МАТЕМАТИКА САБАГЫНДА ОКУУЧУЛАРДЫН ООЗЕКИ ЭСЕПТӨӨ КӨНДҮМДӨРҮН КАЛЫПТАНДЫРУУНУН ЫКМАЛАРЫ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

ОШ МАМЛЕКЕТТИК УНИВЕРСИТЕТИНИН ЖАРЧЫСЫ

ВЕСТНИК ОШСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА BULLETIN OF OSH STATE UNIVERSITY

ISSN: 1694-7452 e-ISSN: 1694-8610

№2/2024, 290-298

ПЕДАГОГИКА

УДК: 51.37.02(575.2)

DOI: 10.52754/16948610 2024 2 28

МАТЕМАТИКА САБАГЫНДА ОКУУЧУЛАРДЫН ООЗЕКИ ЭСЕПТ00 KGHAY^GPYH КАЛЫПТАНДЫРУУНУН ЫКМАЛАРЫ

МЕТОДЫ ФОРМИРОВАНИЯ НАВЫКОВ УСТНОГО СЧЕТА НА УРОКЕ МАТЕМАТИКИ

METHODS OF DEVELOPING ORAL MATHEMATICAL SKILLS IN MATH CLASSES

Зулпукарова Дамира Исмаиловна

Зулпукарова Дамира Исмаиловна Zulpukarova Damira Ismailovna

п.и.к., доцент, Ош мамлекеттик университети

к.п.н., профессор, Ошский государственный университет Candidate of Pedagogiсal Sciences, Associate Professor, Osh State University

zdamira15@mail.ru

_ORCID: 0000-0002-4846-6091_

Култаева Динара Чокоевна

Култаева Динара Чокоевна Kulteva Dinara Chokoevna

п.и.к., доцент, Ош мамлекеттик университети

к.п.н., профессор, Ошский государственный университет Candidate of Pedagogiсal Sciences, Associate Professor, Osh State University kultaeva-dinara67@mail.ru

_ORCID: 0000-0002-5500-9091_

Камилова Айдана Аманбаевна

Камилова Айдана Аманбаевна Kamilova Aidana Amanbaevna

магистрант, Ош мамлекеттик университети

магистрант, Ошский государственный университет Master's Student, Osh State University aidana0121@icloud. com

МАТЕМАТИКА САБАГЫНДА ОКУУЧУЛАРДЫН ООЗЕКИ ЭСЕПТ00 КeНДYМДeРYН КАЛЫПТАНДЫРУУНУН ыкмалары

Аннотация

Макалада математика сабагында окуучулардын оозеки эсептее кендумдерун калыптандыруунун ыкмалары каралат. Негизги мектепте оозеки эсептеелерду жургузуу окуучулардын математикалык енугуусунун маанилуу этабы болуп саналат. Оозеки эсептеелер логикалык ой жугуртууну, сандарды тез эсептее жана тапкычтык жендемун еркундетет. Оозеки эсептее кендумдерун калыптандыруу учун математика сабагында окуучулар менен системалуу иш жургузуу зарыл. Окуучулардын эсептее кендумдерун калыптандыруу учун математиканы уйренууге туртку беруучу оюн жана интерактивдуу ыкмаларды колдонуу маанилуу. Ошондой эле, ар бир окуучунун жеке езгечелуктерун эске алуу жана оозеки эсептеелерду практикасында жетиштуу колдонуусу учун убакыт жана мумкунчулук беруу маанилуу. Негизги мектептин окуучуларынын оозеки эсептеелерун калыптандыруу аларга математикалык маселелерди оной жана тез чечууге, базар экономикасына даяр болууга мумкундук берет, бул алардын окуудагы жана келечектеги ийгиликтерине он таасирин тийгизет. Учурда кепчулук окуучулар оозеки эсептеелерду жургузууде кыйналышып, калькуляторду колдонушат. Окуу китептеринде оозеки эсептеенун ыкмалары жокко эсе. Кээде турмушта, практикада, жана башка мезгилдерде калькуляторду колдонбой эсептеелерду жургузуу талап кылынат. Мындай учурда оозеки тез эсептее кендумуне жана машыгууга ээ болуу зарылдыгы жаралат. Математикалык мисалдар жана чыгармачыл тапшырмалар аркылуу окуучулардын оозеки тез эсептее кендумдерун калыптандырууга болот.

