CC BY
8DOI 10.54500/2790-1203.110.4.2021.53-59
ЕТАМБ 14.35.09
ЭеЖ 378.147:61
МЕДИЦИНАЛЬЩ ЖОГАРЫ ОЦУ ОРЫНДАРЫНДАГЫ ОНЛАЙН ОЦЫТУ УДЕР1С1Н1Ц МЭСЕЛЕЛЕР1 (АДАМ АНАТОМИЯСЫН ОЦЫТУ МЫСАЛЫНДА)
С.Б. Рахманов, А.Д. Балмагамбетова
Марат Оспанов атындагы Батыс Казакстан мемлекеттiк медицина университетi, Казакстан, 030019, Актебе, Маресьев 68
Рахманов Сапаргали Бекжанович - м.г.к., доцент, калыпты жэне топографиялык анатомия мен оперативок хирургия кафедрасынын жетекшга, Марата Оспанов атындагы БКМУ, ORCID org/0000-0002-0561-5931
Балмагамбетова Ару Дюсеновна - PhD, калыпты жэне топографиялык анатомия мен оперативок хирургия кафедрасынын доценп, Марата Оспанов атындагы БКМУ, ORCID org/0000-0003-1151-5651
взектшМ. Макала анатомия пэнш онлайн окытудьщ мэселелер1 мен тшмд1 жолдарын шешу жэне кашыктыктан окытудын заманауи эдютемесш зерттеуге арналган.
Максаты. Сондыктан, зерттеудщ максаты багытталган-топ тэсш аркылы анатомия пэнш кашыктыктан окытудын мэселелерш жэне бшм алушылардын пэндш дагдыны игерудеп ти1мд1 жолдарын аныктау болып табылады.
Эдктер. Зерттеуге Марат Оспанов атындагы Батыс Казакстан медицина университетшщ «анатомия» пэнш толык аяктаган бшм алушылар катынасып, олардын арасында «багытталган топ» эдга аркылы зерттеу журпзвдг
Зерттеу нэтижесь Бшм алушылардын басым белт анатомия пэнш кашыктыктан окытудын, анатомиянын теориялык бел1м1н игеруде кедерп болмаганын, ягни жауапкершшкп арттыратынын, ал ти1мд1 жолы - косымша теориялык бел1ммен коса, кыска уакытка диссекциялык курстар мен препараттар аркылы демонстрациялау жасалса, пэннщ колданбалы манызын арттыратындыгы аныкталып отыр.
^орытынды. Элеуметпк желшердеп пэндш арналардын белсенд1 журпз1лу1, бшм алушылардын накты мэселелерге жауап 1здеу1ндег1 б1рден - б1р к¥ралы бола отырып, окыту эдастемесшщ цифрлык колданылуын дамытатындыгы, б^л ез кезепнде анатомияны окытудын заманауи кажетп багыттарынын калыптасуына экеледг
Кшг сездер. Кашыкыктан окыту, анатомия пэш, багытталган топ, онлайн окыту, цифрлык анатомия.
PROBLEMS OF THE ONLINE LEARNING PROCESS IN HIGHER MEDICAL INSTITUTIONS (ON THE EXAMPLE OF TEACHING HUMAN ANATOMY)
S. Rakhmanov, A. Balmagambetova
NcJSC «West Kazakhstan Marat Ospanov Medical University», Kazakhstan, 030019, Aktobe, st. Mareseyeva, 68
Sapargali Rakhmanov - PhD, Associate Professor, Head of the Department of Normal and Topographic Anatomy with Operative Surgery at the WKMU named after Marat Ospanov, ORCID org/0000-0002-0561-5931
Aru Balmagambetova - PhD, Associate Professor of the Department of Normal and Topographic Anatomy with Operative Surgery at the WKMU named after Marat Ospanov, ORCID org/0000-0003-1151-5651
Introduction. The article is devoted to solving the problem of finding effective ways of online learning of anatomy and studying modern distance learning techniques.
Objective. Therefore, the purpose of the study is to identify the problems of distance learning on the subject of anatomy using the focus group methodology and the effectiveness of ways for students to master practical skills.
Methods. The study involved students of the West Kazakhstan Medical University named afterMarata Ospanova, who have completely completed the subject "anatomy", among whom a study was conducted by the "focus group" method.
