CC BY
49
MODELOVANJE ODREBENIH ELEMENATA DIGITALNIH ATLASNIH KARATA SA ASPEKTA GEOGRAFSKIH INFORMACIONIH SISTEMA
Nikola S. Stamenkovic a, Sasa T. Bakrac b, Misko M. Milanovic c
a Ministarstvo odbrane Republike Srbije, Sektor za
materijalne resurse, Uprava za infrastrukturu, Beograd b Vojnogeografski institut, Beograd c Univerzitet u Beogradu, Geografski institut, Beograd
DOI: 10.5937/vojtehg62-5245
OBLAST: geonauke
VRSTA C LANKA: strucni clanak
JEZIK C LANKA: srpski
Sazetak:
Atlasi i GIS vazni su elementi prikaza modela zivotnog prostora. U radu je predstavljen model upotrebe GIS tehnologije u izradi odreúe-nih elemenata atlasnih karata. To podrazumeva definisanje osnovnih matematickih elemenata karata digitalnog atlasa i mogucih struktura i formi baza prostornih podataka. Geografski elementi atlasnih karata, pretprocesiranje u GIS i strukturiranje karata digitalnog atlasa podrza-no GIS-om cine osnovne teme rada.
Naglasava se mesto GIS tehnologije u procesu izrade atlasnih karata sa dva aspekta. Jedan aspekt predstavlja okvir geografskih in-formacionih sistema i mogucnosti koje pruzaju, a drugi aspekt predsta-vljaju kartografske metode, odnosno sistem kartografskih metoda u ci-jem okruzenju se izraduju atlasne karte.
Kljucne reci: modelovanje, atlasne karte, geografski informacioni sistemi.
Uvod
A*
tlasi, pored geografskih karata, predstavljaju najvaznije karto-Lgrafske modele Zivotnog prostora. Savremeni geografski informacioni sistemi (GIS) danas sve vise „ucestvuju" u planiranju, projekto-vanju i predvidanju stanja i procesa kompleksnih dinamickih prostornih sistema. Modeli stvarnosti predstavljeni atlasnim kartama u okviru geo-grafskog informacionog sistema pretpostavljaju sistemski pristup i prime-nu kartografskog metoda u toku celokupnog procesa izrade karata.
C¿55>
e-mail: stnikola2@yahoo.com
U tom smislu izrada digitalnih atlasnih karata moze se posmatrati sa dva aspekta. Prvi aspekt predstavlja okvir geografskih informacionih sistema sa mogucnostima koje pruzaju, a drugi sistem kartografskih metoda u cijem okruzenju se izraduju atlasne karte. Uzajamna povezanost ova dva aspekta determinise metodoloski pristup i put izrade digitalnog atlasa i pripadajucih karata.
U GIS koncept izrade atlasne karte, pored koncepcije celokupne GIS aplikacije, njene mogucnosti i ogranicenja rada sa razlicitim bazama geo-podataka (internim i eksternim) i zahtevima koji se postavljaju za od-redenim hardverskim resenjima, kao posebni aspekti ukljucuju se i karto-grafski izvori (raspolozivi podaci), matematicki elementi karata i strucnjaci razlicitih profila. Sve to odrazava kompleksnost jednog kartografskog GlS projekta.
Prikupljanje podataka za odredenu geografsku kartu i GIS predstavlja njegovu osnovu. Podaci egzistiraju u razlicitim formatima, oblicima i strukturama, a prikupljanje i obradu podataka moguce je izvrsavati na razlicite nacine. Osnovni princip GlS-a podrazumeva formiranje baza prostornih podataka kao organizovanih i integrisanih „skladista" svih in-formacija koje su potrebne za generisanje geografskog sadrzaja razlicitih karata. Jedan od uslova uspesne izrade atlasa jeste i definisanje matematickih elemenata karata.
