Научная статья на тему 'Mineral xomashyolar va sanoat chiqindisi asosida kompozision elektrokeramika materiallarining olish texnologiyasini yaratish'

Mineral xomashyolar va sanoat chiqindisi asosida kompozision elektrokeramika materiallarining olish texnologiyasini yaratish Текст научной статьи по специальности «Технологии материалов»

CC BY
62
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
bеntonit / talk / fizik-kimyoviy xossa / elеktrokеramika / kaolin / leykokratli granit / talk / bentonit / glinozemli sanoat chiqindisi. / bentonite / talc / physico-chemical texture / electroceramics / kaolin / leukocrete granite / talc / bentonite / glinosem industrial waste.

Аннотация научной статьи по технологиям материалов, автор научной работы — Soliyev Rustamjon Xakimjanovich, Valiyeva Gulshan Fayzimuradovna

Ushbu maqolada mahalliy minеral xom ashyolar va sanoat chiqindisi asosida elеktrokеramika matеriallarini tarkiblarini yaratish va olish tеxnologiyasi natijalari kеltirilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Creation of production technology of composite electroceramic materials based on mineral raw materials and industrial waste

This article presents the results of the technology for creating and obtaining compositions of Electroceramic materials based on local mineral raw materials and industrial waste.

Текст научной работы на тему «Mineral xomashyolar va sanoat chiqindisi asosida kompozision elektrokeramika materiallarining olish texnologiyasini yaratish»

Environment. - Springer International Publishing, 2022. - С. 207-215.

6. Yuldashev S. S., Boytemirov M. Influence of the level of the location of the railway canvas on the propagation of waves from train motion //ISJ Theoretical & Applied Science,(05 (85)). - 2020. - Т. 140.

7. Yuldashev S. S., Karabaeva M. U. Soil surface vibrations in the training of metro trains in parallel tunnels //ISJ Theoretical & Applied Science,(05 (85)). - 2020. - Т. 117.

8. Юлдашев Ш. С., Саидов С. М., Набиев М. Я. Распространение вибраций в грунтах, возникающих при движении железнодорожных поездов //Молодой ученый. -2015. - №. 11. - С. 481-483.

9. Рашидов Т. Р. и др. состояние вопроса защиты населения, промышленных и гражданских зданий от транспортных вибраций //o 'zbekiston jurnali. - 1992. - С. 8.

10. Ильичев В. А., Юлдашев Ш. С. Методика прогнозирования колебаний грунта от движений железнодорожных поездов //Сейсмостойкое строительство. Безопасность сооружений. - 2006. - №. 1. - С. 3-8.

11. Ильичев В. А., Маткаримов П. Ж., Юлдашев Ш. С. Исследовакие вынужденных колебаний неоднородной плоской системы с учетом пассивной виброизоляции //Основания, фундаменты и механика грунтов. - 1999. - №. 2.

12. Юлдашев Ш. С., Карабаева М. У. Влияние реологических свойств грунтов на уровень вибрации, распространяемой в грунте //Молодой ученый. - 2015. - №. 21. - С. 228-230.

13. Rashidov T. R. et al. Sostoyanie voprosa zaщitiy naseleniya, promiyshlenniyx i grajdanskix zdaniy ot transportniyx vibratsiy //Problemiy mexaniki. - 2019. - Т. 1. - С. 8-11.

14. Yuldashev S. S., Karabaeva M. U., Boytemirov M. B. Issledovanie koeffitsientov usloviy izlucheniy na granitsax zavisimosti ot chastotiy rasprostranyaemoy uprugoy volniy pri reshenii dinamicheskoy teorii uprugosti metodom konechniyx elementov //Problemiy mexaniki. - 2018. - Т. 2. - С. 68-71.

15. Yuldashev S. S., Boytemirov M. B., Akbarov A. I. Vliyanie viysotiy raspolojenie jeleznodorojnogo polotna na uroven kolebaniya grunta, voznikay^ego pri dvijenii poezdov //Mejdunarodniyy nauchniyy jurnal. Viypusnik. - 2018. - №. 10. - С. 55.

MINERAL XOMASHYOLAR VA SANOAT CHIQINDISI ASOSIDA KOMPOZISION ELEKTROKERAMIKA MATERIALLARINI OLISH TEXNOLOGIYASINI YARATISH

Soliyev Rustamjon Xakimjanovich NamMQI DsC. E-mail: gulshanvaliyeva@mail.ru, tel:+99(894) 681 2205

Valiyeva Gulshan Fayzimuradovna NamMQI PhD. E-mail: gulshanvaliyeva@mail.ru, tel:+99(893) 266 7671

Annotatsiya: Ushbu maqolada mahalliy mitral xom ashyolar va sanoat chiqindisi asosida elеktrokеramika matеriaПariш tarkiblarini yaratish va olish tеxnologiyasi natijalari кеШп^п.