Results. It is established that for the majority of students, the remote study of the subject of anatomy is not an obstacle to the development of the theoretical part of the subject, which in turn increases the responsibility of students; an effective way is - including an additional theoretical part and the organization of a short course with a demonstration of drugs and dissection courses, which increases the applied value of the subject.
Conclusion. Active maintenance of channels on the subject in social networks, the development of the use of digital teaching methods, being the primary tool in students' search for answers to specific questions, which, in turn, leads to the formation of popular modern areas of anatomy training.
Keywords. Distance learning, anatomy subject, focus group, online learning, digital anatomy.
ПРОБЛЕМЫ ПРОЦЕССА ОНЛАЙН ОБУЧЕНИЯ В ВЫСШИХ МЕДИЦИНСКИХ УЧРЕЖДЕНИЯХ (НА ПРИМЕРЕ ПРЕПОДАВАНИЯ АНАТОМИИ ЧЕЛОВЕКА)
С.Б. Рахманов, А.Д. Балмагамбетова
НАО Западно-Казахстанский медицинский университет имени Марата Оспанова, Казахстан, 030019, Актобе, Маресьева 68
Рахманов Сапаргали Бекжанович - к.м.н., доцент, руководитель кафедры нормальной и топографической анатомии с оперативной хирургией НАО ЗКМУ имени Марата Оспанова, ORCID org/0000-0002-0561-5931
Балмагамбетова Ару Дюсеновна - PhD, доцент кафедры нормальной и топографической анатомии с оперативной хирургией НАО ЗКМУ имени Марата Оспанова, ORCID org/0000-0003-1151-5651
Актуальность. Статья посвящена решению проблемы поиска эффективных путей онлайн-обучения анатомии и изучению современных методик дистанционного обучения.
Цель. Поэтому целью исследования является выявление проблем дистанционного обучения по предмету анатомии с помощью методики фокус-группа и эффективности путей для овладения обучающимися практическими навыками.
Методы. В исследовании приняли участие обучающиеся Западно-Казахстанского медицинского университета им.Марата Оспанова, полностью завершившие предмет «анатомия», среди которых было проведено исследование методом «фокус группы».
Результаты исследования. Установлено, что для большей части обучающихся дистанционное изучение предмета анатомия не является препятствием для освоения теоретической части предмета, что в свою очередь повышает ответственность студентов; эффективным способом является - включая дополнительную теоретическую часть и организация короткого курса с демонстрацием препаратов и проведение диссекционного курсов что повышае прикладное значение предмета.
Заключение. Активное ведение каналов по предмету в социальных сетях, развитие применения цифровой методики обучения, являясь преимущественным инструментом в поиске обучающимися ответов на конкретные вопросы, что, в свою очередь, приводит к формированию востребованных современных направлений обучения анатомии.
Ключевые слова. Дистанционное обучение, предмет анатомии, фокус группа, онлайн обучения, цифровая анатомия.
Corresponding author: Balmagambetova Aru - PhD, Associate Professor of the Department of Normal and Topographic Anatomy with Operative Surgery at the WKMU named after Marat Ospanov, Kazakhstan, Aktobe
Postal code: Republic of Kazakhstan, 030019, Aktobe, Mareseyeva, 68
E-mail: aru.b.84@mail.ru
Mobile phone: +77767608878
Received: 15.10.2021
Accepted: 29.12.2021
Bibliographic reference: Рахманов С.Б., Балмагамбетова А.Д. Медицинальщ жогары оку
орындарындагы онлайн окыту YДерiсшщ мэселелерi (адам анатомиясын окыту мысалында) //Астана медициналык журналы. - 2021. - № 4 (110). - С. 53-59.
