CC BY
4Международное право и сравнительное правоведение Н.М. ПРИМА^ЦЕВ,
К^азацстан Республикасыныц Зац шыгару институты Лингвистика орталыгыныц бастыгы, зац гылымдарыныц кандидаты
МЕМЛЕКЕТТ1К БИЛ1КТЕГ1 ГЕНДЕРЛ1К ТЕНДКТЩ ЛАТЫН АМЕРИКАЛЬЩ ТЭЖ1РИБЕС1
Элемдш удеркке сай 2009 жылгы 8 желто^-санда Казахстан Республикасы «Ерлер мен айел-дердщ тец ^у^ыщтарыныц жане тец мумкшдштершщ мемлекетпк кешлдштер1 туралы» Зац ^абылдады. Мундай зацныц ^абылда-нуы мемлекеттш саясаттагы ею багыттыц езектЫгш керсетед! Б1ршшга - Казахстан Республикасы алемдш таж1рибеден ^алмай, хальща-ралыщ ^атынастар саласында езшдш орныныц ащындалуында. Эр турл1 шю жане сырт^ы факторларга байланысты алемдш маселелерге дер кезшде назар аудару кез-келген мемлекеттщ ^олынан келе бермейд! Екшшга - адам кук;ык;та-ры саныныц кун сайын есу1 мен толы^тырылып отырылуында. Мысалы, еткен жылы а^паратты1 жане таза ауыз суды пайдалану - адам ^у^ыщта-рыныц ^атарына жат^ызылды2. Мше осындай жагдайларда ерлер мен айелдер арасындагы тец ку^ыщтар мен тец мумкшдштерд1 орнату3 масе-лес барлыщ мемлекеттер алдында туруы ете ^исынды.
Эрб1р мемлекет бул салада ез саясатын журпзепш аныщ. Мысалы, айелдерге ^атысты ^агидалардыц ез1 де б1ркелю болуы мумкш емес. Гендерлш саясат журпзу мен тецдшп орнатуда дш, дщ тарихи даму жанг т.с.с. факторларга не-пзделетМ аныщ. Адам ^у^ыщтарын ^оргау бой-ынша озыщ алда турган батыс елдершщ езшде де кейб1р факторларга байланысты шектеулер ^абылданып жататыны белгЫ. Мысалы, Еуропа елдершде исламныц еркендеуше байланысты мусылмандыщты бшд1ретш сырт^ы белгшерге тыйым салуга, ягни дши кез^арасты ^алыц бу^а-рага жариялауды шектеуге деген талпыныс бар. Олар адамдардыц тел^ужатын дайындау, ^огам-
дьщ орындарда журш-туру, бЫм беру сия^ты салаларда орын алып отыр.
Жогарыда керсетшгендей, гендерлш саясаттыц ^аз1рп кездеп ма^саты ерлер мен айелдердщ тец ку^ыщтар мен мумкшдштерге ие болуына мемлекеттщ кепшдш беру! болып табылады. Оган мемлекеттш ем1рдщ барлыщ аясында ^ол жетю-зу кезделгешмен, басты ма^сат - айелдердщ ^огам ем1р1 мен мемлекеттщ саяси саласында лайы^ты орындарын алуы. Шындыгына келген-де, бул, айелдердщ мемлекеттш билштщ жогары лауазымдарына ^ол жетюзуш ^амтамасыз ету болып отыр. Эйткет ^аз1р барлыщ дерлш елдер-де мемлекеттш билш органдарыныц орындаушы-лар децгейшде айелдер басым, ал бас^ару, ас1ре-се жогары, децгешнде олардыц саны ете аз. Осындай таж1рибенщ салдары болар, rimi билш туралы гылымда - кратологияда б1рде-б1р айелшз, тек ерлерден туратын жогары органныц немесе органдардыц бишгш бшдаретш андрократия деген угым да ^алыптас^ан. Мемлекеттер таж1рибесь нен оган мысал келтру де ^иын емес. Мысалы, Казахстан Республикасы Парламент! Сенатыныц ^аз1рп ^урамында 2 гана айел депутат бар. Олардыц саны жалпы ^урам керсетюшшщ 0,94 пайы-зын гана ^урайды. Ал МажЫстщ 107 депутаты-ныц 19 гана айелдер немесе олардыц керсетюш-тер1 жуыщ турде 17 пайыз [9]. Сол сия^ты букш Латын Америкасы елдершщ парламенттершде еткен гасырда айелдердщ пайыздыщ керсетюш-тер1 жогары палаталарда 5 пайыздан, ал теменп палаталарда 9 пайыздан аспапты [2].
