Научная статья на тему 'МУҲАНДИС-ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМНИНГ ТАРКИБ ТОПИШИ ВА ҲОЗИРГИ ҲОЛАТИ'

МУҲАНДИС-ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМНИНГ ТАРКИБ ТОПИШИ ВА ҲОЗИРГИ ҲОЛАТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
92
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
муҳандис-педагогик таълим / ривожланиш / ҳозирги ҳолат / кафедра / ўқув ва илмий фаолият. / инженерно-педагогическое образование / развитие / нынешнее состояние / кафедра / учебная и научная деятельность.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шаумарова Мухайё Шаумаровна

Мақолада муҳандис-педагогик таълимнинг Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти шароитида шаклланиши ҳамда ҳозирги ҳолати ва бу жараёнда мазкур институтнинг “Педагогика, психология ва ўқитиш методикаси” кафедрасининг ўқув-илмий фаолияти ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ФОРМИРОВАНИЕ И СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ ИНЖЕНЕРНОПЕДАГОГИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ

В статье освещены вопросы формирования и нынешнего состояния инженернопедагогического образования в условиях Ташкентского института инженеров ирригации и механизации сельского хозяйства, а также учебно-научной деятельности кафедры “Педагогика, психология и методика обучения“ данного института.

Текст научной работы на тему «МУҲАНДИС-ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМНИНГ ТАРКИБ ТОПИШИ ВА ҲОЗИРГИ ҲОЛАТИ»

Шаумарова Мухайё Шаумаровна,

Тошкент ирригация ва к,ишлок, хужалигини механизациялаш мухандислари институти "Кишлок, хужалигини механизациялаш" кафедраси профессори

МУ^АНДИС-ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМНИНГ ТАРКИБ ТОПИШИ ВА ДОЗИРГИ ^ОЛАТИ1

УДК: 62:378

ШАУМАРОВА М.Ш. МУЦАНДИС-ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМНИНГ ТАРКИБ ТОПИШИ ВА ЦОЗИРГИ ЦОЛАТИ

Мак,олада мухандис-педагогик таълимнинг Тошкент ирригация ва к,ишлок, хужалигини механизациялаш мухандислари институти шароитида шаклланиши хамда хозирги холати ва бу жараёнда мазкур институтнинг "Педагогика, психология ва укитиш методикаси" кафедраси-нинг укув-илмий фаолияти ёритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: мухандис-педагогик таълим, ривожланиш, хозирги холат, кафедра, укув ва илмий фаолият.

ШАУМАРОВА М.Ш. ФОРМИРОВАНИЕ И СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ ИНЖЕНЕРНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ

В статье освещены вопросы формирования и нынешнего состояния инженерно-педагогического образования в условиях Ташкентского института инженеров ирригации и механизации сельского хозяйства, а также учебно-научной деятельности кафедры "Педагогика, психология и методика обучения" данного института.

Ключевые слова и понятия: инженерно-педагогическое образование, развитие, нынешнее состояние, кафедра, учебная и научная деятельность.

SHAUMAROVA M.SH. THE EMERGENCE AND CURRENT STATE OF ENGINEERING AND PEDAGOGICAL EDUCATION

The article covers the issues of formation and current state of engineering and pedagogical education in the conditions of the Tashkent Institute of irrigation and agricultural mechanization engineers, as well as educational and scientific activities of the Department "Pedagogy, psychology and teaching methods of this Institute.

Key words and concepts: engineering and pedagogical education, development, current state, Department, educational and scientific activities.

1 Макола Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари институти "Педагогика, психология ва укитиш методикаси" кафедрасининг укув-илмий фаолиятига баFишланган (Тахр.).

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 7 (92)

г

4

Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари институти халкимизнинг интеллектуал салохиятини белгилайдиган маърифат учоFи, мамлака-тимизнинг етук кадрларга булган талабини кондириб келаётган таълим муассасаси сифа-тида фаолият олиб бормокда. Маърифатпар-вар олим ва жамоат арбоби Абдурауф Фитрат узининг «Рахбари нажот» асарида юртимиз-нинг бой тарихига бахо бериб: «Бир вактлар бу мамлакатимиз маданият куёшининг чикиш жойи, маърифат дунёсининг манбаи сифатида танилган эди»,- деб ёзган эди.

Олий таълим муассасалари ва соха йуналишлари тарихини, устозлар тахсил олган ва улар томонидан асос солинган дав-рларга боFлаш масаласини куриб чикадиган вакт етиб келди, деб уйлайман. Бу иши-миз тарихий адолатни тиклаш баробарида, олий таълим муассасаларида тахсил олаётган иктидорли ёшларимизни уз сохасига, касбига кизиктириш ва уларни илмпарварлик рухида тарбиялашга, калбида миллий Fурур ва ифти-хор туЙFуларини янада кучайтиришга хизмат килади.

