CC BY
237Scientific Journal Impact Factor
MUSTAQIL TA'LIMNI TASHKIL ETISHDA ILG'OR XORIJIY TAJRIBALARNING AHAMIYATI
Yaxiyaxonova Muhiba Maxmudjonovna, Nizomiy nomidagi TDPUShahrisabzfiliali o'qituvchisi
Annotatsiya: ECTS kredit tizimi daraja dasturlari va talabalar ishini Yevropaning oliy ta'lim hududiga (YEOTH) a'zo bo'lgan barcha mamlakatlar bo'yicha yanada shaffof va taqqoslanadigan qiladi. ECTS Yevropadagi turli xil mahalliy (milliy) standartlarni almashtirdi yoki to'ldirdi. Maqolada ECTS kredit tizimi daraja dasturlari va talabalar ishining ahamiyati haqida so^zyuritiladi.
Kalit so zlar: ECTS kredit, daraja, shaffof, milliy, Yevropa universitetlari.
Аннотация: Кредитная система ECTS делает программы получения степени и работу студентов более прозрачными и сопоставимыми во всех странах Европейского пространства высшего образования (EEA). ECTS заменила или дополнила различные местные (национальные) стандарты в Европе. В статье обсуждается важность программ получения степени кредитной системы ECTS и студенческой работы.
Ключевые слова: кредит ECTS, степень, прозрачные, национальные, европейские университеты.
Abstract: The ECTS credit system makes degree programs and student work more transparent and comparable across all countries in the European Higher Education Area (EEA). ECTS has replaced or supplemented various local (national) standards in Europe. The article discusses the importance of ECTS credit system degree programs and student work.
Keywords: ECTS credit, degree, transparent, national, European universities.
The European Credit Transfer and Accumulation System (ECTS) Yevropa o'quv jarayonining muhim elementi bo'lib, chet ellik talabalarga chet elda o'qish tajribasidan maksimal darajada foydalanishga yordam beradi. Dastlab, ECTS Erasmus talabalariga, chet elda o'qigan kurslari va dasturlarini tan olish vositasi sifatida yo'naltirildi.
Bugungi kunga kelib, ECTS kreditlari butun Yevropa universitetlari tomonidan qo'llaniladi. ECTS nafaqat almashinuv tajribalarini o'rganish, balki kunduzgi bakalavr, magistr va doktorlik darajalarini baholash uchun ham qo'llaniladi. ECTS tomonidan kiritilmagan yoki qabul qilinmagan yagona istisno bu yakuniy darajadagi
KIRISH
Scientific Journal Impact Factor
sertifikat, odatda kurs oxirida topshiradigan imtihondir. Va xorijda aynan shu kreditmodul tizimi asosida tashkil etilgan kurs yakunida talabalar sertifikat olishadi.
Yevropa kredit-modul tizimi o'quv yutuqlarini o'lchaydi va taqqoslaydi hamda talabalarga kreditlarni bir oliy o'quv yurtidan boshqasiga osonlikcha o'tkazishda yordam beradi.
ECTS kreditlari nima uchun yaxshi?
ECTS kredit tizimi daraja dasturlari va talabalar ishini Yevropaning oliy ta'lim hududiga (YEOTH) a'zo bo'lgan barcha mamlakatlar bo'yicha yanada shaffof va taqqoslanadigan qiladi. ECTS Yevropadagi turli xil mahalliy (milliy) standartlarni almashtirdi yoki to'ldirdi.
ECTS kredit tizimi tufayli, YEOTH mamlakatlaridan kelgan talabalar chet elga chiqib, butun YEOTH davomida umume'tirof etiladigan ilmiy darajani o'qishlari mumkin.
ECTS talabalari uchun eng yaxshi afzalliklarga quyidagilar kiradi:
- Talaba bakalavrni bir YEOTH davlatida, magistraturani boshqa ECTS mamlakatida o'qishingiz mumkin xuddi ikkalasi ham bir mamlakatda o'qigandek bo'ladi, chunki tizim bir xil bo'ladi.
