Научная статья на тему 'Mutagenesis induced in somatic cells of organism by combined effect of chromium, boron, and its correction'

Mutagenesis induced in somatic cells of organism by combined effect of chromium, boron, and its correction Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
75
33
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
POTASSIUM DICHROMATE / BORIC ACID / ANTIMUTAGENIC ACTIVITY / PHYTOPREPARATIONS / MICRONUCLEATED ERYTHROCYTES / БИХРОМАТ КАЛИЯ / БОРНАЯ КИСЛОТА / АНТИМУТАГЕННАЯ АКТИВНОСТЬ / ФИТОПРЕПАРАТЫ / МИКРОЯДЕРНЫЕ ЭРИТРОЦИТЫ

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Изтлеуов М.К., Джаркенов Т.А., Мамырбаев А.А., Абилов Т.С., Баспакова А.М.

Целью работы явилось изучение воздейстия совместного перорального введения в течении 30 дней бихромата калия (1 мг/кг массы) и борной кислоты (10 мг/кг массы тела) на цитогенетические показатели соматических клеток организма крыс-самцов и способности фитопрепаратов «Крапивы масло», «Лопуха корня масло» и «Шукур май» устранять их негативные последствия на генетический аппарат. С использованием микроядерного теста установлено, что при комбинированном воздействии изучаемых экотоксикантов в периферической крови повышаются количество эритроцитов с микроядрами. Введение исследуемых фитопрепаратов в дозе 2,5 мл/кг массы тела в течение десяти дней (с 21 по 30 день эксперимента) на фоне комбинированного воздействия бихромата калия и борной кислоты уменьшает в периферической крови уровень эритроцитов с микроядрами, т.е. проявляют антимутагенную активность и, тем самым, тормозят развитие генотоксических повреждений в соматических клетках организма, а также, не проявляют комутагенного действия в отношении бихромата калия и борной кислоты.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по фундаментальной медицине , автор научной работы — Изтлеуов М.К., Джаркенов Т.А., Мамырбаев А.А., Абилов Т.С., Баспакова А.М.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МУТАГЕНЕЗ, ИНДУЦИРОВАННЫЙ В СОМАТИЧЕСКИХ КЛЕТКАХ ОРГАНИЗМА КОМБИНИРОВАННЫМ ВОЗДЕЙСТВИЕМ СОЕДИНЕНИЙ ХРОМА, БОРА И ЕГО КОРРЕКЦИЯ

The aim of the research was to study the effect of combined oral administration of potassium dichromate (1 mg/kg mass) during 30 days and boric acid (10 mg/kg body mass) for cytogenetic indicators of somatic cells of male rats and the abilities of phytopreparations "Nettle oil", "Burdock root oil" and "Shukur mai" to remove their negative consequences affecting on genetic apparatus. With the use of micronucleus test it was determined, that during combined action of the studied acotoxicants the number of red blood cells with micronucleus has increased in peripheral blood. Administration of the studied phytopreparations in a dose 2,5 ml/kg body mass during ten days (from 21 to 30 experiment day) in the background of combined effects of potassium dichromate and boric acid reduces red blood cells with micronucleus in peripheral blood that is they show antimutagenic activity and so make slow the development of genotoxic damages in somatic cells of an organism, as well as don't show comutagenic activity in regard to potassium dichromate and boric acid.

Текст научной работы на тему «Mutagenesis induced in somatic cells of organism by combined effect of chromium, boron, and its correction»

ТУИ1Н

М.К. ИЗТЛЕУОВ, Т.С. АБИЛОВ, Е.М. ИЗТЛЕУОВ

ХРОМ МЕН БОР ЭСЕР ЕТКЕН КЕЗ1НДЕГ1 ИНДУКЦИЯЛАНГАН МУТАГЕНЕЗД1 БАГАЛАУ ЖЭНЕ ОНЫ ТУЗЕТУ

Марат Оспанов aTbiHAafbi Батыс Казахстан мемлекетпк медицина университетi, Ацтебе, Казахстан

Жумысымыздын мацсаты - еркек егеуцуйрыцтардын жыныстыц жасушаларынын цитогенетикалыц

