CC BY
92Scientific Journal Impact Factor
О
MATEMATIK TASAVVURLARNI RIVOJLANTIRISH METODINING
AMALIY AHAMIYATI
Mirzayeva Shahlo Nizomiy nomidagi TDPU SHahrisabz filiali o'qituvchisi
Anatatsiya: Maqolada bolalarda matematik tushunchalardan oldin mavjud bo'lgan g'oyalar tushintirilishi, mashg'ulotlardan tashqari vaktlarda o'yinlar tashkil qilib, bolalarning matematik tasavvurlari mustaxkamlanishi, chuqurlashtirilishi, va kengaytirilishi aytiladi. Matematik tasavvurlarni rivojlantirishda anketa, savol-javob, suhbat, umumlashtirish, kuzatish metodlar sanab o 'tiladi.
Kalitso'lar: mahorat, matematika, masala, bola, tarbiyalanuvchi, mashg'ulot
Abstract: The article explains to children the ideas that exist before mathematical concepts, organizes extracurricular games, and strengthens, deepens, and expands children's mathematical concepts. Questionnaires, question-answer, conversation, generalization, and observation methods are listed in the development of mathematical concepts.
Keywords: skill, math, problem, child, learner, activity
Аннотация: статья объясняет детям идеи, которые существуют до математических понятий, организует игры вне уроков, а также укрепляет, углубляет и расширяет математические представления детей. Анкеты, вопрос-ответ, беседа, методы обобщения и наблюдения перечислены в развитии математических понятий.
Ключевые слова: умение, математика, проблема, ребенок, ученик, деятельность.
Matematika fani ham qiziqarli ham «xazm qilish og'irroq» fan. Uni mukammal egallashda albatta, maktabda pedagogning maktabgacha ta'limda tarbiyachining mahorati sinovdan o'tkaziladi. Albatta, matematikaning ilk bilimlari bog'chada oshiriladi. Maktabda matematik darslar asosida olib borilsa, maktabgacha ta'limda mashg'ulotlar orqali matematik tasavvurlar rivojlantiriladi. Bunda mahoratga urg'u berar ekanmiz, ham tarbiyachi ham o'qituvchi boshqa fanlarni ham chuqur o'zlashtirishi lozim. Bundan tashqari, bolalardagi matematik bilim hayotdan ajralmagan holda dunyoni chuqurroq, to'laroq o'rganishga yordam beradi. Shuning uchun ham bolalarda matematik tushunchalardan oldin mavjud bo'lgan g'oyalar tushintiriladi. Mashg'ulotlardan tashqari vaqtlarda o'yinlar tashkil qilib, bolalarning matematik tasavvurlari mustahkamlanadi, chuqurlashtiriladi va kengaytiriladi. Darvoqe, matematika fanida masalalarning ham o'z o'rni bor. Xususan masalalar
KIRISH
Scientific Journal Impact Factor
O
orqali bola, yoki o'quvchi jugrofiy, iktisodiy, madaniy, milliy bilimlarni ham egallashi kerak.
Tadqiqot jarayonida ilmiy bilishning obyektivlik usulidan foydalanildi. Matematik tasavvurlarni rivojlantirish metodining amaliy ahamiyati obyektiv ochib berildi. Matematik metodning shakllanishi, uning jamiyat hayotidagi roli tahlil etildi. Mazkur maqolada matematik nazariyalar bilan bog'liq bolgan ilmiy adabiyot, monografiya va dissertatsiyalar tahlilga tortilgan.
Masalan: Ukamga ikkita olma bor edi. Savati to'lishi uchun unga yana o'nta olma xadya qildim. Olmalar soni nechtaga yetdi. Yechimdan ikki turda xulosa olish mumkin. Birinchidan olmalar soni ko'paygani, ikkinchidan esa o'sha olmalar soni ukamga manfaat keltirgani, akaning ukaga saxiyligi kishini quvontiradi. Yana bir gap, bilim beruvchi agar boladagi masalani yechishdagi yangilikni, masalani qiziqarli yechish uslubini, doim qo'llab kelgan standart uslublaridan voz kechib, masalaning yangi yechimlarini, muammoning asosiy bog'lanish mohiyatini anglash va uni yechish uchun turli usullarni topish, amaliy masalalarni yechish muammolaridan chiqish, oldindan aytib berish qobiliyatlariga ega bo'lsa, matematik tushunchalari rivojlanishida yordam beradi. Bolalarning matematik tasavvurlarini mashg'ulotlardan tashqari o'yinlar orqali tashkil qilinsa ham mustaxkamlanadi, chuqurlashtiriladi va kengaytiriladi. Bolalar olgan bilimlari kundalik hayotda, o'yinda, mehnatda, turmushda, shuningdek boshqa mashg'ulotlarda doim mustahkamlanishi juda muhim. Bilimlarni mustahkamlashda didaktik o'yinlar: xalq didaktik o'yinlari, piramidachalar boshqa o'yinchoqlar bilan o'ynaladigan o'yinlar muhim rol o'ynaydi. Bola son, buyumlarning shakli va kattaligi haqida nisbatan ko'proq bilimlarni o'zlashtirgan bo'lishi, fazoda (2 va 3o'lchovli) va vaqt bo'yicha mo'ljal ola bilishi kerak.