Ачкыч свздвр: оозеки эсептее, мисалдар, чыгармачыл тапшырмалар, турмуштук жагдайлар, акыл эмгегинин гимнастикасы.

МЕТОДЫ ФОРМИРОВАНИЯ НАВЫКОВ УСТНОГО СЧЕТА НА УРОКЕ МАТЕМАТИКИ

Аннотация

В данной научной статье рассматриваются методы формирования у учащихся навыков устного счета на уроке математики. Выполнение устных вычислений в основной школе является важным этапом математического развития учащихся. Вербальные вычисления улучшают логическое мышление, способность быстро считать числа и изобретательность. Для формирования навыков устного счета необходима систематическая работа с учащимися на уроках математики. Чтобы развить у учащихся данные навыки, важно использовать игровые и интерактивные методы, которые мотивируют их изучать математику. Также важно учитывать индивидуальные особенности каждого учащегося и уделять время и возможности для адекватного применения вербальных вычислений на практике. Формирование устных расчетов учащихся основной школы позволяет им легко и быстро решать математические задачи, быть готовыми к рыночной экономике, что положительно сказывается на их успеваемости в школе и будущих успехах. В настоящее время основная часть учащихся школ испытывает трудности с выполнением устных расчетов и использует калькулятор. В учебниках отсутствуют методы устного счета. А в жизни на практике требуется производить расчеты без использования калькулятора. В этом случае возникает необходимость в навыках и практике быстрого устного счета. С помощью математических примеров и творческих заданий можно развить у учащихся навыки быстрого устного счета.

Ключевые слова: устный счет, примеры, творческое задание, жизненная ситуация, гимнастика для ума.

METHODS OF DEVELOPING ORAL MATHEMATICAL SKILLS IN MATH CLASSES

Abstract

This research paper discusses the methods of developing school students' oral numerical skills in math lessons. Performing oral calculations in elementary school is an essential stage in the mathematical development of students. Oral calculations improve logical thinking, the ability to quickly count numbers, and creativity. Systematic work with students in math classes is necessary to develop their oral numerical skills. To develop these skills, it is essential to use game-based and interactive methods that encourage students to do mathematics. Additionally, it is crucial to take into consideration the individual characteristics of each student and provide them with opportunities to adequately practise verbal calculations. The development of oral calculation skills among elementary school students allows them to easily and quickly solve mathematical tasks, preparing them for a market-oriented economy, which positively impacts their academic performance in school and future success. Currently, most school students find it difficult to perform oral calculations and rely on calculators. There are no methods for oral counting in textbooks, and in real-life situations, it is often necessary to make calculations without the aid of a calculator. This means that there is a need for students to develop skills in rapid oral counting. Through the use of mathematical examples and creative activities, students can practise and improve their skills in this area. These skills are essential for success in many aspects of life, and can be considered "gymnastics for the mind".

Keywords: oral account, examples, creative and activity task, life situation, gymnastics for the mind.

Киришуу

Математика предметтердин системасында езгече орунду ээлейт, анткени аны менен адам жашоосунда ^н сайын жолугат. Ал окуучуларды башка мектеп дисциплиналарын YЙренYYДе колдонулуучу керектYY билимдер, кендYмдер жана машыгуулар менен жабдыйт. Ошондуктан мугалим балдардын бул илимге, предметке болгон кызыгуусун арттыруу YЧYн тYPДYY ыкмаларды колдонуусу абзел. Математикага болгон когнитивдик кызыгууну енYктYPYY ар кандай оозеки эсептеелердY колдонуу менен ишке ашырылат (Бабенко, 2012, 63-б.; Макеев, Жунусакунова, 2021).

Биз енYккен технологиянын заманында жашап, компьютерлердин бардык чейрелерде колдонулгандыгына карабастан оозеки эсептеелердY жYргYЗYY ушул кезге чейин ез актуалдуулугун жоготпой келет. Математика сабагында окуучулардын оозеки эсептее кендYмдерYн тYPДYY ыкмаларды колдонуу аркылуу калыптандырууга болот.

