Научная статья на тему 'МУСТАҚИЛ ВА ИЖОДИЙ ИШЛАШ ФАОЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШГА ҚАРАТИЛГАН МАШҒУЛОТЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ'

МУСТАҚИЛ ВА ИЖОДИЙ ИШЛАШ ФАОЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШГА ҚАРАТИЛГАН МАШҒУЛОТЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
463
32
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
талаба / мустақил иш / таълим / реферат / семинар / амалий машғулот / лаборатория иши / хисоб график иши / student / independent work / education / abstract / seminar / practical training / laboratory work / graphic work

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Назокат Эркинбоевна Эргашева

Агар болалар эркин фикрлашга ўрганмаса, берилган таълим самараси паст бўлиши муқаррар. Албатта билим ҳам керак. Аммо у ўз йўлига. Мустақил фикрлаш ҳам катта бойликдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ORGANIZATION OF ACTIVITIES FOR THE DEVELOPMENT OF INDEPENDENT AND CREATIVE WORK ACTIVITIES

If children do not learn to think freely, the effectiveness of the education given will inevitably be low. Of course knowledge is also needed. But he is on his way. Independent thinking is also a great asset.

Текст научной работы на тему «МУСТАҚИЛ ВА ИЖОДИЙ ИШЛАШ ФАОЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШГА ҚАРАТИЛГАН МАШҒУЛОТЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ»

МУСТАЦИЛ ВА ИЖОДИЙ ИШЛАШ ФАОЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШГА ЦАРАТИЛГАН МАШГУЛОТЛАРИНИ ТАШКИЛ

ЭТИШ

Назокат Эркинбоевна Эргашева

Наманган мухандислик цурилиш институти nazokat.ergasheva1988@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Агар болалар эркин фикрлашга урганмаса, берилган таълим самараси паст булиши муцаррар. Албатта билим х,ам керак. Аммо у уз йулига. Мустацил фикрлаш х,ам катта бойликдир.

Калит сузлар: талаба, мустацил иш, таълим, реферат, семинар, амалий машгулот, лаборатория иши, хисоб график иши

ORGANIZATION OF ACTIVITIES FOR THE DEVELOPMENT OF INDEPENDENT AND CREATIVE WORK ACTIVITIES

ABSTRACT

If children do not learn to think freely, the effectiveness of the education given will inevitably be low. Of course knowledge is also needed. But he is on his way. Independent thinking is also a great asset.

Keywords: student, independent work, education, abstract, seminar, practical training, laboratory work, graphic work

Республикамиз олий таълим тизимида талабанинг мустацил фикрлашини шакллантириш ва ривожлантиришга йуналтирилган таълимни жорий этиш борасида бир цатор меъёрий хужжатлар цабул цилинган хдмда унда белгиланган талабларни амалга ошириш борасида амалий ишлар амалга оширилмоцда. Таълим шакли, босцичи ва йуналишидан цатьий назар таълимнинг мазмуни кескин узгармагани хрлда уни талабаларга етказиш борасида, амалдаги уцув режаларида фанлар буйича умумий соатлар мицдори деярли сацланиб, мустацил таълим соатлари мицдорини босцичма-босцич купайтириш хисобига аудитория машгулотларига ажратилган уцув соатлари мицдорининг тобора камайтириб борилишида кузга ташланмоцда.

-

ятларини, шунингдек, хдр бир талабанинг академик узлаштириш даражаси ва цобилиятини хдсобга олган хрлда цуйидаги шакллардан фойдаланилади: - айрим назарий мавзуларни уцув адабиётлари ёрдамида мустацил узлаштириш;

- берилган мавзу буйича ахборот (реферат) тайёрлаш;

- семинар ва амалий машгулотларга тайёргарлик куриш;

- лаборатория ишларини бажаришга тайёргарлик куриш;

- хиеоб-график ишларини бажариш;

- малакавий битирув иши ва магиетрлик диееертацияеини тайёрлаш;

- назарий билимларни амалиётда куллаш;

- амалиётдаги мавжуд муаммоларнинг ечимини топиш (кейе етади);

- макет, модель, бадиий аеар, муеика ва намуналар яратиш;

- илмий макола, анжуманга маъруза тезиеларини тайёрлаш;

-укитилаётган фаннинг хуеуеиятларидан келиб чиккан хрлда, талаба муетакил ишини ташкил этишда бошка шакллардан х,ам фойдаланиш мумкин.

