CC BY
47
УДК 303.83
Кожаева А.К.1, Усебаева Н.Ж.1
1 Казац Медициналык Y3diKci3 БШм Беру yHueepcumemiАК, Алматы, Казахстан
СОЗЫЛМАЛЫ ЖYРЕК ЖЕТК1Л1КС1ЗД1Г1 БАР ПАЦИЕНТТЕРГЕ АУРУДЫ БАСЦАРУ БАГДАРЛАМАСЫ АРЦЫЛЫ 6ЗШ -631 БАСЦАРУДЫ ЕНГ13УДЩ ТИ1МД1Л1Г1
Туйт: 63iH-e3i cammi куту-журек жеткшказдт бар науцасты e3iH-e3i басцару кебшесе натрийден бас тарту, суйыцтыцты, алкоголь мен темект шамадан тыс тутынуды шектеу, турацты жаттыгулар жане салмац жогалту сияцты eмiр салтын eзгерmудi цажет етедь Мтез-цулыц езгерктерт жузеге асырудыц негiзi болып табылатын транстеоретикалыцмодель бiрцаmар кезецдердiцажет еmедiдеп болжайды. ¥сынылган адеби шолу созылмалыжурек жеткшказдт бар пациенттердщ мшез-цулыц езгер^тершщ цажеттшгт керсетедь
T^i^i сездер: созылмалы журек жеткшказдт, пациенттщ e3m-e3i басцаруы, транстеоретикалыц модель, мтез-цулыцты езгерту стратегиялары.
Kipicne
Созылмалы журек жеткшказдт (СЖЖ) - жш ауруханага жат;ызудыц ce6e6i жэне ;огам ушш жогары шыгындар экелетш, сыр;аттанушылык; пен ел1м-жтмнщ жогары KepœTKtaTepiMeH байланысты кец таралган ауру [1,2].
СЖЖ таралуы 70 жэне одан жогары жастагы адамдарда 10%-га дейiн улгайып, жалпы популяцияда 1-2% - га багаланады [3].
СЖЖ таралуы негiзiнен хальщтын, ;артаюына байланысты бYкiл элемде есуде [4-6]. Курылымды; KYтiм жэне мультидисциплинарлы; тэсiл созылмалы аурулары бар пациенттердi клиникалы; ЖYргiзудi оцтайландырудыц мацызы болып саналады [5]
Еуропалы; Кардиология ;огамы (ESC) шыгарган нус;аулык;та диагностикалы; критерийлер бойынша консенсус бар жэне де фармакологиялы;, фармакологиялы; емес емдеу бойынша усыныстар берiлген.
Сондай-а; олар пациенттердi о;ыту мен eзiн-eзi KYтудегi мшез-;улык; рeлiн атап eттi. Осы усыныстарды орындау барысында аурушацды; пен eлiм-жiтiм азаяды, пациенттердщ eмiр CYPУ сапасы жа;сарады [7,8].
Пациенттщ денсаулыгына ;ауш улгайган сайын ;олданылатын KYтiм децгейлерше негiзделген жагдайды бас;арудыц 4 моделi (Уэльс Ассамблеясыныц Yкiметi, 2005 жыл):
► 1-децгей: бастап;ы алдын-алу жэне денсаулы;ты ныгайту (созылмалы ауру ;аут бар адамдар)
► 2-децгей: популяцияны бас;ару (ерте сатыдагы созылмалы аурулары бар адамдар)
► 3-децгей: жогары кэушт бас;ару (созылмалы аурулар ^нделжт eмiрге эсер ете бастайды)
► 4-децгей: пациенттердi бас;ару (кYPДелi созылмалы аурулары бар адамдар) [6]. Кардиология жэне шю аурулар ГЗИ ;урастырган эдiстемелiк усынымдарда "2018 жылгы МСАК децгешнде диспансерлiк ;ызмет гарсету шецбершде созылмалы инфекциялы; емес аурулардыц екiншi жэне Yшiншi профилактикасыныц ;урамдас бeлiгi ретiнде ауруларды бас;ару багдарламаларын (АББ) енгiзу ;агидаттарынын, 8 компонент ай;ындалды. [7].
