Научная статья на тему 'Минтақани ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришда аутсорсинг хизматларининг тутган ўрни'

Минтақани ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришда аутсорсинг хизматларининг тутган ўрни Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
134
53
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
минтақа / аутсорсинг хизматлари / маркетинг / аутсорсер корхона / регион / аутсорсинговые услуги / маркетинг / аутсорсер предприятие

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Қўзибоев Беҳзод Ҳамидович

Ушбу мақолада минтақани ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришда аутсорсинг хизматларининг тутган ўрни кўрсатилган. Шунингдек, истиқболда минтақада аутсорсинг хизматларини ривожлантириш бўйича таклифлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РОЛЬ АУТСОРСИНГОВЫХ УСЛУГ В СОЦИОЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОМ РАЗВИТИИ РЕГИОНА

В данной статье показана роль аутсорсинговых услуг в социально-экономическом развитии региона. А также даны предложения по дальнейшему развитию аутсорсинговых услуг в регионе.

Текст научной работы на тему «Минтақани ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришда аутсорсинг хизматларининг тутган ўрни»

КУЗИБОЕВ Бе^зод ^амидович

Урганч Давлат университети "Туризм" кафедраси укитувчиси

МИНТАКАНИ ИЖТИМОИЙ-ИКТИСОДИЙ РИВОЖЛАНТИРИШДА АУТСОРСИНГ ХИЗМАТЛАРИНИНГ ТУТГАН УРНИ

УУК 338.46

КУЗИБОЕВ В.%. МИНТАКАНИ ИЖТИМОИЙ-ИКТИСОДИЙ РИВОЖЛАНТИРИШДА АУТСОРСИНГ ХИЗМАТЛАРИНИНГ ТУТГАН УРНИ

Ушбу маколада минтакани ижтимоий-иктисодий ривожлантиришда аутсорсинг хизматларининг тутган урни курсатилган. Шунингдек, истикболда минтакада аутсорсинг хизматларини ривожланти-риш буйича таклифлар берилган.

Таянч иборалар: минтака, аутсорсинг хизматлари, маркетинг, аутсорсер корхона.

КУЗИБОЕВ Б.Х. РОЛЬ АУТСОРСИНГОВЫХ УСЛУГ В СОЦИОЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОМ РАЗВИТИИ РЕГИОНА

В данной статье показана роль аутсорсинговых услуг в социально-экономическом развитии региона. А также даны предложения по дальнейшему развитию аутсорсинговых услуг в регионе. Ключевые слова: регион, аутсорсинговые услуги, маркетинг, аутсорсер предприятие.

KUZIBOEV B.H. THE ROLE OF OUTSOURCING SERVICES IN THE SOCIO-ECONOMIC DEVELOPMENT OF REGION

The article shows the role of outsourcing services in the social-economic development of the region. Also suggestions for further development of outsourcing services in the region are given. Key words: region, outsourcing services, marketing, outsourcer organization.

Ицтисодиётни либераллаштириш шароитида ацоли фаровонли-гини ошириш учун минтацаларни комплекс ривожлантириш муцим ацамият касб этади. Минтацаларни ижтимоий-ицтисодий ривож-лантиришда хизмат курсатиш соцасининг урни бециёсдир. Маса-лан, ривожланган мамлакатларда хизмат курсатиш соцасининг ялпи ички мацсулотдаги улуши бугунги кунда 70-80 фоизни ташкил цилади1.

Мамлакатимизда хизматлар сохасининг ялпи ички махсулотдаги улуши 61 фоизни2, Хоразм вилояти ялпи худудий махсулотидаги улуши 49 фоиздан3 иборат. Албатта, бу курсаткичлар жахон мамлакатлари ва минтак,алари билан солиштир-ганда нисбатан паст хисобланади.