□ Ук;ув фанлари буйича намунавий ва ишчи дастурларда талаба муетакил ишининг шакли, мазмуни ва хджми ифода этилади.

□ Талаба муетакил иши учун ажратилган вакт бюджетига мое равишда х,ар бир фан буйича тегишли кафедраларда муетакил ишнинг ташкилий ша-кллари, топшириклар вариантлари ишлаб чикилади ва факультет илмий-уелубий кенгашида таедикланади.

-

тодик кулланма, куреатма ва тавеиялар ишлаб чикилади.

□ Талаба муетакил ишининг ахборот таъминоти

□ Талаба учун муайян фан буйича муетакил иш топшириклари тегишли кафедра профеееори (ёки етакчи доценти) томонидан укув машгулотларини

бевосита олиб борувчи у;итувчи билан биргаликда тузилади, хамда кафедра мудири томонидан тасди;ланади. Талабага берилган топшири;да муста;ил ишни бажариш буйича дастлабки курсатма ва тавсиялар ;айд этилади.

Муста;ил ишни бажариш учун талабага ахборот манбаси сифатида дарслик ва у;ув ;улланмалар, методик ;улланма ва курсатмалар, маълумотлар туплами ва банки, илмий ва оммавий даврий нашрлар, интернет тармогидаги тегишли маълумотлар, берилган мавзу буйича аввал бажарилган ишлар банки ва бош;алар хизмат ;илади.

□ Кафедра мудири ва тегишли факультет декани тавдимномаси асосида олий таълим муассасаси рахбарияти талабаларга муста;ил ишларни бажариш учун зарурий ахборот манбаа ва воситаларини белгилайди. Талабаларга турли кутубхоналар, музейлар, тармо; муассасалари ва корхоналаридан муста;ил иш учун зарурий маълумотлар туплаш юзасидан суровнома хатларини расмийлаштириб беради.

□ Таълим муассасаси томонидан талабаларга мустак;ил ишларни уз вак;тида бажариш учун компьютер техникаси ва интернет тармогидан самарали фойдаланиш учун шарт-шароитлар яратиб берилади.

□ Талаба мустацил ишини назорат цилиш ва бахолаш

-си

(ишчи у;ув режасининг 10 - устунида келтирилган) профессор-у;итувчилар шахсий иш режасининг ташкилий-услубий булимида (1540 соатдан доирасида) ;айд этилади.

□ Талаба курс иши (лойихаси) ни хамда малакавий битирув иши ва магистрлик диссертациясини тайёрлашга ажратилган соатлар, профессор -у;итувчилар шахсий иш режасининг у;ув ишлари булимида ;айд этилади.

□ Талаба мустак;ил ишига рах,барлик к;илиш кафедрада тузиладиган ва факультет декани томонидан тасди;ланадиган консультациялар жадвали асо-сида амалга оширилади.

-

лида ;айд этиб борилади.

Талаба муста;ил ишини назорат ;илиш у;ув машгулотларини бевосита олиб борувчи у;итувчи томонидан амалга оширилади.

-

атларга мос рейтинг баллари билан бахоланади ва натижаси фан буйича та -лабанинг умумий рейтингига киритилади. Талабанинг рейтинг курсаткичла-ри, шу жумладан муста;ил иши буйича, анъанавий гурух рейтинг ойнасида ва факультетнинг махсус электрон тармогида ёритиб берилади.

□ Талаба мустак;ил ишини назорат к;илиш турлари ва уни бах,олаш меъзонлари тегишли кафедра томонидан белгиланади ва факультет Илмий

кенгашида тасди;ланади. Муста;ил ишиларни бахолаш мезонлари талабала-рга у;ув йили (семестри) бошланиши олдидан методик материаллар билан биргаликда тар;атилади.