Abstract: This article presents the results of the technology for creating and obtaining compositions of Electroceramic materials based on local mineral raw materials and industrial waste.

Kalit so'zlar: bеntonit, talk, fizik-kimyoviy xossa, elеktrokеramika, kaolin, leykokratli granit, talk, bentonit, glinozemli sanoat chiqindisi.

Keywords: bentonite, talc, physico-chemical texture, electroceramics, kaolin, leukocrete granite, talc, bentonite, glinosem industrial waste.

Maqsadi. Mineral xom-ashyolar va sanoat chiqindisi asosida kompozitsion elektrokeramika materiallarning tarkibi va olish texnologiyasini yaratishdan iborat.

Usullari. Zamonaviy fizik-kimyoviy analiz usullari, jumladan, rentgenfazali analiz (RFA), petrografik, elektron-mikroskopik, differensial termik tahlillar va boshqa standart taxlil usullaridan foydalanilgan.

Natijalari. Elektrokeramika tarkibi mahalliy mineral xomashyo: kaolin, leykokratli granit, talk, bentonit, glinozemli sanoat chiqindisidan foydalanib pishirish haroratini standartga nisbatan 50°C ga kamaytirish imkonini berishi aniqlangan, bu yoqilg'i-energiya resurslarini tejash va tayyor mahsulot tannarxini kamaytirishi asoslangan.

Xulosa. Elektrokeramika materiallarini pishirish haroratini etalon massaga nisbatan 500S ga kamayishiyonilg'i energetik resurslarni tejash vasanoatning xom-ashyo bazasini kengaytirish hamda tayyor mahsulotning tannarxini 23% ga kamaytirishi asoslandi.

Kirish. Bugungi kunda dunyoda elektrokeramika materiallari energetika, mashinasozlik, elektrotexnika, neft-kimyo, metallurgiya va boshqa sohalarda keng qo'llanilmoqda. Shu munosabat bilan dunyoda elektrokeramika sanoatining rivojlanishi alohida iqtisodiy ahamiyatga ega bo'lib, elektrotexnikada ishlatiladigan kompozitsion elektrokeramika materiallari va mahsulotlariga bo'lgan talab jadal o'sib bormoqda. Shu jihatdan elektr mashinalari va mexanizmlarining ishchi organlari uchun kompozitsion elektrokeramika izolyasion materiallarini ishlab chiqarish uchun samarali va energiya tejamkor texnologiyalarni ishlab chiqish muhim ahamiyatga egadir.

Jahon miqyosida yuqori fizik-mexanik, dielektrik va yuqori chastotali izolyasion xossalarga ega bo'lgan elektrokeramika materiallarini ishlab chiqish bo'yicha ilmiy tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Bu borada, jumladan, elektrokeramik materiallar va ularga asoslangan mahsulotlarning samarali tarkiblarini olish usullarini yaratish, ularning fizik-kimyoviy, texnologik va ekspluatatsion xossalarini o'rganish, resurstejamkor olish texnologiyasini ishlab chiqish va mavjud texnologiyalarni takomillashtirish alohida ahamiyat kasb etadi.

Respublikamizda oxirgi yillarda kimyo sanoati korxonalarini modernizasiya qilish, raqobatbardosh mahsulotlar turlari va hajmini kengaytirish, mahaliy xomashyo va korxona chiqindilaridan keramik materiallar ishlab chiqarish texnologiyalarini rivojlantirish bo'yicha ilmiy tadqiqotlar olib borilib, muayyan natijalarga erishilmoqda.Yangi O'zbekistonni yanada rivojlantirish bo'yicha taraqqiyot strategiyasida «...sanoatni sifat jihatdan yangi bosqichga ko'tarish, mahalliy xomashyo manbalarini chuqur qayta ishlash, tayyor maxsulotlar ishlab chiqarishni jadallashtirish, yangi turdagi mahsulotlar va texnologiyalarni o'zlashtirish...» bo'yicha muhim vazifalar belgilab berilgan. Bu borada, jumladan, mahalliy xomashyo va glinozemli sanoat chiqindisi asosida yuqori keramik-texnologik va dielektrik xossalarga ega bo'lgan kompozision elektrokeramika materiallarning tarkibi va olish texnologiyasini yaratish muhim ahamiyatga ega.