Республикада хизматлар сохасидаги асосий камчиликлардан бири сифатида хизматларнинг анъанавийлашиб колганлиги ва сохага иннова-цияларни жорий килган холда замонавий хизмат турларини йулга куйилмаётганлиги хисобланади.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев таъкидлаганидек, "...аксарият мусулмон мамлакатлари бой табиий захира-ларга, катта молиявий салохиятга эга булса-да, иктисодиётга инновацион Fоя ва технология-ларни жорий этишда фаоллик курсата олмаёт-ганини афсус билан кайд этиш лозим"4.

Ана шундай зиддиятларни бартараф этиш максадида "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар страте-гияси туFрисида"ги Президент Фармонида иктисодиётда инновацион технологияларни жорий этиш оркали таркибий узгартиришларни чукурлаштириш, хизмат курсатиш сохасини жадал ривожлантириш, ялпи ички махсулотни шакллантиришда хизматларнинг урни ва улу-шини ошириш, курсатилаётган хизматлар тар-кибини, энг аввало, уларнинг замонавий юк,ори

1 Муаллифлар жамоаси. Хизмат курсатиш, сервис ва туризм сохаларини ривожлантириш: муаммолар ва уларнинг ечимлари. Монография. Профессорлар М.К,.Пардаев ва Х-Н.Мусаевлар тахрири остида - Т.: Иктисод-молия, 2008. - 194 б.

2 Узбекистон Республикаси Давлат Статистика Кумитаси маълумотлари.

3 Хоразм вилоятининг статистик ахборотномаси. Урганч-2016, 37 бет.

4 Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2017 йил 10 сентябрь куни Остона шахрида булиб утган Ислом хамкорлик ташкилоти-нинг Фан ва технологиялар буйича биринчи самми-тида сузлаган нутк,и. Манба: www.uza.uz

технологик турлари хисобига тубдан узгартириш масалаларига алохида эътибор каратилган5.

Кейинги йилларда ривожланган мамлакатларда оммалашиб бораётган замонавий хизмат турларидан бири - аутсорсинг хизматлари хисобланади. Аутсорсинг атамаси инглиз тили-дан келиб чиккан булиб, "ташки манба" деб изохланади6.

Хозирги глобализация жараёнида корхо-налар самарали фаолият юритишлари учун уз ракибларига нисбатан устунликка эга булишлари талаб этилади. Хар бир корхонанинг ракобат курашини олиб борувчи уз усули мавжуд булиб, бу холат харажатларни камайтиришни назарда тутади. Харажатларни кур-курона камайти-риш эса, бир катор салбий окибатларга олиб келади. Мисол учун, ходимлар сонини камай-тириш. Ишдан озод этилган ходимнинг мажбу-риятлари бошк,а бир ишчининг зиммасига юкла-тилади. Натижада, к,олган ходимларнинг мехнат унумдорлиги пасайиб кетиш хавфи пайдо булади. Ана шундай холларда аутосрсинг хизматларидан фойдаланиш зарурати пайдо булади.

Узбекистонлик иктисодчи олимлардан И.С. Абдуллаев уз тадкикотларида Хоразм вилоятининг хизматлар сохасини комплекс сонли эконо-метрик моделлар асосида прогноз кийматларини ишлаб чиккан7. Яна бир иктисодчи олим И.С. Очилов уз тадкикотларида хизмат курсатиш сохаси корхоналарида самарадорликни ошириш масалаларига эътибор каратган8. Аммо, республикамиз олимлари томонидан шу пайтга

5Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон "Узбекистон Республика-сини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стра-тегияси т^рисида"ги Фармони.

6 www.wikipedia.org

7Абдуллаев И.С. Минтак,авий ик,тисодий тизимни оптимал тартибга солиш механизмларини такомил-лаштириш. Иктисодиёт фанлари доктори диссертаци-яси автореферати.-Тошкент: ТдИу, 2017 йил.-66 бет.

