CC BY
29MURAKKAB OLTIN TARKIBLI RUDA VA KONSENTRATLARNING MAYDALANISH VA SIANLANISH QOBILIYATINI YAXSHILASH UCHUN MIKROTO'LQINLI ENERGIYADAN FOYDALANISH
Aripov Avaz Rozikovich
Texnika fanlari bo yicha falsafa
doktori (PhD),NavDKTU E-mail: avaz. aripov. 82@bk. ru
Fuzaylov Omon Ubaydulloyevich
Texnika fanlari bo 'yicha falsafa doktori (PhD),NavDKTU E-mail: omonfuzavlov@gmail. com
Sayfullayev Farruxjon Ibodovich
Assistent NavDKTU E-mail:
Sav1UUavev1arruxion4 72@gmail. com
Qurbonov Mehrob Nuriddinovich
Assistent NavDKTU E-mail:
mehrob. qurbonov99@gmail. com
Annotatsiya. Maqolada mikroto 'Iqinli energiyadan foydalangan holda murakkab tarkibli oltin ruda va konsentratlarini kuydirish jarayoni bo 'yicha tadqiqotlar natijalari keltirilgan. Kuydirish jarayoni turli xil haroratlarda amalga oshirildi. Natijalar shuni ko'rsatdiki, yetarli darajada kuydirishdan so 'ng, ruda va konsentratlar tarkibida mikro yoriqlar hosil bo 'lishi kuzatildi va oksidlanish darajasi 90 foizdan oshganligini ko 'rsatdi. Mikroto'lqinli pechda ishlov berish oltin rudasining maydalanishi va sianlanish xususiyatlarini yaxshiladi. Bu jarayon tezligi bo 'yicha samarali natija bo 'lib hisoblanadi. Kalit so'zlar: oltin, o'tga chidamli oltin rudasi, flotatsion konsentrat, mikroto'lqinli pechda kuydirish, sulfidli minerallar, uglerodni oksidlash, mikroto'lqin quvvati, pirit, arsenopirit, organik uglerod, oksidlanish.
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ МИКРОВОЛНОВОЙ ЭНЕРГИИ ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ СПОСОБНОСТИ ИЗМЕЛЬЧЕНИЯ И ЦИАНИРОВАНИЯ УПОРНЫХ ЗОЛОТОСОДЕРЖАЩИХ РУД И КОНЦЕНТРАТОВ
Арипов Аваз Розикович
Доктор технических наук
рУЮ)НавГГТУ E-mail: avaz. aripov. 82@bk. ru
Фузайлов Омон Убайдуллаевич
Доктор технических наук рУЮ),НавГГТУ E-mail: omonfuzaylov@gmail. com
Сайфуллаев Фаррухжон Ибодович
Ассистент НавГГТУ E-mail:
SavfuUavevfarruxion4 72@gmail. com
Курбонов Мехроб Нуриддинович
Ассистент НавГГТУ E-mail:
mehrob. qurbonov99@gmail com
Аннотация. В настоящей статье приведены результаты исследования по применению процесса обжига упорных золотосодержащих руд и концентратов с использованием микроволновой энергии. Процесс обжига осуществлялась на разных температурах. Результаты показывают, что после осуществления достаточного количества обжига в рудах и концентратах обнаружены микротрещины и степень окисления достиг больше 90 процентов. В результате этого процесс измельчения и цианирования золотой руды в микроволновой печи осуществляется с легкостью. Этот процесс считается эффективной с точки зре-https://d0i.0rg/10.5281/zen0d0.10040958_
ния скорости протекания.
Ключевые слова. Золото, упорные золотосодержащие руды, флотоконцентрат, обжиг в микроволновой печи, сульфидные минералы, окисление углерода, мощность микроволн, пирит, арсенопирит, органический углерод, окисление.