Matematicki elementi atlasnih karata
U projektovanju matematicke osnove atlasa posebna paznja posve-cuje se uskladivanju matematicke osnove srodnih karata (Vemic, 2006). Odnosno, matematicka osnova svake pojedinacne atlasne karte ne resa-va se samostalno vec se vodi racuna o njenom odnosu prema srodnim kartama (srodne karte u atlasu - odredene zbirke karata iste razmere -imaju i srodnu matematicku osnovu). Za definisanje matematicke osnove atlasnih karata moze se primenjivati automatizovani i racunarski podrzan postupak proracuna matematickih elemenata u okruzenju GIS. Matematicku osnovu atlasa cine sledeci matematicki elementi ili kategorije:
• geodetska osnova,
• kartografska projekcija,
• koordinatna mreza,
• okvir karte i
• razmera.
Jedan od nacina modelovanja matematickih elemenata atlasnih karata prikazan je na slici 1 (autor). Pri stvaranju, na primer, Digitalnog atlasa hidrografskih pojava Boke kotorske razmatrani su matematicki, geo-grafski i likovni elementi atlasnih karata, a resenja koja su donosena nisu
mogla biti bez medusobnog uticaja navedenih grupa elemenata. Navede-ni atlas pripada grupi pomorskih tematskih kompleksnih atlasa i prven-stveno obraduje prirodne pojave. Kao posledica specificnosti strukture sadrzine pomorskih karata pojedine atlasne karte mogu se svrstati i u te-matske karte tehnickih komunikacija i sistema (opsta navigacijska karta). Uopsteno, tematske karte (sedimentoloske, batimetrijske, ...) cine vecinu atlasnih karata, a svojom raznovrsnoscu i sadrzinom omogucavaju na-menu karata kod sirokog kruga korisnika.
Analiza matematickih elemenata atlasnih kartografskih izvora
Analogno-digitalna konverzija (rasterizacija, vektorizacija)
Normalizacija i registracija sadrzaja
Proracun i provera matematckih elemenata novokonstruisanih ili modifikovanih atlasnih karata
1
Generisanje okvira i koordinatne mreze atlasnih karata (primena razlicitih standarda i aspekata, kartografskih podataka)
Slika 1 - Nacin modelovanja matematickih elemenata atlasnih karata u okruzenju GIS Figure 1 - Modeling of the mathematical elements of atlas maps in the GlS environment - Example
d57>
Jadransko more - Istocna obala SRBIJAI CRN A GOR A
BOKA KOTORSKA
Razmera 1 : 25 000 Besslov elipsoid (Hermanskoge! 1841) Merkatorova projekcija - konstrukciona sirina 42° 27" N
Visine ¡ dubme u metrima Dubine se odnose na srednji rivo niske vode zivih morskih mena, a visine na srednji nivo mora.
I zv o r i: poniorska karta br. 641 izdanja HI JRM 1962. godine sa izmenama i dopunama do decembra 2003. godine.
Ekvidistancija 100 metara.
UPOZORENJE:
SATELITSKI DOBIJENE POZICIJE
Pozicije dobijene pomocu satelitskih navigacijskih sistema, kao sto je GPS, odnose se na WGS-84 datum. Tako dobijene pozicije, pre ucrtavanja na ovu kartu, treba pomeriti IStOCnO za 0,30 minuta
Slika 2 - Matematicki elementi Opste navigacijske karte Boka kotorska, razmere 1:25 000, iz Digitalnog atlasa hidroloskih pojava Boke kotorske, sa upozorenjem istaknutim na karti Figure 2 - Mathematical elements of the Boka kotorska General navigational chart, scale 1:25 000 (with prominent warning on the chart), from the project named Boka Kotorska Hydrographic Phenomena Digital Atlas
Opisom i analizom matematicke osnove kartografskih izvora za izradu geografskih karata odredenog digitalnog atlasa tezi se ka jedinstvu i uniform-nosti. To u pogledu geodetske osnove novog atlasa i neznatnim razlikama u koriscenju razlicitih projekcija za prikaz prikupljenih prostornih podataka. U najvecem broju slucajeva za referentni elipsoid i horizontalni datum savreme-nih digitalnih atlasa odreden je WGS84 (World Geodetic System 1984), a projekcija je geografska, tj. koordinate su predstavljene geografskom sirinom i duzinom (Asch, 2005). To, u odredenoj meri, u okviru geografskog informaci-onog sistema olaksava preslikavanje, odnosno reprojekciju geografskog sadr-zaja u zeljeni koordinatni sistem. Za modelovanje jednog atlasa koriste se mnogobrojni kartografski izvori nastali u razlicitim vremenskim epohama.