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 24-avgustdagi №PQ-4426-son «Davlat va xo'jalik boshqaruvi hamda mahalliy ijroiya hokimiyati organlariningi ishlab chiqarishni mahalliylashtirish va sanoat tarmoqlarida kooperasiya aloqalarini jadallashtirishning yangi tizimini joriy etish bo'yicha mas'uliyatini yanada oshirish to'g'risida»gi, 2020 -yil 15-martdagi №PQ-6079-son «Raqamli 0'zbekiston-2030» Qarorlari hamda mazkur faoliyatga tegishli boshqa me'yoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga oshirishda ushbu maqola muayyan darajada xizmat qiladi.

Usullari. Elektrokeramik materiallarni ishlab chiqishda plastik va qaynoq quyish usullari keng qo'llaniladi. Mavjud imkoniyatlardan kelib chiqib, ushbu ishda plastik usulida qoliplashdan foydalanilgan.

L

^УРИЛИШ

Sinov namunalarining shixta tarkiblarini aniqlashda adabiyotlarda keltirilgan ma'lumotlar va boshlang'ich xomashyo materiallarining kimyo-mineralogik tarkibiga asoslanilgan.Sinov namunalarining shixta tarkiblari 1-jadvalda keltirilgan.

1-jadval

Komponentlar nomlanishi Massa indeksi

КК-1 КК-2 КК-3 КК-9 КК-12 КК-13

Angren kaolin 40 42 45 46 47 48

"Высотное " leykokratli granit 32 30 28 22 20 18

"Сыпки" dolomiti 14 10 8 12 14 16

hurtangaz-kimyo kompleksi glinozemli chiqindisi 6 8 10 8 10 12

Qoraqalpoq talki 8 9 6 5 4 3

Kattarqo'rg'on bentoniti 2 2 2 4 4 4

ВаСОэ 1 1 1 1 1 1

Pishirish jarayonida talk tarki bidagi namliknining kamayishi hiso biga massaning jadal

qisqarishi hosil bo'ladi. Massaning jadavl qisqarishini oldini olish uchun talkni boshlang'ich pishirish jarayoni amalga oshirildi. Glinozem tarkibli chiqindidan ham metall qoldiqdari va xromni yo'q qilish maqsadida boshlang'ich pishirish jarayoni o'tkazilgan.

Buning uchun talk va glinozem tarkibli chiqindi 1-2 mm o'lchamgacha maydalangan so'ngra laboratoriya pechida 13500S da pishirilgan.

Sinov namunalari laboratoriya sharoitida plastik massalardan qoliplash usulida tayyorlangan va1250, 1300, 1350, 14000S haroratda pishirilgan.

Elektrokeramik materiallarning pishish jarayoni massa tarkibi, boshlang'ich komponentlarning kimyoviy tarkibi, pishirishda sodir bo'ladigan fizik-kimyoviy jarayonlar, dielektrik va keramik-texnologik xususiyatlarning o'zgarish xarakteri kabi ko'pgina omillarga bog'liq.

Natijalar: Elektrokeramik kompozisiyalarning pishish jarayoni qisman, ya'ni pishish haroratiga bog'liq ravishda keramik-texnologik xususiyatlarning o'zgarish harakaterini aniqlash yo'li bilan o'rganilgan, o'rganishlar natijalari 1 va 2-rasmlarda ko'rsatilgan.

1-rasm. Suv shimuvchanlik (1) va olovda qisqarishning (2) KK-12 namuna massasini pishirish haroratiga bog'liqligi

1-rasmdan ko'rinib turibdiki, pishish harorati oshishi bilan suv shimuchvanligi kamayadi

^yPHHHffl

va namunaning olovda qisqarishi ortadi, bunda haroratning ko'tarilishi bilan shishasimon fazaning miqdori otib boradi va g'ovaklarni to'ldiradi, natijada zichlashish va qattiqlashishga olib keladi.

I

£ ?

I

v -

z n

III lie

lu

»

110 I(K

^ IM

p

u IIM

7 lO :-

1 100

s ™

_

¡R *

1 № 12 JD 1 «hi ^jpqp jt T, C

1 lij

27.0 JIJD

2-rasm. Ezilishga r mustahkamlik (1), zichlik (2) va g'ovaklikning (3) pis hish haroratiga bog'liqligi

2-rasmdan ko'rinib turibdiki, pishirish haroratining oshishi bilan g'ovaklik pasayadi va materialning zichligi oshadi, bu yengil eruvchan komponentlarni erishi natijasida hosil bo'lgan shishasimon faza zarralar orasidagi bo'shliqni to'ldiradi va bu materialning mustahkamligini ortishiga olib keladi.