- Talaba xohlagan dunyo mamlakatlaridan ish topa oladi, chunki o'qishlari va diplomi osonlikcha tan olinadi
- Agar talaba qo'shma diplomga, chet elda bir semestrda o'qiyotgan bo'lsa yoki Erasmus Plus dasturida ishlagan bo'lsa, o'zining universiteti ECTS kreditlari yordamida o'qish soatlarini kuzatib borishi oson bo'ladi.
- Soddalashtirilgan akademik hujjatlar
- O'quv mashg'ulotlari, seminar, stajirovka, tezis va boshqalarning murakkabligini, uni tugatgandan so'ng taqdim etadigan kreditlar soniga qarab baholash osonroq.
- Agar talaba dasturni tashlab qo'ysa ham, ECTS kreditlari uning o'quv yutuqlarini isbotlashda yordam beradi, shuning uchun u bir xil kurslarni qayta o'qish shart emas.
- Qaysi akademik intizomga ega bo'lishdan qat'i nazar, talabaning darajasi bir xil miqdordagi kreditga ega bo'ladi
ECTS kredit tizimidan foydalanadigan eng yaxshi xalqaro yo'nalishlar: Birlashgan Qirollik, Germaniya, Nederlandiya, Ispaniya, Fransiya, Irlandiya, Shvetsiya.
MUHOKAMA VA NATIJALAR.
Scientific Journal Impact Factor
"Kredit soat" tizimi dastlab AQSH da paydo bo'lgan va takomillashgan. 1969 yilda Garvard universiteti Prezidenti, Amerika ta'limining atoqli namoyandasi Charlz Eliot birinchi bo'lib "kredit-soat" tushunchasini kiritdi va 1870-1880 yillar davomida fan hajmini kredit-soatlarda o'lchashga imkon beruvchi tizimni joriy qildi. 1892 yildan "kredit-soat" tizimini joriy qilishning ikkinchi bosqichi boshlandi. Bunda AQSH milliy ta'lim qo'mitasi "kollej-maktab" bo'g'inini yaxshilash, o'rta maktablarda o'quv dasturlarini standartlash maqsadida nafaqat kollejlarda, balki o'rta maktablar uchun ham "kredit" tushunchasini joriy qildi va keyinchalik bakalavriat dasturlari mazmunini baholashning kredit tizimini magistratura va doktorlik ta'lim bosqichlarigacha kengaytirdi.
AQSH kreditlari Yevropada yoki dunyoning boshqa qismlarida qo'llaniladigan kredit tizimlariga nisbatan farq qiladi
Dasturni tugatish uchun talabaga ma'lum miqdordagi akademik kreditlar kerak bo'ladi.
Kreditlar talabaning bakalavr yoki magistr darajasiga erishish uchun tayyorgarlik dasturidan o'tishi kerakligini aniqlaydi.
Kreditlar talabaning o'rtacha baliga ta'sir qilishi mumkin. Ayniqsa, AQShda dastur uchun berilgan akademik kreditlar soni daraja uchun to'lovlarni belgilashi mumkin.
ECTS kredittizimida mustaqil ta'lim soati qancha?
Mustaqil ta'lim soati kredit soatlaridan farq qiladi. Mustaqil ta'lim soati professor talabaga dars berayotgan har qanday ma'ruza yoki laboratoriya vaqtini o'z ichiga oladi. Odatda, 1 mustaqil ta'lim soati real vaqtda 50 daqiqaga teng.
Mustaqil ta'lim soatlari va kredit soatlari o'rtasidagi farq nima?
Qo'shma Shtatlardagi universitet va kollejlarda talabalar, odatda, haftada darsda o'qish uchun sarflagan «aloqa soatlari» soniga qarab kredit soatlarini oladilar. Kredit soati odatda kollej yoki universitetda ish hajmini o'lchashning standart usuli hisoblanadi.