Компоненттердщ бiрi пациенттердi eзiн - eзi бас;аруга Yйрету болып табылады-eзiн-eзi бас;ару мшез-;улык;тын, eзгеруiн, ;олдау топтарыныц жумысын жэне алгаш;ы алдын-алуды ;амтуы MYмкiн. 2010 жылы бiлiм берудщ eзiн-eзi KYту мшез-;улк;ына
жэне СЖЖ бар пациенттердщ eMip суру сапасына 9cepiH аньщтау ушш Турж галымдарынын, зерттеу жумыстары журпзшдь
Ма;алада жумыстын, нэтижелерi кeрсетiлген. Зерттеу тобына: жогары мейiрбике мектебшщ Florence Nightingale Стамбул университетшщ профессоры Нурай Энч, Стамбул университетшщ доцент Зеррин Йигит, медицина гылымдарынын, докторы, Стамбул университетшщ доценту медицина гылымдарынын, докторы Гюн Алтыок, Философия докторы, Мерсия университетшщ Мешрбике iсi жэне акушерлж мектебi кiрдi[8].
1.СЖЖ бар пациенттердщ eMip CYpy сапасы мен 83iH-e3i KYTy бойынша мшез-цулцына бШмнщ эсерш аныщтау
1.1 Зерттеудщ б1р1нш1 бeлiмiнде пациенттердщ демографиялык; сипаттамалары аны;талды (жынысы, жасы, отбасылык; жагдайы, бiлiмi, отбасы MYшелершщ саны, медициналык; сактандырудын, болуы). Демографиялык; ауыспалылар мен аурулардыц сипаттамалары туралы деректердi жинау Yшiн пациенттердi зерттеу нысандары жэне пациенттердщ медициналык; жазбалары пайдаланылды. Негiзгi топты 35 пациент курады. Зерттеуге енгiзiлген пациенттер 40 - тан 75 жас;а дешн болды (орташа мэнi 59,86, SD 9,16 жыл). Олардын, он Yшi (37,14%) эйелдер жэне 22 (62,86%) ер адамдар болды. Пациенттердщ 83% турмыста^йленген ,57% орта бшмд^77% 2-4 MYшеден отбасы курамы бар жэне 97% медициналык; са;тандырулары бар [8].
1.2 Зерттеудщ екiншi бeлiмiнде пациенттердщ клиникальщ сипаттамалары зеpттелдi.
Пациенттердщ клиникалык; жагдайына байланысты iркiлген ЖYрек жеткшказдтнщ этиологиялык; факторларынын, пайызы 47,7% - ЖYректщ ишемиялык; ауруы, 31,4%-ревматикалык; клапандык; бузылулар жэне 22,9% - кецейтшген кардиомиопатия болды. Пациенттердщ 82,9%-ы Yш жыл жэне одан да кеп уа;ыт бойы СЖЖ-мен емделген. Пациенттердщ мшез-кулык; эдеттерi: никотиндi тутыну-22,8% жэне алкогольдi тутыну -17,4%[8].
1.3 Зерттеудщ ушшш! бeлiгiнде пациенттердщ eMip CYPУ сапасы баFаланды, Ноттингем Денсаульщ профилшщ шкаласы арцылы.
Денсаульщ профилi физикалы; белсендiлiктен, уй;ыдан, ауырсынудан, энергиядан, эмоционалды реакциялардан жэне элеуметтiк о;шауланудан турады; жэне бул кiшi топтар зерттеуде ;олданылды. 6MÍp сапасынын iшкi мектептерi багаланган кезде, eмiр суру сапасы бойынша ен тeменгi балдары бар iшкi мектептер эмоционалды реакциялар (25), уй;ы сапасы (25) жэне энергия (26), содан кешн элеуметтж о;шаулау (18) болды. Bennett et al. (2000) жэне Карлсон (2001) пациенттщ жиi кездесетш белгiлерi элсiздiк, уй;ысыздык; жэне депрессия екенш хабарлады[9.10].
Диуретиктер-бул СЖЖ пациенттерi жиi ;олданатын дэрi-дэрмектер жэне олар тунде жиi зэр шыгаруды тудырады, уй;ыны дефрагментациялайды, сонымен ;атар нау;асты ерте оятады.
Зерттеуде пациенттердщ кепшшп тустен кейiн зэр айдагыш препараттарды ;абылдаганын жэне тунде жиi зэр шыгарганын хабарлады. 6йткенi пациенттердi о;ытудан кейiн олардын уй;ысынын сапасы жа;саргандыгы бай;алды, бул кенестерге бейiмделгендiк деп багалауга болады. Сонымен ;атар, Беннетт жэне бас;алардын (2000) айтуынша энергиянын темен денгешне байланысты пациенттердщ кепшшпне баспалда;;а кeтерiлуге жэне дэретханасыз орындарга баруга кедергi келтiредi. Бул олардын уйден шыгуына кедергi жасады, сондай-а; элеуметтiк о;шаулауга экелдi [9].
