Научная статья на тему 'МЕСТО ИНФОРМАЦИОННОЙ ТЕХНОЛОГИИ В ИНКЛЮЗИВНОМ ОБРАЗОВАНИИ'

МЕСТО ИНФОРМАЦИОННОЙ ТЕХНОЛОГИИ В ИНКЛЮЗИВНОМ ОБРАЗОВАНИИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
115
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ / ИНКЛЮЗИВНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ / ПРОЦЕСС ОБУЧЕНИЯ / ДЕТИ-ИНВАЛИДЫ / ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Хакназаров Толибджон Мехриддинович, Дадобоева Мадина Солибоевна

Как известно, использование единых мировых информационных систем обеспечивает внедрение информационных технологий в образование: формируется единое образовательное пространство, возрастает потребность человека в общении, и получении доступа к общим нематериальным ресурсам, осмыслении и переработке большого объема информации. Смысл информатизации образования заключается в создании как для педагогов, так и для обучаемых благоприятных условий для свободного доступа к культурной, учебной и научной информации. Необходимо также понимать, что информатизация сферы образования должна опережать информатизацию других направлений общественной деятельности, поскольку именно здесь закладываются социальные, психологические, общекультурные, а также профессиональные предпосылки развития общества нового типа.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE PLACE OF INFORMATION TECHNOLOGY IN INCLUSIVE EDUCATION

As is known, the use of unified world information systems ensures the introduction of information technologies in education: a unified educational space is being formed, the human need for communication and access to common intangible resources, understanding and processing a large amount of information increases. The meaning of information of education is to create favorable conditions for both teachers and students for free access to cultural, educational and scientific information. It is also necessary to understand that the information of the field of education should be ahead of the information of other areas of public activity, since it is here that the social, psychological, general cultural, as well as professional prerequisites for the development of a new type of society are laid.

Текст научной работы на тему «МЕСТО ИНФОРМАЦИОННОЙ ТЕХНОЛОГИИ В ИНКЛЮЗИВНОМ ОБРАЗОВАНИИ»

в стремлении развития современной личности, обладающей системным мышлением, способностью к осознанному анализу своей деятельности, самостоятельным действиям в условиях неопределенности, а также приобретению новых знаний и умений.

Ключевые слова: универсальность, познавательность, межпредметность, интелектуальность, коммуникативность, дидактика, дифференциация, последовательность.

DIDACTIC TECHNOLOGY AND USE OF INTEGRATION PRINCIPLES BASED ON ARTISTIC-HISTORICAL TEXTS

The article talks about the integrative nature of cognitive activity on the basis of artistic and historical texts, which made it possible to define the system of cognitive universal educational actions as a key competence that provides students with the "ability to learn."

At the same time, the foundations for the formation of cognitive skills are laid in elementary school, and the experience of educational and cognitive activity gained at this time ensures the success of learning throughout subsequent life. A comprehensive study of the problem of integration in education, which confirmed its significance and positive impact on the pedagogical process, expressed in the desire for the development of a modern personality with systemic thinking, the ability to consciously analyze their activities, independent actions in conditions of uncertainty, as well as the acquisition of new knowledge and skills.

Key words: universality, cognition, intersubjectness, intellectuality, communication, didactics, differentiation, consistency.

Сведения об авторах:

Мансурова Джамиля Сулаймоновна — кандидат педагогических наук

общеуниверситетской кафедры общей педагогики Таджикского государственного

педагогического университета именни С. Айни тел: (+992) 907280856.

Кузиева Раьно Мирмухамадовна - ассистент кафедры естествознания Таджикского

государственного финансово-экономического университета Таджикистана. (+992)

550555779.

Ходжаева Гулджахон Джафаровна - старший преподаватель кафедры общей педагогики Таджикского государственного педагогического университета. тел: (+992) 000091971.

About the authors:

Mansurova Dzhamifya Sulaimonovna - Candidate of pedagogical sciences of the general university department of general pedagogy of the Tajik State Pedagogical University named after S. Aini Tel: (+992) 907280856., ' '

Kuzieva Rano Mrmuhamadovna - Senior Lecturer, Department of General Pedagogy, Tajik State Pedagogical University namedafer S. Aini, Tel: (+992) 550555779.,

Khodzhaeva Guljahon Jafarovna - Senior Lecturer, Department of General Pedagogy, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini Tel: (+992) 000091971.

МАВЦЕИ ТЕХНОЛОГИЯИ ИТТИЛООТЙ ДАР ^АРАЁНИ ТА^СИЛОТИ ФАРОГИР

Дадобоева М.С.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Xацназаров Т.М.

Коллеци омузгории назди ДДК ба номи А.Рудакй

Технологиями иттилоогй дар асоси интернет, шабакахои телекоммуникатсионй ва системахои зехнии компютерй ба насли оянда имкониятхои пахнкунии озодонаи донишхо ва маълумоту маводи гуногунро фарохам меоранд.

Ба ин насл зарур аст, ки худро ба мухити нави ичтимой мутоби; гардонад. Мухите, ки дар он иттилоот ва донишхои илмй омилхои асосии муайянкунандаи иктидори чамьият ва дурнамои рушди он мебошанд.