USE OF MICROWAVE ENERGY TO IMPROVE THE GRINDING AND
CYANIDATION CAPABILITY OF REFRACTORY GOLD-BEARING ORES
AND CONCENTRATES
Aripov Avaz
Doctor of Technical Sciences
(PhD), NavSUMT E-mail: avaz. aripov. 82@bk. ru
Fuzaylov Omon
Doctor of Technical Sciences (PhD), NavSUMT E-mail: omonfuzavlov@smail. com
Sayfullaev Farrukhjon
Assistant NavSUMT E-mail:
Sayfullayevfarruxjon4 72@gmail. com
Qurbonov Mehrob
Assistant NavSUMT E-mail:
mehrob. aurbonov99@smail. com
Abstract. This paper presents the results of research on the application of the roasting process of refractory gold-bearing ores and concentrates using microwave energy. The roasting process was carried out at different temperatures. The results show that after carrying out sufficient roasting, the ores and concentrates showed micro cracks and the oxidation degree reached more than 90 percent. As a result, the process of grinding and cyanidation of gold ore in microwave oven is carried out with ease. This process is considered to be efficient in terms of flow rate.
Keywords: Gold, refractory gold ores, flotation concentrate, microwave roasting, sulfide minerals, carbon oxidation, microwave power, pyrite, arsenopyrite, organic carbon, oxidation.
Kirish. Oltin saqlovchi ruda va konsentratlarni sianlash jarayonida erituvchi moddaning minéral yuzasi bilan ta'sir-lashishi va oltinni eritmaga o'tkazish odatda eng sekin boruvchi bosqichdir. Eritish mumkin bo'lgan oltin zarrachalari odatda oksidli minerallar bilan o'ralgan rudalarda diffuziya jarayoni yaxshi boradi. Biroq murakkab oltin tarkibli rudalarda oltinning diffuziyasiga to'sqinlik qiluvchi minerallar (sulfidli minerallar, pirit, arsenopirit, organik uglerod) borligi diffuziya jarayonini sekinlashtirishga olib keladi.
Diffuziya jarayonining samarali borishi uchun minerallarda mikro yoriqlar hosil qilish bilan yaxshilash mumkin, chunki bu erituvchining mineral yuzasi bilan ta'sir-lashishini kuchaytiradi. Mikro yoriqlar hosil bo'lishi maydalash jarayoniga, diffuziya doi: https://doi.org/10.5281/zenodo.10040958
jarayoniga va murakkab bo'lmagan tarkibga erishishga imkon beradi. Ushbu tadqiqotda tarkibida sulfidlar, oksidlar, kvars, silikatlar va temir oksidi bo'lgan oltin rudalarini maydalashini yaxshilash uchun oldindan mikroto'lqinli ishlov berish jarayoni qo'llanildi.
Mikroto'lqinli kuydirish bilan turli mineral komponentlarni termal tanlab qiz-dirish natijasida minerallar tarkibida mikro yoriqlar hosil bo'lishiga olib keldi. Mikroto'lqinli pechda ishlov berish rudaning maydalanishini yaxshiladi va maydalash kuchi 29% ga kamaytirdi. Mikroto'lqinli energiyadan foydalanish diffuziya tezligini oshirdi va mikroto'lqinli ishlov berilmagan ruda namunalargadagi 2 soatga nisbatan 1 soat ichida 90% dan ortiq tiklanishga erishildi. Ushbu texnologiya qayta ishlash
korxonalarida tiklanish jarayonlarini maksi-mal darajada oshirish va diffuziya jarayonini maksimal borishi uchun ishlatilishi mumkin.
Adabiyotlar tahlili va mеtodlar. Ushbu tadqiqotda foydalanilgan namunalar mikroto'lqinli pechda qayta ishlash bo'yicha (Ko'kpatas va Daugistau konlarining) ruda va flotatsion kontsentrati namunalari ustida olib borildi. Ajralishi qiyin bo'lgan oltin tarkibli konsentratlarni mikroto'lqinli pechda qayta ishlash amalga oshirildi.
Ko'pgina metallarning erishi jara-yonlari reaksiyaga kirishuvchi turlarning ommaviy eritmadan va Nernst chegara qatlami orqali mineraldagi reaktsiya joyiga tarqalishi orqali boshqariladi. Eritma tarkibi-ga o'tgan metallar boshqa minerallar tomonidan so'rilsa, massaga o'tish tezligi yanada kamayadi, bu ko'p hollarda qo'shim-cha to'siqlar vazifasini bajaradi.