керсеткiштерiне калий бихроматы (1 мг/кг массасына) мен бор цышцылын (10 мг/кг салмаFына) 30 ^н бойына ауыз арцылы бiрлестiре енгiзгендегi эсерiн жэне «Калацай майы» мен «Ош^ан тамырынын майы» препараттарынын калий бихроматынын жэне бор цышцылынын жаFымсыз зиянды эрекеттерiн тежеу цабтеттерш зерттеу. Доминантты елiм-жiтiмдiлiктi мутацияларды индукциялау тестшде зерттелген экотоксиканттардын жыныстыц жасушаларынын генетикалыц аппаратынын бузылыстарын кебейтетiндiгi айцындалды. Тэжiрибенiн 21-30 KYHдерi он ^н бойы, хром мен бор цосылыстары индукциялаFан мутагенездi жануарларFа, «Калацай майы» жэне «Ош^ан тамырынын майы» фитопрепараттарын тэулiгiне 2,5 мл/кг массасына келемшде енгiзгенде, еркек егеуцуйрыцтардын жыныстыц жасушаларындаFы мутациялар денгейi темендедi, яFHи фитопрепараттар айцын антимутагендiк белсендiлiк керсеттi. Демек, зерттелген фитопрепараттар еркек егеуцуйрыцтардын жыныстыц жасушаларында генотоксикалыц

зацымданулардын дамуын тежейд деген цорытындыFа келемiз.

Негiзгi свздер: калий бихроматы, бор к,ышк,ылы, антимутагенд'! белсендМк, фитопрепараттар, доминантты влiм мутациялары.

I

I

SUMMARY

M.K. IZTLEUOV, T.S. ABILOV, Ye.M. IZTLEUOV

EVALUATION OF INDUCED MUTAGENESIS UNDER THE INFLUENCE OF CHROMIUM, BORON AND ITS CORRECTION

West Kazakhstan Marat Ospanov State Medical University, Aktobe, Kazakhstan

The purpose of the research was to study the influence of oral administration of potassium dichromate (1 mg/kg) during 30 days and boric acid (10 mg/kg) on cytogenetic parameters of germ cells of male rats and the efficiency of correction phytopreparations "Nettle oil" and "Burdock root oil" to eliminate their negative consequences.

In the use of a test of dominant lethal mutations was found that the combined action of the studied ecotoxicants increased abnormalities in the genetic apparatus of the germ cells of male rats. It was determined that in intact female rats fertilized by male rats subjected to 30 days combined effects of potassium dichromate and boric acid the embryonic losses have increased.

Use of phytopreparations within 10 days (21 to 30 day of experiment) in a dose of 2.5 ml/kg body weight, against the combined effects of ecotoxicant reduces embryonic losses in intact female rats, i.e. the preparations show antimutagenic activity and thereby inhibit the development of genotoxic effects.

Key words: potassium dichromate, boric acid, antimutagenic activity, phytopreparations, dominant lethal mutations.

ЭОЖ: 614.878:612.6.052.4

М.К. ИЗТЛЕУОВ, Т.А. ДЖАРКЕНОВ, А.А. МАМЫРБАЕВ, А.М. БАСПАКОВА, Е.М. ИЗТЛЕУОВ, Т.С. АБИЛОВ

ХРОМ МЕН БОР КОСЫЛЫСТАРЫНЬЩ Б1РЛЕСКЕН ЭСЕР1НЕН АГЗАНЫЦ СОМАТИКАЛЫК ЖАСУШАЛАРЫНДА ИНДУКЦИЯЛАНГАН МУТАГЕНЕЗ ЖЭНЕ ОНЫ ТYЗЕТУ

Марат Оспанов aTbiHAaFbi Батыс Казахстан мемлекетпк медицина университету Ацтебе, Казахстан

Изтлеуов М.К. - м.г.д., профессор, табити-тылыми пэндер кафедрасынын Мацыздылыгы. Хром мен бор

жетекш1а; цосылыстары - айцын экотоксиканттар Джаркенов Т.А. - M.F.d., доцент, Марат Оспанов атындагы БЦММУ гылыми жэне жэне олар жэндЫтерге де, жануарлар

клиникалык жумыстар жвн1ндег1 проректоры; организмше де кен, ауцымды уыттыц

Мамырбаев А.А. - м.г.д., профессор, руководитель кафедры коммунальная эсер етедк Экотоксиканттардын

гигиена и гигиена труда с профессиональными болезнями, зацымдаушы эрекет бедеулттщ,

e-mail: asemaika@mail.ru; TYсiктердiн ездтнен тусушщ жэне Баспакрва А.М. - м.г.к., гылыми жэне инновациялык iстер менеджментi бвл1м1н1н, TYсiктердiн, ЖYKтiлiк пен босану