Истифодаи системахои ягонаи иттилооти чахонй татбики технологияхои иттилоотиро дар сохаи маориф таьмин мекунад: мухити ягонаи таьлим ташаккул меёбад, талаботи инсон ба муошират, дастрасй ба захирахои умумии гайримоддй, сарфахмравй ба хачми зиёди иттилоот ва коркарди он меафзояд. Иттилоотикунонии сохаи маориф фарохам овардани шароитхои мусоиди дастрасии озод ба иттилооти фархангй, таьлимй ва илмиро барои муаллимон ва донишчуён такозо мекунад. Инчунин ба назар гирифтан лозим аст, ки иттилоотикунонии сохаи маориф бояд пеш аз иттилоотикунонии дигар самтхои фаьолияти чамьиятй ба рох монда шавад. Зеро махз дар ин чо барои рушди ичтимой,

психолога, умумифархангй, инчунин барои рушди касбии сохти нави чамьият заминало фарохам оварда мешаванд.

Технологияхои иттилоотиро хамчун унсур ва функсияи чамьияти иттилоотй, ки ба танзим, нигахдорй, дастгирй ва такмили системаи идораи чамьияти нави шабакавй равона шудааст, баррасй кардан мумкин аст.

Агар дар муддати асрхо иттилоот ва дониш дар асоси коидаю дасгурхо, урфу одатхо ва расму оинхои фархангй аз насл ба насл интикол меёфтанд, вале имруз технологияхо накши асосиро мебозанд. Технологиями иггилоaгй чараёни иттилоотро дар сатххои глобалй, минтакавй ва махаллй танзим мекунанд.

Технологияхои игтилоaгй дар ташаккули сохтори технология ва баланд бардоштани накши сохаи маориф накши асосиро ичро карда, дар хаёти ичтимой, сиёсй, фархангй, аз чумла дар оиладорй ва истирохату фарогати инсон фаьолона татби; мешаванд.

Хамагуна муассисаю ташкилот ва ширкатхо дар фаьолияти худ хамеша бо чараёнхои зиёди иттилоот сарикор мегиранд: иттилооти байналмилалй, икгисодй, сиёсй, сохавй, технологй, ичтимой ва г. Илова бар ин, аз аксарияти чараёнхои иттилоaгиро хамонеро интихоб кардан лозим асг, ки ба хадафхои гузошташуда мутоби; бошад. Иттилооти босифат кору амали мутахассисони сохахои гуногунро мувофики максад ва самаранок мегардонад.

Дар шароигхои мавчуда накши технологияхои иттилоaгй беш аз пеш ахамияти хоса касб мекунад.

Мувофики таьрифи кабулкардаи ЮНЕСКО, технологияхои иттилоотй аз мачмуи фанхои ба хам алокаманди илмй, технологй ва инженерй иборат буда, ин фанхо методхои ташкили самараноки мехнати одамонеро, ки ба коркард ва нигахдории иттилоот сарикор доранд; техникаи хисоббарор ва методхои ташкили хамкорй бо одамон ва тачхизоти истехсолй, татбики амалии ин тачхизот, инчунин масьалахои ба хамаи ин вобасгаи ичтимой, икгисодй ва фархангиро меомузанд. Технологияхои иттилоотй омодагии пурра, харочоти зиёди ибтидой ва техникаи илман асоснокро талаб мекунанд. Татбики онхо бояд аз ташкили таьминоги математикй ва ташаккули чараёнхои иттилоaгй дар сисгемахои омодасозии мутахассисон ошз ёбад.

Хусусиятхои асосии технологияхои иттилоогии муосир:

- коркарди компютерии иттилоот аз руи алгоритмхои додашуда;

- нигахдории хачми зиёди иттилоот дар мошинхои сабткунанда;

- фиристодани иттилоот ба масофаи дур дар давоми вакти махдуд. [1,94]

Ба маьнои васеъ технологияхои иттилоотиро хамчун системаи методу усулхои чамьоварй, андухт, нигахдорй, чусгучу, коркард, тахлил ва пешниходи маълумот, игтилоaг ва донишхо бо истифодаи воситахои дастгохию барномавй ва мувофики талаботи пешгузоштаи истифодабарандагон фахмидан лозим аст.

Бояд гуфт, ки мафхумхои "маълумот", "иттилоот" ва "дониш" ба хам монанд несганд ва аз якдигар фарк мекунанд. Хангоми таснифу тафсири ин мафхумхо таьрифи онхоро ба таври зерин тартиб додан мумкин асг. Далелхои сабтшавандаю даркшавандаи чахони атроф маьлумотх,оро дар бар мегиранд. Хангоми истифодаи маьлумотхо дар чараёни халли вазифахои мушаххас иттилоот ба вучуд меояд. Натичахои халли вазифахо ва иттилооти (маьлумоти) дурусгу санчидашуда, ки дар намуди конунхо, назарияхо ва мачмуи андешаю тасаввурот чамьбаст карда шудаанд, донишхоро дар бар мегиранд.

Дар катори хосиягхои фарккунандаи технологияхои иттилоотй, ки барои пешрафти чамьият ахамияти стратегй доранд, хафт хосияти мухими зеринро чудо кардан мувофики максад аст.