□ My ставил иш буйича белгиланган максимал рейтинг балининг 55% дан кам балл туплаган талаба фан буйича якуний назоратга куйилмайди.

□ Фанлар кесимида талабаларнинг мустак;ил ишлари буйича узлаштириши мунтазам равишда талабалар гурухларида, кафедра йигилишлари ва факультет Илмий кенгашларида мухокама этиб борилади.

□ Талабанинг мустак;ил иши кафедрада руйхатга олинади ва укув йили мобайнида са;ланади. Талабанинг курс иши (лойихаси)ни хамда малакавий битирув иши ёки магистрлик диссертациясини руйхатга олиш ва са;лаш тартиби тегишли меъёрий хужжатлар асосида амалга оширилади.

□ Таълим муассасасида юк;ори даражада бах,оланган талабаларнинг муста;ил ишлари маънавий ва моддий жихатдан рагбатлантирилади. Ю;орида курсатилган намунавий низом асосида булажак касб таълими у;итувчиларининг муста;ил таълимини ташкил этиш буйича методик тавсиянома ишлаб чи;илди ва амалиётга жорий этилмо;да.

Талабалар муста;ил ишлашини илмий ташкил ;илиш. Х,озирда булажак касб таълими у;итувчиларининг муста;ил ишлашлари учун маълум шарт-шароитлар яратиб берилмо;да. Таълим сохасида олиб борилаётган ислохотлар ва бажарилаётган ишлар булажак мутахассислар узлари учун зарур булган барча ахборот ва маълумотларни муста;ил топиш ва йигиш махоратини, уларни тахлил эта олиш малакасини эгаллаган булишларини та;озо этмо;да.

Муста;ил ишлаш хар бир талабадан маълум бир тизимга риоя ;илишни, тириш;о;ликни, ма;сад сари интилишини талаб этади. Шунинг учун хам купчилик талабаларда олий у;ув юртидаги кундалик хаётни тугри ташкил ;илиш муаммоси пайдо булади. Баъзи биринчи курс талабалари урганилаётган материалларни етарли узлаштириб олиш учун ва;т етишмаслигидан, юкламалар куплиги учун кам дам олаётганликларидан шикоят ;илади.

Бундай вазият уз ва;тини тугри та;симлай олмаган, хар бир да;и;асининг ;адрига етмаган талабалардагина содир булади. Шунга кура, муста;ил ишлашда кун тартибига ;атъий риоя ;илган холда иш бошлаш тугри ва ма;садга мувофи;дир. Кун тартибини ма;садга мувофи; тарзда тузиш учун ;уйидагича иш юритиш керак.:

Бир суткани бир ;анча зарурий улушларга булиш керак: бунга ишлаш, ов;атланиш, бадан тарбияси, дам олиш, хорди; чи;ариш, хужалик ишлари ва шу кабилар киради.

Кун тартиби тузишдан ма;сад хар бир талабанинг маълум тартибда иш олиб боришига, хеч нарсани эсдан чи;армай, хамма нарсага ва;т ажратиш, хар бир

ишни уз муддатида бажаришга ургатишдан иборатдир. Кун тартибини хар бир киши узининг шахеий физиологик имкониятларигагина эмае, балки умуминеоний конун-коидаларга караб хам тузиш мумкин.

Кун тартибини тузишда ухлаш (еуткаеига 7 - 8 еоат), мунтазам овкатланиш (уч - турт марта), дам олиш (фаол ва еует) учун етарли вакт ажратиш зарур. Саломатликни яхшилаб бориш макеадида хар куни жиемоний машклар ва бадан тарбияеига риоя килиб, организмни чиниктириш учун хам вакт ажратиш тавеия этилади. Купчилик талабалар уз имкониятларига ортикча бахо бериб юборишлари натижаеида маълум зурикишларга учраши мумкин.

Тадкикотлар шуни куреатадики эрталаб нонушта килмай келган талабалар куп хатоликларга йул куядилар, туйиб ухламаган талабаларда тезкорлик етишмаелигини кузатишимиз мумкин.

