MTT TARBIYALANUVCHILARINI MASHG‘ULOTLAR JARAYONIDA EKOLOGIK TARBIYALASH METODIKASI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

>q )> d )> :>

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №9 MTT TARBIYALANUVCHILARINI MASHG'ULOTLAR JARAYONIDA

#

EKOLOGIK TARBIYALASH METODIKASI

* ; i>

»

Usmonova N.

J > I > ;

Qashqadaryo viloyati, Qaгshi shahaг Maktabgacha ta'lim bo'limi tasarrufidagi 2- Ko'p Tarmoqli Ixtisoslashtirilgan Davlat Maktabgacha Ta'lim Tashkiloti logopedi

Ro'ziyeva Z.

Qashqadary° viloyati, Qaгshi shahaг Maktabgacha ta'lim bo'limi tasarrufidagi

MIT*

1 J J ■> ^ о о

2- Ko'p Tarmoqli Ixtisoslashtirilgan Davlat Maktabgacha Ta'lim Tashkiloti

----r--------!---------------------О--------------------О---------------------------

tarbiyachisi https://doi.org/10.5281/zenodo.7295964

Annotatsiya: Maqolada MTT tarbiyalanuvchilarini mashg'ulotlar jarayonida ekologik tarbiyalash metodikasi yoritilgan va shu bilan birga mashg'ulot ishlanmasidan namuna berilgan.

Kalit so'zlar: Ekologik ta'lim-tarbiya, ekologik ong, ekologik odob,

maktabgacha yoshdagi bolalar, mashg'ulotlar, sirli o'rmon, daraxtlar.

j > >

»

Hoziгgi kunda ekologik ta'lim-tarbiya jarayonida yosh avlodni ayniqsa, maktabgacha ta'lim-tarbiyada ekologik ongni shakllantirish bo'yicha ma'lumot beгish, yosh bolalaráa ona tabiatga nisbatan mas'uliyatlilik, javobgariik hissini taгkib toptirish lozim. Tabiat va jamiyat rivojida ekologik tarbiya, ekologik ong, ekologik odob katta o'rin tutadi.

O'z navbatida, inson tabiatni muhofaza qilishning zarurligini anglaydi, lekin kundalik faoliyatda bunga amal qilmasligining, loqaydligining sababi ekologik bilimlaming e'tiqotiga, axloqiy qoidaga aylanmaganligiga borib taqaladi. Shuning uchun faqatgina pand-nasihat bilan yosh avlodni tabiat muhofazasi kurashchilari, hozirgi zamon ekologik ziddiyat talablariga javob beradigan shaxs qilib tarbiyalash bugungi Irnnnrng dolzarb masalasi hisoblanadi.

Demak, muayyan ilm ob'yektiv biriikni o'rganishni, uning asosiy maqsadi va vazifalari nimadan iboratligini hamda shu sohadagi qonuniyatlar jamiyat manfaatlariga qanday xizmat qilishini yaxshi bilgan bo'lishi kerak. Bugunga kelib, atrof-muhitga zamonaviy fan-texnika revolyusiyasining ta'siri oqibatida ekologiya tushunchasining mazmuni juda o'zgarib ketdi.

Ekologiya nafaqat jonli tabiat resurslarini, balki har qanday narsalarni: butun Yer sayyorasi, uning ayrim bo'laklari, shu jumladan insonni ham, ularni o'rab turgan tashqi muhitni, shu narsalarning tarixiy rivojiga ko'reatgan ijobiy va salbiy ta'sirini o'rganmoqda. Ekologiya amaliyotining asosiy vazifasi yer yuzidagi geografik

lV-4

i >■;> Ъ-4 >

: * ^ * n>

>q )> d )> :>

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №9

unsurlarning evolyusion rivojini o'z qonuniyatlaridan kelib chiqib, ekologiya fani

#

>

belgilab bergan yo'nalish va tizimda saqlab turishidir.