Тез эсептее - чыныгы акылдын гимнастикасы демекчи, тез эсептее машыгуулар адамдардын окуу ишмердYYЛYГYнде, кYнделYк турмушунда жана кесиптик ишмердYYЛYГYнде абдан жардамы тиет.

Алардын айрымдарын атасак:

1. Окуучуларга оозеки эсептее жана логикалык ой жYГYртYY жендемдерYн ерчYTYYге жардам берген математикалык оюндар жана табышмактар сыяктуу оюн методикасы.

2. Окуучуларга математикалык тYШYHYктердY элестетYYге жана кейгейлердY оозеки чечYY жендемYн енYктYPYYге жардам берген математикалык маселелер менен аудио жана видео материалдарды колдонуу.

3. Оозеки эсептее кендYмдерYн енYктYPYYге тYрткY берYY YЧYн математикалык маселелерди чечYY ылдамдыгы боюнча окуучулар арасында мелдештерди жана оюндарды

еткерYY.

4. Математика сабагын окуучулар YЧYн кызыктуу уюштуруу YЧYн динамикалык тапшырмалар жана интерактивдYY кенYГYYлер менен мультимедиялык презентацияларды колдонуу.

Мындай ыкмалар математика сабагында оозеки эсептее кендYмдерYн калыптандырууда жацы ыкманы тYЗYYге жана бул жааттагы окутуунун натыйжалуулугун жогорулатууга жардам берет.

Методдор жана анализ

Тез эсептее ыкмалары боюнча бир нече окумуштуулар ДYЙнелYк ачылыштарды жасашкан жана изилдеелердY жYргYЗYшкен. Атап айтсак, Я.Трахтенберг, Я.И. Перельман, Г.Берман, А.И.Владимиров, В.Михайлова, С.П. Шмелева жана башкалар. Кызыктуу тарыхый маалыматтарга таянып, тез эсептеенYн езгечеленген бир канча жолдорунун жана кептеген закон ченемдYYЛYктерYHYн жардамында биз ^тпеген жыйынтыктарды алууга, эц татаал турмуштук жагдайларда кыска убакыттын ичинде стандарттык эмес чечимдерди алууга боло тургандыгын керYYге болот (Дорохова, 2018, 29-б.).

Учурда кeпчYЛYк окуучуларда оозеки эсептeeлeрдY жYргYЗYYДe кыйынчылык жаралып, eздeрYнe ишенишпей калькуляторду колдонушат. 5-6-класстарда окуучулардын ойлоо ишмердYYЛYГYн активдештирYYЧY оозеки эсептeeнYн негизги ыкмалары иреттештирилип, эс тутуму CYЙлee речи eсeт, реакциясынын тездиги, укканын кабыл алуу жeндeмдYYЛYГY жогорулайт. Окуучуларды eтYЛYYЧY материалга кантип кызыктыруудагы жана бYткYл сабакта активдештирYYДeгY уюштуруу ишмердYYЛYГY ар бир мугалимдин алдындагы негизги маселе болуп саналат (Дремова, 2010, 28-б.).

Тез эсептeeнYн ыкмалары окуу китептеринде дээрлик каралган эмес. Бирок кээ бир учурларда, рационалдык сандар менен арифметикалык эсептeeлeрдY аткарууда калькуляторду колдонбостон "кeцYЛдe" оозеки тез эсептeeлeрдY жYргYЗYY талап кылынат.

Оозеки тез эсептeeлeрдY сабактын ар кандай этаптарында колдонуу таанып - билYY ишмердYYЛYГYн жогорулатуунун гана каражаты болбостон, окуучулардын окуу ишмердYYЛYГYн активдештирYYЧY, билим, билгичтик жана кeндYмдeрYHYн сапатынын жогорулашына, акыл ишмердYYЛYГYн eстYPYYгe оц таасир этYYЧY каражат болуп саналат.

Математика сабагында маселе, мисалдарды иштeeдe кeптeгeн оозеки эсептeeлeрдY аткарууга туура келет. Мындай учурларда оозеки тез эсептeeнYн ыкмаларын eздeштрYп, колдонуу сабакта натыйжалуу жыйынтыктарды берери барыбызга белгилYY (Зулпукарова, 2016, 94-б.).