Денсаульщтьщ кеп влшемдiлiгi
Адамдардын эл-ау;атын eзiн-eзi ба;ылау жогары болды (55) жэне олардын денсаулыгына он ^з^расты бастау жэне жалгастыру MYMкiндiгi болды(59).
Салауатты eMip салтыныц мшез-цулык; шкаласы
Крршаган ортанын KYштi сырт;ы эсерi жогары болганды;тан, бул пациенттiн денсаулыгына бас;а адамдардын (отбасы, дэрiгер, медбике - 21 ) эсер ету денгеш жогары екенiн кeрсетедi . Бул нэтижеш СЖЖ диагнозы бар адамдардын жасы 50-ден кем емес екендiгiмен жэне олардын белплерш емдеу Yшiн бас;а адамдардын ммегше му;таж екендiгiмен TYсiндiруге болады.
Пациенттердщ eз денсаулыгын жа;сартуга деген газкарасын зерттеу кезiнде 'teí^^í сешмдшж" (25) орташа денгейден жогары, бул жогарыда келтiрiлген нэтижелердi растайды.
"Жаттыгу"(8) кШ денгейi-бул эдебиеттегi бас;а
тужырымдарга у;сас ен аз орындалатын ;атынас.
Bennet et al. (2000) пациенттердiн ^пш^п ЖYЙелi
жаттыгулардын орнына жоспарсыз серуендейтш
;адамдармен ЖYретiнiн хабарлады [9].
Carlson et al. (2001) тура;ты жаттыгуларга ;атысу
тeмен болганын жэне пациенттердщ гапшшп жаяу
ЖYPУДi жeн гаретшш хабарлады. [10].
Ni et al. (1999) пациенттердщ 30% -ы СЖЖ диагнозын
;ойганнан кейiн Yнемi жаттыгуды то;татты (eйткенi
олар зиянды деп. санады) [17].
1.4 Зерттеудщ твртiншi бвлiгiнде созылмалы журек жеткiлiксiздiгi бар пациенттердщ e3ÍH-e3Í басцаруы зерттелдi , оган мыналар кiредi (тама;тану эдет, есiрткiнi ;олдану, салма; ;осу/суйы;ты; шу, белсендi демалу)
Artinian et al. (2003) жэне Evangelista et al. (2001) пациенттердщ мпш^и усынылган дэрi-дэрмектердi
;абылдады жэне дэрiгердiн ;абылдауында болды [11,12].
бтемделген СЖЖ бар пациенттер, егер олар дурыс емдэмдi са;тамаса (мысалы, натрий ;абылдауды азайтса) немесе eз дэрi-дэрмектерiн ;абылдауды то;татса, декомпенсацияланган ^йде дамуы MYмкiн. Адамдардын ;артаюы мен олардын eмiр CYPУ уза;тыгынын артуы бойынша СЖЖ-мен ауыратындардын саны да улгаятын болады [13,14]. Крл жетiмдi деректер ЖYрек жеткiлiксiздiгiнiн екiншi жагдайларынын ;айталануында Yштен бiрiне дейiн, эаресе 90 KYн iшiнде ЖYретiндердiн алдын алуга болатындыгын кeрсетедi. Пациенттер жана шектеулер мен ережелердi са;тауы керек жэне оларга сэйкес келуi керек. Осы ;ажеттшктердщ немесе шектеулердiн кез-келгенш орындаудын жеткiлiксiздiгi пациенттiн eмiр CYPУ сапасынын тeмендеуiне экелуi MYMкiн,бул ;ажетаз ауруханага жат;ызуга жэне ерте eлiмге экелуi MYMкiн. Осылайша, СЖЖ бар пациенттердi ЖYргiзудегi ма;саттар фармакологиялы; терапияны ЖYргiзудiн негiзгi Кдгидаттарына, eзiне-eзi гамек кeрсету стратегиясына жэне пациенттердi о;ытуга ;осуды кэмтиды[15].