Озектш1г1
Бшм беру Yдерiсiндегi сапалы методологияларды калыптастыру заманауи бшм беру саласындагы езекп, жан - жакты зерттеудi кажет ететш багыттардыц катарында тур. ХХ1 гасырдагы нарыктык кезевде мамандарга койылатын талаптар мен сураныстардыц керсеткштер^ сапасы, тшт кезкарастыц езгеру^ оларды дайындаудагы бшм беру стандарттарына да талаптыц езгеруше экелш отыр. Ал, 2020 жылы басталган элемдi шарпыган короновирустык пандемия бурын - совды болмаган, медициналык жогары оку
орындарында бшм беру Yдерiсiнде тиiмсiз деп есептелш келген, TinTi 6YriHri KYHre дешн тек медициналык емес, жалпы жогаргы оку орындарында аса кажеттшп болмаган онлайн окыту Yдeрiсiнiц калыптасуына экелдь Медициналык бiлiм беруде кашыктыктан окытудьщ киындыктары, болашак дэр^ерлердщ наукас касында практиканы eтпeуi, кeйбiр практикалык сабактарда орындайтын машыктар мен дагдыларды жумыс орнында жасамауы Yлкeн киындыктар туындатып, окытушылар тарапынан окыту Yдeрiсiнe онлайн окытудыц тYрлi тэсiлдeрiн мецгеруше, тшт сол окыту туршщ тиiмдiлiгi дэлелденбесе де колдануга, колдана отырып, тиiмдi окыту тэсiлiн тацдауга ыкпал етп [1-4].
кашыктыктан окытудыц тиiмдi тэсшдерш iздeстiру бiрiншiдeн - заманауи бшм беру саясатыныц суранысы болса, екшшщен - жогаргы оку орныныц «ауласынан» алыс жерде отырып, бiлiм алушылар Yшiн накты пэндi игeруiнe кажетп жагдай жасау аркылы, олардыц пэндi игeрудeгi к¥зырerтiлiктeрiн арттыру, бiлiм алуга деген кызыгушылыгын ынталандыру аркылы ынталарын кетеру жэне бiлiм алушылардыц ез бeтiмeн окуга деген кезкарастарын калыптастыру аркылы, болашак мамандыгына жауапкeршiлiктi арттыру, сонымен катар бiлiм алудагы ез тацдауын жасау. Сeбeбi, бiлiм беру Yдeрiсiнiц тацдаулы тэсiлдeрi - бшм алушылардыц бшм алу тацдауын калыптастыру тэж1рибесш кецейту аркылы, олардыц ецбек нарыгындагы сураныс пен усыныстардыц езгеруше тез жауап беру кабшеттшпн дамытады жэне болашакта маман рeтiндe бэсекеге кабiлerтiлiгiнe тiкeлeй эсер eтeдi [5-8].
БYгiнгi тацда кашыктыктан окытудыц тYрлi тэсiлдeрiнiц кец зeрrтeлуiнe, тацдамалы тиiмдi тэсiлдeрiнiц eцдeлiп, тэж1рибеге eнгiзiлуiнe карамастан, медициналык жогаргы оку орындарында тэжiрибeлiк машыктары мен дагдылары бeлсeндi орындалатын пэндeрдi окытудагы мэселелер элi толыкканды шeшiлгeн жок.
Сондыктан, бiлiм беруде дэстYрлi немесе кашыктыктан окытудыц тYрлeрiнe карамастан, эрбiр оку орны бшм алушылар Yшiн тацдау мYмкiндiгiн жасауга жагдай жасап, соныц iшiндe окытудыц тиiмдi тэсiлдeрiн жасау жэне оцтайландыру багыттарында бeлсeндi жумыстар аткаруы кажет.
Зерттеу максаты
Багытталган-топ тэсiлi аркылы анатомия пэнш кашыктыктан окытудыц мэселелерш жэне бiлiм алушылардыц пэндiк дагдыны игeрудeгi тиiмдi жолдарын аныктау.