Агар мияга дам берилмай, юклама билан ишлайверилеа, аеаб хужайраларига ва бутун аеаб тизимига зурикиш булиши мумкин. Бундай шароитларда хар кандай иш фаолияти тухталиб дам олиш макеадга мувофикдир. Театр, кино, шеърхонлик, китоб мутааолаеи, иетирохат богларида еайр килиш, табиат манзараларидан бахра олиш, еайрларда булиш - буларнинг хаммаеи унумли мехнат килишда ажойиб ёрдам берувчи омиллардир.

Маълум бир еоатда уйкудан туриш, овкатланиш (бир еуткада камида уч марта) ва уйкуга ётиш кун тартибининг аеоеини ташкил этади. Кун тартибини белгилашда вакт меъёрини режалаштириш укув машгулотлари жадвали, укув даетури ва даредан ташкари машгулотлар жадвалига аеоеланиб тузилади.

Бинобарин, ана шу хужжатлар билан танишиш мустакил ишлашни ташкил этишнинг асоси ва биринчи шартидир.

Бу хужжатларни урганиб чиккач, биринчи галда овкатланиш ва ухлаш вактини белгилаб олиш зарур. Олий укув юрти талабалари 7-8 соат ухлаши, уларнинг фаолияти давомида етарли даражада ишлашлари учун кифоя килади. Ухлайдиган хонанинг хавоси хамма вакт тоза булиши лозим. Ёз пайтида деразаларни очиб куйиб ухлаш ёки очи; хавода ётиши максадга мувофикдир. Ухлайдиган уйнинг харорати 15-20 даража атрофида булиши мумкин.

Овкатланишда хам маълум бир тартибга риоя килиш лозим. Аклий мехнат билан банд булинганда овкатга тухум, пишлок, канд, сут ва таркибида фосфор моддаси булган бошка озик-овкат махсулотларини купайтирган маъкул. Кунига турт марта овкатланганда умумий мезоннинг 25-30 фоизи нонушта, 10-15 фоизи чошгохда, 40-50 фоизи тушликда ва 15-20 фоизи кечки овкат пайтида истеъмол килган маъкул.

Х,ар бир талаба узининг иш режасига эга булиши керак. Шахсий иш режаси юкорида кайд килиб утилган шартларни инобатга олган холда, берилган топшириклар аникланади. укув жадвалида белгиланган топшириклар, кискача маъруза, тажриба ишлари, назорат топшириклари, оммавий тадбирлар, мусобакалар, бадиий кечалар, спорт мусобакалари каби тадбирларнинг муддатлари хисобга олинади.

Бир хафталик ёки бир ойлик режа тузиб чикилади. Ушбу режада бажа-риладиган ишлар мазмуни, куни, ва вакти курсатиб утилади. Тадкикотлар шуни курсатмокдаги касб таълими факультети талабалари вактни тугри таксимлай олмасликлари натижасида мустакил иш бажаришлари муаммога айланмокда. Уларнинг маълум тартибга риоя килмасликлари, мустакил фао-лият билан шугулланиш йулларини билмасликлари бунинг асосий сабаби-дир. Шунинг учун талабаларни кун тартибини тузишга, унга риоя килишга ургатиш мухим ахамият касб этади. Улар маълум бир тартибга ургангунла-рига кадар хар бир кунни уйкудан уйгониш (соат 7:00) дан бошлаб, то уйкуга ётиш (соат 11:00)гача маълум меъёрларда тузиб чикишлари керак. Урганган-ларидан сунг хар куни такрорланувчи фаолиятларни кайд этмаган холда, уз-гариб турувчи ва кайд этиш лозим булган маълумотларгина ёзиб борилади. ^илинадиган ишларнинг куни ва вакти аник белгиланиши лозим.

Масалан куйидагича тартибда дафтарчага кайд килиб куйиш мумкин.