Shunday qilib, kredit soatlari mustaqil ta'lim soatlaridan iborat.
Kurs / darsda necha kredit soati bor?
Ko'pgina kollejlar va universitetlar o'quv mashg'ulotlarini muvaffaqiyatli yakunlashlari uchun 3 semestrlik kredit soatlarini (SCH) (45-48 aloqa soatlari) ajratadilar. Ma'ruzalar, mustaqil loyiha ishlari, laboratoriya vaqti va stajirovkalar uchun kreditlar soni muayyan talablarga qarab o'zgaradi.
AQShda bakalavr yoki magistr darajasiga qancha kredit beriladi?
Scientific Journal Impact Factor
Kurs, uni bajarish uchun zarur bo'lgan kredit soatlari miqdori bilan o'lchanadi. Bakalavr darajasi uchun asosiy kurslar 1 ta kredit yoki 2 ta kreditga ega bo'lishi mumkin. Magistraturada, shu jumladan MBA uchun, aksariyat kurslar 3 yoki 4 ta kreditdan iborat.
Oddiy kunduzgi o'quv yuki odatda yiliga 30 kredit soati. Odatda, diplomni tugatish uchun universitetlar talabalardan quyidagilarni talab qilishadi:
Bakalavr darajasi uchun 120-130 kredit soati
Magistr darajasi uchun 30-64 soat
Ba'zi universitetlar bo'lajak talabalar uchun o'quv to'lovlari va stipendiyalarni belgilash uchun semestr kredit soatlaridan foydalanadilar. Bir semestr davomida xalqaro talaba har bir kollej yoki universitetga qarab 9 dan 12 soatgacha bo'lgan soatni olishi kerak.
Talabaning o'rtacha bali 0,0 dan 4,0 gacha. 4,0 ball o'rtacha A ga teng, 0,0 esa F ballni bildiradi. Har bir amerikalik bakalavr va magistr dasturlari bitiruv uchun o'zlarining minimal talabaning o'rtacha bali talablarini belgilaydi.
Talabaning semestrdagi o'rtacha ballari har bir kurs uchun olingan yakuniy ballar va ushbu semestr uchun dastur tomonidan berilgan kredit soatlari asosida hisoblanadi. Yakuniy umumiy talabaning o'rtacha bali - bu o'qish yillarida yakunlangan barcha kurslarning o'rtacha ko'rsatkichi.
Chet elda o'qish uchun talabaning o'rtacha bali nima uchun juda muhim?
Amerika kreditlarini Yevropa kreditlariga qanday o'zgartirish mumkin
ECTS - Yevropada eng ko'p ishlatiladigan kredit tizimi. Yevropa kredit tizimi ECTS va AQSH kollejlarining kredit tizimining asosiy farqi shundaki, birinchisi talabalarning ish yukiga, ikkinchisi esa aloqa soatlariga asoslangan.
Talabalarning ish yuki mashg'ulotlarni o'tkazish, imtihonlarni topshirish va ushbu imtihonlarga tayyorgarlik ko'rish uchun tayyorgarlik ko'rish va tayyorgarlik ko'rish uchun zarur bo'lgan soat sonini aks ettiradi.
ECTS talabaning o'qish natijalarini kutib olish uchun talab qilinadigan vaqtga yo'naltirilgan bo'lsa, AQSH tizimi fakultet o'qituvchisi o'qitishi kerak bo'lgan vaqtga yo'naltirilgan.
Mana, Gollandiyadagi baholash tizimi bilan AQShda qo'llaniladigan tizim o'rtasidagi taqqoslash.
ECTS ni semestrning kredit soatlariga o'tkazish misoli
AQShdagi kollej yoki universitet uchun:
1.67 ECTS = 1.00 AQSH kollejlarining kredit soati
Scientific Journal Impact Factor
Konversiya standartlari AQShdagi oliy o'quv yurtlari o'rtasida farq qilishi mumkin.