Maydalash texnologiyasi odatda zarra-larni parchalash va kichikroq zarralarni yaratish uchun mexanik energiyadan foyda-lanishni o'z ichiga oladi. Ushbu qo'lla-niladigan mexanik energiya materialdagi mavjud nuqsonlardan foydalanadi, mavjud yoriqlarni kengaytiradi va zaif nuqtalarda mineral zarrachalar parchalanmaguncha yangilarini yaratadi. Shunday qilib, agar ko'proq nuqsonlar yaratilsa, materialga qo'llaniladigan mexanik kuch osonroq ta'sir qiladi.
Rudaning mexanik xususiyatlarini o'z-gartirishga quyidagilar yo'li bilan erishish mumkin: burg'ulash-portlatish ishlari payti-da, yuqori bosimli kuch ta'sirida mikro yoriqlar hosil bo'lishini ko'paytirish uchun yuqori energiyadan foydalanish, elektr ultratovush energiyasi. Yana bir katta qiziqish uyg'otadigan tadqiqot usuli mikroto'lqinli pech yordamida rudalarning maydalanishini yaxshilash va oson diffu-doi: https://d0i.0rg/10.5281/zen0d0.10040958
ziyalanuvchan minerallarni olishdir.
Mikroto'lqinli pechda ishlov berish rudaning xususiyatlarini o'zgartirishi mumkin, mexanik kuchni pasaytiradi va oksidlanishni yaxshilaydi, shu bilan maydalash uchun zarur bo'lgan energiyani kamaytiradi. Fuzaylov O.U., Sayfullayev F.I., va boshqalar tomonidan o'tkazilgan tadqiqotda. (2020), murakkab oltin tarkibli ruda va konsentratlarni mikroto'lqinli nurlanish ta'sirida qayta ishlashdan so'ng, oltinni ajratib olish darajasi 96% dan yuqori bo'lganlini ko'rsatdi.
Minerallar turli xil mikroto'lqinlarni singdirish xususiyatlariga ega va shuning uchun boyitmaning alohida komponentlarini mikroto'lqinli pechda tanlab isitishga erishish mumkin. Ayrim rudalarda tarkibiy minerallarning differensial qizdirilishi ruda zarralarining sinishiga olib keladigan termal kuchlanishlarni hosil qiladi. Ruda chega-ralari bo'ylab yorilish sodir bo'lishi mumkin, bu esa tarkibiy qismlarning to'liq yoki qisman ajralishiga olib keladi, bu esa o'z navbatida maydalanishi va minerallarning tiklanishini yaxshilaydi.
Mikroto'lqinli energiya maydalash jarayonida yordam berishdan tashqari, kimyoviy reaktsiyalar tezligini oshirishning ham imkonini beradi. Mikroto'lqinlar to'g'-ridan-to'g'ri eritish jarayonida yoki eritishdan oldin dastlabki ishlov berish bosqichi sifatida ishlatilishi mumkin.
Ko'pgina oltin rudasini qayta ishlash zavodlarida rudaning turli xil xususiyatlari tufayli maydalash jarayoni qiyin kechadi. Chuqur karyer qazish davom etar ekan, rudaning ish ko'rsatkichi o'rnatilgan energiya sarfi maydalash uchun zarur bo'lganidan past bo'lgan nuqtaga yetguncha ortadi. Bu holat qo'polroq maydalashga, minerallar chiqishini kamaytirishga va shu
www.srt-iournal.uz
15
bilan birga eritish samaradorligini pasa-yishiga olib keladi. Ish indeksini oshirish muammolarini bartaraf etish uchun ishlab chiqilgan strategiyalarning ba'zilari turli xil mexanik kuchga ega rudalarni aralashtirish va portlatish ishlarining energiya zichligini oshirishni o'z ichiga oladi.
Tadqiqotlar natijasida oltin rudasi mikroto'lqinli pechda oldindan ishlov berishdan o'tkazildi, buning natijasida maydalanish va oltinni ajratib olish ko'rsat-kichlari yaxshilandi. Ushbu tadqiqotda juda yuqori maydalash kuchi va ish ko'rsat-kichiga ega bo'lgan chuqur karyerdan erkin maydalangan ruda mikroto'lqinli nurlanish jarayonidan o'tkazildi. Mikroto'lqinli pechda qizdirilgan rudaning xatti-harakati o'rga-nildi va bu dastlabki ishlov berishda rudaning maydalanish kuchiga va erish jarayoniga ta'siri o'rganildi.
