Научная статья на тему 'МИЛЛИЙ ЮКСАЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ЭВОЛЮЦИОН ФАЛСАФИЙ ТАҲЛИЛИ'

МИЛЛИЙ ЮКСАЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ЭВОЛЮЦИОН ФАЛСАФИЙ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
28
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Oriental Art and Culture
Область наук
Ключевые слова
маънавий юксалиш / жараён / Ватан / тараққиёт / миллй тараққиёт.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — И.Мавлонов

Маънавий юксалиш миллий тараққиётнинг асоси эканлигини ижтимоий-фалсафий жиҳатдан илмий тадқиқ этиш ўз навбатида миллий тараққиёт моделларининг хилма-хиллигини ҳам қамраб олади. Ушбу мақолада миллий юксалиш жараёнининг эволюцияси фалсафий таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МИЛЛИЙ ЮКСАЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ЭВОЛЮЦИОН ФАЛСАФИЙ ТАҲЛИЛИ»

"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021 ISSN 2181-063X

МИЛЛИЙ ЮКСАЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ЭВОЛЮЦИОН ФАЛСАФИЙ

ТАХЛИЛИ

И.Мавлонов КДПИ

Аннотация: Маънавий юксалиш миллий тараккиётнинг асоси эканлигини ижтимоий-фалсафий жихатдан илмий тадкик этиш уз навбатида миллий тараккиёт моделларининг хилма-хиллигини хам камраб олади. Ушбу маколада миллий юксалиш жараёнининг эволюцияси фалсафий тахлил килинган.

Калит сузлар: маънавий юксалиш, жараён, Ватан, тараккиёт, миллй тараккиёт.

AN EVOLUTIONARY PHILOSOPHICAL ANALYSIS OF THE PROCESS OF NATIONAL ASCENT

I.Mavlonov KSPI

Abstract: The socio-philosophical study of the fact that spiritual growth is the basis of national development, in turn, covers the diversity of models of national development. This article provides a philosophical analysis of the evolution of the national ascent process.

Keywords: spiritual growth, process, homeland, development, national development.

Ватанимиз истиклолга эришганидан сунг миллий тараккиёт масалаларига оид муаммоларни холисона хал этиш нафакат давлат сиёсатининг мухим тамойили сифатида кенг куламли ишлар амалга оширилаётган булса, соха олимлари томонидан хам жиддий илмий тадкикотлар олиб борилмокда. Негаки, «миллий тараккиёт ва маънавий юксалиш жараёни»ни урганишга доир турли хил ижтимоий-фалсафий карашлар тизимини илмий жихатдан тахлил ва тадкик килиш, уни амалий хаётга жорий этиш зарурати бутунжахон микёсида миллий низолар авжига чиккан бир пайтда долзарб ахамиятга эга масалалардан бирига айланиб бормокда.

Кишилик жамияти хеч качон бир текис ва силлик ривожланмаган. Тараккиёт ортидан инкирозлар, ютуклар кетидан маглубиятлар, фаровонликлар изидан заволга юз тутишлар таъкиб этган. Муайян жамият иктисодий-сиёсий, ахлокий-диний, бадиий-эстетик тараккиёт борасида инкирозга дуч келар экан,

ГГлЦ^^Ш! 476 http://oac.dsmi-qf.uz/

yHgaH hhkh6 KeTHm ynyH HHFop ^aHca^HH TatHHMoTHapra эxтнe^ ce3agu. hhcohhat TapaKKHeTHHHHr xap 6up öocKHHHga ymöy MyaMMoHap aHrugaH KyH TapTHÖura KyHHHaBepagu. YHapHH ypraHHm ^apaeHHga gaBHaT, ®:aMHaT TapaKKHH этн6 öopagu.

Phm HMnepuacu 3aBoHra M3 TyTraHHgaH KeHHH y3 mhhhhh gaBHaTHHHHrura эгa öyHraH EBpona MaMHaKaTHapuga, ypTa acpHapra KeHHÖ, mhhhhh TapaKKHeT apaTHm hmkohh TyFHHgH. Tyrpn, yHap yMyMeBpona xygyguga, ^agHMru Mhohhctoh Ba Phm MagaHHaTH HerH3Hga maKHHaHgu. YHapga EBpona xaHKHapura xoc yMyMHH ^Hx,aT Ba xycycuaTHap, yмyмэтннк MeHTaHHTeT aKC этгaн эgн. By ^apaeH, aBBaHo, HTaHHa Ba AHrHHaga, cyHrpa Opaнцнaga M3 öepgu1.