Зерттеу эдктер1 мен материалдары
Зерттеу - Марат Оспанов атындагы Батыс ^азакстан медицина унивeрситeтiнiц студeнrтeрi арасында «багытталган-топ» тэсшмен (метод фокус-групп) жYргiзiлдi. Багытталган-топ тэсш - сапалык тэсiл болып табылады жэне сандык тэсiлгe (сурактар, сауалнамалар) караганда аудиторияныц устанымын, накты сурактар бойынша шeшiмнiц кепкырларын терец тусшуге мYмкiндiк бeрeдi [9,10]. Зерттеуге бiлiм алушылардыц пiкiр бiлдiруi кезшде, пэндi игeрудeгi кeйбiр кeмшiлiктeр мен мэсeлeлeрдi толыкканды айтуы Yшiн (кeйбiр жагдайда студeнrтeрдiц емтихан тапсыру кезшде кедерп болады деген коркынышынан кeйбiр мэсeлeлeрдi айтпауы - «тэуeлдiлiк белпа»), анатомия пэнiн толык аяктаган, 3^i курс «Жалпы медицина» факультeтiнiц 48 студeнттeрi катынасты. Багытталган топ арасында анатомия пэнш игерудеп кашыктыктан окытудыц мэсeлeлeрi мен сурактары, бiлiм алушылардыц пiкiрлeрi кец талдану максатында зeрттeушi топтар 8 студенттен 6 топка белшш, эрбiр топ арасындагы интервью 2 сагатка дeйiн созылды. Зерттеуге катысушы бiлiм алушылар кездейсок тацдау тэсшмен тацдалып алынды жэне интервью кезшде кандай сурактар болатынын баска топтарга жарияламау максатында баска зерттеуге катысып отырган топтар туралы бшген жок. Егер, зерттеуге катысушы баска топтар бшген болса, олар кeйбiр сурактарга дайын жауаптармен катысуы мYмкiн. Бул зeрrтeудiц мацызын жогалтуы мYмкiн. Багытталган топтар арасында - топтык дискуссия аркылы зерттеу жYргiзiлдi. Топтык дискуссия - ец непзп курал, дискуссия кeзiндe накты аныкталатын мэсeлeлeрдi шeшудiц балама пiкiрлeрiн айкындауга, сонымен бiр катысушыныц пiкiрiнe баска катысушыныц пiкiрiнiц эсeрiн керу аркылы, топтык пшрлердщ калыптасуына кол жeткiзугe мYмкiндiгi зор. Сондыктан, мэсeлeнi шешуде
накты 6ip катысушыныц niKipi емес, топтык шешiмшц нэтижесi аркылы сапалык талдауга кол жетюзу кeзделедi.
Зерттеу нэтижелер1
Зерттеу нэтижесшде аныкталган, 6iлiм алушылардыц басым 6eлiгi анатомия пэнш кашыктыктан окытудьщ тиiмсiздiгiн атап еткенмен, пэн бойынша теориялык 6eлiмдi игеруде (практикалык бeлiм емес) дэстYрлi окыту - окытушымен аудиторияда окумен салыстырганда 6iрдей екенш кeрсеттi.
Зерттеуге катысушы 6iлiм алушылардыц 86% анатомиялык к¥рылымдарды накты тусшуде, ол мYшелердiц калыпты жагдайын ^рш, колмен устап окудыц тиiмдiлiгi eте жогары екенiн атап eттi. Осы тшмдшкп нактылау максатында койылган «анатомиялык препаратты демонстрациялаудыц т1келей болмауыныц салдары неге алып келедЬ» деген суракка, зерттеуге катысушылардыц 78% - егер, 6олашак тацдайтын салаларына 6айланысты анатомиялык препараттарды, мYшелердi 6олашакта (анатомия пэншен 6аска пэндерде немесе жумыс жасау кезшде) мYлдем кeруге мYмкiндiктерi болмайтындыгына кYманданады. Ал, катысушылардыц 22% анатомиялык препараттарды алдагы уакытта кeруге мYмкiндiк 6олатынын, дегенмен анатомия пэнiн игерудеп мYмкiндiктiц тецдесi жок екенiн ^рсетш отыр. кашыктыктан окытудыц «пэн 6ойынша емтихан тапсыруга эсерiн бшу» максатында жYргiзiлген дискуссия кезiнде - кашыктыктан окыту анатомияныц теориялык сурактарын игеруде ешкандай кедергi емес екенiн, ягни кашыктыктан окытудыц 6iлiм алудыц сапасын тeмендетедi (теориялык 6eлiмiн) дегенге келюпейтшдштерш студенттердiц 81% атап eтсе, калган 19% катысушылар кашыктыктан окытудыц емтихан тапсыру нэтижелерiне тiкелей терiс эсер ^рсете^^ туралы пiкiрлерiн 6iлдiрдi. Бiрiншi пiкiрдегi, ягни «анатомияныц теориялык 6eлiмiн игеруде кашыктыктан окытудыц терiс эсерi жок» деген пiкiрдегi 6iлiм алушылар, 6ул жерде студенттердiц жауапкершiлiктерiн арттыратындыгын сезген.