Natijalar va muhokama. Mikroto'lqinli isitish ostida rudaning mineral tarkibiy qismlarining harakati o'rganildi. Namunalar quyidagi quvvat sozlamalari oraliqlarda kuydirildi: 200; 400; 600; 800; 1000 Wt. Har bir namuna muhitiga havoni kiritish bilan 30 min, 40 min, lsoat va 1.5 soat moboynida amalga oshirildi. Kuydirish jarayonida namunaning erishi qayd etildi. Shuning uchun, tajriba davomida erishni oldini olish uchun vaqti-vaqti bilan pechni o'chirib qo'yildi. Eng qulay bo'lgan quvvatni tanlash uchun, 1000 Wt quvvatda, namuna harorati 650°C ga yetganda, quvvatni 500Wt ga, keyin 400Wt ga va nihoyat 200 Wt ga kamaytirildi. Har 2 daqiqada harorat o'lchab borildi. Ishlov berishning dastlabki 5 daqiqasida magnit, gematit va aluminosilikat namunalari mos ravishda taxminan 500°C, 150°C va 100°C haroratga yetdi. Silikatlar 40°C dan past haroratda ekanligi aniqlandi. Temir oksidi silikatlar doi: https://d0i.0rg/10.5281/zen0d0.10040958
boy minerallarga qaraganda tezroq qiziydi.
Tadqiqotning asosiy tahliliy ko'r-satkichlari:
- Materialni mikroto'lqinli pechda qizdirish mikro yoriqlar hosil bo'lishiga olib keladi.
- Mikroto'lqinli ishlov berish tik-lanish jarayonini maksimal dara-jada oshirdi.
- Hosil bo'lgan mikro yoriqlar erituvchi moddaning mineral bilan ta'sirlashishini yaxshilaydi.
- Mikroto'lqinli pechda ishlov berish oltin rudasining maydalanishi va sianidlanish xususiyatlarini yax-shiladi.
Oltinni ajratib olish darajasini aniqlash uchun mikroto'lqinli pechda ishlov berilgan namunalar NaCN yordamida 24 soat davomida sorbsion sianlash jarayoni amalga oshirildi. Oltinni ajratib olish darajasi 74% ga yetganligi aniqlandi. Bu jarayonning yuqori samaradorlikka ega ekanligini isbotladi.
Xulosa. Mikroto'lqinli pechda oldindan ishlov berish mikro yoriqlar hosil qilish va magnetit, gematit silikatlari va kvartsni o'z ichiga olgan oltin rudalarini maydalash kuchini kamaytirish uchun ishlatilgan. Mikroto'lqinli nurlanish jarayonida turli mineral komponentlarning tanlab qiz-dirilishi termal bosim yordamida va yoriqlar paydo bo'lishiga olib keldi. Mikroto'lqinli pechda oldindan ishlov berish rudaning maydalash kuchini 29% ga kamaytirdi. Mikroto'lqinli pechda qayta ishlangan murakkab oltin tarkibli ruda va kon-sentratlaning sianlanish samaradorligi oshganligi kuzatildi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. Санакулов К., Фузайлов О.У., Кенбаева Ж.А. Микроволновая обработка сульфидных золотосодержащих концентратов. Горный вестник Узбекистана. № 80.2020. с.53-56.
2. Санакулов К., Фузайлов О.У. Исследование инкапсуляции золота в маггемите при микроволновом обжиге флотоконцентрата. Горный вестник Узбекистана. № 82.2020. с.50-52.
3. О.У. Фузайлов, Ф.И.Сайфуллаев, И.И. Мажидова, С.Г. Жабборова. Исследование способов интенсификации процесса обжига сульфидных золотосодержащих концентратов с применением микроволнового излучения. Journal of Advances in Engineering Technology Vol.2(6), April - June, 2022. Metallurgy and mineral processing.
doi: https://d0i.0rg/10.5281/zen0d0.10040958
www.srt-iournal.uz
17