Mhhhhh TapaKKHeT Ba MatHaBHH WKcaHHm ^apaeHHHHHr HmuMoufi-^aHca^HH HerH3HapHHH, TapuxHH puBo^naHHm öocKH^HapHHH Ky3gaH KenupaguraH 6yHcaK, fflapK Ba Fapö ^aHca^HH Ta^aKKypu pHBO^uga y3Hra xoc ypHH TyTHÖ, acTa-ceKHHHHK ÖHHaH öyryHru 3aMoHaBHH KypHHumurana ÖyHraH MypaKKaö öockhhhh 6och6 yTraHHHrHHH Ky3aTHmHMH3 MyMKHH. AHHHKca, Ma3Kyp MyaMMO P.^eKapT, B.CnHHO3a, H.KaHT, H.OuxTe, rXereHt KaÖH EBpona ^aÖHacy^HapHHHHr acapHapuga aHoxuga MaB3y cu^araga ypraHHHa öomHaHraHHHrHHH KypumHMH3 MyMKHH2. YHap, aBBaHaMÖop, y3 ropTH, MHHHaTH matH-y mapa^HHH WKcaKHHKKa KyTapum, TapaKKHeTra ohh6 HHKHm ynyH HHFop FoaHapHH ypTara TamHaraH, gaBp TaKo3o этгaн Ma^KypaHHHr maKHHaHHmura xucca KymraH.

XX acpHHHr ypTaHapugaH KeHHÖrHHa EBponaga mhhhhh TapaKKHeT Ba MatHaBHH WKcaHHm ®:apaeHHHH axHHT ^aHca^HH MyaMMo cu^araga TagKHK этнm öopacuga KeHr KyHaMHH TagKHKoTHap aMaHra omupHHgu. By TagKHKoTHapga HHrapu cypHHraH кoнцeптyaн FoaHap, xyHocaHap Ba ^HKpHap mhhhhh TapaKKHeT Ba MatHaBHH WKcaHHm ^apaeHHHHHr Ha^aKaT hhcoh xaeTH, 6aHKH h^thmohh MyHocaöaTHap ÖHHaH xaM 6ofhhk MypaKKaö, KeHr KaMpoBHH MyaMMoHapgaH 6upu экaнннн KypcaTagu.

bH3 amaeTraH gyHe cyHrru HHHHapga HHxpaTga y3rapHÖ KeTgu. XycycaH, BaTaHHMH3 Tapuxuga XX acpHHHr 90-HHHHapuga oHaMmyMyH BoKeaHap W3 öepgu: MaMHaKaTHMH3 MycraKHHHHKKa эpнmн6, y3Hra xoc TapaKKHeT HyHHHH TaHHagu, pHBo^HaHHmHHHr y3ÖeK MogeHHHH aMaHra omupumra KHpumgu. XaHKHMH3HHHr xyKyKHH geMoKpaTHK ^aMHaT öapno этнm 3apypaTH gyHeKapamHH TyögaH y3rapTHpum, эcкн aKHgaHapgaH TaMoMaH BO3 Kenum, HCTHKHOH Ma^KypacHHH maKHHaHTHpum, xaHK MatHaBHaTHHH WKcaHTHpumHH TaKo3o этgн3.

mhhhhh THKHaHHm, TapaKKHeT Ba WKcaHHm ^yga KeHr, nyKyp, MypaKKaö TapuxHH ^apaeH 6yHHÖ, y MHHHaTHMH3 xaeTHHHHr xaMMa cox,aHapHH: HKTHcogueTHH

1®aHca$a acocHapu. - TomKeHT.Y36eKHcTOH, 2005. - B. 14-15.

2HopaHHeB P.H. Mhhhhh TapaKKHeT Ba MatHaBHH MKcaHHmHHHr y3apoaHoKagopHHK xycycuaTHapu. ®aHca$a$aHHapu HoM3ogu hhmhh gapa^acHHH oHHm ynyH TaKgHM этннгaнgнccepтaцнaaвтope$epaтн. TomKeHT, 2011. - B. 10.

3 ®aHca$a acocHapu. - TomKeHT.Y36eKHcTOH, 2005. - B. 3.