Осы макала та^ырыбына сай гендерлш тецд1кт1ц оц ар1 озы^ таж1рибес1н Латын Америкасы мемлекеттершен керуге болады. Бас^а
'Финляндия Укгметгнгц етмгмен 2010 жылгы 1 шыдеден бастап барлыц азаматтарга зацмен кетлдендгрыген галамторга цосылу цуцыгы берглдг. Эзгрге 1 Мб/с ацпаратщ цол жетгмдшктг 2015 жылы 100 Мб/с-ца жеткгзу квзделген. Ресми ацпарат бойынша, Финляндия халцыныц 96 пайызы галамтормен цамтылган //www.russian.fi (12.7.2010).
2Б1ржкен ¥лттар ¥йымы Бас Ассамблеясыныц 2010 жылгы 28 шыдедег1 шеш1м1.
3Бул жерде, врине табиги тугш цщыцтыц толыц тепе-тецджке цол жеттзу мумкш еместтн кврсету цажет. Цазiргi кезде вйелдер ерлер атцаратын цызметтерд1 толыц дерлж атцарады. Ресми турде вйелдер ецбегт ауыр жвне адам агзасына зиян келтiретiн салалар тiзбесiне сай пайдалану туралы нормалар кез-келген мемлекеттщ зацнамасында беттыген. Бiрац, кейбiр деректер бойынша, ауырлыгына-жещлдтне царамастан, вйелдер мундай жумыстарды жердщ асты мен усттде, гарыш кещстшнде де атцарып жур. Kейбiр бейресми мвлiмет бойынша, вйел ецбегi тек бiр гана салада пайдаланылмайды екен. Ол - су астында жвндеу жумыстарын жургiзу.
^урылыщтарга Караганда бул мемлекеттерде ген-дерл!к саясат ец жогары децгейде ^алыптасты-рылды жане ^аз!р де жузеге асырылып жатыр. Эзге курыльщтарда болып кермеген таж!рибе осы мемлекеттерде орын алып келед!. Мунда мемлекетпк бил!к органдарыныц ец жогары лау-азымдарын айелдер иемденд! жане ^аз!р де иелен!п жатыр.
Аталган таж!рибе Латын Америкасы елдер!нде еткен гасырдыц 20-30 жылдарындагы б!рен-саран !здест1ру, талаптану, бащап керу сиякгы басец аре-кеттер мен таж!рибелерд! ^оспаганда, белсенд! турде оныц орта тусынан бер! жалгасып келед!. Тец ^у^ыщтар мен мумк!нд!ктерд! ^амтамасыз ету аясында б!раз !стер ащарылды. Мысалы, айелдер-ге сайлау ку^ыгын беру маселес!н!ц ез тарихы бар. Мамандардыц айтуынша, айелдер б!р!нш! рет сайлау жанг сайлану к^ыгына 1890 жылы А^Ш-тыц Вайоминг штатында ие болды [1]. Ал айелдерге толыщ сайлау ку^ыгын б!р!нш! болып Жаца Зеландия 1893 жылы ^абылданган «Сайлау туралы» зац-мен берген болатын.
Латын Америкасы мемлекеттер! !ш!нде б!р!нш! болып айелдерге сайлау ку^ыгын 1929 жылы Эквадор берд!. Курылы^тагы ец алгаш^ы айел-ми-нистр де осы мемлекетте 1944 жылы тагайын-далды. Чилид!ц 1833 жылгы Конституциясы сайлау ^у^ыгын азаматтардыц барлыгына берген болатын, б!ра^ айелдер сайлауга ^атыса алмады. Ал 1875 жылгы «Сайлау туралы» зацныц 40-бабы бойынша айелдерге сайлауга ^атысуга тыйым салынды. Тек ^ана 1939 жылы Чили айелдер! жерг!л!кт! сайлауларга ^атысуга мумк!нд!к алды, ал толыщ сайлау к¥^ыгын 1949 жылгы «Сайлау туралы» зац бойынша алды. Латын Америкасын-да еткен гасырдыц 20-30 жылдарыныц ез!нде ел президент! лауазымына ум!ткерл!кт! жариялау да орын алды.