Технологияхои иттилоотй фаьолгардонй ва истифодаи самараноки захирахои игтилоaгии чамьиятро, ки имруз омили мухими стратегии рушди он ба шумор мераванд, имконпазир мегардонанд. Тачриба нишон медихад, ки фаьолгардонй, пахнсозй ва истифодаи самараноки захирахои иттилоотй (донишхои илмй, кашфиёту ихтироот, технологияхо ва тачрибаи пешкадам) сарфачуии намудхои дигари захирахо: махсулоти хом, энергия, канданихои фоиданок, масолеху тачхизот, захирахои инсонй ва вакти ичтимоиро таьмин мекунанд.

Технологияхои иттилоотй мутобикгардонй ва дар бисёр холатхо автоматикунонии чараёнхои иттилоотиро, ки солхои охир дар фаьолияти чамьиятии инсон мавкеи зиёд касб мекунанд, имконпазир мегардонанд. Ба хама маьлум асг, ки пешрафти тамаддун ба самти ташаккули чамьияти иттилоотй сурат мегирад ва дар ин чамьият обьекту натичахои мехнати аксарияти ахолии машгули кор аллакай на арзишхои моддй, балки асосан иттилоот ва донишхои илмй ба шумор мераванд. Холо дар аксарияти кишвархои пешрафта кисми зиёди ахолии машгули кор ба андозаи муайян ба чараёнхои омодасозй, нигахдорй, коркард ва фиристодани иттилоот вобастагй дорад. Бинобар ин, зарурати омухтану истифодаи амалии технологияхои иттилоотй пайдо мешавад.

Ч,араёнх,ои иттилоотй унсури мухими дигар чараёнхои мураккабтари истехсолй ё ичтимой мебошанд. Бинобар ин, бисёр вакт технологияхои иттилоотй ба сифати унсурхои технологияхои

дахлдори технологй ё ичтимой баромад мекунанд. Илова бар ин, онхо одатан функсияхои аз хама мухим - функсияхои "зехнии" ин технологияхоро татбик менамоянд. Сисгемахои лоихакашии автоматикунонидаи махсулоти саноатй, истехсолоти тагирпазири автоматикунонида ва роботикунонида, сисгемахои автоматикунонидаи идораи чараёнхои технологй ва г. ба ин мисол шуда метавонанд.

Технологияхои иттилоотй имруз дар таьмини хамкории иттилоотй дар байни одамон, инчунин дар системахои тахия ва пахн намудани иттилооти оммавй накши мухим мебозанд. Дар баробари воситахои аньанавии алока (телефон, телеграф, радио ва телевизион) дар сохаи ичтимой системахои телекоммуникатсияи электронй, почтаи электронй, фиристодани иттилоот тавассути алокаи факсимилй ва намудхои дигар алока васеь истифода бурда мешаванд. Ин воситахо ба фарханги чамьияти муосир зуд мутобик мешаванд. Зеро онхо на танхо шароигхои мусоидро фарохам меоранд, балки бисёр мушкилихои истехсолй, ичтимой ва маиширо, ки дар натичаи чараёнхои глобализатсия ва хамгироии чамьияти чахонй, гусгариши робитахои дохилию байналмилалии иктисодй ва фархангй, мухочирати фаьолонаи ахолй дар саросари сайёра ба вучуд меоянд, бартараф мекунанд.

Технологияхои иттилоотй имруз дар чараёни зехникунонии чамьият ва пешрафти сохахои маорифу фарханг мавкеи марказиро касб мекунанд. Амалан дар хамаи кишвархои пешрафта ва дар аксар кишвархои тараккикунанда таьлими компютерй ва телевизионй, барномахои таьлимй дар дискхои оптикй ва технологияхои мултимедй ба хусусиятхои ибтидоии на танхо муассисахои тахсилоти олй, балки мактабхои оддии тахсилоти ибтидой ва миёна табдил меёбанд. Истифодаи технологияхои иттилоотии таьлимй барои худомузй, таьлими давомдор, инчунин барои такмили ихтисос ва бозомузии кадрхо методи басо самаранок ба шумор меравад.

Технологияхои иттилоотй холо дар чараёнхои омухтан ва андухтани донишхои нав хам накши асосиро мебозанд. Дар баробари ин, бар ивази методхои аньанавии дастгирии иттилоотии тахкикоти илмй бо рохи чамьоварй, тасниф ва пахнсозии иттилооти илмию техникй методхои наве татбик карда мешаванд, ки онхо дар истифодаи имкониятхои нави дастгирии иттилоотии илмхои бунёдию амалй асос ёфтаанд ва ин имкониятхоро технологияхои иттилоотии муосир фарохам меоранд.

Методхои муосири омухтан ва андухтани донишхо дар назарияи зехни суньй, методхои моделсозии иттилоотй ва графикаи маьрифатии компютерй асос ёфтаанд, ки онхо халли вазифахои душвор баёншаванда, инчунин вазифахоеро, ки иттилооти нопурра ва маьлумотхои ибтидоии ноаник доранд, имкопазир мегардонанд.