I icclT^^^^H 477 http://oac.dsmi-qf.uz/

хам, сиёсий фаолиятни хам, маънавиятни хам, илм-фан, тил, тарих, урф-одатлар, хунармандчилик, меъморчиликни хам, инсон камолоти билан бевосита дахлдор барча масаларни уз ичига камраб олади. Миллий тикланишга бирданига эришиб булмайди. Миллий тикланиш узок давом этадиган, куп йилларни уз ичига камраб оладиган мураккаб жараёндир.

Фукаролик жамиятини барпо этиш борасида мамлакатимизда амалга оширилаётган туб ислохотлар халкимизнинг миллий узлигини англашга булган интилишларини рагбатлантирмокда. Шу маънода, миллий тараккиёт ва маънавий юксалиш жараёнига таъсир этувчи объектив шарт-шаротлар ва субъектив омилларни илмий асосда урганиш масаласи бугунги кунда тадкикотчиларнинг олдида турган мухим вазифалардан биридир.

Маънавий юксалиш миллий тараккиётнинг асоси эканлигини ижтимоий-фалсафий жихатдан илмий тадкик этиш уз навбатида миллий тараккиёт моделларининг хилма-хиллигини хам камраб олади. Шу боис маънавий юксалиш жараёнлари мамлакатимизда демократик ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамияти институтлари фаолиятини такомиллаштириш билан бевосита богликдир4.

Ватанимиз Узбекистон Россиянинг карийб бир ярим асрлик мустамлака зулмидан озод булганига чорак аср тулмокда. Бу даврда бехад катта ва улугвор тарихий ходиса юз берди. Кддимдан дунёга машхур булган давлатчилигимиз замонавий асосда кайта тикланиб, жахонга янгитдан танилди. Ватанимиз равнаки Узбекистоннинг биринчи Президенти Ислом Каримовнинг миллий мустакиллик ва тараккиёт йули — «узбек модели» асосида амалга ошиб, такомил топмокда5.Миллий юксалиш жараёнининг эволюцион модели эканлигини англатади.

Узбекистонда курилаётган хукукий демократик давлат хусусиятлари, демократия ва халк рухияти, демократик тамойиллар ривожи, маданиятлар ва цивилизациялар синтези, фукаролик жамияти тизимини шакллантириш йуллари, миллий мафкура зарурати ва унинг негизлари, миллий кадриятларни тиклаш, неча минг йиллик тарихимизни урганишнинг концептуал гоялари асослаб берилди. Халкимиз 25 йиллик истиклол даврида эришилган барча ютук ва натижаларни хакли равишда Биринчи Президентимиз Ислом Каримовнинг номи ва фаолияти билан узвий боглик холда куради. Бутун Узбекистон болалари -менинг фарзандларим деб билган, мамлакатимизнинг келажаги замонавий билим ва касб-хунарларни пухта эгаллаган, истеъдодли, изланувчан ёшлар кулида эканини чукур англаган холда, у киши ёшларимизнинг онгу тафаккури ва

4 Норалиев Р.И. Миллий тараккиёт ва маънавий юксалишнинг узароалокадорлик хусусиятлари. Фалсафафанлари номзоди илмий даражасини олиш учун такдим этилгандиссертацияавтореферати. Тошкент, 2011. - Б. 4.

5Холбоев С. Миллий мустакиллик ва тараккиётининг узбек модели. - Тошкент. Узбекистон, 2014. - Б 240.

I fcOl^^^^HI ^78 http://oac.dsmi-qf.uz/

gyHeKapamHHH WKcaHTHpumra xH3MaT KHHaguraH, HaBKupoH aBHogHH TapöuaHaö Boara eTKa3HmHHHr aHru th3hmhhh maKHHaHTHpum xaMga xaeTra ^opuH этнm HmHapura öeBocHTa paxöapHHK KHHgu. MycTaKHH geMoKpaTHK TapaKKHeT Ba ^aMHaT pHBo^HaHHm KoHyHyHHaTHapHHH acocHaö, y3 acapHapuga MyxHM Ha3apuH-кoнцeптyaн FoaHapHH HmHaö hhkah.