Оку YДерiсiнiц онлайн форматта eтуi жэне кашыктыктан оку форматына ауысу кезiнде университетте ка6ылданган ережелерге 6айланысты 6iркатар платформалар 6елсендi колданылды, элi кYнге дейiн колданылып келедь Бiлiм алушылардыц анатомиялык дагдыларды игеру мен окудыц практикалык 6eлiмiн жан-жакты камту максатында анатомиялык препараттарды 6арынша пайдаланылып видео-са6актардыц жасалуы жэне элеуметпк желiлерде пэндiк желiлер ашылып сол жерлерде жYктеу аркылы студенттердi камту белсендi жYргiзiлдi. Бул «элеуметтiк желшердщ тшмдшп» 6ойынша жYргiзiлген дискуссияларда катысушылардыц 96% анатомияны игеруде накты анатомиялык видео контенттердщ кажеттiлiгi eте жогары екендшн басым кeрсетсе, солардыц арасында 87% анатомиялык видео контенттердiц тек кашыктыктан оку кезшде емес, дэстYрлi оку кезшде де eзiнiц eзектiлiгi бар екенiн атап кeрсеттi. Бул пшрдеп катысушылардыц видео контентке деген кeзкарастарыныц аргументтерi - видео материалдарды кез-келген уакытта, кайталап карауга мYмкiндiк бар жэне умытылган сабак материалдарыныц немесе 6аска клиникалык са6актар 6ойынша ситуациялдык есептер мен сурактардыц жауабын iздеуде, олардыц жауаптарын нактылауда Yлкен орны бар.
Сонымен катар, кашыктыктан окыту YДерiсiнiц тагы бiр тYрi - онлайн окытумен катар окытудыц аралас тYрi, ягни студеттер онлайн окуымен катар кафедрага келш мэйiттер мен табиги препараттармен практикалык 6eлiмiн окыту тYрi де жYргiзiлдi. Зерттеуге катынскан студенттердiц 83% осы окыту тYрiнiц тиiмдiлiгi туралы дискуссияда - теориялык 6eлiмiн кашыктыктан окыту, дэстYрлi тYPде оку тYрiне ауыскан кезде тек кыска уакытка жоспарланган препараттау, мэйiттердi, мYшелердi карау, диссекциялык курстыц элементтерiн eтсе, анатомияны игерудщ тиiмдiлiгi жэне коданбалы мацызы артатындыгын атап eттi. Бул пiкiрдегi бшм алушылардыц ^зкарасы бойынша, бул тэсшдщ артыкшылыгы - студенттердiц eз безмен игеруiне деген кeзкарастарын жогарылатады, сонымен катар уакытты Yнемдеу аркылы бершген накты тапсырмаларды орындауга кол жетюзедь
Ал, зерттеуге катысушылардыц анатомия пэнш окудагы «кашыктыктан оку тYрiнiц кажеттшп» туралы дискуссияда 33 % бшм алушылар кашыктыктан окытудыц мYлде
кажeтi жок екенш, тек дэстYрлi окытудыц тшмдшп жогары жэне кажет eкeнiн атап етп. Бул пiкiрдeгi студeнrтeрдiц кезкарастары - дэстYрлi окыту тYрi мен катар анатомияны бiрiншi курстыц оку багдарламасында болуы шарт жэне оныц мацызы - олардыц алдагы уакытта кандай саланы, болашак багыттарын аныктауда тиiмдiлiгi жогары болатынын атап етп.
Зерттеу нэтижелерш талдау.
Жогаргы оку орындарында COVID-19 вирусынан туындаган пандемияга байланысты болган жагдай оку Yдeрiсiн уйымдастыруга жаца кезкараспен карауды талап етп. ^огамда туындаган заманауи мэселелердщ iшiндe оку YДeрiсiн уйымдастыру ЖОО профессорлык-окытушылык курамына кашыктыктан окытудыц тиiмдi тэсiлдeрiн жасауга мiндerтeр койып, окытудыц тиiмдiлiгiн арттыру багытында жумыс жасаудыц eзeктiлiгiн кeрсerтi. Оку Yдeрiсiнiц толык кашыктыктан окыту тYрiнe ауысуы медициналык жогаргы оку орындарында, солардыц iшiндe практикалык дагдыларды игeрудi талап ететш пэндeрдi окытуда ез киындыктарын кeрсerтi. Соныц iшiндe 1 курска кабылданган теменп курс студeнrтeрiнiц психологиялык статустарына эсер eтiп, кeйбiр «адам анатомиясы» сиякты пэндeрдi игеруде киындыктар тудырды. Сондыктан, осы мэсeлeлeрдi шешу жолдарын, пэндi игеру кабiлerтeрiн арттыру мен студенттердщ бiлiм алуга деген эрекеттерш мотивациялау жолында кашыктыктан окытудыц тYрлi тэсiлдeрiн колдану жэне оцтайландыру бYгiнгi тацда eзeктi болып отыр [11,12].