Мемлекетпк лауазымдарга иелену ^у^ыгымен ^атар айелдер партиялар мен ^озгалыстар ^уруда да жет!ст!ктерге жетт!. Курылыщ айелдер!н!ц бел-сендш!г!н Чилиде 1922 жылы ^урылган Азамат-тыщ Эйелдер партиясы (Partido Civico Femenino) жане 1924 жылы ^урылган Демократиялыщ айелдер партиясынан (Partido Demócrata Femenino) жане езге мемлекеттер мысалдарынан бай^ауга болады [5]. Осыган орай, гендерл!к ^у^ыщтар айелдерд!ц белсенд! арекеттер! мен сали^алы мемлекетпк саясат ар^асында гана бер!лд! деу-ге болады.
XX гасырда басталган таж!рибе бас кезде же-
келеген харизмалыщ тулгаларга ^атысты болды. Мундай ец алгаш^ы ресми факт Аргентина Рес-публикасында орын алды. Ол Республика Президент! - автократ ар! популист, алеуметт!к демагог сия^ты белгшермен сипатталган Х.Д. Пе-ронныц жубайы Мария Ева Дуарте Перонныц мемлекет !стер!не араласуына немесе кино жане театр арт!с!н!ц саясат сахнасына шыгуына бай-ланысты болатын. Х.Д. Перонныц ек!нш! жубайы Мария Эстела (Исабель) Перон 1974-1976 жыл-дары Аргентина Республикасыныц Президент! болды.
Одан кей!нг! жылдары ^урылы^тыц б!р^атар елдер!нде айелдер президент лауазымдарын ащ-арды. Эткен гасырдыц соцгы онжылдыгында Никарагуада - Виолетта Чаморро, Панамада -Мирейя Москосо, ал агымдагы гасыр басында Чилиде Мишель Бачелет президентт!к сайлаулар-да жец!ске жетт!. Каз!рг! уа^ытта ^ур^глы^тыц 3 мемлекет!н айелдер бас^арып отыр. Аргентина Республикасында Кристина Киршнер жубайы Н. Киршнерден кей!н президентт!к бил!кке келд!. Коста-Рикада 2010 жылгы а^пандагы прези-дентт!к сайлауда Лаура Чинчилья жец!ске жетт!. 2010 жылгы 31 ^азандагы президентт!к сайлау-дыц ек!нш! турында жец!ске жеткен Бразилияныц туцгыш айел Президент! Дилма Руссефф ^ызме-т!не 2011 жылгы 1 ^ацтардан бастап к!р!ст!4. Жал-пы алганда, Латын Америкасы мемлекеттер!нде 12 айел президент болды. Оган ^оса кептеген айелдер ец жогары мемлекетт!к лауазымнан кей!нг! парламент терайымы, вице-президент, премьер-министр, министр лауазымдарын ат^арган. Мысалы, 1963-1994 жылдар аралыгында Латын Америкасыныц 19 айел! парламент терайымы лауазымын ат^арды. Алгаш^ы терайым 1963 жылы Уругвай Шыгыс Республикасыныц парла-мент!нде сайланды [2]. Бул мысалдар орталыщ мемлекетт!к органдардан гана келт!р!лген. Осын-дай мысалдар жагдайында ар турл! ак!мш!л!к-аума^тыщ бел!н!стер: штат, провинция, департамент, дистрикт немесе жергш!кт! ез!н-ез! бас^ару органдары децгей!ндег! бас^арушылыщ ^ызмет-терд! ат^арган айелдер туралы мал!меттерд! кел-т!рмеуге де болады.
Латын Америкасы айелдер!н!ц ек! гасыр тогы-сында белсенд!л!к танытуыныц себептер! мен не-г!здер! кешенд! сипат алады. Бук!лалемд!к удер!с сиякгы курылык; мемлекеттер! гендерл!к тецд!кт!ц ^у^ыкгыщ нег!здер!н жасауды «Квота туралы» зац-ды ^абылдаудан бастады. 2007 жылгы 6-9 тамыз-
Бул президенттж сайлауда уштшг орынды да келеа умткер айел - Марина Силва иемдендг.
да Эквадор астанасы - Кито каласында еткен Латын Америкасы мен Кариб бассей!ншдег! айелдер га бойынша X ещрлш конференцияда квота туралы занды курылыщтын 11 ел!н!н кабылдаганы туралы мал!мет бер!лд!. Бул деген осы мемлекеттерде жаца гендерл!к тенд!кт! камтамасыз ету кыз-мет!н!н пайда болганынын айгагы. Жалпы алган-да, Латын Америкасы мен Кариб бассейшшщ 20 мемлекет! Б!р!ккен Улттар Уйымынын Эйелдерд1 кемспушшштщ барлык нысандарын жою туралы конвенцияга косылды, 17 мемлекет оны ратифи-кациялады. Мамандардын есеб! бойынша бул ете жогары керсеткш [2]. Аталган Конвенцияны жузеге асырудын б!р шарасы есеб!нде Латын Амери-касынын 14 ел!нде гендерл!к саясаттын конститу-циядан кей!нг! кукыщтыщ нег!з! «Квота туралы» зан кабылданган.