Мана шундай тарихга эга булган касблар-дан бири бу - мухандис-педагог касбидир. Узбекистон Республикасида хунар-техника таълими учун мухандис-педагоглар тайёрлаш иши 1972 йил Бухоро енгил саноат ва озик-овкат технология институтида бошланди. Уша йилнинг узида 0577 "Машинасозлик", 1219 "Курилиш мутахассислик"ларининг кундузги булимлари ташкил этилиб, 25 тадан талаба кабул килинган. 1975 йил Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялашти-риш мухандислари институтида 1516 "Кишлок хужалиги" мутахассислиги буйича биринчи кабул иши бошланиб, 1975-76 укув йили учун биринчи курсга 50 киши кабул килинган.

Барча институтларда бу сохада укув жара-ёнини олиб бориш ягона укув режа асосида амалга оширилган.1975 йилдан 1999 йил-гача укиш муддати 5 йил килиб белгилан-ган эди. 1985 йил 31 майда 1516- "Кишлок хужалиги"ихтисослигининг №43-Д/тип-сонли буйрук буйича укув режаси тасдикланиб, "Мутахассисликка кириш", "Психология", "Педагогика", "Укитишни техник воситаси", "Хунар техника билим юртларида (ХТБЮ) таълим-тарбиявий ишлар методикаси", "Хусусий укитиш методикаси" каби фанлар

киритилган булиб, уларга мос вакт ажратил-ган.

1988 йил 18 майда №37-ТЭФ-сонли янги укув режаси тасдикланиб, унда мутахассислиги 03.01.00 - "Касбий таълим ва техника фанлари", ихтисослиги 03.01.00 - "Кишлок хужалиги ишлаб чикаришни ва гидромели-оратив ишларни механизациялаштириш"деб курсатилган. Бу укув режасида "Педагогика" ва "Психология" укув предметларига 102 соат вакт ажратилган булиб, хар иккала фан буйича лаборатория ва амалий машFулотлар утиш кузда тутилган.

1992 йил Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги томонидан тасдикланган №03-02106-Б-92-сонли укув режаси асосида Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари институти, Бухоро енгил саноат ва озик-овкат технологияси институти, Наманган мухандислик педагогика институтларида бакалавр даражасидаги мухандис-педагоглар тайёрлаш йулга куйилди.

1999 йили "Бакалавр" тайёрлаш учун мулжалланган таълим стандарти ва укув режаси ишлаб чикилди. Бу стандартга кура билим сохаси - 100000 "Таълим", таълим сохаси - В165200 "Агроинженерия" деб белгиланди. Ишлаб чикилган укув режада айрим психологик-педагогик фанларнинг номи ва уларга ажратилган соатлар микдори узгартирилди.

Узбекистон Республикаси Биринчи Прези-денти Ислом Каримовнинг 1999 йил 14 апрель куни Узбекистон Республикаси Олий Маж-лисининг ун туртинчи сессиясидаги сузлаган нуткида куйилган вазифалар борасида барча олий таълим муассасаларида "Касбий таълим" йуналиши буйича мухандис-педагоглар тайёрлаш йулга куйилди. 2000 йилда эса 180 та янги касб-хунар коллежи, 15 та академик лицей курилиши ва 2005 йилга кадар 1611 та касб-хунар коллежи, 181 та академик лицей бунёд этилиши кузда тутилган эди. Мухандис-педагогларни тайёрлаш тизимини ривож-лантиришнинг асосий муаммоларидан бири педагогик ва техник тайёргарликларнинг алокасини туFри йулга куйишдир. Юкоридаги ривожланиш тарихига назар солсангиз асо-сан ишчи кадр тайёрлаш жараёни эътиборга олинган булиб, касб-хунар коллежлари ва техника олий укув юртларида мухандис-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 7 (92)

с

5

педагоглар, бакалаврлар тайёрлаш жараёни кузда тутилган.