Keramika-texnologik va dielektrik xossalarini aniqlash usuli bo'yicha amalga oshirildi, uning natijalari 2 va 3-jadvallarda ko'rsatilgan.

2 va 3-jadvallardan ko'rinib turibdiki, mahalliy xomashyolar va glinozemli chiqindilardan foydalanganda, uning miqdori massalar tarkibida ortib borishi bilan mexanik va elektr mustahkamligi, zichligi, hajmli elektr qarshiligi ortib boradi, suv shimuvchanligi va dielektrik yo'qotish burchak tangensi kamayadi, o'z navbatida eng yuqori bu ko'rsatkichlar KK-9, KK-12 va KK-13 massalari tarkibida kuzatiladi.

2-jadval

Elektrokeramik namunalarining keramik-texnologik xossalari_

Ko'rsatkichlarning nomi Pishish harorati, 0C Massa indeksi

KK-1 KK-2 KK-9 KK-12 KK-13

Ezilishga mustahkamlik, 1250 86,70 95,23 92,38 96,48 94,13

Mna 1300 89,53 97,35 94,17 98,70 96,32

1350 105,23 108,28 110,2 119,4 112,2

1400 83,32 94,78 95,37 98,84 96,19

Zichlik, r/cM3 1250 2,30 2,32 2,32 2,36 2,38

1300 2,44 2,45 2,46 2,48 2,43

1350 2,48 2,47 2,47 2,51 2,48

1400 2,44 2,41 2,45 2,43 2,42

Suv shimuvchanlik, % 1250 0,235 0,366 0,386 0,597 0,394

1300 0,063 0,065 0,061 0,049 0,055

1350 0,029 0,019 0,018 0,004 0,017

1400 0,08 0,009 0,12 0,001 0,011

1 К УРИЛИШ II

Olovda qisqarishi, % 1250 1300 1350 1400 14,65 14,08 14,12 15,75 12,26 14,13 14,36 14,46 14,82 15,34 15,48 15,56 12,35 14,66 14,84 14,92 14,25 14,45 14,96 15,08

3-jadval

Elektrokeramik namunalarining dielektrik xossalari_

Ko'rsatkichlarning nomi Pishish Massa indeksi

harorati,0C КК-4 КК-5 КК-9 КК-12 КК-13

Elektr quvvati, кв/мм 1350 27,3 27,2 27,7 28,1 29,2

Dielektrik yo'qotish 1350 22 23 22 22 21

tangensi, tgô-10-3

Solishtirma xajm elektr 1350 5,18 4,31 6,7 5,28 7,2

karshiligi, •lO13 ом-см

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Dielektrik singdiruvchanlik, 50Гц da 1350 5 6 6 5 7

Haroratga chidamlilik, 1350 169 172 176 182 186

kamida

Elektrokeramik materiallarining dielektrik xususiyatlarini qizdirish harorati va elektr tokining chastotasi o'zgarishiga bog'liqligi katta ahamiyatga ega, chunki bu materiallar yuqori haroratlarda va chastotalarda ishlaydi.

Ko'pgina adabiy manbalardan ma'lumki, materiallarning xususiyatlari haroratning oshishi bilan yomonlashadi. Xususiyatlarning yomonlashishi ko'plab omillarga va ko'p darajada elektrokeramik materiallarning tarkibiga bog'liq. Shu munosabat bilan, biz ushbu ishda dielektrik o'tkazuvchanligi va dielektrik yo'qotishni hamda solishtirma hajm qarshiligining pishish haroratiga bog'liqligini o'rganildi.

Muhokamalar. prof. R.I.Abdullayevaning yaratgan tarkiblari asosan alyaskitlar, andaluzit va kianit xomshyolaridan iborat t.f.d., prof. Eminov A.M. esa maxalliy xomashyolardan foydalanib xo'jalik farfor idishlari uchun tarkib yaratganlar, t.f.n. Shamuratova Sh.Sh. keramik massa asosan dala shpatlari va keramik chikindi (farforoviy boy)dan iborat, t.f.d. V.Tulyaganova 50-70%gacha talk va kremenzemli chikindi asosida elektrokeramik takrib yaratilgan.