Maktabgacha yoshdagi bolalar ta'limida ekologik ta'lim tarbiyaning uzviyligini shakllantirishga oid qator ishlar amalga oshirilgan bo'lsada, ammo bu jarayonlar bugungi kun talablari asosida takomillashtirilmog'i lozim.

Bolalardagi ekologik ta'lim-tarbiya, uning iymon va ekologik ma'naviyatini oshirishda, ularga singdirishda, shakllantirishda ruhiy salomatligini, uning kayfiyatini va uning inson siftida kelajakda kamol topishini muhofaza qilishlikdir. Har bir inson

o J 1

o'zining va atrofdagilarning jismoniy, ruhiy salomatligini asrash va avaylashi kerak. Ahvoli sog'lig'ini yaxshilash tabiat va ijtimoiy ruhiy muhitlar holatiga bog'liqdir. Bu yerda ijtimoiy muhit yetakchi rol o'ynaydi. Chunki toza ijtiomiy muhitda, yosh bolalarda bog'cha, ayniqsa maktab bolalarida ma'naviyat yaxshi singadi va shakllanadi. Yaxshi ma'naviyatga ega bo'lgan bolalar katta bo'lganlarida ijtimoiy, ruhiy va tabiiy muhit musaffoligini ta'minlay oladi. Mashg'u|ot

Bugun bizning 2-Ko'p tarmoqli ixtisoslashtirilgan Davlat Maktabgacha ta'lim tashkilotida bog'cha va oila hamkorlikda bolajonlarimiz bilan birga sehrli tabiat qo'ynida sayohatga chiqamiz. O'yin faoliyatidagi Ertak -terapiyamizni sizlarga

m?

taqdim etamiz.

Mavzu: "Yashil o'rmon sirlari"

Maqsad: Bolalarga ertaklar asosida ekalogik ta'lim tarbiya berish, ularga tabiatni asrashni o'rgatish, ijodiy tafakkurini o'stirish, nutqiy korreksion ta'lim

cdtnaroHnrlimni r»cViincVi mairÂct nn'1 motrmVaeini \ra V\i1icVi in+£»11i=»lH-ini nwr»i1 cm+in eVi

samaradorligini oshirish, mayda qo'l matorikasini va bilish intellektini rivojlantirish.

Kerakli jihoz: O'rmon dekaratsiyasi; faoliyat markazida bolalar bilan ishlash uchun kerakli jihozlar:

- rangli qog ozlar, yelim, qaychi, skoch.

- to'proq, yelim idishlar, rangli tasmachalar.

Log: Bolajonlar, bugun sizlar bilan sehrli tabiat qo'yniga sayohatga chiqamiz. Sayohatimiz sehrli mujizakor tabiat qo'ynida bo'ladi. Sayrga nima bilan borishni hohlaysiz?

1. Samalyot bilanmi? -il-il.

2. Poezd bilanmi? -t-t-t.

3. Ot bilanmi? - ha.

( tanglak qoqib bajariladi)

Shunda chol va kampir : Eh bizlar kechga qolmadekmi! Ey chol biz ham nevaralarimiz bahonasida o'rmonga aylanib kelamiz.

Boshlovchi: Albatta sizlar ham birga sayrga chiqishingiz mumkin. (zal bo'ylab, musiqa jo'rligida o'rmonga boradilar)

T •_____

Log: Sayohatga chiqqanda

31><}>

-Tn^r^m^Tci—rtaÊsh :>

GAS

75

is* v

m

Jr>Sw

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №9

Tartib bilan yur o'rtoq, Kattalarni ko'rganda Doim salom ber o'rtoq. Yo'ldan o'tmoqchi bo'lsang Avval o'ng tomonga boq. Yo'l o'rtasida turib So'ngra chap tomonga boq Mashinalar tez yursa Shoshma nafas rostlab boq.

1) Dala yuliga chiqib oldek Tor yo'lakdan o'tdek. Tepalikka chiqamiz.

2) Tojdor turna Tumshug'ini burdi Ko'kragini kerib yurdi.