Аталган зан нег!з!нен жеке кабылданды. Со-нымен катар кейб!р елдерде конституцияга жане сайлау туралы зандарга гендерл!к тенд!кт! кама-тамсыз ету нормалары енг!з!лд!. Сондыктан курылык елдершде гендерл!к заннама калыптас-ты. Онын басты максаты - м!ндеттелген шект! керсетк!штер аркылы депутат-, мемлекетт!к кыз-метш!лер-, жерг!л!кт! ез!н-ез! баскару органдары кызметш!лер! - айелдердщ санын арттыру, ягни оларды букаралык кызметке кещрек тартып, мемлекетт!к саясатка айелдердщ кеб!рек каты-суын мемлекетпен кеп!лденд!ру. Мундай саясат ез натижесш берд!. Барлык елдердщ мемлекетпк органдарында, ас!ресе парламенттершде айелдер саны, онын !ш!нде теменг! палаталарда курт ест!. Эрине, мундай керсетк!штерд! тек кана ек!летт! органдардагы гендерл!к саясат керсетк!ш! рет!н-де гана кабылдауга болмайды. Тен кукыктар мен мумк!нд!ктерд! кепшденд!ру мемлекет ем!р!нщ бш!м беру, денсаулык сактау, енбекпен камтама-сыз ету жане т.с.с. салаларда да колга алынды.
Нег!з!нен мундай квоталык таж!рибе Казахстан Республикасы уш!н де артык болмас еда. Эйткен! б!зде Латын Америкасы таж!рибес!не карама-карсы жагдай калыптаскан. Мысалы, орталык аткарушы органдарда нег!з!нен жогары оку орындарын жана б!т!рген мамандардан турады. Олардын арасында ерлер ете аз. Бул б!р. Ек!нш!ден басшы лауазымдарда айелдердщ саны да онша кеп емес. Сонымен катар ек!летт!
органдарда, кеп жагдайларда депутаттык жылдарды бос етк!зет!н5, ун! де шыкпайтын «депутат» ерлер орнына табигаты белек, баска мудделерд! кездейт!н айелдер келген! дурыс болар.
Жекелеген елдер таж!рибес!н карастыруды Чилиден бастаган дурыс болар. Эйткен! занна-малык нег!здерге коса мунда улг!л! таж!рибе де калыптасты. Чилидщ экс-президент! М. Бачелет осы елдщ алгашкы айел президент! болып кана поймай, 20 адамнан туратын ез! курган «Тен кукыкты Ук!мет» деп аталган жогаргы аткару-шы орган курамына 10 айел министрд! тагайын-дады. Ягни 2006-2010 жылдары Чили Укшет! 50 пайыз айелдерден турды. Бул факт Чили гана емес, дуние жуз! бойынша б!р!нш! рет орын алган болатын. Мундай жагдайларда квота туралы зан маселелерш ескермеуге де болады.
Колумбияда кабылданган осындай зан бойынша аталган объектшердег! айелдер саны 30 пай-ыздан кем болмауы ти!с. Мундай керсетюш бас-кару денгей!нщ барлыгында: департамент, ещр, провинция, дистрикт не жергЫкп ез!н ез!н баска-ру органдарында сакталуы ти!с. Заннын талабы бойынша бос уш лауазымнын кем!нде б!реу!не айел туруы кажет. Бул жане езге де м!ндетт! керсетк!штерд!н, ягни заннын, сакталуын кадага-лау Республиканын Бас Прокурорына жане Халык коргаушысына (омбудсмен) жуктелген. Жыл сай-ын 31 желтоксан карсанында Эйелдерд! жогары-лату жане кетеру жен!ндег! мемлекетпк багдар-ламаны !ске асыру бойынша Соттын Жогары Ке-неш, Республика Конгрес1н1н букаралык кызметт! баскару департамент! жане Баскару ак!мш!л!г! Конгресс пен Бас Прокурорга лауазымдарды иелену, арб!р мемлекетт!к баскару органдарын-дагы айелдерд!н пайыздык керсетк!штер! туралы аппарат беру! ти!с [6].