Shuningdek, ECTS da kurslarda kreditlarni loyihalash alohida o'rin egallaydi, xo'sh bu Yevropada qanday amalga oshiriladi?
1. Talabalarning ish yuki, ya'ni mustaqil shug'ullanishi:
ECTS talabalar yukiga asoslangan kredit tizimi sifatida ishlab chiqilgan. Bu o'tgan asrning 80 yillarida Skandinaviya, Gollandiya va Buyuk Britaniyadagi qator Yevropa Ittifoqi mamlakatlaridagi o'zgarishlarga mos edi. Ushbu mamlakatlarda (milliy) kredit tizimlari yig'ish tizimi sifatida tashkil etilgan. Shuning uchun ECTS osonlikcha amalga oshirilishi mumkin edi. O'qitish tizimlarini aloqa yoki o'qitish soatlari soniga asoslanib qurgan boshqa mamlakatlarda amalga oshirish ancha murakkablashdi. Dastlab, ushbu mamlakatlarda asosan quyidagi yondashuvdan foydalanilgan: kurslarga kreditlar ajratish har bir dars bo'limi uchun o'qitish soatlari soniga asoslangan. Ushbu yondashuv o'qitish soatlari soni talabaning ish yukini ozmi-ko'pmi aks ettiradi, degan taxminga asoslanadi. Biroq, amalda bu har doim ham shunday emas. Masalan, Italiya va Ispaniyadagi tajribalar shuni ko'rsatadiki, uzoq vaqt davomida ushbu yondashuv qoniqarli emas. Xuddi shu o'quv yuki turli xil o'quvchilarning yuklariga mos kelishi mumkin. Bir qator mamlakatlarda vaziyat murakkablashadi, chunki o'quv dasturlarining mazmuni katta darajada markaziy hukumat darajasida hal qilinadi: o'qitilishi kerak bo'lgan fanlarning aniq ro'yxati mavjud. Ushbu yondashuv ancha qat'iy tuzilmalarga olib keladi va kreditlarni adolatli taqsimlash muammoli bo'lib qoladi.
O'quv soatlarini emas, balki o'quvchilarning ish hajmini hisobga olgan holda -ish hajmini ajratish uchun asos qilib olgan ayrim mamlakatlar boshqa muammolarga duch kelishdi. Bir qator hollarda mavzuning ahamiyati va kurs bo'limiga ajratiladigan kreditlar soni o'rtasidagi bog'liqlik to'g'risida tushunmovchiliklar yuzaga keldi. Amalda mavzuning murakkabligi yoki ahamiyati kredit ajratish uchun asos emasligini aniq aytish qiyin. Kreditlar faqat mavzuni o'rganish va kurs qismini muvaffaqiyatli yakunlash uchun zarur bo'lgan vaqtga bog'liq.
2. Talabalarga yo' naltirilgan va o' qituvchiga yo' naltirilgan o' quv dasturlari
Ushbu xarakterdagi munozaralar o'qitishga alohida e'tiborni aks ettiradi.
Ta'lim tizimlarini ko'proq o'qituvchi yoki o'quvchiga yo'naltirilgan, deb ta'riflash mumkin. O'qituvchiga yo'naltirilgan yondashuv, odatda, tegishli o'qitish obyekti - bu individual professor talaba o'z kursida o'rganishi kerak, degan fikrga asoslanib, vaqtga bog'liq emas. Talabalarga yo'naltirilgan yondashuv umumiy o'quv dasturini ishlab chiqishga katta ahamiyat beradi va ayniqsa, bitiruvchining kelajakda
Scientific Journal Impact Factor
jamiyatdagi mavqei uchun o'quv dasturlarining foydaliligiga qaratilgan. Ushbu so'nggi yondashuvga muvofiq kreditlarni to'g'ri taqsimlash hamda ta'lim natijalarini oqilona aniqlash hal qiluvchi rol o'ynaydi.