жетекшю, асцынуларынын пайда болуымен,

e-mail: akmara80@mail.ru; дамудын туа бЬкен ацауларынын

Изтлеуов Е.М.-м.г.к., акушерия жэне гинекология кафедрасынын, доцент'1 м.а., жишЖшн ecyiMeH, салмаFы жетклмей Интернатура факультетiнiнl деканы; TyFaH балалармен жэне нэрестелердщ

Абилов Т.С. - м.г.к., ЖМ факультет'1н'1н, деканы. цурсацшт асфикциясы цаутмен KepiHyi

MYMкiн [1, 2, 3]. Бул патологиялардын

Аннотация. ЕreyцуйрыцтарFа жасалFан тэжiрибеде калий бихроматы

пайда болу мен даму механизмдершщ 6ipi соматикалыц жэне жыныстыц жасушаларынын генетикалыц

(1 мг/кг массасына) мен бор цышцылын (10 мг/кг салмаFына) отыз ^н бойына асцазан шше бiрiктiре енпзгенде, жануарлардын перифериялыц цанында микроядролы эритроциттер санынын кебейетiндiгi аныцталды. Осы

Медицинский журнал Западного Казахстана

65

2.46.2015 х.

ЭКСПЕРИМЕНТТ1К ЖЭНЕ КЛИНИКАЛЫ^ ЗЕРТТЕУЛЕР

факторларынын мутагендiк эсерiн

экотоксиканттардын бiрлескен эсерi жаFдайында «Ош^ан тамырынын майы», «Калацай майы» жэне полифиттi май майы» препараттарын (2,5 мл/

кг) он ^н бойы (тэжфибешн, 21-30 KYHдерi) енгiзгенде цандаFЫ микроядролы эритроциттер денгейi тeмендедi, яFни фитопрепараттар айцын антимутагендiк белсендiлiк кeрсеттi; комутагендт эсерлерi хром мен бор бiрлестiгiне цатысты байцалмады.

Негiзгi свздер: калий бихроматы, бор цышцылы, антимутагендiк белсендМк, фитопрепараттар, микроядролы эритроциттер.

зерттеуге арналFан эдс [10]. Бiз тэжiрибемiзде бул эдiстiн Панпенгейм ¥CынFан модификациясын цолдандыц: микроядролар цызыл-KYлгiн,

нормохромдыц эритроциттер цьотылт, полихроматофилдi эритроциттер

кек TYCке боялды. Эрбiр жануардын

информацияларыныН eзгеPУi - айцындал^н [7]. Мундай жасап, талдадыц. Эритроциттердегi

перифериялыц цанынан 1-2 CYртiндi

индукцияланFан мутагенез. Сондыцтан, фитопрепараттардын бiрi - полифиттi микроядролар денгейiн промилле зиянды агенттердiн тiрi организмдерге | май «lYкiр май» (КР - ДЗ - 5 - N 014855), | (%о) есептедiк. Жумыста Tэжiрибелiк эсерiн кешендi баFалауда генетикалыц «Калацай майы» (КР - ДЗ - 5 - N 010970) зерттеулер нэтижесш статистикаЛЫц цурылымдардын зацымдануларынын мен «ОшаFан тамырынын майы» (КР ондеудщ жалпы цабЫЛдаHFаH алатын орны - ерекше. ТабиFатта ^ - ДЗ - 5 - N 014181). Эксперимент™ ^ эдicTерiMеH ЖYрГi3дiK зацымдаушы агентпн жекелеген эcерi ^ зерттеулерде бул фитопрепараттардын ^ Зерттеу Hэтижелерi. Хром ете сирек кездесетшдЖн ескерсек антиоксиданттыц жэне антимутагендт мен бор цосЫЛЫстарЫнЫн

микроядролыц

[4], адам мен жануарлар бiр мезплде цаcиеттерi нацтыланFан [8]. бiрлеcкен эсерш

бiPнеше химиялыц заттардын Зерттеу материалдары мен талдаудын цитогенетикалыц эдiciн

бiрiккен эcерiне шаЛдЫFадЫ. Батыс ЭдiCтерi. Тэжфибе cаЛMаFЫ 180-220 г.