8 Очилов И.С. Хизмат курсатиш сохаси корхоналарида самарадорликни ошириш йуллари. Ик,тисодиёт фанлари номзоди диссертацияси автореферати.-Самарканд: СамИСИ, 2010 йил.-26 бет.

кадар хизмат курсатиш корхонасининг сама-радорлигини оширишнинг мух,им манбаидан булган аутсорсинг хизматлари тадкик этилма-ган. Айнан мана шу тадкикотимизнинг долзар-блигини белгилайди.

Иктисодчи Б.А. Аникин аутсорсингни куп киррали атама сифатида эътироф этади ва куйидагича таърифлар келтиради:

- «бир корхона уз функцияларини бажа-риши учун бошка корхонанинг хизматларидан фойдаланиши»;

- «уз муаммоларини х,ал к,илиш мак,садида ташки ресурсларни жалб этиш»2.

Яна бир иктисодчи О.Борзунова эса, аут-сорсингга куйидагича таъриф келтиради: "Аутсорсинг - бу корхонанинг асосий фаолият йуналишларига дик,к,ат эътиборни кучайтириши учун иккинчи даражали вазифаларни бажари-лишини бошка махсуслаштирилган фирмаларга шартнома асосида топширилишидир"3.

Тадкикотчи З.З.Петрачкованинг таърифига кура, аутсорсинг - бу бир ташкилотнинг фаолия-тини оптималлаштириш мак,садида бошк,асининг ресурсларидан фойдаланишдир4.

Фикримизча, аутсорсинг - барча корхона ва ташкилотларнинг моддий ва маънавий хара-жатларини тежайдиган ёки имкон даражаси-дан ташкаридаги хизматларга булган талабини кондирувчи комплекс хизматлар мажмуидир.

Г.Н. Гафурованинг фикрича, аутсорсинг шар-тномаси буйича одатда куйидагича вазифалар топширилади:

- бухгалтерлик ва молиявий х,исоботларни юритиш;

- ахборот тизимларини к,уллаб-к,увватлаш (локал тармоклар, веб-сахифа; маълумотларни х,имоялаш; компютер тармок,ларини бошк,ариш; дастурлар яратиш, тузатиш ва корпоратив дастур мах,сулотларини йиFиш);

- кадрларни излаш ва саралаш;

- ходимларни ишга ёллаш;

- реклама хизматлари;

1Хоразм вилоятининг статистик ахборотномаси. Урганч-2016, 37 бет.

2Аникин Б.А. Аутсорсинг: создание высокоэффективных и конкурентоспособных организаций. М.: ИНФРА-М, 2003. 192 с.

3Борзунова О. Перекладываем работу на чужие плечи: договор аутсорсинга //Кадровая служба и управление персоналом предприятия. 2009. № 11.

4Петрачкова З.З. Понятие аутсорсинга и его класси-

фикация //научная статья. www.cyberleninka.ru

- офисни тозалаш ишлари;

- куриклаш ва хавфсизлик хизмати;

- овкатланишни ташкил этиш;

- хужалик фаолиятини ташкил этиш учун мух,им булган юк ташувини амалга ошириш;

- маъмурий куллаб-кувватлаш ва бошка хизматлар5.

Хоразм вилоятида кейинги йилларда хизматлар сох,аси жадал суръатлар билан ривожланиб бормокда. Хусусан, 2016 йилда вилоятда жами 2691262 млн. сумлик хизматлар курсатилган. Жами хизматлар таркибида энг куп улуш яъни, 11,1 фоиз молиявий хизматлар, 24,8 фоиз транспорт хизматлари, 29,4 фоиз савдо хизматларига туFри келади. Энг паст курсаткичларда эса архитектура ва инженерлик хизматлари 0,9 фоиз ва ^лик,ни сак,лаш хизматлари 1,4 фоиз (1-жадвал).