Жекелеген мемлекеттер таж!рибес!н Перу Республикасы мысалында да жалгастыруга бо-лад^1. Бул елде квота тет!г! 1997 жылгы «Сайлау туралы» органикалык заннын 116-бабына жане «Муниципалд^1к сайлау» туралы заннын 10-бабы-нын 2-тармагына езгертулер енг!зу аркылы бек!т!лд!. Мысалы, б!р!нш! зан бойынша Конгресс депутаттыгынан ум!ткерлер т!з!м!нде кем!нде 25 пайыз айелдер немесе ерлер болуы кажет.
5 Бул жерде «бос» деген угым - врекетке, цызметке байланысты магынада бершп отыр. взг бос болганымен, цалтасы толы не оны толтыруга келгенде алдына жан салмайтын депутаттар К,азацстан Республикасында да квптеп кездесетгнг туралы БАК беттертде жарияланып жатады. Депутаттыц лауазымды елге цызмет етудщ орнына взгнщ жалган влеуметтгк мвртебесгн буцаралык, децгейде жария ету жвне басца мацсаттарга жетудг квздейтгн депутатсымацтарга мемлекеттж жвне взгн-взг басцару органдарына жол жабылуы тигс. Квркемвнерпаздар орнына ултжанды, бглгктг мамандар сайлануы керек.
Эквадордьщ квота туралы зацнамасына сай партиялардьщ сайлауга усынатын т!з!мдершде айелдер саны 45 пайыздан кем болмауы ти!с.
Мексикада зацды турде когамдык-саяси курылымдарга кызмет етет!ндерд!ц белг!л! шег! орнатылган. Ешб!р партия немесе кауымдастык, когамдык козгалыс, егер олардыц мушелер! кура-мында ец кем! 30 пайыз айелдер болмаса мемлекеттш т!ркеуден етк!з!лмейд!. Осындай мумк!нд!ктер накты натижелер берд!. Мысалы, Мексика парламентшщ жогары палатасы Сенат-та айелдер саны 1970 жылгы 3,1 пайыздан 2004 жылы 16,5 пайызга дей!н арттырылды. Ал каз!рг! Сенат мушелершщ 20,6 пайызын айелдер курай-ды. 2004 жылы теменг! палатаныц 500 депутаты-ныц 82-с! немесе 16 пайызы айелдер болды. Каз!рг! кезде Депутаттар палатасыныц 135 мушес! айелдер, олардыц саны 27 пайызды курап отыр [7]. Бул айел депутаттар саныныц жылдан-жылга ес!п отырганын керсетед!. Ягни айелдер мемлекеттш баскару !с!не белсене катысады де-генд! бшд!ред!.
Максатты саясат аркылы Латын Америкасын-да мемлекет кепшдш берген квоталык гендерлш тет!к натижесшде мемлекеттш жане ез!н-ез! баскару органдарында айелдер санын ес!руге кол жетк!з!лд!. Эйелдер, ас!ресе халык екшдер! рет!-нде парламенттерд!ц жогары жане теменп пала-таларында елеул! керсетк!штерге ие бола баста-ды. Мысалы, 2004-2007 жылдары айел депутат-тардыц саны Аргентина парламент! курамыныц 35 пайызын (салыстыру уш!н: 1991 жылы бар бо-лганы 6 пайыз), ал Коста-Рикада - 38,6 (куры-лыктагы ец жогары керсетк!ш) пайызын курады (1996 жылы 14 пайыз болатын) [1, 34-35; 2 ].
Курылыктыц бул саладагы озык жет!ст!ктер! бола тура, гендерлш саясаттыц, тецдштщ зацды-лыгы, ад!летт!г! жане тишд!л!г! де саясаткерлер мен галымдар арасында б!ржакты колдау таппа-ды. Мунда, сонымен катар, квота туралы зацныц амбебап не м!ндетт! сипаттагы кукыктык акт емес екенд!г!н де керсету кажет. Карастырылып отырган комакты таж!рибе жинаган Латын Аме-рикасыныц езшде 2000 жылы Венесуэла, 2001 жылы Колумбия бул зацды конституцияга карсы деп те тапты [1, 31]. Кейб!р мамандар мундай шараны уакытша деп те тус!нд!ред!.