Бу сохада институтимизда алохида "Педагогика, психология ва укитиш методикаси" кафедраси 1982 йилдан уз фаолиятини бошла-ган булиб, педагогика фанлари номзоди, профессор К.Д.Мирсаидов (1982-2002), педагогика фанлари номзоди, доцент З.К.Исмаилова (2003-2010), психология фанлари номзоди, доцент Р.А.Асомова (2011-2013), педагогика фанлари номзоди, доцент Д.О.Химматалиев (2013-2016) ва педагогика фанлари номзоди, доцент М.Х.Байбаева (2016-2018) кафедра мудири лавозимида ишлаганлар. 2018 йилдан хозирги кунгача педагогика фанлари док-тори, профессор З.К.Исмаилова кафедрага рахбарлик килиб келмокда. Шу даврлар даво-мида кафедрада бир канча устоз мураббий-ларимиз фаолиятларини олиб борганлар ва хозирда бир канчалари уз фаолиятларини давом эттириб келмокда. Улар: Хоразм вило-ятининг биринчи педагог аёли, педагогика фанлари номзоди, доцент Якубова Минав-вар Хожимуратовна, Узбекистонда бирин-чилардан булиб мухандис-педагогик мута-хассисликка хисса кушган педагогика фанлари номзоди, профессор Мирсаидов Комил-жон Джуманович, техника фанлари номзоди, доцент Мусаев Ренат Султанович, педагогика фанлари номзоди, доцент Каримов Али-шер Каримович, психология фанлари номзоди, доцент Асамова Раъно Зайнидди-новна, педагогика фанлари номзоди, доцент Ибрагимова Гулнора Хавазматовна, психология фанлари номзоди, доцент Баубекова Замира, педагогика фанлари номзоди, доцент Анаркулова Гулноза Мирзахматовна, педагогика фанлари номзоди, доцент Чориев Рузи-мурод Кунгиратович, катта укитувчи Хоши-мова Алима Имоналиевна, катта укитувчи Камалова Сайёра Рустамовна, педагогика фанлари номзоди, доцент Файзуллаева Дил-фуза Миралиевна, педагогика фанлари ном-зоди, доцент Шоюсупова Азиза Асфандия-ровна, педагогика фанлари номзоди, доцент Шарифбаева Холида Ядгоровна, педагогика фанлари номзоди, доцент Химматалиев Дустназар Омонович, педагогика фанлари номзоди, доцент Байбаева Мухайё Худайбер-гановна, педагогика фанлари номзоди, доцент Бойтураев Туйчибой, педагогика фанлари номзоди, доцент вазифасини бажарувчи Фай-зуллаев Рустам Хамраевич, психология фан-

лари номзоди, доцент Хайитов Ойбек Эшбо-евич, педагогика фанлари номзоди, доцент Хошимова Маъсуда Камилжановна, педагогика фанлари номзоди, доцент в.б. Мукумова Дилрабо Иннатовна, педагогика фанлари номзоди, катта укитувчи Мустафаева Дурдона Асиловна, педагогика фанлари номзоди, катта укитувчи Мукимов Байрам Рахимовичлар уз фаолиятларини олиб борганлар ва хозирда хам бир канчалари уз фаолиятларини давом эттирмокдалар.

Кафедрада 2001 йилдан буён 13.00.05 -"Касб-хунар таълими назарияси ва методикаси" ихтисослиги буйича таянч докторантура фаолият курсатиб келмокда. Кафедранинг салохиятли педагоглари рахбарлигида илмий тадкикот ишлари олиб борилган ва натижада шу кунга кадар кафедра томонидан бир канча шогирдлар химоя килдилар ва уз ишларини тасдикларини олганлар. Улар:

1. Каримов Алишер Каримович.

2. Чориев Рузимурод Кунгиратович.

3. Ибрагимова Гулнора Хавазматовна.

4. Хидиров Урол Добилович.

5. Исмаилова Зухра Карабаевна.

6. Шарифбаева Холида Ядгоровна.

7. Шоюсупова Азиза Асфандияровна.

8. Анаркулова Гулноза Мирзаахматовна.

9. Химматалиев Дустназар Омонович.

10. Файзуллаева Дилфуза Миралиевна.

11. Байбаева Мухайё Худойбергановна.

12. Файзуллаев Рустам Хамраевич.

13. Мукумова Дилрабо Инатовна.

14. Мустафаева Дурдона Асиловна.

15. Мукимов Байрамали Рахимович.

Юкоридаги устоз-шогирдлар республи-

камизнинг турли сохаларида фаолиятларини олиб бормокдалар. Шулардан хозирда 2 нафар педагогика фанлари доктори, профессор лавозимида: Исмаилова Зухра Карабаевна ва Химматалиев Дустназар Омонович, 5 нафари кафедрада доцент булиб ишлаб келмокда.

Бугунги кунда кафедранинг умумий салохияти 100 фоизни ташкил этади. Кафедрада олиб борилаётган илмий тадкикот ишлари натижасида 500 дан ортик илмий ишлар чоп этилган булиб, улардан 10 та монография, 4 та дарслик, 20 га якин якин укув кулланма, укув-услубий ишланмалар, 30 га якин WOS ва sCoPuC базасидаги хорижий илмий журналларда маколалар, хамкорликда укув кулланма ва маколалар чоп этилган ва

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 7 (92)

г

6

10 дан ортик патент ва гувохномалар олинган. Талабалар илмий жамияти томонидан таълим сифатини ошириш ва талабаларнинг эриш-ган ютуклари, хамда хамкорлик натижалари, олиб борилган самарали мехнати асосида хозиргача кафедра профессор-укитувчилари рахбарлигида 2 нафар Президент стипенди-яси сохиби, 2 нафар "Педагогика", "Касбий таълим" фанларидан олимпиада Fолиблари ва бир канча номдор стипендия сохиблигига эришилди.