Ахамияти барои мархилаи муосири пешрафти чамьият комилан мухими рушди технологияхои иттилоотй аз он иборат асг, ки истифодаи онхо барои халли масьалахои глобалии инсоният, пеш аз хама, масьалахо вобасга ба зарурати бартараф намудани бухрони тамаддуни глобалй, ки ахли оламро дар ташвиш гузоштааст, ба таври назаррас мусоидат карда метавонад. Зеро махз методхои моделсозии иттилоотии чараёнхои глобалй, хусусан дар мувофика бо методхои мониторинги иттилоотии кайхонй, аллакай имруз имконияти пешгуии бисёр холатхои бухрониро дар минтакахои шиддати баланди ичтимой ва сиёсй, инчунин дар нохияхои офатхои экологй, фалокатхои табий ва садамахои калони технологй, ки ба чамьият хатари зиёд доранд, таьмин карда метавонанд. [2,38]

Технологияхои иттилоотй аз руи усулхои пешниходи иттилооте, ки истифодабарандагон бо он сарикор доранд, фарк мекунанд. Дар адабиёт оид ба коркарди иттилоот чунин таснифи технологияхои иттилоотй, ки барои татбики вазифахои муайян пешбинй шудаанд, шакл гирифтаасг (технологияхои иттилоотии таьиноти функсионалй):

— коркарди маьлумотхо (аз чумла коркарди иттилооти чадвалй);

— коркарди матнхои хаттй;

— коркарди иттилооти графикй — графикаи мошинй (корй ва касбй);

— коркарди тасвирхо;

— коркарди нутки шифохй;

— фиристодан ва таксим кардани иттилоот;

— мултимедиа-технологияхо, ки технологияхои дар боло номбаршударо дар бар мегиранд.

Назар ба хамаи технологияхои иттилоотй технологияи коркарди матнхо васеь истифода бурда

мешаванд. Он аз чараёнхои зерин иборат аст:

— ворид кардани матн ба компютер (асосан бо ёрии клавиатура);

— тахрири матни воридшуда, сабти вариантхои мобайнй ва нихоии матн;

— гирифтани матнхои нав бо рохи таксими порчахои пешакй омодашуда;

— чопи матни тайёр ё ба истифодабарандаи дигар фирисгодани он, масалан ба воситаи почтаи электронй.

Дар байни технологияхои графикаи мошинй графикаи корй ва касбиро фарк мекунанд. Графикаи корй имконияти кор бо графикаи функсияхо, диаграммахо, накшахои ташкилиро фарохам оварда, пешниходи возехтари иттилоотро таьмин мекунад. ^исми дигари технологияи графикаи мошинй кор бо накшахои электронй асг. Ба гайр аз ин, воситахои муосири графикаи мошинй имкони дар экран

тacвир кардани oбъeкгхoи ceчaнaкa ва нaмoишхoи ceчaнaкaрo фaрoхaм мeoрaнд. Дар ин тexнoлoгияхo тaхриргaрoни грaфикирo иcтифoдa бyрдaн мумкин аст

Тexнoлoгияи кoркaрди тacвирхo хангами тахияи бoзих,oи кoмпютeрй вaceъ иcтифoдa бурда мeшaвaд. Он имшни дар экран тешниход кардани тacвирeрo, ки дар xoтирaи кoмпютeр caбт шудааст, фaрoхaм мeoрaд. Бaрoи ин рaмзгyзoрии растри тacвир 6o рамз^и равшанй ва ранг^и нук^а^и aлoхидaи oн иcтифoдa бурда мeшaвaд. Тacвиррo тахрир кардан, ба oн oбъeкгхoи нав дoxил кардан, пoрчaхoрo чyдo кардан ва aндoзaи orao^o тaFир дoдaн мумкин аот. Дигар ycyra имкoнпaзири рaмзгyзoрии тacвир графикаи "вeктoрй" буда, oн тacвиррo 6o ёрии нyктax,oe, ки ба хам пайваст карда шудаанд, тешних^ мeкyнaд.

Тexнoлoгияи кoркaрди нуткки шифoхй шинoxтaни фoнeмaхo, калимавд ва чyмлaхoeрo, ки инган талаффуз мeкyнaд, caбти матни хршлшуда ва cинтeзи нyткрo аз руи матни xaгтии дoдaшyдa имкoнпaзир мeгaрдoнaд.

Фириcтoдaн ва такими иттилooт ё тexнoлoгиях,oи кoммyникaтcиoнй ба якe аз тexнoлoгиях,oи мухимтарин тааллук дoрaнд. Зeрo махз 6o ёрии oнхo дар чамъият мухити ягoнaи иттилooтирo фaрoхaм oвaрдaн мумкин аст

Myлтимeдиa-тexнoлoгияхo ду ё зиёда аз oн тexнoлoгияхoи acocирo аз катори тexнoлoгияхoи дар бoлo нoмбaршyдa дар бар мeгирaнд ва иcтифoдaи вocитaхoи бaрнoмaвиeрo, ки 6o oвoз, тacвири видeoй ва f. юзр мeкyнaнд, имкoнпaзир мeгaрдoнaнд.

Дар бaрoбaри тexнoлoгияхoи иттилooтии тaъинoти фyнкcиoнaлй инчунин як кагор тexнoлoгияхoи иттилooтии тaъинoти мaвзyирo, ки бaрoи халли вaзифaхoи мyшaxxac дар шхаи муайяни мавзуй (мacaлaн, coхaи тиб ё coхaи бoнкй) пeшбинй шудаанд, чyдo кардан мумкин аат.