Сана, вакт Бажарилган ишлар мазмуни Хафта кунлари

5-В 14:20 Гурух йигилиши Спорт залида машк Чоршанба

17:30 Кутубхонада ишлаш Душанба, Сешанба,

19:30 CnopT 3anuga MamK naHmaHSa, ^yMa

6 B 15:00 XaMKypcnap Ba SomKa gycraapHHHr yHura Sopum. CanoMaraurugaH xaSap onum fflaHSa, ^KmaHSa

fflyHgafi ku^HS, yKumgaH TamKapu umnap ynyH KyHura 4 - 4,5 coaT BaKT a^param 3apyp Ba 6y BaKTHH 5 - 10 MHHyTrana aHHKguK SunaH TaKcuMnam MyMKHH, SyHgaH aK^HH MexHaT rurueHacu Me3oHnapura puoa KU^um MyxuM axaMuaT Kac6 этagн.

X,ap KyHH KenKypyH Sa^apunraH umnap Taxnun KU^HHagH. KaHcu umHH

Sa^apumga cycraamnuKKa Hyn KyHunraH Synca, KeHuHru SocKHHnapga Ty3arn-mnap KupuTumra xapaKar KunHHagu. ^Mymnap TapTHSnu paBumga SenrunaS HHKU.nagH. MuaHH TonuKTupuS KyfiMacnuK ynyH aKgufi MexHaTgaH cyHr ^HCMO-HHH MexHaT SunaH myrynnaHraH MatKyn.

KyH TapTHÔHHH Ty3umga MycTaKun umnam ynyH SenrunaHraH coaraapga SomKa umnap SunaH SaHg SynuS yHH SeKopra yTKa3MacnuK KepaKnuruHH, xap 40-50 MHHyTgaH cyHr 10 MHHyT xopguK HHKapum, 2,5 - 3 coaraHK MamrynoTgaH cyHr эca, rapHH napnaMaraH SyncaHrro xaM, apuM coaT gaM onum 3apypnuruHH эtтнSopгa onum KepaK:

MamrynoTHH TymyHum Sup MyHHa orup SynraH yKyB npegMeTugaH Somnam, cyHrpa aHa xaM KHHHHpoFHra yTum, ocohhhh эca энг oxupuga yKum xaM MyMKHHnurHHH Ha3apga Tyram 3apyp.

MycTaKH^ umnamHH o3-o3gaH SomnaS, MyHTa3aM paBumga KynaHTHpuS Sopum no3HM. MatnyM Sup Metëpga um Sa^apum ogaMHH HapHamafigu Ba ^a-onuaTHHHr

тургунлигини таъминлайди. Режалаштирилган ва амалга ошириш йулларини тузатиш ташкилотчилик кобилиятини уйготади, ирода, сабот-матонат, ижодий тафаккурлаш, мустакиллик каби фазилатларни тугдиради.

Шундай килиб, мустакил ишлашни намунали ташкил килиш куп илмий назарий материалларни узлаштириш, билимдон булиш ва етук мутахассис булиб етишиш учун замин хозирлайди.

Вактни тугри таксимлаш ва мустакил ишлашни окилона ташкил этиш, мустакил ишлашнинг форма ва методларини аниклаб олиш мухим ахамият касб этади. У ёки бу фанлардан уйга берилган вазифаларни бажариш му-стакил ишнинг оддий шакли хисобланади. Мураккаб шаклига эса утилган дарслар-маърузалар ва амалий машгулотлар, семинар ва лабораториялар, булимлар юзасидан адабиётларни мустакил равишда тахлилий урганиб чикиш, айрим саволларга аник жавоблар топиш билан богликдир. Манбалар-ни мустакил укиш йули билан куйилган саволларга бир неча адабиётлардан умумлаштириб, жавоб топишга ургатиб бориш яхши натижалар беради.

REFERENCES

1. Ишматов ^ Таълим сифатини бахолашнинг замонавий усуллари (Методик кулланма). -Наманган: НамМПИ, 2006.

2. Хакимов Ш.А, Мартазаев А.Ш, Ваккасов Х.С Расчет грунтовых плотин методом конечных элементов// Материалы сборника международной НПК "Наука и образование: проблемы и перспективы".24 фебраль 2016г. -С. 109-111. г Уфа, Россия

3. Mavlonov R.A, Kh.S.Vakkasov INFLUENCE OF WIND LOADING// «Символ науки» - 2015. -№6/2015 - С. 36-38. г. Уфа, Россия

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.