг ишлаш жараёнлари акс этган видео ролик1 топилди. Бундан шуни хулоса килиш мумкинки, "^ишлок хужалиги махсулотларини йигиштириш машиналари" фанидан укув жараёнларига оид талабалар билимини оширувчи, ривожлантирувчи анимацион-услубий, виртуал стенд, мультимедиали дарс ишланмалари Узбекстонда етарлича ишлаб чикилмаганлигини, яъни фан буйича эхтиёж мавжудлигини курсатмокда. Мультимедиали дарс ишланмалари дарс сифати ва самарадорлигини ошириши билан биргаликда мустакил таълим жараёнида х,ам ёрдам беради.

^ишлок хужалиги махсулотларини йигиштириш машиналари фанини укитишда ракамли дастурий педагогик воситалардан фойдаланиш натижасида махсус жихозланган аудиториясиз х,ам талабаларга етарли маълумотлар бериш имконият яратилади. Виртуал тажриба стенди оркали талабаларга лаборатория машгулотларида бевосита виртуал куринишдаги машиналарнинг эхтиёт кисмлари ва уларнинг тузилишларини куриш хдмда улардан фойдаланиш имконига эга булади. Дастурий педагогик воситалар укув жараёнида фойдаланиш самарали булади. Шу билан биргаликда мустакил таълим жараёнида фойдаланиш оркали талабаларга фанга оид билимларни олишлари, уларни ривожлантиришлари, текшириш имкониятлари таълим сифати ва самарадорлигига олиб келади. Лаборатория машгулотларида берилган топширикларни талаба мустакил яъни компьютердан фойдаланган холатда бажаришига асос булиб хизмат килади. Бу эса талабаларни фан буйича билим куникмаларини оширишга ёрдам беради.

Видео дарслар ёрдамида талабалар фан буйича назарий маълумотларни укиш, эшитиш, куриш каби факторлардан фойдаланиб фанни узлаштириши мумкин. Бунда талаба урганаётган мавзуни дарслик, укув кулланма ёки бошка манбаалардан урганиш давомида тушунмаган жойини видео дарслардан фойдаланиб мустахкамлаши мумкин.

Ностандарт тестлар ёрдамида талабалар фан буйича олган билимларини синаб куриш имкониятига эга булади. Тестларнинг жуда куп турлари мавжуд, ностандарт тестлар эса талабаларни фан буйича билимларини ривожлантиришга ёрдам беради. Тестлар расм, видео, ракамлар оркали берилиши талабаларда фанга булган кизикишни оширади.

Интеллектуал компьютер уйинлари талабаларни фан буйича билимлари ривожлантириш, изланиш, мантикий фикрлаш, тасаввур эта олиш каби кобилиятларини ривожлантиришга ёрдам беради. Айникса уйинларни фанга оид услубий таъминот(дарслик, укув кулланма ва бошка манбаалар) билан узаро боглаш оркали талабаларни китоб билан ишлашга ургатади.

Мультимедиали дарс ишланмалар фан буйича назарий маълумотларни замонавий компьютер технологиялари имкониятларидан фойдаланган холда кайта ишланиши

1 https://www.youtube.com/watch?v=vSuboznZV5k https://www.voutube.com/watch?v=OiRbMlveo3o

маълумотларни жозибадорлиги ва кургазмалилигини оширишга хизмат килади. Албатта бу талабаларни эътиборини тортиши, фанга оид билимларни олишга мотивация булади.

Техника ОТМларида анъанавий ёндашув асосида талабаларнинг билим, куникма ва малакалари шаклланишига йуналтирилади. Ракамли дастурий педагогик воситалар асосидаги ёндашувда эса таянч, умумкасбий ва махсус компетенциялар ривожлантирилишига ёрдам беради.

Касбий билимларни беришда талабаларга мотивациялар ёрдамида берилиши педагогик жараёнларни рагбатлантириш билан биргаликда, аудиториядаги мух,итни фаоллаштиради. Фаол мух,итда билим олган талабанинг узлаштириши юкори булади.