Тexнoлoгиях,oи иттилooтии тaъинoти мухим дар байни тexнoлoгиях,oи иттилooтии тaъинoти фyнкcиoнaлй ва тexнoлoгиях,oи иттилooтии тaъинoти мaвзyй мавк^и мoбaйнй дoрaнд, яънe бaрoи халли вазифахри намунавию амалй пeшбинй шудаанд ва инхoрo дар бар мeгирaнд:

— cиcтeмaхoи иттилooтию чустучуй;

— базаи мaълyмoгхo ва базаи дoнишхo;

— cиcтeмaхoи экcпeртй;

— cиcтeмaхoи чoпи руимизй;

— cиcтeмaхoи тaхкикoти илмии aвтoмaтикyнoнидa;

— cиcтeмaхoи лoих,aкaшии aвтoмaтикyнoнидa ва f.[3, 1G6]

Иcтифoдaи тexнoлoгияхри иттилooтй дар кoри ичтимoй 6o гуру^^и гyнoгyни aхoлй дар кишвари мo хoлo нав чараён гирифта иcтoдaacт. Aммo дар ин «эха аллакай мyвaффaк;иягхoи муайян ба даст oмaдaaнд. Myтaaccифoнa, дар дoирaи ин та^ки^т хамаи caмгх,oи кoри ичтимoирo, ки дар oнхo тexнoлoгиях,oи mranoorn иcтифoдa бурда мeшaвaнд, мyфaccaл шарх д0дaн нoмyмкин acт. Бинoбaр ин, тaнхo ба бaъзe аз ин caj^rao диккат дoдa мeшaвaд.

Иcтифoдaи тexнoлoгияхoи иттилooтй дар кoри ичгимoй 6o гуру^^и гyнoгyни мaъюбoн, аз чумла кyдaкoни маъюб ахамияги кaлoн дoрaд.

Маъюбй мушкили як шaxc ё хaттo як к^ми а^щй набуда, балки дар мачмуъ мушкили хамаи чамъият ба хиc06 мeрaвaд.[4,83] Myвoфики мaълyмoти СММ, хар як шaxcи дахум дар caйёрa маъюбй дoштa, як нафар аз байни 10 шaxc нукшни чиcмoнй, аклй ё ceнcoрй дoрaд ва на камгар аз 25% хамаи а^лй аз иллaтх,oи гyнoгyни caлoмaтй aзoб мeкaшaнд. Такминан як oилaи ибoрaт аз чoр нафар дар хайати xyд шaxcи дoрoи имкoниягх,oи махдуд Дoрaд.

Дар хoлaтх,oи бyхрoнй ах^ли мaъюбoн бад мeшaвaд ва orao вoбacтaгй, oceбпaзирй ва тaнхoии xyдрo caxт эхcoc мeкyнaнд. Дар ин вакт шaрoиIхoи зиндагии oдaмoни дoрoи имкoнияIхoи мaхдyдрo мутобик намудан лoзим аст, тo ин ки orao кoбилияIхoи имкoнпaзири xyдрo бaрoи мутобиккшавй ба вoкeияIхoи нав ва бартараф намудани дyшвoрихoи гyнoгyни ичтимoй пурра истифoдa бурда тaвoнaнд. Чдмъият вaзифaдoр аст, ки стaндaргхoи мавчудаи xyдрo ба тaлaбoти мaxcycи oдaмoни дoрoи им^ният^и махдуд мутобщ гaрдoнaд, то ин ки orno мyстaкдшoнa зиндагй ва кoр карда тaвoнaнд. [5]

Бaрoи мaъюбoнe, ки бeмoрихoи yзвхoи такяю харакат дoрaнд, инчунин бaрoи хaмoн гурухи мaъюбoнe, ки ба caбaби бeмoрихoи гyнoгyн им^ният^и махдуди харакат дoрaнд, равзана ба чaхoн махз ба шaрoфaти тexнoлoгияхoи mranoorn 6œ шуда метaвoнaд. Бaрoи чунин oдaмoн дoштaни кoмпютeри фардй ва дacтрacй ба интeрнет биcёр мухим аст. Зeрo махз дар интернет шaxcи дoрoи им^ният^и махдуд мeтaвoнaд иттилooти зaрyрирo пaйдo кунад, дар caрocaри чaхoн ба таври виртуалй caйрy caёхaт нaмoяд, 6o oдaмoни гyнoгyн дуст шавад ва 6o хaмгaкдирoни xyд мyoширaт кунад. Х,амаи ин бaрoи oн мухим аст, ки шaxcи маъюб xyдрo oceбпaзир ва яккаву тaнхo хиc накунад.

Кyдaкoни маъюб имкoнияти дар мaктaбхoи мукаррарй тaхcил кaрдaнрo нaдoрaнд, orno ба таври фocилaвй тaхcил мeкyнaнд. Бaрoи таъмини caмaрaнoкии таълими фocилaвй низ ба oнхo дoштaни кoмпютeри фардй 6o мачмуи бaрнoмaхoи мaxcyc, ки ба тaлaбoти шaxcии orno мутобик гaрдoндa шудаанд, xeлe зарур аст. Ин тaлaбoт ба чaвoнoни маъюб хам бaрoи гирифтани мам^шти oлии пурра ва мутобикшавии минбаъдаи oнхo ба чамъият дакл дoрaд.

Технологияхои иттилоотиро дар чараёни таълими кудаконе, ки маъюбии биной доранд, самаранок истифода бурдан мумкин аст. Ин мавзуъро муфассалтар шарх медихем.

Хусусияти истифодаи технологияхои иттилоотй дар таълими чунин кудакон бо системаи махсуси талаботи санитарию гигиенй ва психофизиолога муайян мегардад. Ба гайр аз ин, шабакаи визуалии иттилоотй дар системаи технологияхои номбаршуда чои асосиро ишшл мекунад.