Ригель мен Карлсон (2002) пациенттердщ ^пшит симптомдарынын маныздылыгын TYсiнбейтiнiн жэне дурыс емес шешiм ;абылдаганын атап eттi. Олар eзiн-eзi KYтуге деген газ^арас eздерi Yшiн пайдалы деп санамайды жэне диеталы; натрийдi ;абылдау шектеулi болган кезде СЖЖ белгiлерiнiн алдын-алу туралы на;ты ой жо; деп ойлайды [16] Bennett et al. (2000) пациенттердщ мпш^и диеталы; ережелердi са;тамаганын, бiра; СЖЖ белплерш болдырмау Yшiн тeмен натрий диетасын ;олданганын кeрсеттi. Evangelista et al.. (2001) диета мен жаттыгудын тeмен кeрсеткiштерi туралы хабарлады. Artinian et al. (2003) ен аз тиiмдi мшез-кулы; симптомдарды ба;ылау жэне бас;ару екенiн аны;тады; [9,11,12].
Ni et al. 1999 пациенттердщ 40% - ы салма;ты ба;ылаудын маныздылыгын бiлмейтiнiн, 37.2% - ы салма; кeтеру Yлкен проблема деп санамайды, ал 36% Карлсон жэне т .б. (2001) пациенттердщ кeпшiлiгiнде СЖЖ белгiлерi мен белгшершщ eзгеруiн тану ;иын екенiн айтты. [17, 10].
1.5 БШм беру стратегиялары алынFан мэлiметтермен аныщталады.
Эрбiр пациентпен уза;тыгы 30-40 минут бетпе-бет энпмелесу ЖYргiзiлдi. Зерттеушiлер пациенттер мен олардын туыстарына топты; жаттыгулар eткiздi. Пациенттерге арналган СЖЖ нуск;аулыгы жэне пациенттердщ туыстарына арналган СЖЖ кiтапшалары [18]. Туыстардын брошюрасында ауру, eмiр салтындагы ы;тимал eзгерiстер, дэрi-дэрмек терапиясы, симптомдарды ба;ылау жэне емдеу нус;аулы;тары туралы гылыми негiзделген а;парат бар.
Нау;астын алгаш;ы дэрiгерi жэне екi мамандандырылган медбике бiлiм бердi. Топты; о;ытуга жиырма адамды ;осу жоспарланган болатын, онын iшiнде он нау;ас жэне он пациенттщ туыстары.Топты; о;ыту уза;тыгы бiр жарым сагат;а жоспарланган, ;ыры; минутты; оку, он минутты; бос уа;ыт жэне эр пациенттiн мэселесш тал;ылауга ;ыры; минут. Бiлiм беру сессиясы ая;талганнан кейiн эр пациентке жэне онын туыстарына СЖЖ бар
наукастарга арналган нускаулык жэне пациенттердщ туыстарына арналган кiтапша берiлдi. Бiлiм беру сессиясынан кейiн сухбат Yшiншi айда жэне сегiзiншi айда кайталанды. СЖЖ бар пациенттердщ 93m-e3i KYту тэртiбiне жэне олардын, eмiр CYPУ сапасына бейiмделуi туралы деректер жиналды. Эр сухбат шамамен он бес минутка созылды. Егер СЖЖ бар пациенттермен сухбат кезшде eзiн-eзi KYту бойынша мшез-кулыктын, жеткiлiксiздiгi байкалса, жеке окыту мен консультациялар жалгасты.
2.ЖYрек жеткiлiксiздiгi бар науrçастардаFы мшез-цульщты езгерту стратегиялары.
Созылмалы ЖYрек жеткiлiксiздiгiн жэне онын белгiлерi мен симптомдарын емдеу пациенттердщ айтарлыктай катысуын талап етедi. ЖYрек жеткiлiксiздiгi бар наукастардагы мшез-кулыкты езгерту стратегиясы Paul-дын, зерттеу жумысында сипатталFан,S.MSN жэне Sneed, N PhD the College of Nursing, Heart Failure Clinic, Medical University of South Carolina, Charleston 2004 жыл.
Аурудын, белгiлерi мен симптомдарынын, дамуын болдырмайтын немесе азайтатын мшез-кулык eзгерiстерi ЖYрек жеткiлiксiздiгiн емдеуге арналган дэрi-дэрмектер сия;ты мацызды. [19]. 6мiр салтындагы ен KYPДелi eзгерiстерге темекiнi тастау, салмак жогалту жэне натрийдi шектеу жатады.