Yaqin vaqtgacha ishlatilayotgan tizimlarning aksariyati o'qituvchiga yo'naltirilgan edi. Hozirgi kunda odatdagi talaba o'qishni vaqtida tugatishda duch keladigan to'siqlarga ko'proq e'tibor berish tendensiyasi mavjud. O'quvchilarning ish yuki hal qiluvchi omil deb tan olinadi va o'qituvchilar ma'lum vaqt ichida talaba nimani o'rganishi va nimaga qodir bo'lishi o'rtasida ziddiyat borligini tan olishadi. Xususan, ma'lum bir o'quv natijalari to'plami va daraja dasturining spetsifikatsiyalari uchun talab qilinadigan kreditlar sonini aniqlashda, universitetga kirishdan oldin olingan turli xil bilim, ko'nikma va malakalar uchun imtiyozlar berilishi kerak. O'rta maktab ta'limi me'morchiligidagi farqlar tufayli turli mamlakatlarda ushbu oldingi omillar to'g'risida har xil taxminlar mavjud.
Mustaqil ta'lim, o'qitish usullari va o'quv natijalari bir-biri bilan aniq bog'liqdir. Biroq, boshqa tegishli elementlar mavjud. O'qishning kerakli natijalariga erishishda bir-biriga bog'liq bo'lgan ko'plab omillar muhim rol o'ynaydi. Bular talabalar ish vaqti, ish hajmi va yorqinligi bilan cheklanmaydi. Shuningdek, o'qitish va o'qitish usullarini hisobga olish kerak. O'qitish katta guruhlarda alohida-alohida tashkil etiladi, ya'ni talabalarning ko'pchiligi ma'ruzalar yoki seminarlar, mashg'ulotlar va amaliy mashg'ulotlarda bo'lishi kerak. Bundan tashqari, ishchi guruhdagi talabalar soni o'qitish natijalariga ta'sir qilishi mumkin, chunki o'quv tizimidan foydalanish ehtimoldan yiroq emas. Shuningdek, tashkilotning sifati va kompyuterlar kabi zamonaviy o'quv qo'llanmalarining mavjudligi. Bundan tashqari, milliy va mintaqaviy an'analarni hisobga olish kerak. Masalan, ba'zi mamlakatlarda aksariyat talabalar uyda yashaydilar va sayohat qilish uchun vaqt talab qiladilar, boshqalarda esa yolg'iz yashaydilar va o'zlariga qarashlari kerak. Boshqa yana bir guruhlar talabalar shaharchalarida joylashadilar. Bu omillarning barchasi ma'lum darajada vaqt (kreditlar bo'yicha) va samaradorlik (yutuqlar darajasi bo'yicha) bilan o'lchanadigan o'qitish/o'rganish tajribasining natijalariga ta'sir qiladi. Ideal vaziyatda belgilangan maqsadlar va vazifalarga shartli o'rganish vaqtida to'liq erishiladi. Yuqorida aytib o'tilganidek, shartli o'rganish vaqti har qanday ma'lum bir o'quvchi o'quv natijalariga erishish uchun sarf qilishi kerak bo'lgan haqiqiy vaqt emas. Haqiqiy vaqt talabalardan talabalarga farq qiladi. Ko'p hollarda ideal vaziyat bo'lmaydi.
XULOSA
Scientific Journal Impact Factor
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, ichki va tashqi sharoit va sharoitlarni hisobga olgan holda, har bir o'quv dasturi uchun vaqt muvozanati bo'lgan yuqorida aytib o'tilgan omillar bo'yicha to'g'ri muvozanatni topish kerak. Bu esahar bir muassasa va har bir mamlakatda farq qiladi. Shunday qilib, turli xil yo'llar taqqoslanadigan ta'lim yuqori natijalariga olib kelishi mumkinligi ayon bo'ladi. Shu tarzda Yevropada mavjud bo'lgan xilma-xillikni to'liq saqlab qolish mumkin.