Бинобар ин, на хамаи технологияхоеро, ки дар системаи таълими фосилавй мавчуданд, дар таълими кудакони биноияшон суст истифода бурдан мумкин аст. Истифодаи баъзе аз ин технологияхо хусусиятхои муайян дорад.

Чои шубха нест, ки дар чараёни кори педагога бо чунин кудакон имконияти истифодаи технологияхое, ки иштироки анализатори биноиро талаб мекунанд, хеле кам аст. Ин танхо барои кудакони биноияшон кисман солим ва кудакони биноияшон суст имконпазир мегардад.

Барои ин категорияи донишомузон технологияхои иттилоотиро, пеш аз хама, ба сифати воситаи тамрини анализатори биной истифода бурдан мумкин аст. Барои кудаконе, ки гурухи 1 ва гурухи 2-и маъюбии биной доранд, тренажёрхои махсуси компютериро истифода бурдан мумкин аст. Ин тренажёрхо барои инкишоф додани гнозиси биной пешбинй шудаанд. Бинобар ин, тренажёрхои электрониеро сохтан мумкин аст, ки онхо ба донишомузон мачмуи машкхои махсус оид ба инкишофи функсияхои рангхискунй, сабти биной, танзими доирахои биной, дарки морфологй ва монанди инро пешниход карда метавонанд.

Барои хамин категорияи кудакони маъюб иттилооти визуалиро кисман дар чараёни таълим истифода бурдан мумкин аст. Ин кудакон аз экрани компютер иттилооти матниро, ки андозааш на камтар аз 40-50 мм аст ва расми канорахояш равшану андозааш мувофикро, ки чузъиёти хурд надорад, дар тахманзари возех хонда ва мукоиса карда метавонанд.

Бо максади баркароркунии сенсории кудакони биноияшон кисман солим ва кудакони биноияшон суст кори инкишофи аудио-видеой аз руи системаи НАСА дар асоси технологияхои нави иттилоотй пешбинй шудааст.

Тавре кайд шуд, дар чараёни таълими кудакони маъюб истифодаи маводи шабакаи глобалии компютерй - интернет ахамияти хоса дорад. Бевосита хангоми кор бо кудаконе, ки маъюбии биной доранд, технологияхои IP-телефония, аудиои паихам ва маводи аудиофайлхоро истифода бурдан мумкин аст.

Дар шароитхои дастрасии дур алокаро бо муаллим ё бо аъзоёни гурухи виртуалй барои кудакони нобино, кудакони биноияшон кисман солим ва кудакони биноияшон суст бо ёрии воситахои дар боло номбаршуда ба рох мондан мумкин аст. Ин тарзи кор ба халли яке аз вазифахои мухими методии таълими кудакони маъюб - таъмини мутобикати коммуникативй мусоидат мекунад. Танхо ба хамин тарз алокаи баръаксро дар муоширати таълимй дар низоми Off-line ва On-line хангоми дастрас набудани почтаи электронй, чат-семинар ва чат-машварат ташкил кардан мумкин аст.

Дар таълими кудакони нобино, кудакони биноияшон кисман солим ва кудакони биноияшон суст маводи аудиой ахамияти зиёд дорад, ки онро вобаста ба вазифахои мушаххаси таълимй дар вариантхои зерин тахия кардан мумкин аст:

-аудиолексия;

-аудиотренажёр;

-аудиоматн;

-аудиокитоб.

Аудиолексия сабти аудиоии маводи назариявии таълимй буда, аз руи принсипи воситаи классикии таълимй дар шакли когазй тахия шудааст. Хангоми сабти он талаботи махсусро нисбат ба тасвири интонатсионии расм ба назар гирифтан лозим аст: интонатсия бояд ба мазмуни маводи пешниходшаванда мувофик бошад. Масалан, иттилооти таълимй дар бораи чараёнхои чамъиятии таърихи давлат бояд бо суръати миёна ва мунтазами нутк, бе муболигаи расми охангдор, бе кашиш ва кутох кардани фосилахо ва монанди ин пешниход карда шавад. Аудиолексияро дар чараёни таълими инфиродй ва гурухй бо иштироки муаллиме, ки мазмуни онро шарх медихад ва мухокимаи натичахои аудиолексияро ташкил мекунад, инчунин дар кори мустакдлона истифода бурдан мумкин аст.

Аудиотренажёр аз мачмуи саволу вазифахои мухтасар баёншуда, ки баъди фосилаи муайяни вакт ва бо риояи вакти муайяни зарурй барои чавоб/хал сабт шудаанд, иборат аст. Аудиотренажёрро хам ба мисли аудиолексия дар чараёни таълими инфиродй ва хангоми кор дар доираи гурухи анънавии таълимй истифода бурдан мумкин аст. Х^ангоми кор дар гурух аудиотренажёр ба донишомузон имконияти кори инфиродиро фарохам оварда метавонад, ки дар чараёни он донишомузон хамавакт аз муаллим ёрдам пурсида метавонанд. Имконияти истифодаи таълими инфиродй барои кудаки маъюб, ки на танхо нуксони чисмонй, балки нуксони хусусияти шахсй хам дорад (вобаста ба махдуд будани алокахои ичтимой), шароити кулай ва барохати таълимй аст.