Glavna namena GIS-a nije odredena za produkciju i sastavljanje geografskih karata i za vizualizaciju geografskog sadrzaja. Mogucnosti koje poje-dine savremene GIS aplikacije pruzaju u pogledu dodatne asistencije u odre-
divanju matematickih elemenata novokonstruisanih i modifikovanih karata predstavljaju kombinaciju konvencionalnih kartografskih i GIS konstrukcionih metoda (Kostic, Bakrac, 2009, 313-324). Danas se mogu uzeti, kao delimicno tacne, konstatacije pojedinih strucnjaka iz razlicitih geo-oblasti sa kraja XX ve-ka da GIS ne sluzi kao alat za pohranjivanje i cuvanje karata, vec da cuva or-ganizovane baze prostornih podataka iz kojih se mogu razlicitim postupcima dobiti prikazi razmestaja prostornih elemenata koji odgovaraju posebnim zah-tevima korisnika (Borisov, Bankovic, 2011, pp.158-174). Trenutno, pojedine GIS aplikacije u okviru razvijenijih softvera omogucavaju izradu kvalitetnih ge-ografskih i tematskih karata i njihovu pripremu za stampu, ali prethodno je po-trebno detaljno poznavanje koncepcije celokupne GlS aplikacije, njene mo-gucnosti i ogranicenja rada sa razlicitim bazama geo-podataka (internim i eks-ternim) i zahtevima koji se postavljaju za odredena hardverska resenja.
Danas u svetu postoji veliki broj „datuma" (vise od stotinu) koji su uspo-stavljeni i korisceni, a vecina se jos uvek koristi, kao jedan od osnovnih mate-matickih elemenata pri sastavljanju i izradi razlicitih geografskih i tematskih karata. Radi pomoci mnogobrojnim mogucim korisnicima digitalnih i tradicional-nih karata i atlasa koji nisu izradeni na osnovu WGS84, vec na osnovu lokal-nih orijentisanih elipsoida, kao sto je bio i nas Beselov (datum Hermanskogel 1841), potrebno je odrediti vrednosti koje najverovatnije odgovaraju horizon-talnim razlikama geografskih koordinata izmedu elipsoida, a koje se mogu pri-meniti sa dozvoljenom greskom u odnosu na razmeru karata (slika 3).
Aw Ae
9n
9s
Slika 3- Prikaz translatorno pomerene koordinatne (kartografske) mreze nakon odredivanja razlika (odnosi na slici ne odgovaraju stvarnim vrednostima, ali mogu da odgovaraju smeru
translacije)
_ nova kartografska mreza (WGS84)
-------------- stara mreza (stari ''datum'')
Figure 3 - Illustration of the translatory moved coordinate (cartographic) grid after the determination of the difference (relations in the Figure do not correspond to the actual values, but can refer to the direction of translation)
_ New chart grid (WGS84)
-------------- the old ''datum''
d59>
Baze prostornih podataka i GIS
Jedan od najbitnijih delova svakog GIS jesu pripadajuce baze podataka, kao i definisanje njihovih struktura i sadrzaja (Autor). Izazovi koji se postavljaju pred kartografa, a vezani su za sadrzaj i strukturu baze prostornih podataka, najvise se odnose na pitanja generalizacije, uopstava-nja i vizualizacije prostornih odnosa na odredenoj tematskoj geografskoj karti (Zivkovic, Ikonovic, 2008). Za izradu tematskih geografskih atlasa predlaze se koriscenje standardnih formata baze podataka ili koriscenje formata baze podataka koja je zasnovana na postojecim minimalnim op-steprihvacenim resenjima i standardima, jer nije potrebno naknadno pra-viti posebne interne strukture odnosno formate baza podataka za odre-dene GIS softvere. Takode, ukoliko se koriste posebni formati baza po-dataka o prostoru naknadno je potrebno praviti specijalizovane aplikacije radi generisanja razlicitih izvestaja ili upravljanja podacima. Savremeni GIS softveri koriste i prepoznaju, pored ostalih, i baze formata MS Access (Microsoft Access) kao „svoje" baze, odnosno „skladista" podataka, sto umnogome olaksava rad i obradu podataka o prostoru.