MatHyMKH, Hchom AögyFaHHeBHH y3 paxöapHHK ^aoHHaTHHHHr Ma3MyHHra aHHaHraH «BH3gaH o3og Ba oöog BaTaH kohchh!» geraH эзгy FoaHH HHrapu cypraH Ba 6y muop 6apnaMH3HHHr, 6yTyH xaHKHMH3HHHr KaHÖHgaH nyKyp ®oH oHraH эgн. YHyF fiyHÖomHH aHa my 6ywK Ba3H$aHH xaMMa BaKT, xap KaHgaH Ba3HaTga xaM mapa$ ÖHHaH ago этgн, 6y HyHga öeKHec Kyn-FaHpara Ba aKH-3aKoBaTHHH, KepaK 6yHraHga xaTTo a3H3 ^ohhhh xaM aaMagu. KynHH KypraH xaHKHMH3 aHHaH Hchom AögyFaHHeBHH paxöapHHruga FoaT MypaKKaö TapuxuH gaBpga MaMHaKaTHMH3 MycTaKHHHHKKa эpнmгaнннн, mhhhhh gaBHaTHHHHrHMH3HH THKHam Ba gyHe xaM^aMHaTHgaH MyHocuö ypHH эгaннam, Y36eKHcTOH PecnyÖHHKacu Koнcтнтyцнacннн HmHaö HHKHm Ba aMaHra TaTÖHK этнm, xaeTHHHr 6apna coxa Ba TapMoKHapHHH hchox KHHHm öopacuga yHKaH WTyKHapHH KyHra KHpmraHHHH, öyHapHHHr öapnacu эpкнн Ba ^apoBoH xaeTHMH3 ynyH MycTaxKaM noHgeBop 6yHHÖ KeHaeTraHHHH xen KanoH yHyTMaHgu.

^yHega hkkh W3 энннкgaн opTHK gaBHaT, MHHraaö xaHK Ba энaт 6op. YHap opacuga Y36eKHcTOH gea aTaHMHm ry3aH Ba öeTaKpop MaMHaKaTHHHr y3 ypHH Ba Hy^y3H, y3Hra xoc TapaKKHeT HyHH öopHHru KaHÖHMH3ra H^THxop öaFHmHaHgu.

OoHga^aHH^raH agaßneTnap

1. Y3ÖeKHcToH PecnyÖHHKacHHHHr Koнcтнтyцнacн. - TomKeHT: Y3ÖeKHcTOH, 2017.- B. 80.

2. Y3ÖeKHcTOH PecnyÖHHKacHHH aHaga pHBo^HaHTupum öyHuna X,apaKaTHap cTpaTeruacu TyFpucuga /PacMHH Hamp/ - TomKeHT: AgoHaT. 2017. - B.112.

3. Y3ÖeKHcTOH PecnyÖHHKacu npe3HgeHTHHHHr 2021 hhh 26 MapT «MatHaBHH-Matpu^HH HmHap th3hmhhh TyögaH TaKoMHHHamTHpum nopa-TagöupHapH TyFpucuga» n^-5040-coH KapopH.

4. Y3ÖeKHcToH PecnyÖHHKacu npe3HgeHTHHHHr 2019 hhh 8 oKTaöpgaru «Y3ÖeKHcToH PecnyÖHHKacu ohhh TatHHM th3hmhhh 2030 HHHrana pHBo^HaHTupum Koнцeпцнacннн TacgHKHam TyFpucuga» nO-5847-coHHH OapMoHH

5. Mup3HeeB ffl.M. Mhhhhh TapaKKHeT HyHHMH3HH KaTtuaT ÖHHaH gaBoM эттнpн6, aHru öocKHHra KyTapaMH3. !^HHg 1. - TomKeHT: Y3ÖeKHcTOH. 2017. -B 592.

6. OaHca^a acocHapu. - TomKeHT. Y3ÖeKHcTOH, 2005. - B. 384.

7. HopaHHeB P.H. Mhhhhh TapaKKHeT Ba MatHaBHH WKcaHHmHHHr y3apo aHoKagopHHK xycycuaTHapu. OaHca^a ^aHHapu HoM3ogu hhmhh gapa^acHHH oHHm ynyH TaKgHM этннгaн guccepTa^a aBTope^epaTH. TomKeHT, 2011. - B 24.

I icclT^^^^H 479 http://oac.dsmi-qf.uz/

8. Xon6oeB C. MnnnHH MycraKunnHK Ba TapaKKHeTHHHHr y36eK Mogenn. -TomKern\ Y36eKHCTOH, 2014. -E 260.

480

http://oac.dsmi-qf.uz/

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.