Аудиоматн аз аудиотренажёр бо он фарк мекунад, ки ба донишомуз ё муаллим имконияти санчиши дурустии чавоб фарохам оварда мешавад. Аудиоматнро барои назорати берунй ва

xyднaзoрaткyнй иcтифoдa бурдан мумкин аст. Дар шaрoитх,oи нaзoрaти бeрyнй ayдиoмaтн чaвoбхoи дoнишoмyзoнрo 6o ёрии caбти аудшй ба кайд гирифта, ба муаллим ё aъзoёни гурухи виртуалй имшн мeдихaд, ки дурустии ин чaвoбхoрo биcaнчaнд. Бo мaк;caди xyднaзoрaткyнии дoнишoмyзoн cистeмaи баёни чaвoбрo аз руи матго^ шакли пушида ташкил кардан мумкин аст. Июва бар ин, ба caбaби дyшвoрии тexникии таъмини хамшаклии cигнaлхoи oвoзй, ки бaрoи баёни чaвoб зарур аст, дoнишoмyзoн чaвoби бaёншyдaрo тaвaccyти шaбaкaхoи кидаст^й пeшнихoд карда метaвoнaнд, мacaлaн, 6o микдoри муайяни кликх,oи тугмаи мушак ё 6o зeр кардани клавиши муайян.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ayдиoкитoб аз caбти аудшии хамагуна мaвoди илoвaгии чараёни таълим ибoрaт acт. Macaлaн, caбти cy^a! 6o зaбoни xoричй, баёни аудшии матни acaри бaдeй ва f. Х,ангоми caбти ayдиoкитoб, ба фарк аз ayдиoлeкcия, рacми oхaнгдoр 6o^ равшан ва баъзан хатто 6o мyхoбoт бoшaд (мacaлaн, хaнгoми ca6ra cyхбaт 6o зaбoни xoричй). Кaлимaхoe, ки бaрoи кудак наванд, 6o^ бyррo талаффуз карда шаванд ва мазмуни матн бoяд oбyрaнги ма^рата актёрй дoштa бoшaнд. ХАлати мoбaйнирo дар байни ayдиoкитoб ва вocитaи таълими инфирoдй мaълyмoтнoмaи элeктрoнй ишF0л мeкyнaд. Чдраёни тахияи oн 6aco мeхнaттaлaб аст. Зeрo cистeмaхoи чустучуй бaрoи ёфтани oбъeктх,oи муайяни иттилooтй бoяд ба дарки импyлcхoи oвoзй ё кинeстeгикй мутобикат дoштa бoшaнд. Бинoбaр ин, тахияи мaълyмoтнoмaхoи элeктрoнии xyрдхaчм 6o дoирaи махдуди шхавй ва лyFaтх,oи мавзуй мyвoфик;и ма^ад аст.

Яте аз xycycиятхoи агаши фaъoлияти пeдaгoгй хaнгoми кoр 6o кудашни маъюб зарурати дoнистaни прижии^и иcлoхии таълим, xycycиятх,oи бoзcoзии хамшрии aнaлизaтoрхo, инчунин дoнистaни мoдeлхoи пcиxoлoгию пeдaгoгй мeбoшaд.

Дар чунин низoми таълим истифoдaи вocитaхoи элeктрoнии таълим яте аз вocитaхoи таълими мaxcyc ва тexнoлoгияхoи бaркaрoркyнй ба шyмoр рафта, аз мачмуи мaxcycи coxтoрy чoрaбиних,oи ташкилй ва методу вocитaхoи дoимй ибoрaт мeбoшaнд, ки татбикк ва aзxyдкyнии бaрнoмaхoи тaълимирo дар хачм ва 6o cифaти тешбининамудаи стaндaртх,oи давлатии таълим ба таври мувдфик таъмин карда, aндeшидaни чoрaхoрo вoбaстa ба бaртaрaфcoзй ё чyбрoни пурраи мaхдyдиягх,oи фaъoлияти хаётй, ки дар натичаи зарар дидани caлoмaтй 6o нyкcoнхoи ycтyвoри фyнкcияхoи oргaнизм пaйдo шудаанд, имкoниaзир мeгaрдoнaнд. Фа^лияти бaркaрoркyнй ва таълимй 6o нaзaрдoшти мaхдyдиягх,oи дар coхaи мaoриф амалкунанда ва мyвoфик;и мyхлaтхoи таълим, тaъминoти мoддию тexникй, тaxaccycи кoрмaндoн, иктидoри зeхнй, таълимй, бaркaрoркyнии дoнишoмyзoн ва тaлaбoти мaxcycи таълимии oнхo ба рoх мoндa мeшaвaд.