цолданFандаFЫ зерттеу нэтижелерi

Казацстаннын экопатогендiлiк цауiп- болатын жыныстыц жетiлген текciз ац жэне иHдуKцИЯЛаHFан мутагенезге

цатерi геохимиялыц ерекшелiктерiмен егеуцуйрыцтардын аталыц жынысына фитопрепараттар эрекеттершщ

- йод тапшылыFЫ фонындаFЫ хром ^ ЖYргiзiлдi. Барлыц манипуляциялар | нэтижелерi 1-кестеде сипатталдЫ. мен бор биогеохимиялыц аймаFЫ жэне экспериментте пайдаланылатын Кесте деректерiн талдау хром мен

мунай-газ eндiру кешеншщ болуымен омыртцалы жануарларды цорFау бор цосылыстарын отыз KYH бойына

байланысты [5, 6]. ЖоFарыда келтiрiлген Еуропалыц конвенциясына [9] сэйкес енпзгенде микроядролы эритроциттер мэлiметтер цазiргi eндiрicтiк жаFдайда ^ eткiзiлдi. Тэжiрибе баFдарламаcы | санынын 10 есеге кeбейiп, 5 ± 0,91

экотоксиканттардын, бiрлеcе эсер етуi университе^здн аймацтыц %% тен болды (бацылау тобында

мэселесшщ eзектiлiгiн айцындай TYcедi. ^ этикалыц комиссиясында талцыланып, ^ 0 50±0 09%) жэне бул генетикалЫц

Себебi, бiрiккен эсер эрбiр химиялыц мацулданды. Барлыц жануарлар бес цурылымдарынын зацымдануын

элементпн eзiндiк ^^етшщ кейбФ топца бeлiндi: |-топ бацылау тобы айцындайды. «ОшаFан тамырынын жацтарын сацт^анмен, негiзiнен, жана - 10 бойына тэулiгiне 2,5 мг/кг

майы», «Калацай майы», «^мр май»

сапалыц жэне сандыц сипаттамамен дене массасына кeлемiнде асцазан препараттарынын эрцайсысын тэулЖне

айцындалады. СонДЫЦтан, арцылы кYнбаFЫC майын (КБМ) аЛFан 2,5 мл/кг дене cалмаFЫна кeлемiнде он

соматикалыц жасушалардын жануарлар; 11 - V - топ - отыз кYH ^н бойы (тэжiрибенiн 21 - 30 ^ндерО

генетикалыц цурылымдарына хром бойы тэултне дене массасына 1 мг/кг енпзгенде калий бихроматы мен бор

■ ■ цышцылы бiрлеcтiгi индукциялаFан

мен бор цосылыстарынын эcерiн мeлшерiнде калий бихроматын жэне цЫШцЫЛЫ бiрЛеC"пri

зерттеудi жэне бiрiккен эрекеттен салма™на 10 мг/кг шамасында бор мутагенезд модификациялаушы

генетикалыц цурылымдарды цышцылын зонд арцылы аcцазанFа (тYрлендiрушi) цасиет (эрцайсысынын)

цоPFайтын генопротекторлыц ДэPi- енгiзiлген (>Ф°м - бор ИHДУкЦИялаFан кeрcететiндiктерi нацтыланды. «ОшаFан

дэрмектi iзДеУДi мацсат етпк. б¥л мутагенез - ХБИМ сонымен тамырынын майы» фитопрепаратын

T¥рFЫдан, антимутагенез немесе цатар, топтарына сэйкес тэжiрибенiн енгiзгенде микроядролы эритроциттер комутагенез жолымен индукцияланFан | 21 - 30 KYHдерi (ауыз арцылы) тэултне | денгейi 50 ± 091 %-ден 1,55 ± 0,14 % мутагенездi модификациялау Fылыми- ^ 2,5 мл/кг массасына KYнбаFЫc майы (II | дейiн (г < 0,05), я™и 3,2 есеге TeMеHдедi,

практикалыц цызы^ушылыц тудырады. - топ), полифитгi май «Ш/тр майы» (III антимутагендiк тилмдлт 69 % тен жэне Эрин^ антимутагендердiн келешегi - Tоп), фитопрепарат «Калацай майы» царама-царсы, яFHи комутагендк эсер

кeзi - eciмдiктi за"гтар, зиянcыз, (|V - топ) жэне «ОшаFан тамырынын (cинергиcтiк) хром мен бор бфлесппн

фармакологиялыц эcерi кен cпектрлi майы» препараты (V-топ) енпзклген цатысты (зерттелген кeлемiHде

жэне жерплЫт eciмдiктерден | жануарлар. «Енгiзулер» тоцтатылFаннан | бойы енгiзгенде) кeрcетпедi. Полиф

он KYH

§ ■ ■ . I

ритт|

алынFан CоH, цолжетiмдi. Ерекше кейiн 24 cаFаттан сон жануарлар женiл май «lYкiр майы» мен «Калацай майы» фармакологиялыц белсендшктер^ен наркозбен тэжiрибеден шыFарылды.