3) Sirpanchiq maysazorda Sirpanib yurib qoldek Sirpanchiq yulda sirpanib Pingvingcha bo'lib oldek Ko'lmakchadan sakrab o'rdek.

4) Avval kichkina bo'lib biz Tizzamizni quchamiz. Kiyin katta bo'lib biz Daraxtdek bo'y cho'zamiz. O'rmonda o'sar daraxt Shohlari ko'p qat-qavat. Shamolda tebranadi Shivirlab qo'shiq aytadi. Barglar qarsak chalishdi Sekin qo'shiq boshlashdi. Sha-sho-shu-shi Ash-osh-ush-ish Sha-sha-sha-sham, shamol Shu-shu-shu-shula-ashula Shi-shi-shina-mashina.

O'rmonga kelganda shu vaqt chol sehrli qalpoqcha topib oladi. Chol: Voy men yo'lakdan qalpoqcha topib oldim.

Kam: Ey chol, hech tinch yurmadingizda. Eski qalpoq sizga nimaga kerak?

q >3*

Mt<\')>

«äs

I>3*:

l

-^fV-iir f«--^SfV-^Y f.—

76

i

№ > q j>>¡>

q > >

wi >

]+4> q

wi > >

m > *

>

q

q > >

q

>q )> d )> :>

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №9

Chol: Kampir eski bo'lsa ham butungina ekan, kiysa bo'ladi, qara yarashdimi? (

' ' ' x

shu vaqtda daraxtlar shivirlaydi, qushlar uchadi)

Chol: Ey bu sehrli qalpoq ekan, daraxtlar, qushlar tilga kirdi, eshit kampir.

1.Daraxt: Bolajonlar kelishdi, ular bizning bag'rimizga o'ynagani kelishdi, men juda xursandman.

2.Daraxt: Ey ko'p ham xursand bo'lma, ba'zi sayohatchilaг bizning jonimizga qanchalik ozor berishlari esingdan chiqdimi?

3.Daraxt: Ha-ya, ayrim shux bolalar qushlarga tosh otib, shoxchalarimizni

J ■> J 1 о

sindirib, rosa ozor beradi. Men juda xafaman.

1. Daraxt: Atrofga qara qancha axlat, bularni bari sayohatchilar kelib ketgach

1. Daiaxi. Anuigd qara qancua axlat, uularni uari sayonaicnilai keliu keigacn

paydo bo'ladi. (qari o'rmon Uir xursindi-yu, chuqur tin oldi)

2. Daraxt: Mana shu tunka ham Uir vaqtlar chiroyli, yosh, ko'rkam daraxt edi, Uemehir kimsalar joniga ozor UerishiU, shunday tunkaga aylantiriU qo'yishdi.

To'nka: (yig'lamsiraU) Eh so'ramang, qanday sarvqomat daraxt edim, o'tgan-ketganlar soyamga dam olishar edi, atrofimda qushlar uchar edi, o't-o'lanlar o'sardi. Endi-chi?

Bosh: Bolajonlar Uizning Uugungi o'rmon qo'ynida sayohatimiz, unga xursandchiliklar, shirin-shirin estaliklar bilan yodiga qolsin. Biz o'zimizning

»

m?

dardimiz bilan uning dardiga malham bo'laylikda, ishimizni mehnatdan boshlaylik.

Bola: Opa buni nima qilamiz? Bular keraksiz narsalar-ku.

Birinchidan: atrof mihitni tozalaymiz.

Ikkinchidan: Bularni zavod va fabrikalarda qayta ishlab, biz uchun kerakli narsalar tayyorlashadi.

Bola: Bu qanday bo'ladi?

