Научная статья на тему 'МУХАНДИСЛИК ТАЪЛИМИДА МАТЕМАТИКА ФАНИНИНГ ЎРНИ ВА УНИ ЎҚИТИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ ХАҚИДА'

МУХАНДИСЛИК ТАЪЛИМИДА МАТЕМАТИКА ФАНИНИНГ ЎРНИ ВА УНИ ЎҚИТИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ ХАҚИДА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

64
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МУХАНДИСЛИК ТАЪЛИМИДА МАТЕМАТИКА ФАНИНИНГ ЎРНИ ВА УНИ ЎҚИТИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ ХАҚИДА»

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

МУХАНДИСЛИК ТАЪЛИМИДА МАТЕМАТИКА ФАНИНИНГ УРНИ ВА УНИ УЦИТИШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ ХАСИДА

А. И. Юсупов

Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети

Ж. Ж. Эргашев

Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети

Жахоннинг барча мамлакатларида таълимни, илм-фанни ривожлантириш, малакали мутахассис кадрлар тайёрлаш масалаларига устувор йуналишлар сифатида каралади. Узбекистон Республикасида хам таълимни, илм-фанни, олий таълимни ривожлантиришга, замонавий талабларга мос, юкори малакали кадрлар тайёрлаш масалаларига жуда катта эътибор каратилмокда. Сохани ривожлантиришга доир катор директив хужжатлар кабул килинди ва уларда белгиланган вазифалар амалга оширилмокда. Замонавий мутахассис кадрларга куйилаётган талаблар ва урганилган манбалар [1,2,3] хамда утказилган тадкикотларимиз тахлилларига кура [4] хозирги давр мухандисининг математик ва мухандислик кобилияти компонентлари модели куйидагилардан иборат булиши зарур:

1. Математик материални формализацияланган (расмий) идрок килиш кобилияти; 2. Мантикий математик тафаккур килиш; 3. Математик материални умумлаштириш кобилияти; 4. Математик мулохазаларни куллай олиш кобилияти; 5. Математик тафаккурни кайтарилиши, мослашувчанлиги, рационаллиги, креативлиги; 6. Математик белгилар ва математик тушунчалар билан ишлай олиш кобилияти; 7. Когнитив хотира; 8. Фазовий тафаккур; 9. Хисоблаш кобилияти; 10. Мухандислик ва математик сезги; 11. Мутахассислиги буйича чукур билим ва куникмаларга эга; 12. Сохасига оид янгиликларни урганувчан; 13. Уз сохаси буйича керакли тажрибалар ва тадкикотлар утказа олиш куникмаларига эга; 14. Лойиха-конструкторлик ишларини бажара оладиган; 15. Мутахассислиги буйича теран ва креатив фикрлайдиган; 16. Ишлаб чикариш жараёнига тез мослашувчан; 17. Бошкарув кобилиятига эга;

Хозирги глобаллашув, ахборотлар окими кучайган ва тезлашган, шунингдек фан, техника ва технологияларни тез суратлар билан кескин ривожланиши ва янгиланишида аник ва тезкор техник хамда технологик

Google Scholar

Academic Research, Uzbekistan

Scientific Library of Uzbekistan www.ares.uz

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

ечимларга эга булишда текширишларнинг математик аппарати, математик усуллари, математик моделлаштириш ва лойихалаш катта ахамият касб этади. Кейинги йилларда компьютер технологияларининг юкори даражада ривожланиши сабабли фан-техника, ишлаб чикариш ва иктисодиётнинг куплаб масалаларини ечишда математика, математик моделлаштириш ва бошка математиканинг турли усуллари унумли кулланилмокда. Шу сабабдан хам ишлаб чикариш -техник соха таълим йуналишлари буйича мутахассислар тайерлашда математик билимларнинг урни янада катта ахамият касб этмокда. Шубхасиз ишлаб чикариш- техника сохасида малакали мутахассис кадрлар тайёрлашда математика фанини укитишнинг сифат ва самарадорлигини ошириш ута долзарб масаладир. Юкорида келтирилган компонентларга эга булган мутахассис-кадрларни тайерлаш учун олий таълим муассасаларида амалдаги таълим- тарбия тизимини модернизация килишни, янги самарали укув-тарбия жараёнини ташкил этишни, фанларни укитишга инновацион ёндашишни талаб этади.