Оозеки эсептeeлeрдY жYргYЗYYДe окутуунун максималдык эффектине жетYY YЧYн мультимедиалык презентацияларды, математикалык оюндарды колдонуу максатка ылайыктуу. Слайддар аркылуу оозеки эсептee YЧYн мисалдардын чынжырын, математикалык кызыктуу кeнYГYYлeрдY, даяр чиймелери менен маселелерди чыгарууну кeрсeтYYгe болот. Оозеки эсептeeлeрдY туура жана ылдам э^т^го жетишYY YЧYн ар бир сабакта кeнYГYYлeр YЧYн 5-10 мYнeт бeлYп туруу керек (Крючкова, 2016, 83-б.).

Талкуу жана сунуштар

Математика сабагында оозеки кeнYГYYлeрдY колдону менен, окуучуларды логикалык жактан сабактын темасы менен гана эмес, курчап турган дYЙнeдe алар туш болгон турмуштук кырдаалдар менен да байланыштыруу зарыл. Бул аларга окуу материалын терец тYШYHYYгe жана жашоодо, eз практикасында пайда болгон кырдаалдардан жецил чыгууга мYмкYндYк берет (Львова, 2013, 11 -б.).

Сандарды тез кeбeйтYY жана бeлYYHYн кээ бир ыкмалары боюнча мисалдарды карап кeрeлY. Мектеп математикасында сандарды кeбeйтYY, бeлYYHYн кээ бир учурлары гана каралып, мисалдарды чыгарууга аз саат бeлYHYп, сандарды кeбeйтYY, бeлYYHYн ар кандай ыкмаларына ^нул бурулбай калат. Бул кeбYнчe математика мугалиминин чеберчилигине байланыштуу болот деп ойлойбуз, анткени мугалим теманы eтYп жатканда конкретщуу мисалдар менен окуучуларга тYPДYY ыкмаларды кeрсeтYп, тапшырмаларды берип койсо, ал окуучунун эсинен чыкпайт.

Мисалдар: 1. Санды 5 ке бeлYY.

Санды 5 ке белуу учун ал санды 2 ге кебейтуп, сандын аягындагы 0 ду алып коебуз. 480 ди 5 ке белуу учун 480 ди 2 ге кебейтуп, аягындагы 0 ду алып коебуз. Жыйынтыгында 96 санын алабыз. Мисалы:

480 : 5 = 480 * 2 = 960 = 96 540 : 5 = 540 * 2 = 1080 = 108

1850 : 5 = 1850 * 2 = 3700 = 370

2. Санды 5 ке кебейтуу.

Санды 5 ке кебейтуу учун ал санды 2 ге белуп, чыккан санга 0 ду кошуп коебуз. 480 ди 5 ке кебейтуу учун 480 ди 2 ге белуп, чыккан сандын аягына 0 ду кошуп коебуз. Мисалы: 480 * 5 = 480 : 2 = 240 = 2400

540 * 5 = 540 : 2 = 270 = 2700 1850 * 5 = 1850 : 2 = 925 = 9250

3. Санды 11 ге кебейтуу.

Эки орундуу санды 11 ге кебейтуу учун 23-11=253, мында 2+3=5, 2 менен 3 сандарынын ортосуна 5 ти жазабыз; Эгерде сандардын суммасы 10 дон ашып кетсе, 57-11=627, мында 5+7=12, 2 санын 5 менен 7 сандарынын ортосуна жазып, кенулдегу 1 ди 5 санына кошобуз. Мисалы: 62 11=682, 98 11=1078 51 726 * 11 = 5 (5+1) (1+7)(7+2)(2+6) 6 = 568 986

3,425 х 11 = 37,675 0,3425 х 11 = (0+3), (3+4)(4+2)(2+5)(5+0) = 3,7675

4. Эки орундуу сандарды 111, 1111, 11111 сандарына (жалан 1санынан куралган сандарга) ж.у.с. кебейтуу.

Эки орундуу санды 111 ге кебейтуу учун ал сандын суммасын эки сандын аралыгына эки жолу жазабыз (бирдик жана ондуктун суммасы 10 дон ашпоо керек).