Jedan od zahteva koji se postavljaju prilikom izrade atlasa i omoguca-vanja kasnije analize podataka koji su prikazani kao entiteti, jeste i omogu-cavanje objektnoorijentisanog pristupa resavanja problemu, sto zahteva postojanje objektnozasnovanog GIS softvera (Kukrika, 2000). U aktuelnim kartografskim GIS projektima u prvoj dekadi XXI veka postoji tendencija za koriscenjem osnove i formata vec postojecih razvijenih softverskih modela baza podataka. Na primer, za evropski projekat IGME 5000 (Kartografsko-geoloski GIS projekat razmere 1:5000 000, eng.: The International Geological Map of Europe and Adjacent Areas 1: 5000 000), koji se u odrede-nom smislu moze posmatrati i kao zbirka digitalnih atlasnih karata, korisce-na je baza podataka zasnovana na MS Access-u (IGME 5000 rl:http://www.bgr.de/karten/igme5000/igme5000.htm#introduction) (slika 4).
Slika 4 - Izgled maske za unosenje podataka u bazu podataka za projekat IGME 5000 zasnovan
na MS Access-u (videti: http://www.bgr.de/karten/igme5000/igme5000.htm#introduction) Figure 4 - Look of the database entering the data mask for Project IGME 5000 based on MS Access (http://www.bgr.de/karten/igme5000/igme5000.htm#introduction)
Geografski sadrzaj atlasa i pretprocesiranje u GIS-u
U odnosu na razmeru pojedinih grupa atlasnih karata i njihovu kate-goriju geografski elementi atlasnih karata mogu se podeliti u odredene grupe u zavisnosti od vrste atlasa i njegove klasifikacije. Uopsteno, na vecini kategorija atlasnih karata prikazuju se osnovni elementi (slike 3 i 4), a to su: kartografska mreza (mreza meridijana i paralela na pregled-nim kartama sitnije razmere), obalska linija i na odredenim hidroloskim atlasima i deo hidrografske mreze (recna mreza).
Slika 5 - Umanjena pregledna atlasna karta (List 1) iz projekta Digitalni atlas hidroloskih
pojava Boke kotorske Figure 5 - Reduced general atlas chart (sheet 1) from the project Boka Kotorska Hydrographic Phenomena Digital Atlas
Slika 6 - Umanjena pregledna atlasna karta kontinenta Evropa sa prikazanim osnovnim
elementima iz projekta Digitalni hidroloski atlas Srbije Figure 6 - Reduced general atlas map of the continent of Europe with the basic elements; the map has been done within the project named Digital Hydrological Atlas of Serbia
Svi prikazani osnovni elementi na slikama 5 i 6 proracunati su i izra-deni u GIS okruzenju primenom tradicionalnih kartografskih metoda i sa-vremene GIS tehnologije (rasterizacija, vektorizacija, digitalizacija).
Geografski elementi atlasnih karata mogu se uslovno podeliti u cetiri grupe, a prikazuju se u okviru sledecih sadrzaja: topografskog, hidrolo-skog, geolosko-litoloskog i pomocnog, odnosno informativnog. Topograf-ski deo sadrzaja na pojedinim grupama atlasnih karata prikazuje se sa razlicitim stepenom detaljnosti u zavisnosti od razmere karata, a cinili bi ga sledeci osnovni topografski elementi: reljef i zemljisni oblici i pojave na kopnu, odredene visinske tacke i naseljena mesta.
Definisanjem osnovnih matematickih elemenata karata digitalnog atla-sa, mogucih struktura i formi baza prostornih podataka kao dela GIS-a koje bi bile koriscene tokom modelovanja i nakon prikupljanja svih potrebnih kartografskih izvora, pristupa se fazi pretprocesiranja u GIS-u. To prethodi kar-tografskom modelovanju i vizualizaciji stvarnosti koju zelimo da predstavi-
mo. Pretprocesiranje u GIS-u podrazumeva obradu i pripremu svih eksternih baza prostornih podataka koje mogu biti koriscene za izradu osnovnih, pre-glednih i ostalih karata atlasa (Borisov, Bankovic, 2012, pp.216-234). Obrada dostupnih podataka odnosi se na prilagodavanje izgleda, forme i strukture podataka za upotrebu u okviru zeljenog GIS softvera (slika 7).