Зерттеу нэтижeсi керсеткендей, анатомия пэнш окытудыц тарихи калыптаскан тэсiлдeрi - диссекциялык курстармен препараттау аркылы зерттеудщ eзeктi eкeнiн кeрсeтiп отыр. Ягни, анатомиялык препараттардыц «шынайы колданылуы», тек пэндi игеру емес, жалпы студенттердщ болашак дэр^ер рeтiндe адам агзасыныц курылысын тYсiнудe артыкшылыгы ете зор екенш бшм алушылардыц пiкiрлeрi аркылы дэлелденш отыр [13,14]. Бшм алушылардыц анатомия пэшшц кашыктыктан окытылуы жeнiндeгi пiкiрлeрiнiц iшiндe, жалпы анатомияны игеруде кедерп келтсрмейпш, сондай-ак кашыктыктан окытудыц бшм алудагы жауапкeршiлiктi арттыратындыгы, заманауи бiлiм беру багдарламаларына бшм алушылардыц тез бешмделушщ кeрсeткiшi болып табылады. Бiлiм алушылардыц бул окыту тэсшне оц кезкараста болуы, пэндi игеруде оку багдарламасына сэйкес оларга койылатын кузырerтiлiктeрдi калыптастыруда жогаргы керсетюшке жeтудiц бiрдeн-бiр тeтiгi болып табылады. Заманауи бшм беру багытыныц дамуы, оныц талапка сэйкес жацгыруы мен интеграциялану YДeрiсiмeн байланысты, бiлiм алушылардыц уткырлыгын дамыту аркылы когамга кажеттшгш арттыруга кезделген, сондыктан зерттеу нэтижес керсеткендей бiлiм алушылардыц пiкiрлeрiнiц басым бeлiмi заманауи бeйiмдeлудi кeрсeтiп отыр [15,16]. Анатомияны кашыктыктан оку кезшде видео контенттердщ тшмдшп зерттеуге катысушылардыц пiкiрлeрi бойынша ете жогары екеш багаланды, тiптi болашакта жумыс жасау кезшде кeйбiр клиникалык машыктарды орындау кeзiндe кажerтiлiгi бар eкeнiн атап етп. Бул керсетюш, бiлiм беру YДeрiсiнe цифрлык трансформация элeмeнrтeрiнiц енпзшушщ мацызды кeрсeткiшi eкeнiн жэне цифрлык окыту форматына бiлiм алушылардыц дайын eкeндiгiн кeрсeтiп отыр. Бул бшм беру Yдeрiсiндeгi мацызды кeрсeткiш болып саналатын бiлiм алушыларды колдау жэне олардыц кабшеттшгш арттыру, алдын ала белгш бiр такырыпка дайындыгын кездеу жэне баска акпараттармен салыстыру аркылы накты бiр такырыпка eзiндiк пшрш калыптастыру болып табылады. Дегенмен, зерттеуге катыскан бiлiм алушылардыц пiкiрлeрi бойынша, баска да элеуметпк жeлiлeрдeгi (баска ЖОО, баска елдердщ элeумerтiк арналары жэне т.б.) видео контeнrтeрдi пайдалану жалпы пэн ретшде анатомияны игеруде тиiмдi болганымен, практикалык сабактардыц койылатын сурактарына сэйкес кeлмeйтiндiктeн айырмашылык болып отыр. Заманауи оку багдарламаларына койылатын талаптардыц бiрi -багдарламаларды жасау кезшдеп ЖОО-ныц академиялык eркiндiгi кезделген. Сондыктан, eлiмiздeгi ЖОО арасында пэн багдарламалары бiр-бiрiмeн сэйкес кeлмeйдi (олардыц кредитпк кeлeмi, такырыптык жоспарлары, студенттерге койылатын кузырerтiлiктeр жэне т.б.), бул ез кезегшде эрбiр ЖОО-да, анатомия пэш бойынша eзiндiк окыту форматтарыныц
калыптасуына ыкпал етедi. Сонымен катар, бшм алушылардын кашыктыктан окытудын аралас туршщ тшмдшгш жогары багалауы, анатомия пэнiн игерудеп, карапайым адам агзасынын курылысын тусшу мен болашак мамандыкка багдар ретшде диссекциялык курстар мен препараттау эдютершщ колданбалы манызынын жогары екенiн дэлелдеп отыр [17,18] .