2.1 Транстеоретикалык; модель тужырымдаманы багалау жэне карастыру Yшiн негiз болып табылатын мшез-кулыкты eзгертуге дайындык, ол 6 сатылы процесте ЖYредi. [20]. Модель 3 eлшемнен турады:
eзгеру кезецдер^ араласуга негiзделген eзгеру процестерi жэне накты мшез-кулык критерийлерi. бзгер^тердщ кезен,дерi талкыланады, сондай-а; ЖYрек жеткшжаздт бар наукастарга осы кезецдер аркылы eзгерген eмiр салтын са;тауга гамектесетш араласулар усынылады. ЖYрек жеткiлiксiздiгi бар наукастарды ауыстыруга дайындык децгешн eлшеу эдiстерi де усынылган, eйткенi пациенттщ сатысына сэйкес келетiн тиiстi араласуды бастамас бурын дурыс орнату кажет.
1-эдiс: ЖYрек жеткiлiксiздiгi бар пациенттерге усынылатын eмiр салтын езгерту
Диетадагы натрий мeлшерiн тэулiгiне 2000-нан 4000 мг-га дешн азайтыцыз
КYнiне суйыктык кабылдауды шектенДз (<2 л (<64 суйык унция) )
Yнемi аэробты жаттыгулар жасацыз
Сабактар арасындагы KYн iшiнде демалу кезецдерше
руксат етщз
КYнделiктi салмакты бакылау
Кджет болса, салмак тастацыз
Алкоголь мен темекiнi тастацыз
ЖYректщ ишемиялык ауруы болган кезде диетадагы
май мен холестериндi азайтыцыз
Дереу салмак косу немесе ЖYрек жеткшказдтнщ
белгiлерi мен симптомдары туралы хабарлацыз
* Дереккeз. [19].
Транстеоретикалык модель ( будан эрьТТМ) (мшез-кулык сипаты жэне eзгерiстерге барынша жаксы ыкпал етуi MYмкiн араласулар туралы бiркатар сыни болжамдарга негiзделедi, соныц iшiнде мыналар: Ешкандай теория мшез-кулыктын, eзгерушщ барлык киындыктарын TYсiндiре алмайды.
Мшез-кулыктын, eзгеруi-бул уакыт eте келе дамып, кезец-кезецмен ЖYретiн процесс. Жогары каушт мшез-кулкы бар халык тобыныц жоспарланган араласуларынсыз eзгерiстер козгалысынын, болмауымен белгiленген ерте сатыларда калып отыр.
бзгер^тердщ накты процестерi мен принциптерi накты кезецдерде колданылуы керек. Созылмалы мшез-кулык зацдылыктары биологиялык жэне элеуметтж эсер мен eзiн-eзi бакылаудын, белгш бiр Yйлесiмiнде. ТТМ аясында эзiрленген iс-шаралар eзiн-eзi бакылауды арттыруга багытталган. ТТМ 3 eлшемнен турады:
1. Орталык уйымдастырушылык курылым жэне модельдщ уакытша айнымалысы болып табылатын eзгерудщ эртYрлi кезецдерь
2. 6згерiстер процестер^ олардын, негiзiнде араласу
3. Накты мшез-кулык Yшiн эрекет критерийлерi (тэуелдi eлшеу немесе нэтиже).
Шешiм кабылдау балансы ^згерютердщ он, жэне терю жактары)
6зiн-eзi жетiлдiру (eзгерiстердi кайталамай-ак сактауга болады деген сенiм) жэне азгырулар eзгерiстердщ барлык кезецдершде алдын-ала eзгередi.
TTM психотерапиянын, жетекшi теорияларын талдау жэне мшез-кулыктын, eзгеруi нэтижесiнде пайда болды (демек, Транстеоретикалык модельдщ атауы ) [20].
2.2 бзгеру кезецдерi
TTM-де мшез-кулыктын, eзгеруi 6 сатылы процесс ретшде карастырылады, ол сызыкты TYPДе дами алады, бiрак габшесе алдыцгы сатыларга оралуды камтитын спираль TYрiнде дамиды , 6згертiлген мшез-кулык туракты болмай турып, сатылардан кайта eту жэне кателiктерге Yйренуден eтедi. [20].
ТТМ шецбершдеп eзгерiстер кезен,дерi келесiдей:
1. мысал: адам проблеманын, бар екенiн бiлмейдi немесе жеткшкп бiлмейдi жэне жакын аралыкта шаралар кабылдауга ниетi жок (эдетте келес 6 ай ретiнде eлшенедi).