S obzirom na razlicite dostupne formate izvornih podataka koji se koriste prilikom izrade digitalnog atlasa i na razlicite nacine njihovog pri-kupljanja i obrade u okviru postojecih informacionih sistema potrebno je obratiti posebnu paznju na koji nacin i u kom obliku su ti podaci, bili oni u rasterskom ili vektorskom obliku, spremljeni i arhivirani u postojecim ba-zama podataka. Narocitu paznju potrebno je obratiti pri preuzimanju i upotrebi podataka o digitalnim modelima visina u razlicitim aplikacionim softverima (autor). Ispravan prikaz i upotreba podataka o digitalnim modelima visina nekada moze zavisiti od jednostavnog preimenovanja eks-tenzije odredenog fajla, a u drugom slucaju potrebno je, radi izvrsavanja prostornih analiza, da se podaci konvertuju u okviru specijalizovanog ili GIS aplikacionog softvera. Tek sa tako pripremljenim podacima i nakon konsultovanja i uporedivanja strucnih radova i iskustava iz dostupnih postojecih i proverenih otvorenih izvora korisnik moze da upotrebljava is-pravne vrednosti podataka o digitalnim modelima visina u nameravanom aplikacionom softveru.
Najvise tehnicke pomoci, prilikom pretprocesiranja podataka i njihove pripreme za prikaz u GIS-u, pruzaju informacije koje su sadrzane u tzv. me-tapodacima. Zahteva se i osnovno poznavanje rada sa geografskim i opi-snim podacima u vise standardnih GIS softvera i kartografskih programa, a posebno onih koji su najzastupljeniji na trzistu u poslednje dve decenije.
a)
Slika 7 - Primer uredivanja linija - granica razdvajanja povrsinskih entiteta (a - osnovni izgled granica, izvorni podaci iz eksterne baze podataka; b - izgled granica basena
nakon uredivanja u GIS-u) Figure 7 - Example of line-editing borders separating a surface entity (a - look of the basic border lines, the original data from external databases, before editing; b - look of the border lines after editing in a GIS)
Strukturiranje karata digitalnog atlasa podrzano GIS-om
Prikaz geometrijskih i opisnih podataka geografskih objekata u radnom geoprostoru GIS-a omogucen je kroz ostvarivanje konekcije za bazama podataka u kojima se nalaze ti podaci. U okviru jednog takozvanog radnog geopro-stora moguce je kreirati vise kartografskih stranica ili samo stranice sa odgo-varajucim podacima, a sve u zavisnosti od broja otvorenih veza sa dostupnim bazama podataka. Bez obzira na to da li samo prikazujemo i pregledamo ge-ografske podatke ili ih i zapisujemo u odgovarajucu bazu podataka, radni geo-prostor na kojem trenutno radimo moze da sadrzi podatke iz mnogih razlicitih izvora, pa cak i one tipove podataka koji nisu kompatibilni (nemaju iste mate-maticke elemente karata ili istu geometriju) (Stamenkovic, 2012).
Uredivanje i detaljniju obradu pojedinacnih kartografskih podataka u okviru zajednickog radnog geoprostora trebalo bi izbegavati jer su svi podaci trenutno grupno prikazani i reprojektovani u zadatim vrednostima parametara projekcije koja se odnosi na tu kartografsku stranicu. Ukoliko menjamo geometriju bilo kog podatka (klase objekta) ili ga uredujemo na zeljenoj kartograf-skoj stranici, prethodno je pozeljno proveriti i njegove metapodatke u bazi po-dataka cije bi vrednosti trebalo da budu identicne sa koordinatnim sistemskim fajlom otvorenog radnog geoprostora. U suprotnom, kasnija upotreba na taj nacin uredenih i spremljenih podataka moze izazvati medusobnu nekonzi-stentnost i neadekvatan prikaz posmatranih integrisanih prostornih pojava.