Корытынды
Сонымен, багытталган-топ арасында жYргiзiлген зерттеу нэтижес анатомия пэнiн кашыктыктан окытудын болжам тиiмдi жолдарын аныктап, сонын шшде элеуметтiк желiлердегi арналардын манызы жогары екенш, кашыктыктан окытудын аралас тYрiнiн бшм алушылар Yшiн кажеттi ажырамас к¥рал екенi аныкталды. Анатомия пэнш кашыктыктан окытудагы тYрлi форматтардын енпзшу^ ез кезегiнде анатомияны окыту багдарламасындагы цифрлык трансформациянын заманауи кажеттiлiгiн аныктап бердь
Эдебиеттер mismi
1. Серегина О.И. Дистанционное обучение врачей в Казанском государственном медицинском университете: вклад научной библиотеки// Вестник современной клинической медицины. - 2014. -№ 7(3). -С. 67-69.
Seregina O.I. Distantsionnoe obuchenie vrachey v Kazanskom gosudarstvennom meditsinskom universitete: vklad nauchnoy biblioteki// Vestnik sovremennoy klinicheskoy meditsiny. - 2014. -№ 7 (3). -S. 67-69.
2. Усович А.К. Проблемы реализации компетентностного подхода при обучении анатомии человека в университетах СНГ/Журнал анатомии и гистопатологии. - 2017. - № 3. -С. 44-45.
Usovich A.K. Problemy realizatsii kompetentnostnogo podkhoda pri obuchenii anatomii cheloveka v universitetakh SNG// Zhurnal anatomii i gistopatologii. - 2017. -№3. -S. 44-45.
3. Аканов А. А. Проблемы реформирования медицинского образования в Казахстане// Педиатрия и детская хирургия. - 2010. - № 4 (62). - С. 12-14., 34.
Akanov A. A. Problemy reformirovaniya meditsinskogo obrazovaniya v Kazakhstane//Pediatriya i detskaya khirurgiya. - 2010. - № 4 (62). - S. 12-14., 34.
4. Djordjevich A. Communicating the sustainability message in higher education institutions//International Journal of Sustainability in Higher Education. - 2011. - V. 12, № 4. - P. 381-394.
5. Fojtik R. The Use of Mobile Devices in Education//New Trends and Issues Proceedings on Humanities and Social Sciences. - 2017. - no. 3 (3). - P. 41-47.
6. Организация практических занятий на кафедрах анатомии человека в XXI веке/И.Д. Димов, А.Р. Хисамутдинова, Г.Н. Денисова и др.//Морфология. - 2018. - Т. 153, № 3. - С. 96-97.
Organizatsiya prakticheskikh zanyatiy na kafedrakh anatomii cheloveka v KhKhI veke /I.D. Dimov, A.R. Khisamutdinova, G.N. Denisova i dr.//Morfologiya. - 2018. - T. 153, № 3. - S. 96-97.
7. Гарас Н.Н. Роль дистанционных элементов обучения в преподавании клинических дисциплин в медицинском вузе// Смоленский медицинский альманах. - 2016. - № 2. - С. 72-75.
Garas N.N. Rol' distantsionnykh elementov obucheniya v prepodavanii klinicheskikh distsiplin v meditsinskom vuze//Smolenskiy meditsinskiy al'manakh. - 2016. - № 2. - S. 72-75.
8. Gaetano G., Trompetto M. The Effects of COVID-19 on Academic Activities and Surgical Education in Italy/Journal of Investigative surgeryю - 2020. - Vol 33; ISSUE 7. - P. 687-689.