препараттары да модификаттаушы

цатар, антимутагендiк жэне Микроядролыц тест химиялыц жэне антимутагендiк эсер байцалтты:

антиоксиданттыц Ц¥PамДаcтЫFЫ заттардын немесе цоPшаFан орта микроядролы эритроциттер мeлшерi

сэйкесшше, 2,31 жэне 5,26 есеге темендеп, антимутагендЫ тиiмдiлiктерi 57 жэне 81 % тен болды; комутагендт цасиеттер танытпады.

Зерттеу нэтижелерiн талкылау. АлынFан нэтижелердi талдау хром мен бор цосылыстарынын бiрлескен эсерi кезiнде антогенез царцынынын есетiндiгiн айцындады. Бул соматикалыц жасушаларынын генетикалыц аппаратындаFы

бузылыстардын нэтижесi [11], яFHи

калий бихроматы мен бор цышцылы 30 KYH бойы бiрлестiре енгiзгенде, доминантты елiм-жiтiмдiлiктi

мутацияларды индукциялайды. Кейбiр Fалымдар [12; 7. б. 13 - 15] дэрЫк антимутагенез мэселесш зерттей отырып, кейбiр препараттардын езiндiк белсендiлiктерiмен цатар, антумутагендiк цабшеп^ айцындалуы MYMкiн деген болжам жасаFан.

Зерттелген фитопрепараттар хром мен бор индукциялаFан мутагенез царцынын тежедi, яFHи антимутагендiк цасиет керсеттi. «ОшаFан тамыры майы», «Калацай майы» жэне «Ш^^р майы» он KYH бойы тэулттЫ мелшерiнде (2,5 мг/кг) енгiзгенде, ХБИМ моделi тобы жануарларынын перифериялыц цанындаFы микроядролы эритроциттер санын еселей темендеттi. Бул фитопрепараттардын антогенез

царцынын жалпы организм денгейiнде тежеу цабiлетiне (антиантогендЫ, антикластогендiк) ие екендiгiнiн дэлелi. Сонымен цатар, фитопрепараттардын антимутагендiк тиiмдiлiктерiн

салыстыру: ен жоFары АМТ - «Калацай майы» препараты керсетсе, ен теменп АМТ - полифитт май «Ш^^р май» байцалтты жэне антимутагендiк тшмдшт бойынша келесi цатарды цурады: АМТ >АМТ >АМТ .

1 + 1 ^ цм ом шм

Перифериялыц цандаFы микроядролы эритроциттер денгейiнiн есу себептершщ бiрi гипоксия эсерiнен CYЙек миынын эритробласттыц аралшыцтарынын макрофагтарындаFы «тыныстыц жарылыстар» белсенуi нэтижесiнде пайда болFан бос радикалдар мен басца да мутагендердщ эритробласттар геномын зацымдауы;

туындаFан фитопрепараттар эсерi

1 - кесте - Хром мен бор цосылыстарынын бiрлескен эрекетi жаFдайында перифериялыц цандаFы микроядролар денгейi жэне оFан

Керсе™штер^"~-\_^ Топтар СаналFан жасушалар мелшерi Микроядролы эритроциттер саны, %о АМТ, %

Бацылау 2000 0,50±0,60%о

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Модель (К2Сг207+Н3В03) 2000 5,0±0,91*

Модель + «Калацай майы» 2000 0,95±0,08*0 81

Модель + «Ош^ан тамырынын майы» 2000 1,55±0,14х0 69

Модель + «IIIy^ май» 2000 2,16±0,20х0 57

V §

Ескерту: - Х- р < 0,05 бак,ылау тобы кврсеткiштерiмен салыстырганда; о - р < 0,05 «Модель» тобы кврсетк'1штер'1мен салыстырганда.