Strukturiranje karata atlasa zavisi i u uskoj je vezi sa savremenim naci-nom izrade digitalnih karata i tradicionalnim kartografskim metodom. Poveza-nost geografske strukture ampliokarata, preglednih, polilisnih, komplementnih i selekcionih atlasnih karata sa njihovom likovnom strukturom ostvaruje se pu-tem kartografskih znakova, brojki i slova, a intenzitet i razlicitost boja i propor-cije formata karata dodaju novo kvalitetno svojstvo opstem izgledu atlasnih karata. Na primer, u okviru GIS softvera GeoMedia Prnfessional ostvaruju se mogucnosti za pristup podacima iz velikog broja izvora i razlicitih struktura podataka, kao i za izvrsenje svih potrebnih transformacija radi integracije podataka u jednu konzistentnu strukturu. Realizacijom odgovarajucih radnji i postu-paka korisniku se omogucava izvodenje analiza, prikaz prostornog rasporeda pojava i izrada tematskih karata zeljenog sadrzaja (Knippers, 2009).
Strukturiranje karata digitalnog atlasa obuhvata registraciju i transforma-ciju podataka i formiranje digitalnih modela i karata (autor). Oformljenje odre-denih digitalnih modela, odnosno tematskih karata podrazumeva ne samo trenutno oblikovanje izgleda pojedinih karata radi dodeljivanja i primene odre-denih boja i nijansi na kartama ili definisanja debljine linija, velicine, izgleda i vrsta slova i brojki, vec ukljucuje i sveukupno razmatranje izgleda karte, nje-ne citljivosti i opsteg utiska koji moze da ostavi na korisnika (slika 8).
(M)
Slika 8 - Umanjena Batimetrijska karta „Kumbor rt Ostra" iz projekta Digitalni atlas hidroloskih pojava Boke kotorske (List 20-3a) Figure 8 - Reduced Bathymetric chart ''Kumbor-rt Ostra'' from the project Boka Kotorska Hydrographic Phenomena Digital Atlas (Sheet 20-3a)
Zakljucak
Koriscenjem odredene metodologije moguce je uspesno modelova-nje digitalnih atlasnih karata GIS tehnologijom. To podrazumeva definisa-nje osnovnih matematickih elemenata karata digitalnog atlasa, mogucih struktura i formi baza prostornih podataka kao dela GIS-a koji se koriste tokom modelovanja.
Nakon prikupljanja svih potrebnih kartografskih izvora pristupa se fa-zi pretprocesiranja u GIS-u. Pretprocesiranje u GIS-u i kartografsko mo-delovanje predstavljaju multidisciplinarno tesno povezane korake u na-stajanju atlasnih modela, kojima prethodi raspoznavanje i usvajanje po-trebnih izvornih podataka.
Koriscenjem slojevito organizovanih vektorskih i rasterskih podataka u datoj rezoluciji moguce je izvrsavati odredene analize i sagledavati me-dusobne odnose pojava u prostoru. Ostvaruju se mogucnosti savreme-
d
X
o >
o <N
LU 0£ ZD O O
-J <
o
X
o
LU
I— >-
Q1
£
< -j
CD >o
X LU I— O
O >
nog nacina stampanja i dobijanja ostalih kartografskih proizvoda i razlici-tih tematskih karata, u digitalnom i analognom obliku, cime se postizu po-stavljeni ciljevi kartografskog projekta.
Literatura
Asch, K., 2005, The 1:5 Million International Geological Map of Europe and Adjacent Areas. BGR, Hannover.
Borisov, M., Bankovic, R., 2011, Primena GIS sa aspekta multifunkcional-nosti, Vojnotehnicki glasnik/Military Technical Courier, 59(2), pp.158-174.
Borisov, M., Bankovic, R., 2012, Zakrivljenost zemljine povrsii vidljivost izmedu dva polozaja, Vojnotehnicki glasnik/Military Technical Courier, 60(2), pp.216-234.
IGME 5000, The International Geological Map of Europe and Adjacent Areas 1: 5000 000,
URL:http://www.bgr.de/karten/igme5000/igme5000.htm#introduction.