Хизматлар ишлаб чикариш таркибида аутсорсинг хизматлари урин эгалламаган. Бунинг сабаби, мазкур хизмат турининг яхши йулга куйилиб ривожланмаганлигидир. Бирок, Хоразм вилоятида аутсорсинг хизматларини саноат сох,асида ривожлантириш истикболли х,исобланади. Хусусан, саноат корхоналарида аутсорсинг хизмат турларини куйидагича ривожлантириш максадга мувофикдир (1-расм):

Хоразм вилоятида '^М Узбекистон"нинг Хазорасп филиалида мах,аллийлаштирилган бут-ловчи ва эх,тиёт кисмларни ишлаб чикаришни кенг ривожлантириш орк,али машинасозлик маж-муасини ташкил этиш (Хазорасп, БоFот, Хонка, Урганч, Шовот, Хива, Янгиарик туманлари ва Урганч шах,ри) мулжалланган. Бунинг х,исобига карийб 48 та инфратузилма объекти ва 240 та янги иш уринлари ташкил этиш мумкин.

Истикболда БоFот ва унга кушни туман-ларда (Шовот, Хонка, Хива, Янгиарик, Янгибо-зор, Урганч) усиш нуктаси сифатида пахтани чукур кайта ишлаш ва экспортга йуналтирилган тайёр мах,сулотлар ишлаб чикариш асосида тукимачилик кластерини шакллантириш х,амда унга боFл и к булган бошка сох,аларни ривожлантириш мулжалланган. Бу х,ам аутсорсинг хизмат курсатиш билан боFлик булган 32 та инфратузилма объекти х,амда 200 дан ортик янги иш уринларини очиш имконини беради. Бу туман-ларда бухгалтерлик хизматлари, х,ук,ук,ий хизмат, транспорт хизматлари ва маркетинг аутсорсин-гидан фойдаланиш максадга мувофикдир1 [10].

5Гафурова Г.Н. Аутсорсинг — как новый вид услуг. Правовое регулирование. 11 (155) - 2011 г. www.cyber-leninka.ru

1-жадвал. 2016 йилда вилоятда хизматлар сохасини ишлаб чик,аришнинг тармок,лар буйича

таркиби1

Жами хизматлар ва уларнинг турлари млн. сумда Жами хизматлар асосий турлари буйича улуши, фоиз хисобида

шу жумладан асосий турлари буйича: 2691262,0 100

Алоца ва ахборотлаштириш хизматлари 222423,9 8,3

Компьютер дастурлаш ва маиший техникаларни таъмирлаш хизматлари 111563,2 4,1

Молиявий хизматлар 297706,5 11,1

Транспорт хизматлари 667691,5 24,8

Яшаш ва овцатланиш хизматлари 54858,6 2

Савдо хизматлари 791018,5 29,4

Кучмас мулк хизматлари 111794 4,2

Таълим хизматлари 99981,4 3,7

СоFликни сацлаш хизматлари 38583,6 1,4

Ижара хизматлари 72899 2,7

Индивидуал хизматлар 125944,5 4,7

Архитектура, инженерлик хизматлари 23142 0,9

Бошца хизматлар 73655,3 2,7

1-расм. Хоразм вилояти саноат корхоналарида аутсорсинг хизмат турларини ривожлантириш

йуналишлари1

Саноатнинг усиш нукталарида

Бир бири билан боглик; саноат сохаларида

Х,удудлараро ва минтак;алараро лойихалар

Машинасозлик ва

туцимачилик

мажмуаларини

ташкил этиш:

-бухгалтерлик

аутсорсинг

хизматлари

Р^азорасп, Борот,

Шовот ва Урганч

ш);

- транспорт хизматлари аутсорсинга (Богот, Шовот);

- хукукий аутсорсинг (Дазорасп, Богот, Шовот ва Урганч ш);

- маркетинг аутсорсинга (Х,азорасп, Шовот);

- ИТ аутсорсинг (Хазорасп, Богот, Урганч ш).