екшшлден,

Cr+6 тотыцсыздану тузелген

1. Изтлеуов, М.К. Окислительный

нэтижесшде тузелген «аралыц метаболизм у беременных-работниц ешмдер» - оттегiнiн белсендi TYрлерiнiн хромового производства цасиеттерше ие эсерiнен; Yшiншiден, коррекция / М.К. Изтлеуов //Вестник

оксидативтi стресс дамуы нэтижесiнде РУДН. - Серия Медицина - 2003. - №1. липидтердщ асцын тотыFу YДерiсiнiн - С.128-138.

ынталануы [13] антиоксидантты

мен ЖYЙе

тертшлден,

2. Укыбасова, Т.М. Структура цорынын заболеваемости и осложнений родов азаю [14,15] эсерiнен генетикалыц у женщин при хронической борной аппарат зацымдануы. Сонымен интоксикации / Т.М. Укыбасова,

I

цатар, кез-келген генездi гипоксия С.Ю. Шиканова, Т.К. Аронов // Астана

кезшде организмде эритропоэздi Медициналыц Журналы. - 2003. - №3.

ынталандырушы - эритропоэтиндер - С.146-148.

мен андрогендер денгейлерi кeтерiледi 3. Тусупкалиев, Б. Хром бойынша

де, олардын эсершен ДНК алFашцы биогеохимиялыц аймацта туратын

зацымдануларынын репарациялану аналардан туылFан нэрестелердiн

уацыты цысцарады. бе^мделу жаFдайы / Б. Тусупкалиев,

бор цосылыстарын отыз KYH бойына Экология. Радиация. Денсаулыц VII-шi

бiрлестiре енпзгенде, перифериялыц халыцаралыц Fылыми - тэжiрибелiк

К,орытындылар. Хром мен К.Ш. Тусупкалиева, Н.Н. Джунусова //

сандары кебейедК 1. «ОшаFан

цанда микроядролы эритроциттердщ конференция. Тамыз 27, 2011. - Семей

тамырларынын

2011. - 165 б.

4. Крыжановский Г.Н. Общая майы», «Калацай майы», «Ш^^р патофизиология нервной системы: рук-

май» препараттарын хром мен бор во / Г.Н. Крыжановский . - М.: Медицина, цосылыстарынын бiрлескен эсерi 1997. - 352 с.

фонында он ^н бойы дене массасына 5. Бекмухамбетов, Е.Ж.

2,5 мл/кг келемшде енпзгенде Экологическая система и здоровье

перифериялыц цандаFы микроядролар населения Западного Казахстана /

саны, сэйкесшше, 3,2 есеге, 5,26 есеге Е.Ж. Бекмухамбетов, М.К. Изтлеуов, жэне 2,3 есеге темендедк Ен жоFары Т.А. Джаркенов, Б. Тусупкалиев //

антимутагендт т^мдшкке «Калацай Экология. Радиация. Денсаулыц. IX-шл майы» ие. Фитопрепараттар хром халыцаралыц Fылыми - тэжiрибелiк

мен бор цосылыстарына цатысты конференция. Тамыз 29, 2013. - Семей, комутагендк цасиет танытпады.

Эдебиеттер т'1з'1м'1:

2013. - С.11.

6. Изтлеуов, М.К. Экология и

МеЗииинскии журнал ЗапаЗного Казахстана

67

2.46.2015 œ.

ЭКСПЕРИМЕНТТ1К Ж9НЕ КЛИНИКАЛЫ^ ЗЕРТТЕУЛЕР

здоровье / М.К. Изтлеуов, Е.М. Изтлеуов // Медицинский журнал Западного Казахстана. - 2006. - №2(10). - С.8-16.

7. Изтлеуов, Е.М. Фармакологическая коррекция нарушений репродуктивной функции при избыточном поступлении шестивалентного хрома (экспериментальное исследования): автореф. канд. мед. наук: 14.00.25. -Актобе, 2007. - 24 с.

8. Искакова, С.С. Модификация химического мутагенеза масляным экстрактом из листьев крапивы (экспериментальное исследование): автореф. канд. мед. наук: 14.00.25. -Актобе, 2008. - 24 с.

9. European Convention for the Protection of Vertebrate Animals Used

for Experimental and Other Scientific Purposes // Strasburg: Council of Europe, 1986. - 48 p.

10. Ильинских,

Н.Н.

Экогенетические проблемы

радиационного загрязнения Томской

области / Н.Н. Ильинских, А.М. Адам, Ю.Г. Зубков. - Томск, 1998. - 216 с.