Куйида мухандислик таълимида мухим урин тутувчи математика фанининг укитилишидаги айрим муаммолар ва фанни укитиш сифат ва самарадорлигини ошириш буйича инновацион ёндашувлар, утказилган педагогик синов-тажриба натижалари хакида фикрлар билдирилган. Бизнинг тажрибаларимиз кузатув ва урганишлар хамда тахлилларимиз натижасида куйидаги муоммолар аник булиб колмокда [4]:

1. Мухандислик ишлаб чикариш, техник сохаси бакалавр таълим йуналишларида таълим олувчиларнинг катта кисмини урта таълим математик билимлари даражаси паст; 2. Урта таълим математикаси билан "Олий математика" курси уртасида маълум бир узилиш бор;

3. Урта таълим укитиш технологияси билан олий таълимдаги укитиш технолгияси орасидаги сезиларли фарк мавжуд булиб, биринчи курс талабаларининг олий таълимни укитиш технологияларига адабтация килиши узок муддатга давом этади ва бироз кийин кечади;

4. Урта таълим битирувчиларида мустакил таълим олиш куникмалари яхши шаклланмаган;

5. Талабанинг мустакил таълим олишига кулай булган лотин имлосидаги укув адабиётлари етишмайди; 6. Ишлаб чикариш, техника сохаси таълим

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 62 www.ares.uz

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

йуналишларида "Олий математика" фанини укитиш жараёнида асосий эътибор назарий билим ва куникмалар беришга каратилади. Фанни укитиш давомида унинг амалий татбикларига кам эътибор берилади. Дарсликларда хам, амалий машгулотлар учун укув кулланмаларда хам татбикий масалалар кам. Талабаларнинг аксарият кисми узларининг математик билимларини мутахассислик сохаси масалаларини ечишга татбик эта олмайди;

Мухандислик таълимида математика фанини укитиш сифат ва самарадорлигини ошириш максадида ТДТУ нинг "Олий математика" кафедрасида "Олий математика" курсини мутахассисликка йуналтириб укитиш буйича 2018-2019 укув йилидан бошлаб илмий-методик, педагогик синов-тажрибалар утказилмокда. Педагогик тажриба-синов утказиш учун талабаларнинг математик билим даражаларининг якинлиги меъзони асосида гурухлар танлаб олинди. Тажриба-синов утказилган гурухларда талабаларни "Олий математика" фанидан узлаштириши натижалари амалдаги усуллар билан статистик тахлил килинди. Машинасозлик факультетида фан буйича самарадорлик 0.9 га, Энергетика факультетида 1.0 га ошди. Фанни янгича ёндашув асосида укитишда самарадорлик ошиши билан бирга айрим ижобий натижаларга эришилиши хам кузатилди.

REFERENCES:

1. Кудрявцев Л.Д. современная математика и её преподавание. Москва 1980.

2. Гнедко Б.В., С.Х,.Сирожиддинов, Университетыи научно-технический прогресс. Сборник научно-методичеких статей по математике. Москва. 1987.

3. Рождественская Е.А. «Модель математических способностей инженера и ее реализация в процессе обучения высшей математике» Молодой учёный. 2010. №1-2(13). Т.2. С.292-295.

4. Юсупов А.И., Эргашев Ж.Ж. "Мухандислик таълимида "Олий математика" фанининг урни ва уни укитишга янгича ёндашув хакида ". УзМУ хабарлари. 2019 й., 1/2/1. 252-256 б.

Google Scholar

Academic Research, Uzbekistan

Scientific Library of Uzbekistan www.ares.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.