Xulosalar. Olib borilgan izlanishlar natijasida quyidagicha xulosa qilish mumkin: elektrokeramik kompozision materiallarni tayyorlashning energiya tejamkor samarali texnologiyasi «Olmaliq KMK» AJ «NMvaQQ» IICHB sharoitida amaliyotga joriy etilgan («Olmaliq KMK» AJning 2022 yil 24 avgust №AA/006433-son ma'lumotnomasi). Natijada, elektrokeramika materiallarini pishirish harorati etalon massaga nisbatan 500S ga kamaytirish hamda yonilg'i energetik resurslarni tejash imkonini bergan.

ADABIYOTLAR

1. Ш.М. Мирзиёев. Стратегия развития нового Узбекистана. - Ташкент. Изд.: «O'zbekiston», 2022, - 440 с.

2. Масленникова Г.Н. Электротехническая промышленность // Ж. Всесоюзного химического общества им. Д.И.Менделеева, 1982, №5, 27. С. 546-552.

3. Momma K., Izumi F. VESTA 3 for three-dimensional visualization of crystal, volumetric and morphology data // J. Appl. Crystallogr. 2011. № 44. P. 1272-1276.

4. Эминов А.М., Туляганова В.С., Абдуллаева Р.И., Негматов С.С.. Механизм

формирования структуры стеатитового электрокерамического материала // Композиционные материалы, 2017, № 1. - С. 30-32.

5. В.С.Туляганова, Р.И.Абдуллаева, С.С.Негматов, Г.Ф.Валиева, М.О.Туйчиева, Н.С.Абед, С.Т. Баракаева, Н.О.Умирова, Ш.А.Аззамова. Исследование процесса фазообразования керамических композиционных материалов на основе местного сырья // Композиционные материалы, -Ташкент. 2021, №2, - С. 76-81.

6. В.С.Туляганова, Р.И.Абдуллаева, С.С.Негматов, М.О.Туйчиева, Ф.Ф.Шарипов, Г.Ф.Валиева. Исследование процесса спекаемости электрокерамических композиций.// Universum: технические науки. Выпуск: 10(91) Москва 2021. Часть 4. -С. 44-46.

7. В.С.Туляганова, Р.И.Абдуллаева, С.С.Негматов, Г.Ф.Валиева. Разработка составов кордиеритовых электрокерамических материалов на основе местного сырья. // НамДУ илмий ахборотномаси. 2021 йил 12-сон, -С. 92-97.

8. Р.И. Абдуллаева, В.С. Туляганова, Р.Х. Пирматов, С.С. Негматов, Г.Ф. Валиева, Ш.А. Аззамова. Петрографическое исследование фазового состава опытных образцов электрокерамических композиций // Композиционные материалы, -Ташкент. 2022, №2, -С. 3-7.

9. Р.И. Абдуллаева, В.С. Туляганова, С.С.Негматов,Г.Ф.Валиева, Ш.А. Аззамова. Ренгенографическое иследование процесса фазообразования опитных образцов композициионных электрокрамических масс, оббоженных при различных температурах. // Universum: технические науки. Выпуск: 6(99) Москва 2022. Часть 1. -С. 41-45.

10. Р.И. Абдуллаева, В.С. Туляганова, С.С. Негматов, Р.Х. Пирматов, Г.Ф. Валиева. Исследование керамико-технологических и диэлектрических свойств электрокерамических композиционных материалов на основе местногои вторичного сырья // Композиционные материалы, -Ташкент. 2022, №2, - С. 176-178.

11. Р.И. Абдуллаева, В.С. Туляганова, Р.Х. Пирматов, С.С. Негматов, Г.Ф. Валиева. Технология получения композиционных электрокерамических материалов // Композиционные материалы, -Ташкент. 2022, №2, - С. 178-179.

12. В.С.Туляганова, Р.И.Абдуллаева, С.С.Негматов, А.М.Мадрахимов, Г.Ф.Валиева. Подбор объектов и методика исследования местного сырья и отхода производства для получения электрокерамических материалов. //Республиканской научно -технической конференции «Ресурсо - и энергосберегающие, экологически безвредные композиционные материалы » 25-26 апреля, 2019, - С. 278-280.

13. В.С.Туляганова, Р.И.Абдуллаева, С.С.Негматов, Г.Ф.Валиева, А.М.Мадрахимов.Получения электрокерамических композиционных материалов на основе местного сырья и отхода производства //Республиканской научно-технической конференции «Ресурсо - и энергосберегающие, экологически безвредные композиционные материалы» 25-26 апреля, 2019, - С. 280-282.