Чараёни таълими шaxcoни дoрoи имкoниягх,oи махдуд аз xycycиягх,oи зeрин ибoрaт буда, oнхoрo 6o тахия ва истифoдaи вocитaхoи элeктрoнии таълим кдоман бартараф кардан мумкин аст:

— шмунтазамии имшнпазири иштирoк дар мaшFyлиягх,oи таълимй вoбaстa ба мaхдyдиягх,oи харакат;

— кам кардани микдoри coaгхoи caрбoрии таълимй;

— рeчaи эхтиётии таълим;

— махдуд будани им^ния^и инкишoфи кoбилиягхoи эчoдй;

— махдуд будани им^ният^и иттилooтй ва тacвирии мyaллимoн дар чараёни таълим. [б]

Бo тешрафти тамаддун бeш аз пeш аён мeгaрдaд, ки дoирaи шaрoитх,oи бaрoи инcoн арзандаи хаёт ба oдaмoни дoрoи имкoниягх,oи махдуди чиcмoнй, ки мyстaк;илoнa тaхcил карда нaмeтaвoнaнд, тангтару махдудтар мeшaвaд. Агар пeштaр caбaбхoи нoбaрoбaрии ичтимoирo ба пaйдoиш ва дoштaни Xyкyкх,oи гражданй, мoликият ва дaрoмaд, ма^м дар coxтoри ичтимoии чамъият вoбaстa мeдoнистaнд, имруз caтхи фарханги иттилooтй ба oмили табакабандй табдил мeёбaд. nac, дар oяндaи наздик такдири хар як иншни мyшaxxac ба oн вoбaстa мeшaвaд, ки у тo кyчo мeтaвoнaд иттилooти нaврo caривaкт ёбад, ба даст oрaд, кoмилaн мутобик дарк кунад ва caмaрaнoк иcтифoдa барад.

Бoxaбaрй бaрoи инcoн, ба caбaби бeмoрихoи гyнoгyни махдудкунандаи харакати oзoдoнa ва кoммyникaтcия, бaркaрoршaвaндaгй ва хaмгирoии ичтимoй, таълими мукаммал ва фа^лияти кacбй, иштирoки фaъoл дар хаёти чамъият аст. Дар шaрoитхoи хoзирa тexнoлoгияхoи иттилooтй ба ин мycoидaт мeкyнaнд.

Myтaaccифoнa, хoлo давлат имкoниягхoи кoфй нaдoрaд, ки ба таври зарурй дacтрacии ин гурухи aхoлирo ба тexнoлoгияхoи иттилooтй таъмин нaмoяд. Bane yмeдвoрeм 6o кабули к;oнyнхoи дaxлдoр ва тахияю татбики бaрнoмaхoи мaкcaднoк ин мoнeaх дар наздиктарин мухлат бартараф xoхaнд гардид.

АДАБИЁТ

1.Демкин В.П., Можаева Г.В., Тубалова И.В. Особенности использования новых информационных технологий для обучения детей-инвалидов по зрению. Томск: Томский государственный университет, 2002

2.Дадобоева М.С.Образование детей с нарушениями слухаМонография.ТШУ им.С.Айни. Душанбе-2019,

3.Наберушкина Э.К., Ярская-Смирнова Е.Р. Социальная работа с инвалидами: Учебное пособие. СПб: Питер, 2005

4.Холостова Е.И. Социальная работа с инвалидами. М. : Издательско-торговая корпорация «Дашков и К», 2007

5. Информационный бизнес-портал market-pages.ru/iHfteh/12.hlml

6. Кибер-портал allteam.my1.ru/forum/6-20-1

7. mwiHpediaorg/wilk/Информационные_технологии

МЕСТО ИНФОРМАЦИОННОЙ ТЕХНОЛОГИИ В ИНКЛЮЗИВНОМ ОБРАЗОВАНИИ

Как известно, использование единых мировых информационных систем обеспечивает внедрение информационных технологий в образование: формируется единое образовательное пространство, возрастает потребность человека в общении, и получении доступа к общим нематериальным ресурсам, осмыслении и переработке большого объема информации. Смысл информатизации образования заключается в создании как для педагогов, так и для обучаемых благоприятных условий для свободного доступа к культурной, учебной и научной информации. Необходимо также понимать, что информатизация сферы образования должна опережать информатизацию других направлений общественной деятельности, поскольку именно здесь закладываются социальные, психологические, общекультурные, а также профессиональные предпосылки развития общества нового типа.

Ключевые слова: информационные технологии, инклюзивное образование, процесс обучения, дети-инвалиды, педагогическая деятельность.

THE PLACE OF INFORMATION TECHNOLOGY IN INCLUSIVE EDUCATION

As is known, the use of unified world information systems ensures the introduction of information technologies in education: a unified educational space is being formed, the human need for communication and access to common intangible resources, understanding and processing a large amount of information increases. The meaning of information of education is to create favorable conditions for both teachers and students for free access to cultural, educational and scientific information. It is also necessary to understand that the information of the field of education should be ahead of the information of other areas of public activity, since it is here that the social, psychological, general cultural, as well as professional prerequisites for the development of a new type of society are laid.

Keywords: information technologies, inclusive education, learning process, children with disabilities, pedagogical activity.

Сведения об авторах:

Хакназаров Толибджон Мехриддинович - руководитель Информационно-коммуникационного центра педагогического колледжа при КГУ им. АРудаки, соискатель общеуниверситетской кафедра педагогики КГУ им. АРудаки

Дадобоева Мадина Солибоевна - заведующая кафедрой общей и педагогической психологии Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни, кандидат педагогических наук, доцент.

About authors:

Khaknazarov Tolibjon Mehriddinovich - Head of the Information and Communication Center of the Pedagogical College at KSU named after Rudaki, applicant for the university-wide department ofpedagogy, KSUnamed after A. Rudaki

Dadoboeva Madina Soliboevna - Head of the Department of General and Pedagogical Psychology, Tajik State Pedagogical University named after S. Toraigyrova. Aini, Candidate of Pedagogical Sciences, Associate Professor.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.