9. Макарова Н.С., Дроботенко Ю.Б. Фокус-групповое исследование изменений образовательного процесса в современном вузе// Науковедение. - 2014. - № 2. - С. 1-14.
Makarova N.S., Drobotenko Yu.B. Fokus-gruppovoe issledovanie izmeneniy obrazovatel'nogo protsessa v sovremennom vuze//Naukovedenie. - 2014. - № 2. - S. 1-14.
10. Гордеева Е.Н. Использование метода фокус-групп в исследовании процесса развития эстетической культуры сотрудников органов внутренних дел//Академическая мысль. - 2019. - № 4 (9). - С. 113-117.
Gordeeva E.N. Ispol'zovanie metoda fokus-grupp v issledovanii protsessa razvitiya esteticheskoy kul'tury sotrudnikov organov vnutrennikh del//Akademicheskaya mysl'. - 2019. - № 4 (9). - S. 113-117.
11. Леванов В.М., Перевезенцев Е.А., Гаврилова А.Н. Дистанционное образование в медицинском вузе в период пандемии COVID-19: первый опыт глазами студентов//Журнал телемедицины и электронного здравоохранения. - 2020. -№ (2). - С. 3-9.
Levanov V.M., Perevezentsev E.A., Gavrilova A.N. Distantsionnoe obrazovanie v meditsinskom vuze vperiod pandemii COVID-19: pervyy opyt glazami studentov// Zhurnal telemeditsiny i elektronnogo zdravookhraneniya. -2020. - № (2). - S. 3-9.
12. Зимина В.А., Жиленкова Ю.И. Проблемы использования дистанционного обучения в медицинском университете (платформа «moodle»)// Международный научно-исследовательский журнал. - 2019. - № 12 (90). - С. 93-95.
13. Шегебаев М.А. Анализ эффективности современных методов обучения анатомии человека// Вестник КазНМУ. - 2018. -№ 1. - С. 351-353 .
Shegebaev M.A. Analiz effektivnosti sovremennykh metodov obucheniya anatomii cheloveka// Vestnik KazNMU. - 2018. - № 1. - S. 351-353 .
14. Predictors ofconfidence in anatomy knowledge for work as a junior doctor: a national survey of Australian medical students /John E. Farey, David T. Bui, D. Townsend et al.. // BMC Medical Education. - 2018. - № 18 (1). -Р. 174.
15. Жигарь О. В. Использование метода фокус-групп в процессах интерактивного обучения//Вестник Челябинского государственного университета. - 2015. - № 1 (356). - С. 111-119.
Zhigar' O. V. Ispol'zovanie metoda fokus-grupp v protsessakh interaktivnogo obucheniya// Vestnik Chelyabinskogo gosudarstvennogo universiteta. - 2015. - № 1 (356). - S. 111-119.
16. Логинова И.О. Особенности устойчивости жизненного мира человека в кризисных условиях жизнедеятельности//Вестник Московского государственного областного университета. - 2011. - № 2. - С. 21-26.
Loginova I.O. Osobennosti ustoychivosti zhiznennogo mira cheloveka v krizisnykh usloviyakh zhiznedeyatel'nosti//VestnikMoskovskogo gosudarstvennogo oblastnogo universiteta. - 2011. -№ 2. - S. 21-26.
17. Дистанционное обучение анатомии человека: мнение студентов-медиков / О.Ю. Нуждин, П.В. Ивачев, К.А. Митрофанова, П.О. Иванова //Медицинское образование и профессиональное развитие. - 2021. - № 2 (12). - С. 77-84.
Distantsionnoe obuchenie anatomii cheloveka: mnenie studentov-medikov / O. Yu. Nuzhdin, P. V. Ivachev, K.A. Mitrofanova, P.O. Ivanova //Meditsinskoe obrazovanie iprofessional'noe razvitie. - 2021. - № 2 (12). - S. 77-84.
18. Литвинова В.В., Колот Н.М. Изучение анатомии человека в свете новых информационных технологий. проблемы и перспективы//Международный журнал экспериментального образования. - 2014. -№ 10 - С. 173-175.
Litvinova V.V., Kolot N.M. Izuchenie anatomii cheloveka v svete novykh informatsionnykh tekhnologiy. problemy i perspektivy//Mezhdunarodnyy zhurnal eksperimental'nogo obrazovaniya. - 2014. - № 10 - S. 173-175.