Эгерде ондук менен бирдиктин суммасы 10 дон ашып кетсе, анда эки сандын ортосуна алардын суммасын жазып, алдьщкы сандарга бирди кошуп жазабыз. Мисалы: 62 . 111 = 6(6+2)(6+2)=6882, 62 . 1111 = 68882, 78 . 111 = 7(7+8)(7+8)=8658, 78 . 1111 = 86658

48 х 111 = 4 (4+8) (4+8) = 4 (12) (12) 8 = (4+1) (2+1) 28 = 5328. 56 * 11111 = 5 (5+6) (5+6) (5+6) (5+6) 6 = 5 (11) (11) (11) (11) 6 = 622216

5. Эки орундуу санды 101 ге кебейтуу.

Мисал: 50 * 101 = 5050 94 * 101 = 9494 59 * 101 = 5959

345*1001=345345 5665*10001=56655665

6. 9 санынын таблицасын манжалар менен эсептее (Мулюкова, 2017, 211-б.)

1-сурет. Манжалардын жардамында 9 га кебейтуу таблицасы 9 ду санга кебейтуу учун ошол номердеги манжаны буктеп, анын сол жана он жагында канча манжа бар экендигин эсептее жетиштуу болот. Сол жактагы манжалар сандын ондугун он жагындагы манжалар - сандын бирдигин билдирет. Демек, 1 ондук, 8 бирдик бар, бул 9 * 2 = 18, саны болот. Ушул эле сыяктуу (1-сурет боюнча) эки ондук, 7 бирдик - 9 * 3 = 27, 3 ондук, 6 бирдик - 9 * 4 = 36 болуп, ж.у.с. ондуктары жана бирдиктери боюнча эсептелип кете берет.

9 га кeбeйтYYнYн башка Б^ма^на да мтоал келтирели (2-CYрeт).

1» ft 1«¿

9 га кебвнтуу

Сайды Яга кобошщу учун ага 0 сажан кошуп жазып, баштатш сан кемцпшлет, Мисалы: *

У

I

241-9 = 2410-241=2169

í

__

2-CYрeт. Сандарды 9 га кeбeйтYYHYн ыкмаcы

Бул учурда берилген cанды 10 го кeбeйтYп (же 0 дY кошуп жазып), келип чыккан cандан баштапкы берилген cанды кемитип коюу жетиштYY болот.

Ошондой эле cандарды кeбeйтYYHY мандалардын жардамында жаттоо да балдар YЧYн ыцгайлуу болуп, эcинде калат. Бул ыкма байыртадан белгилYY болгон ыкма, бирок, мугалимдердин ара^нда кецири таралбаган. КeпчYЛYк балдардын жадыбалды жаттоого мYмкYнчYЛYГY жетпейт. Бул окуучулардын кинеcтезиялык (кыймыл-аракетти башкаруу) кабыл алyycyна жараша бул ыкма жардамчы ыкма болуп cаналат. Ал YЧYн cандарды 5ке чейинки cандарга кeбeйтYYHYн таблицаcын билYY зарыл.

Мтоалы, 8 * 7 = кeбeйтYндYCYн табуу керек болcо, манжаларды 2 колдо тец муштумга тYЙYп, ар бир колдо кeбeйтYYЧYлeр бештен канчага ^п болcо, ошончону ачабыз (1 колдо 3 бармак, 2-отнде 2 бармак ачык). Эки колдогу ачык манжаларды кошобуз, алар - ондуктар, башкача айтканда 50, ал эми жабыктарын бири - бирине кeбeйтeбYЗ (2 * 3 = 6 ), алар -бирдиктер. Ошентип аларды кошшк 8 * 7 = 56 келип чыгат.

6. Санды 1,5 ке кeбeйтYY.

Санды 1,5 ке кeбeйтYY YЧYн ошол cанга анын жарымын кошуп коюу керек.