2. Ойлау: адам мшез-кулыкка катысты проблема бар екенш TYсiнедi, eзгерiс туралы ойлайды жэне болашакта кандай да бiр сэтте, эдетте келесi 6 айда eзгергiсi келедi.
3. Дайындык: адам eзгертуге алдын-ала кадамдар жасады жэне жакын арада eзгеруге ниетт (эдетте келесi 30 KYн ретшде eлшенедi).
4. Эрекет: адам соцгы 6 айда eмiр салтына накты eзгерiс енгiздi.
5. Техникалык кызмет кeрсету: адам рецидивтщ алдын алу Yшiн 6 айдан астам уакыт жумыс iстедi жэне eзгерiстщ сакталуы MYMкiн екенiне сенiмдi емес
6. Токтату: адамнын, азгыруы жэне 100% eзiндiк тиiмдiлiгi жок.
Токтату кезецшде, олар KYЙзелiске, зерiгуге, алацдаушылыкка, жалгыздыкка, ашулануга немесе катты KYЙзелiске карамастан, адамдар eздершщ ескi зиянды эдеттерше оралуга азгырылмайтынына сенiмдi.
Сноу жэне баскалары бурышы темекi шегушiлер мен мас^немдердщ тек 20%-ы осы кезецге жеткенiн аныктады.
Кeпшiлiк Yшiн токтату практикалык шындык болмауы MYMкiн жэне гаптеген зиянды мшез-
;улык;тармен куресудщ на;ты ма;саты eMip бойы ;ызмет керсету/ то;тату болуы мумкш. [19].
1-кесте. Дайындык; децгемнщ 83repicTepre байланысты тэуелдi оку жоспары
взгеру кезещ Белсендiлiк
Сананы арттыру Пациенттерге уйге ;айту ушш журек жеткшказдт туралы брошюралар берщз Журек жеткiлiксiздiгi туралы бейнеклип берщз. Журек жеткiлiксiздiгi туралы аппараты бар интернет-сайттардын, тiзiмiн берщз Сура;тарды ынталандырын,ыз. Нау;астарды журек жеткiлiксiздiгiн ;олдау тобына ша;ырын,ыз. Нау;астарга журек жеткiлiксiздiгiн ез сeздеpiмен сипаттан,ыз. Нау;астарды хабардарльщты арттыруга ,жан,а а;парат iздеуге, TYсiнiстiк пен кеpi байланыс алуга ша;ырын,ыз
Айтарльщтай жецшдж Нау;астардан ;олдау тобына баруды суран,ыз, онын, MYшелеpi eмip. салтын езгерткеннен кешн ;атысушылардын, эл-ау;атын жа;сарту туралы усыныстар беpедi. Пациенттерден ;олдау тобында ез сезiмдеpiн бiлдipун суран,ыз. Пациенттерге салауатты жэне салауатты емес eмip салтын тавдау ;ажет болатын peлдiк жагдайларды ойнауды усынын,ыз (мысалы, ана мэзipден натpийi аз тагамдарга тапсырыс беру) Психодраманы peлдiк ойын Yшiн ;олданын,ыз, дененщ ;андай бeлiктеpi ЖYpек сия;ты сезiнедi жетiспеушiлiк (мысалы, не гап кетер едi: егер олар сейлесе алар ма едi?). Егер eмip салтына еш;андай eзгеpiстеp енгiзiлмесе, пациенттерге нейрохормондардын, шыгарылуын олардын, денесiнде ба;ылаусыз керуге MYмкiндiк берщз
Экологиялы; ;айта багалау Отбасы MYшелеpiнен нау;астын, ауруы туралы ойларымен бeлiсудi суран,ыз.Отбасы MYшелеpiнен ЖYpек жеткшказдтнщ epшуi мен аурухана,га жат;ызумен байланысты тэжipибе мен эмоциялармен бeлiсудi суран,ыз.Наук;астардан ЖYpек жеткшказдтнщ дамуынан бастап олардын, eмipiндегi физикалы; жэне элеуметтiк eзгеpiстеpдi сипаттауын суран,ыз
*Ойлау ден,гейi-eмip салтын езгерту ;ажеттшгш байыпты ;арастыру, 6ipa; келесi айда оны жоспарламау
2-кесте. взгерту тэсыдерь
взгерту процесi Белсендiлiк
6зiн-eзi ;айта багалау Нау;астарды ЖYpек жеткшказдт жэне жаттыгу ;ажеттшп немесе натрий ;абылдауды азайту туралы eздеpiн ;алай сезiнетiнiн жэне eздеpi туралы ойлайтынын багалауга ша;ырын,ыз. Нау;астардан ЖYpек жеткшказдтнщ дамуынан бастап eмipiндегi eзгеpiстеpдi сипаттауын суран,ыз (мысалы, белсендiлiк децгеш, хобби, саяхат).Пациенттерден eмip сапасы туралы сауалнаманы толтыруды жэне олармен бipге нэтижелермен танысуды суран,ыз. Нау;астардан ЖYpек жеткшказдтнщ белгiлеpi мен белгiлеpiнсiз eмipдiн, ;андай болатынын елестетудi суран,ыз. Пациенттердщ диета жазбаларын ;арап шыгьщыз жэне ;ундылы;тар мен мiнез -;улы; арасындагы сэйкессiздiктеpдi керсетщз.