Мутахассислик фани буйича олинган билимларни назорат килиш ва бах,олашда эса анъанавий ёндашувдаги каби олишдан кура ракамли дастурий педагогик воситалара ёрдамида олиш талабага хам профессор-укитувчига хам кулайлик яратади.

ХУЛОСА

Хулоса урнида техника йуналишларида тахсил олаётган талабаларнинг ракобатбардошлигини, етук мутахассис булишига дарс сифати таъсир курсатади. Сифатли талимни факатгина замонавий билим ва куникмаларга эга булган профессор-укитувчилар бера олади. Бугунги кун талабларига мос келадиган укитувчилар албатта фанлар билан биргаликда компьютер технологиялари ва хорижий тилларни билишлари лозим х,исобланади. Чунки яратилаётган илмий янгиликлар, техникалар, технологияларни узлаштиришда компьютер дастурий таъминоти ва хорижий тилда берилган унинг маълумотномасини тушуна олиши зарур х,исобланади. Шундай экан замон талабидаги кадрларни тайёрлашда мутахассислик фанлари, компьютер технлогиялари ва хорижий тилларни узаро интеграциялаш замон талаби х,исобланади. Зеро ракобатбардош кадрларни тайёрлаш ва уларни жамиятда амалга оширадиган ишлари давлат иктисодиётини юксалтиришга хизмат килади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги ПФ-60-сонли "2022 — 2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида" фармони https://lex.uz/uz/docs/5841063

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги ПФ-60-сонли "2022 — 2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида" фармони https://lex.uz/uz/docs/5841063

3. A.A.Kahharov. Intensive Methods of Developing Students' Spatial Imagination in the Teaching of Graphic Sciences. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 2021, ISSN:1583-6258, Vol. 25, Issue 4, 2021, Pages. 11885 - 11892

4. Туйчиев Хайрулло Эргашович. Адаптив ёндашув асосида талабаларнинг касбий-педагогик компетенцияларини такомиллаштириш ("Профессионал таълим" йуналиши мисолида). Тошкент-2022, Автореферат, 51 б.

5. Kahharov A.A Developing students' spatial imagination in the teaching the subject of "descriptive geometry and engineering graphics" with the help of modern computer graphics. International congress on modern education and integration. Vol.5 Special Issue. http://iejrd.com/index .php/%20/article/view/1178

6. Kahharov A. A., qizi Rahimova G. E. Intensive Methods of Developing Students' Graphic Competencies in the Training of Competitive Personnel //European Journal of Life Safety and Stability (2660-9630). - 2021. - Т. 7. - С. 38-44.

7. Абдубаннаевич, ^ахдаров Абдурахим. "Интеллектуал уйинларни компьютер ёрдамида ташкил этиш йули билан таълим самарадорлигини ошириш." Современное образование (Узбекистан) 2 (2018): 56-61.

8. Каххаров А.А. Особенности преподавания начертательной геометрии и инженерной графики с использованием современных компьютерных технологий // Nauka-rastudent.ru. - Уфа: 2015. -№ 06 (18) /http://nauka-rastudent.ru/18/2733/.

9. Abdubannaevich K. A., Sharifjanovna Q. M. TOOLS FOR DEVELOPING STUDENTS'DESIGN SKILLS IN TECHNICAL FIELDS //INTERNATIONAL JOURNAL OF RESEARCH IN COMMERCE, IT, ENGINEERING AND SOCIAL SCIENCES ISSN: 23497793 Impact Factor: 6.876. - 2023. - Т. 17. - №. 08. - С. 1-6.

10. Abdubannaevich Q. A. TEXNIKA OTM TALABALARNING GRAFIK LOYIHALASH KOMPETENTSIYALARINI RIVOJLANTIRISHNING INTENSIV USULLARI //Research Focus. - 2023. - Т. 2. - №. 1. - С. 274-279.

11. Khamrakulov A. Organization of effective use of the AutoCAD feature in teaching descriptive geometry //Journal of Pharmaceutical Negative Results. - 2022. - С. 2644-2648.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.