Bosh : Hozir men sizlarga chiqindilarni qayta ishlaydigan zavod va fabrikalarni ko'rsataman. Marhamat tomosha qiling. Bu yerda qog'ozlar, salfetkalar qayta ishlab, do'konlarga sotuvga chiqariladi. Biz ulardan yana keragicha foydalanamiz. Bolajonlar ko'rdingizmi, siz hozir qanchalik foydali ish qildingiz. ( qayta ishlayotgan zavodlar ko'rsatiladi, qog'oz, yilim idishlar qayta ishlab, yangi shaklda chiqariladi)

Bosh : Bolajonlar, endi bizdan shu tunka ham hafa bo'lmasin. Uni ham chiroyli qilib bezab, dam olish uchun kursi qilib qo'yaylik. J-jt

1. Daraxt: Biz daraxtlar tabiatning tuxfasidirmiz. Yashil barglarimiz havoni kislarod bilan tuyintirsa, tanamizdan insonlar uchun kerakli jihozlar, tarixni yozish uchun mo'ljallangan qog'ozlar ishlab chiqariladi ( barglarini shig'illatib xursand bo'ladi )

1. Markaz: Qurish- yasash.

Daraxt tagiga borib qushlar uchun baklashkadan donxo'rak, suv ichish uchun idish tayyorlab, daraxtga ilib qo'yadi.

2. Markaz: San'at.

a I

• J^W

Ы )>

й*

>>

Ы J> 1 >J>

Я>

>3» Ы y! J>i> >j*

i >s#

>3

ы>

! >5>

Ы)>

Ы >

3 Й:>

Ml

Ш>

! M

ЗЙГ

>j>

>

Ы > i >j> +H >

л w> -

>

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №9

Tunkani Uezash uchun ko'zcha, qoshcha, Uuruncha, ustiga ko'rpacha va har xil Uarglar qirqiU tayyorlaU yopishtiriladi. 3. Markaz: Fan va tabiat.

Tuproqqa har xil qushlar, hayvonlar izlari. ( nam sochiq, zararsizlanrituvchi gel) Bosh: Bolajonlar, Uarakallo! Sizlardan o'rmon juda xursand Uo'ldi. Daraxtga qushlar oziqlanishi uchun idishchalar ildingiz, hayvonlar va qushlar izlarini chiziU topdingiz. Bizdan ular juda xursand Uo'lishdi. Tunkavoy kerakli jihozga aylandi. Sayohatga kelganlar Uu kursiga o'tiriU dam oladilar.

Bolajonlar, sizlar Uog'chadan juda ko'p Uilimlar oliUsizlar, Uarakallo! ( mashg'ulotga yaxshi qatnashgan Uolalarga rag'Uat Ueriladi)

Log: Tovush talaffuzi Uo'yicha artikulyatsion gimnastika mashqlar, miyyoriy talaffuz etishga o'rgatish. Bizning quvnoq kayfiyatimizdan keksa o'rmon uyg'oniU shovullaU qoldi, o'rmonda Ualand-Ualand daraxtlar shamolda teUraniU, o'z qo'shiqlarini aytishyapdi:

Avval kichkina Uo'liU Uiz, Tizzamizni quchamiz. Kiyin katta Uo'liU Uiz, Daraxtdek Uo'y cho'zamiz. O'rmonda o'sar daraxt, Shoxlari ko'p qavat-qavat. Shamolda teUranadi,

ShivirlaU qo'shiq aytadi- sh-sh-sh ( harakat Uilan)

Daraxt: Voy-voy Uugun men juda xursandman. Sizlar yaxshi sayohatchi ekansiz, Uizlarni juda xursand qildingiz, sizlarga rahmat!

Psixolog: Xidirova S. O'yin: "Sirli o'rmon", " Kecha va kunduz" Bosh: Bolajonlar, Uugungi sayrimiz sizga yoqdimi, mazza qildingizmi? Mana endi sayrimiz yakuniga yetdi. O'rmon chetida otlarimiz kutiU turiUdi. Endi sehrli o'rmon Uilan xayrlashamiz.

J

hm*

Ы i>

Qèt-

I ш

* >

шъ

Ц

J

.-m™ к

s1 >i#;

3 Й*'

Ы:> *ф>

ИИ>

и*-

4 >j# Ш >

Ы j>

q Ж+л

HN>

»Ь>

} J W

*ф>

q >3*

Ц >р

I > >

q q

Qj^f^S).

78