O'quv dasturlari doimiy monitoring, sozlash va baholashni talab qiladi. Bu shartlar va yoki sharoitlar, ya'ni bir yoki bir nechtasi aytib o'tilgan omillar o'zgarganda, talab qilinadigan ta'lim natijalarini olish mumkinligiga kafolat beradi. Monitoring, sozlash va baholash juda muhim ichki jarayon bo'lib, ular uchun xodimlar va talabalar bir xil darajada javobgardirlar.
Amaldagi kredittizimining idealligini tekshirishning eng muhim tashqi usuli muntazam sifat kafolati va akkreditatsiyadan iborat. Biz bu masalaga alohida qog'ozda qaytamiz. Bu yerda aytish mumkin bo'lgan narsa shundaki, sifatni baholash sxemalari o'quvning haqiqiy natijalari mo'ljallangan darajaga to'g'ri kelishini va dastur mazmuni bilan haqiqatan ham mos kelishini tekshirish uchun ishlab chiqilgan. Hozirda ular, asosan, milliy darajada tashkil etilgan, ammo yaqin kelajakda sifatni kafolatlash va akkreditatsiya xalqaro miqyosda o'tkazilishini kutish mumkin.
1. Azizov U. Kredit-modul tizimi va uning o'ziga xos xususiyatlari. -http://uzbekistonovozi.uz/uz/articles/index.php. ECTION ID=161 &ELEMENT (Manbaga 24.09.2020 da murojaat etilgan).
2. Alekseyeva, L.P. Talabalarning mustaqil ishlarini ta'minlash / Alekseeva L.P., Norenkova N.A. // Mutaxassis. - 2010 yil - № 6.
3. Argunova T.G. Kasbiy usulni o'rta maxsus o'quv yurtida qo'llash / T.G. Argunova, I.P. Pastuxova, V.A., Podvoiskiy. - M .: "O'zR DPI" jurnali kutubxonasi, 2009 yil.
4. Argunova T.G. O'rta maxsus o'quv yurtlari o'quvchilarining mustaqil ishlarini tashkil etish / Argunova T.G. - M .: "Professional-F" DMQ, 2009 yil.
5. Gubaydulina R. X., Logvinova N. L. Talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish va nazorat qilish. / R. X. Gubaydulina, N. L. Logvinova // Zamonaviy yuqori texnologiyalar - 2006. 7-son 71-bet.
6. Davidova M. L., Shanin L. L. Talabalarning mustaqil ishi: boshqarish shakllari va vositalari, samaradorlikni oshirish vositalari. / M. L. Davydova, L. L. Shanin // Volgograd davlat texnika universiteti Axborotnomasi. - 2005. 10-12-son.
7. Kondaurov M.T. Talabalarning mustaqil ishlari / M.T. Kandaurov // Kasbiy
REFERENCES
Scientific Journal Impact Factor
ta'lim. - 2011 yil - № 9.
8. Muslimova, A.F. O'z-o'zini takomillashtirishga va ijodiy o'zini namoyon qilishga intilishlarni rivojlantirish / A.F. Muslimova // O'rta maxsus kasb ta'limi. -2010 yil - № 4.
9. O'rinov V. O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim muassasalarida ECTS kreditmodul tizimi: asosiy tushunchalar va qoidalar. Qo'llanma. El-yurt umidi jamg'armasi va Respublika Oliy Ta'lim Kengashi bilan hamkorlikda. 2020 y. - 64 b.
10. Cho'pon I.P., Argunova T.G. Talabalarning mustaqil ishlarini boshqarish: uslub. nafaqa / general ostida. tahrirlangan. - M .: "O'zR DPI" jurnali kutubxonasi, 2010 yil.