1 -бухгалтерлик аутсорсинг хизматлари ( Богот, К^ушкуиир, Хонка, Янгиарик ва Урганч ш);

1 -хукукий аутсорсинг (Богот, Кушкупир, Хонка, Янгиарик);

1 - транспорт хизматлари аутсорсинга (Богот, К^ушкупир, Хоща, Янгиарик, Шовот);

1 -бинони йигиштириш (клининг) аутсорсинга (Гурлан, Хива, Урганч, Янгиарик, Янгибозор, Урганч

ш.).

■ - транспорт хизматлари аутсорсинга (Богот, К^ушкупир, Урганч);

■ -бухгалтерлик аутсорсинг хизматлари ( Гурлан, К^ушкупир, Янгиарик, Янгибозор);

■ - хукукий аутсорсинг (Богот, Кушкупир, Янгибозор, Янгиарик ва Урганч ш.);

• - маркетинг аутсорсинга (Хива, Богот, Урганч, Янгиарик туманлари ва Урганч ш.).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1 Хоразм вилоятини ижтимоий-ицтисодий ривожлантириш стратегияси. - Лойих,а. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камаси хузуридаги Прогнозлаштириш ва макроицтисодий тадцицотлар институти.Тошкент-2014, 169 бет.

Аутсорсинг хизматларини ривожлантириш-даги энг асосий муаммо - аутсорсинг хизматларини курсатувчи корхоналарининг яхши йулга куйилмаганлиги ва ушбу хизматни амалга ошир-маслигидир. Фикримизча, куйидаги таклиф-лар оркали Хоразм вилоятида куйидаги хизмат курсатувчи аутсорсер корхоналарни ташкил килиш вилоят хизматлар сохаси таркибида аутсорсинг хизматларининг улуши ошишига замин яратади:

- маркетинг тадкикотлари билан шуFулланувчи ва корхоналарга уз фаолиятини самарали йулга куйишда консалтинг хизматларини курсатувчи аутсорсер ташкилотлар барпо этилиши лозим;

- бухгалтерия хисобини сифатли назорат киладиган аудитор фирмалар яратилиши керак;

- туризм сохасида айникса, мехмонхоналарда гидларнинг етишмовчилигини инобатга олган холда жахон мулок,от тили сифа-тида тан олинган хорижий тилларда сузлаша ола-диган гидлар хизматини шартнома асосида тури-стик ташкилотларга такдим килувчи аутсорсер корхоналарни тузиш максадга мувофик булар эди;

- фермерчилик, чорвачилик ва боFдорчилик билан шуFулланувчилар янги турдаги навларни ва чорваларни етишти-ришда ресурс ва йурикномаларга эга эмас-лигини хисобга олиб, уларнинг фаолиятини раFбатлантириш учун ресурс етказиб, экин ва чорва турларини экиш ва парвариш килишда кумак берувчи аутсорсер ташкилот яратилиши лозим;

- курилиш хизматларининг анъанавий-лашиб колганлигини эътироф этадиган булсак, замонавий куп каватли биноларни барпо этиш учун зарур булган замонавий билим ва куникмаларга эга, чет элда малака оширган курувчи ва мухандисларни шартнома асосида ишга йулловчи аутсорсер лойиха уйинини ташкил этиш керак;

- вилоятда сунгги йилларда транспорт хиз-матлари ривожланаётган булса-да, сохада айрим камчиликлар юзага ташланади. Шуларни эъти-борга олган холда комплекс транспорт хизматларини такдим этувчи аутсорсер корхоналар яра-тилса максадга мувофик булар эди;

- вилоятнинг outsourcingkhorezm.uz сай-тини яратиш ва унинг мунтазам ишлашини йулга куйиш лозим. Бу уз навбатида аутсорсер корхона ва мижозлар уртасида алока урнатилиши учун кулайлик тугдиради;

- бундан ташкари, яна бир замонавий хизмат тури булган краудсорсинг хизматларини ташкиллаштириш лозим х,амда crowdsourcingkhorezm.uz сайтини яратиб, унда вилоятдаги мавжуд корхона ва ташкилотлар уз муаммоларини курсатишлари ва сайт фойда-ланувчилари орасидан ечим топишга харакат килишлари мумкин.