14. В.С. Туляганова, Р.И. Абдуллаева, С.С.Негматов, Г.Ф.Валиева, Ш.А.Аззамова, М.О. Туйчиева. Исследование процесса спекаемости и физико-механические свойства электрокерамических композиций. // Международная научно-техническая конференция «Композиционные материалы на основе техногенных отходов и местного сырья: состав, свойства и применение». -Ташкент, 16-17 сентября 2021 года,-С. 140-142.

15. В.С.Туляганова, Р.И..Абдуллаева, С.С.Негматов, М.О.Туйчиева,Г.Ф.Валиева,Н.О. Умирова, Ш.А. Аззамова, С.Т.Баракаев. Объект исследования и методы получения опытных образцов композиционных электрокерамических материалов. // Международная научно-техническая конференция «Композиционные материалы на основе техногенных отходов и местного сырья: состав, свойства и применение». -Ташкент, 16-17 сентября 2021 года, -С. 162-163.

16. Akbarov, I. G., Negmatov, S. S., & Boydadaev, M. B. (2020). Issledovanie osobennostey i fizikokhimicheskix svoystv nemodifitsirovannyx neftyanyx bitumnyx materialov. Universum: Texnicheskie nauki: elektron. nauchn. jurn, 2, 71.

17. Мухриддинхон Эргашев, Муротбек Бойдадаев, Хусниддин Шахобиддинов ОБЗОР ОСНОВНЫХ СИСТЕМ И СТРАТЕГИЙ ТЕХНИЧЕСКОГО ОБСЛУЖИВАНИЯ И РЕМОНТА АВТОМОБИЛЬНОГО ТРАНСПОРТА И ИХ СОСТАВНЫХЧАСТЕЙ // Scientific progress. 2021. №2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7obzor-osnovnyh-sistem-i-strategiy-tehnicheskogo-obsluzhivaniya-i-re

18. Development of effective compositions of composite wood-plastic board materials based on local raw materials and industrial waste. S. S. Negmatov, D. K. Holmurodova, N. S. Abed, K. S. Negmatova, M. B. Boydadaev, V. S. Tulyaganova. https://doi.org/10.35164/0554-2901-2020-11-12-28-32

19. Boydadaev, M. B., & No'Monjonov, B. (2022). TEXNIK YO'NALISH TA'LIM TIZIMIDA O'QITISH TEXNOLOGIYASI MOHIYATI. Ta'lim fidoyilari, (Special issue), 8495.

20. Boydadayev, M. B., Negmatov, S. S., Munavvarkhanov, Z. T., & Nasriddinov, A. S. (2019). Production technology of wood-plastic composite materials plate materials based on fillers. Universum: Technical Sciences-Moscow, 12(69), 58-61.

УДК: 528. 48. (575.192)

ГЕОИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА ЙУЛ МУ^АНДИСЛИГИ

ИНШООТЛАРИНИ АВТОМАТЛАШТИРИШ ВА МОДУЛЛАШТИРИШ

Эргашев Мухаммадюсуф НамМКИ, укитувчи

Мамажонов Муроджон НамМКИ, укитувчи

Холмирзаев Мирзохид НамМКИ, укитувчи

Annotation: This article focuses on the creation of highway databases in ArcGIS, GIS family software, working with thematic layers, creating and replicating attribute databases, database entry, and automated road modeling.

Аннотация: Ушбу маколада ГАТ (Геоахборот тизимлари) оиласига мансуб ArcGIS дастурий таъминотида автомобиль йулларининг маъумотлар базасини яратиш, мавзули катламлар билаш ишлаш, атрибутив маълумотлар жадвалларини яратиш ва ахборотлар билан тулдириш, маълумотларни базага киритиш ва автомобиль йулларининг автоматлашган тизимини модуллаштириш каби масалалар ёритилган.

Keywords: scale, ArcGIS, cartography, cadastre, geodesy, electronic, digital card, state cadastre, State Cadastre of Highways, ArcCatalog, ArcMap, app.

Ключевые слова: масштаб, ArcGIS, картография, кадастр, геодезия, электронная, цифровая карта, государственный кадастр, государственный кадастр автомобильных дорог, ArcCatalog, ArcMap, приложение.

Калит сузлар: масштаб, ArcGIS, картография, кадастр, геодезия, электрон, ракамли карта, давлат кадастрлари, Автомобиль йуллари давлат кадастри,

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.