Kostic, M., Bakrac, S., 2009, Digitalno modelovanje podataka-evaulacija morfometrijskih karakteristika terena, Naucno-strucni skup „Planska i normativna zastita prostora i zivotne sredine", pp.313-324, Palic-Subotica.
Knippers, R., 2009, Geometric Aspects of Mapping, International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation (ITC), Enschede, Netherland, URL: http://kartoweb.itc.nl/geometrics/.
Kukrika, M., 2000, Geografski informacioni sistemi, udzbenik, Geografski fakultet, Beograd.
Stamenkovic, N., 2012, Izrada digitalnog atlasa hidroloskih pojava sa aspekta razvoja geografskih informacionih sistema, doktorski rad, Geografski fakultet, Beograd.
Vemic, M., 2006, Teorijsko-saznajne pretpostavke izrade nacionalnih atlasa, Glasnik srpskog geografskog drustva, br. 2, sv. LXXXVI, Beograd.
Zivkovic, D., Ikonovic, V., 2008, Metodolosko-kartografski algoritam, Glasnik srpskog geografskog drustva, br. 3, sv. LXXXVIII, Beograd.
MODELING CERTAIN DIGITAL ATLAS MAP ELEMENTS FROM THE GEOGRAPHICAL INFORMATION SYSTEMS ASPECT
FIELD: Earth Sciences ARTICLE TYPE: Professional Paper ARTICLE LANGUAGE: Serbian
Summary:
Besides geographic maps, atlases represent the most important cartographic models of environment. Nowadays, contemporary geographic information systems (GIS)are increasingly used ' in planning, designing and predicting the conditions and processes of complex dynamic spatial systems. Collecting data and information for a specific geographical map and GIS represents its basis. Modeling of mathematical elements
One of the conditions for a successful development of an atlas is to define the preliminary mathematical elements of atlas maps. The mat-
hematical basis of the atlas consists of the following mathematical elements: geodetic base, map projection, grid, a framework map and a scale.
Descriptions and analyses of the mathematical basis of cartographic sources for the development of digital atlas geographic mapslead towards the unity and uniformity of a new atlas geodetic base and towards reducing differences in the use of different projections in display of collected spatial data. For modeling one atlas, numerous cartographic sources from differentepochs are used.
Spatial databases and GISs
One of the most important parts of each GIS are related databases as well as defining their structure and content. The challenges facing cartography, related to the content and structure of spatial databases, concern mostly the issues of generalization and visualization of spatial relations in a particular thematic map. One of the requirements set when creating atlases and enabling a later analysis of the data presented as an entity is also a requirement for enabling an object-oriented approach to problem solving, which requires the existence of an object-based GIS software.
Geographic atlas content and GIS preprocessing
Geographical atlas maps elements can be conditionally divided into four groups, and shown within the following items: topographic, hydrological, geological-lithological and supporting or informative groups. Preprocessing in a GIS involves the processing and preparation of all external spatial databases that can be used to create basic, general and other atlas maps. Processing of available data refers to customizing the data appearance, form and structure for use within a desired GIS software.
Structuring digital atlas maps supported by the GIS
Structuring atlas maps depends closely on and is related to the contemporary way of making digital maps and to the traditional cartographic method. Structuring digital atlas maps includes registration and transformation of data and the formation of digital models and maps. Forming certain digital models and thematic maps implies not only the current map design in order to assign certain colors and shades to the map or define the line thickness, size, layout and type of letters and numbers, but it also includes consideration of the overall look of the map, its readability and mental impressions that may leave on the user.
Using a specific methodology ienables successful modeling of digital atlas maps within geographical information systems. This implies defining the basic mathematical elements of digital atlas maps, the possible structure and form of spatial databases as a part of a geographical information system used in modeling.
Key words: modeling, atlas maps, geographical information systems.
Datum prijema clanka/Paper received on: 27. 12. 2013.
Datum dostavljanja ispravki rukopisa/Manuscript corrections submitted on: 27. 03. 2014.
Datum konacnog prihvatanja clanka za objavljivanje/ Paper accepted for publishing on:
29. 03. 2014.
d67>