Мтоалы: 26 * 1,5 = 26 + 13 = 39 228 * 1,5 = 228 + 114 = 342

127 * 1,5 = 127 + 63,5 = 190,5

7. Аягы 5 cаны менен бYткeн cандардын квадраттары. Мтоал: 352 = (3 • 4) 25 = 1225, 752=5625 952=9025

2452 = (24 . 25) 25 = 60025

8. Жалац бир цифраларынан турган cандарды квадратка кeтeрYYHYн закон ченемдYYЛYГY (Татарченко, 2008, 35-б.):

112 = 121, 1112 = 12321, 11112 = 1234321, 111112 = 123454321,

1111112= 12345654321,......., 1111111112= 12345678987654321

9. Ондуктары бирдей, бирдиктеринин cyммаcы 10 го барабар болгон же cyммаcы 10дон ашып кеткен эки орундуу, Yч орундуу cандарды кeбeйтYY.

Mиcaл: 33 . 37 = 3 . 4 = 12 - ондукгарынын кeбeйтYндYYCY = 7 . 3 = 21 - бирдиктеринин квбвйтYндYYCY = 1221. Mындa, ондyктaрды квбвйтквн yчyрдa экинчи caнгa бирди кошуу менен квбвй^лв тyргaндыгын эcке cлyy керек (Mиcaлы, 3 . (3+1) = 12)

Эки орундуу caндaрды квбвйтуу:

б2 . б8 = 421б (б . 7 = 42, 2 . 8 = 1б) 84 . 8б = 7224 108 . 102 = 11 01б Yч орундуу caндaрды квбвйтуу: 214 . 21б = 21 . 22 + 4 . б = 21 . 11 . 2 + 24 = 4б224 10. 3 кв эcелYY болгон caндaрды 37 ге кeбeйтYYHYн зaкон ченемдYYЛYГY.

Mиcaл: 37 • 3 = 111 37 • 6 = 222 37 • 9 = 333

37 • 12 = 444 37 • 15 = 555 37^ 18 = 666

37 • 21 = 777 37 • 24 = 888 37- 27 = 999

Бул зaкон ченемдYYЛYктY дaлилдегенден кийин эч кaндaй ойлонбоcтон 37 carniH 3 кв эcелYY болгон caHra квбвйтYYHY aткaрa берYYгв болот.

13 кв эcелYY болгон caндaрды 77 ге квбвйтYYHYн зaкон ченемдYYЛYГY. 13 • 77 = 1001 2б • 77 = 2002 39 • 77 = 3003 42 • 77 = 4004 55 • 77 = 5005 б8 • 77 = б00б

11. 7 x 9 = 63 57 x 99 = 5б43 б7 x 99 = бб33

-1 -1 -5б -1 -бб

б 3 5б 43 бб 33 ж.y.c.

Демек, caндaрды квбвйтYY жaнa бвЛYYHYн зaкон ченемдYYЛYктврYн билYY менен окyyчyлaрдын логикялык ойлооcy внYГYп, aлaрды caбaктa гата эмеc кYHYмдYк жaшооcyндa, прaктикaлык ишмердYYЛYГYндe колдонyyгa Yйрвнвт. Ошондой эле caбaккa болгон мaмилеcи взгврвт, предметке кызыгyycy ошондой эле бaшкaлaргa дa YЙрeтYYгe кызыгyycy кYчвйт.

1. Cлaйддaрдын жaрдaмындa тaпкычтыккa, оозеки тез эcептввгв кaрaтa тaпшырмaлaрды

берcек болот. Oкyyчyлaр бул миcaлдaрды кызыгуу менен aткaрышaт (Трошин, 2007, 22б-б.).

3-cYрвт.

Кызыктуу

фигурглярды толтуруу 296

4-cYpe^

Кызыктуу

фигурйлйрды толтурган учур

Демек, бул миcaлдa тегеректин ичиндеги тYЗ cызык 6оюнчя жaйгaштырылгaн caндaрдын cyммacы 15 ке бaрaбaр. Ал эми Yч бурчтукга жaйгaштырылгaн caндaрдын cyммacы 18 ге бaрaбaр болду.

5-CYрвт. Кянчя тврт бурчтук жяня кянчя квядрят 6ap экендигин тяпкыля

Mындaй квнYГYYЛвр окуучулярдын ойлооcyн ecxYPYY менен, темaны YЙрвнYYгв, пяйдя болгон мacелелерди вз ялдынчя чечYYгe, тaпкычтыккa, тяктыккя тяр6иялоого мYмкYнчYЛYк тYзeт (Taтaрченко, 2008, б3-б.).