Жалпы Латын Америкасында гендерлш зац-нама улттык кукыкта жарияланган, мемлекет кепшдш берген ерлер мен айелдердщ тецд!г!н кам-тамасыз етет!н тет!к болып саналады. Зац шы-
гару жане езге де мемлекеттш органдарындагы кепшденд!р!лген айелдер саны, партиялардыц жыныстык курамы, олардыц сайланбалы орган-дарга усынатын ум!ткерлер катарында да м!ндетт! турде айелдердщ белг!л! саны сакталуы кажет. Бул тецдшп камтамасыз етуд!ц ти!мд! тет!г! екен! сезс!з.
Когамдык катынастарда, ас!ресе мемлекеттш бил!к саласында ерлерд!ц монополиясын орнату мумк!н емес екенд!г! анык. Т!пт! оныц кажет! де жок. Кай салада болмасын, кай жагынан алсак та, зацдылык пен адшеттш кагидалары арасынан жол тауып, бекишген кукык нормаларын бузбай шеш!м шыгару улкен енер. Ал кукыктык табига-ты жагынан квота зацнамасыныц жасандылыгы байкалады. Эйткен! айелдерге ерлерд!ц есебшен кепшденд!ршген орындар бел!нед!. 1с жуз!нде би-л!кке катысу уш!н арк!мнщ табиги шамасы бо-луы кажет. Квотаны кукыктык жагынан сайлау кукыгындагы кооптация институтымен барабар деуге болады. Бул маселен!ц б!р жагы. Ек!нш! жагынан факт тур!нде ерлерд!ц басымдылыгы тагы бар. Сондыктан бил!кке к!м де болса да катыссын, оган арк!мнщ конституциямен кепшден-д!р!лген мумк!нд!г! бар. Маселе сайлаудыц зацды! ету!нде. Эйткен! бил!к сайлауда лайыктылар-дыц ету!не муддел! емес. Онда ез калагандары, т!пт! жолдас-жоралары «депутат» болулары кажет. Мундай тер!с таж!рибелерге Казахстан Республикасында еткен «сайлаулар» куа бола алады. Шындыгында б!зде депутаттык кызмет кас!пке айналган сиякты.
Кай салада болмасын, конституциялык кагидат болып табылатын тецд!кт! орнату уш!н шет ел-дерд!ц таж!рибес!н де зерделеген жен. Б!рак нег!зс!з саясатка урынбай, егемен саясатты ел муддес!не карай жург!зу кез-келген мемлекет уш!н улкен м!ндет. Карастырылган маселе бойынша - гендерлш тецд!кт! каматамасыз етуде Латын Америкасы мемлекеттер! озык таж!рибе жинактаган деп тужырымдауга болады. Олар кез-келген курылыкка да, мемлекетке де улг! бола алады. Бул таж!рибен! окып-уйрену, колдану маселес!не келет!н болсак, Казахстан Республи-касына квотага сактыкпен карау кажет. Бил!к органдарында айелдер санын механикалык ес!ру натижес!н!ц мемлекет, улт тагдырымен уйлесу!-не басты назар аудару керек болар. Мунда саны аз казак ултыныц муддес! ескер!лу! де керек. Халык айткан «ел болам десец бес!г!цд! тузе» деген кагидалы сезд! де естен шыгармаган жен.
Колданышган адебиет
1. El aporte de las mujeres a la igualdad en America Latina y el Caribe. X conferencia regional sobre la mujer de America Latina y el Caribe. Quito. 6 al 9 de agosto de 2007. Quito, 2007 // www.americalatina.landcoalition.org. (15.01.2011)
2. Mujeres en el poder // El portal de las Latinoamericanas/ www.mujereshoy.com. (12.01.2011)
3. Townsend Diez-Canseco А.Е. La introduccion del enfoque de genero en la formulacion dе leyes nacionales y politicas publicas en el Peru: Los casos de la Ley de Cuotas y la Ley de Igualdad de Oportunidades // www.iadb.org. (12.01.2011)
4. Ley 581 de 2000, Ley de Cuotas // www.presidencia.gov.co. (12.01.2011)
5. www.bcn.cl. (12.01.2011)
6. www.humanas.org.co. (12.01.2011)
7. www. congreso. gob.mx. (15.01.2011)
8. www. parlam.kz. (15.01.2011)
9. www. senado. gob.mx. (15.01.2011)
*****
Мацалада Латын Америкасында гендерлж тецдЫ теттн енг1зу тэж1рибес1 царастырылады.
В статье рассматривается практика внедрения механизма гендерного равенства в странах Латинской Америки.
The article discusses the practice of introducing a mechanism of gender equality in Latin America.