11. Колмакова, Т.С. Использование

микроядерного теста для оценки

Л эффективности лечения аллергии у

S

S

детей: метод. рекомендация / Т.С. Колмакова, С.Н. Белик, Е.В. Моргуль, А.В. Севрюкова. - Ростов-н/Д: Изд. Рост ГМУ, 2013. - 31 с.

12. Дурнов, А.Д. Модификация мутационного процесса в клетках человека / А.Д. Дурнов // Вестник РАМН. - 2001. - №10. - С.70-76.

13. Valko, M. Metals, toxicity and oxidative stress / М. Valko, Н. Morris, М.Т. Cronin // Curr. Med. Chem. - 2005. -№12. - P.1161-1208.

14. Изтлеуов, М.К. Гомеостаз и хромовая патология / М.К. Изтлеуов. -Актобе, 2003. - 212 с.

15. Tapiero, H. The role of carotenoids in the prevention of human pathologies / Н. Tapiero, D.M. Townsend, D.K. Tew // Biomed. Pharomacother. -2004. - 58. - P.100-110.

РЕЗЮМЕ

М.К. ИЗТЛЕУОВ, Т.А. ДЖАРКЕНОВ, А.А. МАМЫРБАЕВ, Т.С. АБИЛОВ, А.М. БАСПАКОВА, Е.М. ИЗТЛЕУОВ

МУТАГЕНЕЗ, ИНДУЦИРОВАННЫЙ В СОМАТИЧЕСКИХ КЛЕТКАХ ОРГАНИЗМА КОМБИНИРОВАННЫМ

ВОЗДЕЙСТВИЕМ СОЕДИНЕНИЙ ХРОМА, БОРА И ЕГО КОРРЕКЦИЯ

Западно-Казахстанский государственный медицинский университет имени Марата Оспанова, Актобе, Казахстан

Целью работы явилось изучение воздейстия совместного перорального введения в течении 30 дней бихромата калия (1 мг/кг массы) и борной кислоты (10 мг/кг массы тела) на цитогенетические показатели соматических клеток организма крыс-самцов и способности фитопрепаратов «Крапивы масло», «Лопуха корня масло» и «Шукур май» устранять их негативные последствия на генетический аппарат. С использованием микроядерного теста установлено, что при комбинированном воздействии изучаемых экотоксикантов в периферической крови повышаются количество эритроцитов с микроядрами. Введение исследуемых фитопрепаратов в дозе 2,5 мл/кг массы тела в течение десяти дней (с 21 по 30 день эксперимента) на фоне комбинированного воздействия бихромата калия и борной кислоты уменьшает в периферической крови уровень эритроцитов с микроядрами, т.е. проявляют антимутагенную активность и, тем самым, тормозят развитие генотоксических повреждений в соматических клетках организма, а также, не проявляют комутагенного действия в отношении бихромата калия и борной кислоты.

Ключевые слова: бихромат калия, борная кислота, антимутагенная активность, фитопрепараты, микроядерные эритроциты.

SUMMARY

M.K. IZTLEUOV, T.A. JARKENOV, A.A. MAMYRBAYEV, T.S. ABILOV, A.M. BASPAKOVA, Ye.M. IZTLEUOV

MUTAGENESIS INDUCED IN SOMATIC CELLS OF ORGANISM BY COMBINED EFFECT OF CHROMIUM, BORON, AND ITS CORRECTION

West Kazakhstan Marat Ospanov State Medical University, Aktobe, Kazakhstan

The aim of the research was to study the effect of combined oral administration of potassium dichromate (1 mg/kg mass) during 30 days and boric acid (10 mg/kg body mass) for cytogenetic indicators of somatic cells of male rats and the abilities of phytopreparations "Nettle oil", "Burdock root oil" and "Shukur mai" to remove their negative consequences affecting on genetic apparatus. With the use of micronucleus test it was determined, that during combined action of the studied acotoxicants the number of red blood cells with micronucleus has increased in peripheral blood. Administration of the studied phytopreparations in a dose 2,5 ml/kg body mass during ten days (from 21 to 30 experiment day) in the background of combined effects of potassium dichromate and boric acid reduces red blood cells with micronucleus in peripheral blood that is they show antimutagenic activity and so make slow the development of genotoxic damages in somatic cells of an organism, as well as don't show comutagenic activity in regard to potassium dichromate and boric acid.

Key words: potassium dichromate, boric acid, antimutagenic activity, phytopreparations, micronucleated erythrocytes.

I

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.