Корутунду

Oозеки эcептвв ыкмялярын колдонуу менен окуучулярдын мaтемaтикa caбaгынa болгон кызыгyycy яртып жяня caбaк учурундя, Yйдв же 6яшкя жерлерде болcyн эcептввлврдY тез araapyyra, 6яшкя предметтерди вздвштYPYYДв ийгиликтерге жетишYYгв боло тургандыгын кврдYк.

Oозеки квнYГYYЛвр окуучулярдын ой жYГYртYYCYн aктивдештирет; эc тутумун, CYЙлввCYн, кв^л бyрyycyн, aйтылгaндaрды угуу менен кя6ыл ялуу жвндвмYн, реaкциянын тездигин внYктYрвт; caбaктын эффективдYYЛYГYн жогорулятят (Щеголевa, 201б, 122-б.).

Ошондой эле окуучулардын чыгармачылык менен ой жYГYртYYCYн, эрктYYЛYГYн, байкоочулук жана математикалык курчтугун eHYKiypeT. Оозеки эсептeeлeрдY аткарышып, окуучулар так маалыматтар жана иш-аракеттердин натыйжалары, сандарды эсептeeлeрдeгY мыйзам ченемдYYЛYктeрдY, иш-аракеттердин касиеттеринин ортосундагы байланышты тYШYHYшeт жана практикасында колдонушат.

Жыйынтыктап айтсак, оозеки эсептeeлeр окуучулардын механикалык эсин eнYктYPYп, реакциясын тездетет, тапкычтыкка, тактыкка, тыкандыкка тарбиялоо менен ойлорун бир жерге топтоого жардам берет, логикалык билгичтиктерин калыптандырат жана окутуунун максималдык эффектине жетYYгe жардам берет.

Адабияттар

1. Бабенко Н. А. О применении устного счета на уроках математики/Н.А. Бабенко // Молодой ученый. - 2012. - №1. Т.2. - С. 62-64.

2. Дорохова Н.В. Устный счет как неотъемлемая часть в структуре урока математики/Н.В. Дорохова//Вопросы педагогики. - 2018. - №3. - С. 28-30.

3. Дремова Н.И. Нужен ли устный счет на уроках математики/Н. И. Дремова //Математика в школе. - 2010. - №8. - С. 27-29.

4. Зулпукарова, Д.И., Э.А. Аркалыкова. "Математика боюнча e3 алдынча иштер -окутуунун каражаты катары". Ош мамлекеттик университетинин Жарчысы 3-4 (2016): 92-96-б.

5. Как быстро считать в уме: приемы устного счета больших чисел подробнее: https://zaochnik.ru/blog/kak-bystro-schitat-v-ume-priemy-ustnogo-scheta-bolshix-chisel/ (Дата обращения: 14.03.2024).

6. Крючкова С.Н. Актуальность устного счета на уроках математики/С. Н. Крючкова//Евразийский народный журнал. - 2016. - № 10. - 126 с.

7. Львова, Н.В. Об устном счете замолвлю я слово / Н.В. Львова. - Текст: непосредственный // Математика в школе. - 2013. - №7. - С. 8-13.

8. Макеев, А. К. Математиканы окутууда прикладдык жана практикалык мYнeздeгY маселелердин ролу / А. К. Макеев, А. Д. Жунусакунова // Вестник Ошского государственного университета. - 2021. - Vol. 2, No. 4. - P. 318-324. - DOI: 10.52754/16947452_2021_2_4_318. - EDN: PFRZYC.

9. Мулюкова А.В. Устный счет как один из видов учебной деятельности на уроках математики/А.В. Мулюкова//Актуальные проблемы математических и технических наук. -2017. - с. 210-212.

10. Татарченко Т.Д. Способы быстрого счета на занятиях кружка, «Математика в школе», - 2008. - №7. - стр. 68.

11. Трошин В.В. Магия чисел и фигур [Текст]: Занимат. материалы по математике - М.: Глобус. - 2007. - 382 с.

12. Щеголева Т.Н. Устный счет на уроках математики как средство активизации познавательной активности учащихся/Щеголева Т.Н., Пермякова Н.В.//Новые направления и концепции в современной науке. - 2016. - С. 122-123.