Кафедра кошида 2006 йилдан буён ёш укитувчилар, таянч докторантлар, касб-хунар коллежлари махсус фан укитувчиларининг педагогика йуналишлари буйича билимла-рини мустахкамлаш ва дарс бериш жараё-нида педагогик ва ахборот коммуникацион технологиялар асосида дарсларни ташкил этиш максадида "Педагогик махорат мактаби" малака ошириш курси ташкил этилган булиб, хозирда хам уз фаолиятини олиб бормокда.

Кафедрада хозирги кунда республикамиз-даги фаолият курсатаётган турдош олий укув юртлари, шунингдек кишлок ва сув хужалиги соха йуналишларидаги касб-хунар коллежлари билан инновацион хамкорлик шар-тномалари йулга куйилган булиб, "Устоз

- шогирд" тизими, Президентимиз томонидан илгари сурилган "5+1" лойихаси асосида кафедра томонидан 4 та ишлаб чикариш таш-килоти сифатида Тошкент вилояти Янгийул кишлок хужалиги, Кибрай кишлок хужалиги, Тошкент геодезия ва картография, Тошкент вилояти энергетика касб-хунар коллежлари билан хамкорликда дарслар ташкил этилиб келинмокда. Бу талабаларни бевосита ишлаб чикариш билан хамкорликда укишлари, наза-рия билан амалиётни бирга олиб боришла-рига имкон яратди.

Институтда хозирда 4 та факультетда 5111000 - Касб таълими (5410700 - Ер тузиш ва ер кадастри, 5430200 - Кишлок хужалигини электрлаштириш ва автоматлаштириш, 5430100 - Кишлок хужалигини механизация-лаштириш, 5450200 - Сув хужалиги ва мелиорация) бакалавриат таълим йуналишлари буйича урта махсус, касб-хунар таълим муас-сасаларига малакали кадрлар тайёрлаб кели-нади.

Бугунги кунда кафедрада З.К.Исмаилова ва Д.Химматалиев рахбарлигида 13.00.05

- Касб-хунар таълими назарияси ва мето-дикаси ихтисослиги буйича "Илмий мак-

таб" яратилган булиб, хозирда кафедрада 2 нафар (PhD) таянч докторант, 2 нафар (DSc) докторант ва 6 нафар (PhD), 2 нафар (DSc) мустакил тадкикотчилар илмий тадк,ик,от ишларини олиб бормокдалар. Нафакат кафедра укитувчилари, балки кафедралараро ("Умумтехник", "Трактор ва автомобиллар", "Харбий техник"), республика микёсидаги бир канча олий таълим муассасалари Тошкент тукимачилик ва енгил саноат институти, Тошкент давлат техника университети, Тошкент давлат педагогика университети, Тош-кент ахборот технологиялари университети, Наманган мухандислик технология институти, Педагогик инновациялар, касб-хунар таълими бошкарув хамда педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти, Авлоний номидаги Халк, таълими тизими рахбар кадрларни малакасини ошириш ва уларни кайта тайёрлаш институти, Тошкент вилояти худудий бошкармаси, Сурхондарё вилояти худудий бошкармаси ходимлари, профессор-укитувчиларидан 10 дан ортик мустакил изланувчилар кафедра профессор-укитувчилар рахбарлигида илмий тадк,ик,от ишларини олиб бормокдалар.

Узбекистон Республикаси Президенти-нинг 2019 йил 6 сентябрдаги "Профессионал таълим тизимини янада такомиллаштиришга доир кушимча чора-тадбирлар туFриcида" ПФ-5812-сон Фармони асосида "Профессионал таълим" тизимини илFор хорижий тажри-балар асосида такомиллаштириш, бошланFич, урта ва урта махсус профессионал таълим боск,ичларини жорий к,илиш орк,али мехнат бозори учун малакали ва рак,обатбардош кадрлар тайёрлаш масаласига катта эътибор каратилди ва олий таълим тизими олдига бир канча вазифалар берилди. Шу боис, институт рахбариятини ташаббуси билан 2020-2021 укув йили учун 2 та факультет йуналишлари буйича: "Гидромелиорация" ва "Кишлок хужалигини механизациялаш" факультетларга "Профессионал таълим" бакалавриат таълим йуналишларига кабул квотаси берилди. Бу эса уз навбатида янги "Профессионал таълим" йуналишлари буйича янги профессионал мак-таблар, профессионал касб-хунар коллежлари ва профессионал техникумлар учун малакали кадрлар тайёрлашга янги кадамлар бошлани-шидир.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 7 (92)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.