Юк,оридагиларни амалиётга татбик, этиш вилоятда аутсорсинг хизматларининг кенг тараккий этишига, хизматлар сох,асини инновацион ривож-лантиришга ва вилоятни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришга замин яратади. Буларнинг барчаси ах,олининг фаровонлик сифатини оши-риш учун му^им омил х,исобланади.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистан Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2017 йил 10 сентябрь куни Остона шахрида булиб утган Ислом ^амкорлик ташкилотининг Фан ва технологиялар буйича биринчи саммитида сузлаган нутки. Манба: www.uza.uz

2. Аникин Б.А. Аутсорсинг: создание высокоэффективных и конкурентоспособных организаций. М.: ИНФРА-М, 2003. 192 с.

3. Борзунова О. Перекладываем работу на чужие плечи: договор аутсорсинга //Кадровая служба и управление персоналом предприятия. 2009. № 11.

4. Петрачкова З.З. Понятие аутсорсинга и его классификация //научная статья. www. cyberleninka.ru

1 Хоразм вилоятини ижтимоий-иктисодий ривожлантириш стратегияси. - Лойиха. Узбекистан Республикаси Вазир-лар Махкамаси хузуридаги Прогнозлаштириш ва макроик,тисодий тадк,ик,отлар институти.Тошкент-2014, 169 бет.

5. Гaфypoвa Г.Н. Ayтcopcинг — ^к нoвый вид ycлyг. Пpaвoвoe peгyлиpoвaниe. 11 (155) - 2011 г. www.cyberleninka.ru

6. Myaллифлap жaмoacи. Хизмaт ^^тиш, cepвиc вa тypизм cox1aлapини pивoжлaн-тиpиш: мyaммoлap вa yлapнинг eчимлapи. Moнoгpaфия. Пpoфeccopлap M.К.Пapдaeв вa X.Н.Mycaeвлap тax1pиpи ocтидa - T.: Ик1тиcoд-мoлия, 2008. - 194 б.

7. Aбдyллaeв И.C. Mинтaкaвий иктиcoдий тизимни oптимaл тapтибгa голиш мexaнизм-лapини тaкoмиллaштиpиш. Иктиcoдиëт фaнлapи дoктopи диccepтaцияcи aвтopeфepaти.-Toшкeнт: ХДИУ, 2017 йил.-66 бeт.

8. Очилйв И.C. Хизмaт ^pca™m cox,a^ кopxoнaлapидa caмapaдopликни oшиpиш йyллapи. Иктиcoдиëт фaнлapи нймзйди диccepтaцияcи aвтopeфepaти.-Caмapкaнд: CaмИCИ, 2010 йил.-26 бeт.

9. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Пpeзидeнтининг 2017 йил 7 фeвpaлдaги ПФ-4947-coн "^e^ci^ Pecпyбликacини янaдa pивoжлaнтиpиш бyйичa Xapaкaтлap cтpaтeгияcи тyFpиcидa"ги Фapмoни.

10. Хopaзм вилoятини ижтимoий-иктиcoдий pивoжлaнтиpиш cтpaтeгияcи. - Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Baзиpлap Max1кaмacи x1yзypидaги Пpoгнoзлaштиpиш вa мaкpoиктиcoдий

тaдкикoтлap инcтитyти.Toшкeнт-2014, 169 бeт.

11. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Дaвлaт ^a^crn^ Кyмитacи мaълyмoтлapи.

12. Хopaзм вилoятининг cтaтиcтик axбopoтнoмacи. Уpгaнч-2016, 37 бeт.

13. www.wikipedia.org

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.