6зiн-eзi босату Пациенттеpдi езгеру ;абшетше сенуге жэне осы сешмге сэйкес эрекет ету Yшiн тацдау мен мiндеттеме жасауга ша;ырыцыз. Медбике мен пациент арасындагы Келiсiмдi жацартыцыз. Нау;астарга KYнделiктi салма; ;ан ;ысымы жэне ЖYpек согу жиiлiгiн жазсын. Кджет болса, пациенттерге диуретиктщ мелшерш eздiгiнен реттеуге MYMкiндiк берщз. Нау;астардан диета жэне БЕЛСЕНД1Л1К KYнделiгiн ЖYpгiзудi сурацыз.
Контр-кондициялау Эдетте ЖYpек жеткшказдтнщ белгiлеpi мен белгiлеpiн тудыратын жагдайларда пациенттеpдi сау баламаларды ауыстыруга ша;ырыцыз Нау;астардан сэйкессiздiктi арттыратын жэне алмастыратын эpекеттеpдi усынатын жагдайларды аны;тауды сурацыз.Темен натрий диетасы туралы а;паратты ;арап шыгыцыз; темен натрий pецептеpiмен белгащз; темен натрий асханаларыныц тiзiмiн берщз. Пациенттермен жаттыгу жоспарын жасацыз немесе пациенттерден кардиологиялы; оцалтуга немесе фитнес-орталы;;а ;осылуын сурацыз Пациенттерге май мен холестерин мeлшеpi аз тагамдарды аны;тауга кемектесщз.
Ынталандыру ба;ылауы Пациенттерден Yйден азгырылган жэне зиянды заттарды (мысалы, туз, темекi, алкоголь, май мeлшеpi жогары тагамдар) алып тастауды сурацыз.Нау;астардан натpийi аз ас Yй кiтабын сатып алуды сурацыз. Нау;астардан KYнделiктi салма; елшеу Yшiн ванна белмесшщ жанына таразыны ;оюды сурацыз. Нау;астардан дэpi-дэpмек кестесiн тоцазыт;ыштыц есiгiне ;оюды сурацыз. Нау;астардан ас Yйде 2 литpлiк бетелке су устап, бас;а суйы;ты; iшкен кезде судыц балама мeлшеpiн ;уйып алуын сурацыз. Пациенттеpдi натpийi жогары тагамдарды усынатын мейрамханаларга барудан аула; болуга ша;ырыцыз (мысалы, McDonald ' s, Taco Bell, кез-келген ;ытай мейрамханасы Пациенттерден ^нделжт жаттыгу жоспарын тоцазыт;ышта орналастыруды сурацыз. Нау;астарды позитивтi мшез-;улык;ты жогарылату ;ажеттшп туралы еске салатын сигналдарды аны;тау,га ша;ырыцыз.
КYшейтудi бас;ару Пациенттерге 4,5 кг (10 фунт) жогалт;аннан кейiн жаца кейлек немесе 2 аптадан кешн жа;сы кешю ас сия;ты на;ты сыйа;ыларды аны;тауга кeмектесiцiз темен натрий диетасын му;ият са;тау. Нау;астарды ;аладан тыс демалыс алу,га ша;ыpыцыз.Пациенттеpдi мшез-;улык;тагы оц eзгеpiстеpдi тану,га жэне марапаттау,га ша;ырыцыз.