Tarbiyachi bolalarda matematik bilimlarga ustivor (turg'un) qiziqish, ulardan foydalanish malakasi va ularni mustaqil egallashga intilishni tarbiyalashga harakat qilishi kerak. SHu yoshda bolalarda mustaqil fikrlashni, fazoviy tasavvurni rivojlantirish, ayniqsa, muhim. Bola masalalar echishda uddaburonlik bilan xulosa chiqara olishi, paydo bo'lgan muammolarni echishning yo'llarini topa bilishi lozim. Masalalar echishda pedagog (tarbiyachi) eng qulay va sodda masalalarni echishni o'rgatishi muhim. Maktabgacha ta'limda har bir mashg'ulot tugallanadigan maqsadni o'zida mujassamlashtirgan bo'lishi kerak. Mashg'ulot etarli darajada qoniqarli va muvaffaqiyatli o'tishi uchun tarbiyachi mashg'ulotning umumiy ta'lim, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi maqsad hamda vazifasini, uni amalga oshirish usullarini aniq
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Scientific Journal Impact Factor
O
tushungan va egallagan bo'ladi. Mashg'ulotda masalalar echish jarayonida har bir bola uning mustaqil fikrlashini rivojlantirishga imkon beradigan matematik bilimlar tizimiga, maxsus va umumiy o'quv ko'nikma hamda malakalariga, rivojlanganlik va tarbiyalanganlik darajasiga erishgan bo'lishi kerak. Matematikani o'rgati sh bolalarda o'z ona tilida xatosiz so'zlashga, o'z fikrini aniq va ravon qilib bayon eta bilishga o'rgatishda yordam beradi. Matematikani bayon etishda sergaplikka yo'l qo'yish mumkin emas, bunda har bir so'zni o'z o'rnida ishlata bilish ayniqsa muhimdir. SHuning uchun ham matematiga «olibg'qochish» emas, aniq bilimlarga tayaniladi. Bundan tashqari, matematik masalalarni echishda chamalab ko'rish usulidan ham foydalanilsa o'z natijasini beradi. Bunda bola echish natijasining to'g'riligini biror darajadagi aniqlikda oldindan aytish imkoni yaratiladi.
Xulosa qilib aytganda, masalalar, matematik tasavvurlarni maktab yoshidayoq o'zlashtirishda yuqorida sanab o'tilgan uslublardan tashqari anketa, savol-javob, suhbat, umumlashtirish, kuzatish, pedagogik eksperiment metodlaridan foydalanish ham samara beradi. Bundan tashqari, bola maktabga borgunga kadar unda matematik tasavvurlarni shakllantirish uchun MTMdagi barcha o'quvg'tarbiya ishlari bilan o'zviy ravishda bog'lab maxsus ish olib borish zarur. Matematik bilimlar bolalarga ma'lum sistema va izchillikda berilishi, bunda yangi bilim kamroq mikdorda, ya'ni bolalar o'zlashtirib oladigan darajada bo'lishi kerak. Tarbiyachi xar bir yosh gruppasining dastur kanday tuzilganini, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda boshlang'ich matematik tasavvurlarni o'stirish yuzasidan olib boriladigan barcha ishlar har bir mashg'ulotning kanday muxim rol o'ynashi va o'rin egallashini bilishi lozim Dastur vazifalarining ko'pchilik kismi mashg'ulotlarda hal kilinadi. Bolalarda ma'lum izchillikda tasavvurlar shakllantiriladi, zarur malaka va ko'nikmalar xosil kilinadi. Atrofdagi xamma narsani mikdor jixatidan kuzatishlarni uyushtirishga, bolalarning o'z faoliyatlarining xilmag'xil turlarida matematik mazmund agi bilim va ko'nikmalaridan kanday foydalanishlariga axamiyat berish lozim. Mashg'ulotlarda didaktik uyinlardan xamda o'ying'mashklardan keng foydlanish, mashg'ulotlardan tashqari vaktlarda uyinlar tashkil kilib, bolalarning matematik tasavvurlarini mustaxkamlash, chukurlashtirish va kengaytish zarur. MTM larni oliy ma'lumotli mutaxassislar bilan ta'minlash hamda mashg'ulotlar innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanib tashkil etilishi samarali natija beradi. Matematik bilim berish vositalarini darsliklar, didaktik materiallar, ko'rsatma qo'llanmalar va texnik vositalarni ishlab chiqish (nima yordamida o'qitish).
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI: (REFERENCES) 1. Bikbayeva N. U. "Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi".
Toshkent, "O'qituvchi", 1996 yil 6. Jumayev M. E., Tadjieva Z. G'.
XULOSA VA TAKLIFLAR
Scientific Journal Impact Factor
2. "Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi" Toshkent, 2005 yil 7. Jumayev M.E., Tadjiyeva Z.G'. "Boshlang'ich sinflarda matematikadan fakultativ darslarni tashkil etish metodikasi" Toshkent, "TDPU" 2005 yil 8. Jumayev M.E.
3. Bolalarda matematik tushunchlarni rivojlantirish nazariyasi va netodikasi (KHK uchun) Toshkent, "Ilmg'Ziyo" 2005 yil 9. Jumayev M.E.
4. Boshlang'ich matematika nazariyasi va netodikasi (KHK uchun) Toshkent, "Arnoprint" 2005 yil 10. Toshmurodov B.
5. "Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitishni takomillashtirish " Toshkent "O'qituvchi", 2000 yil 11. Jumayev M. E.
6. "Matematika o'qitish metodikasidan praktikum" Toshkent "O'qituvchi" 2004 yil 12. Omonov B. "Qiziqarli matematika" Toshkent "O'qituvchi", 1994 yil 13. Mavlonova R. A. Raxmonqulova N.X.
7. "Boshlang'ich ta'lining integratsiyalashgan pedagogikasi" Toshkent "Ilm ziyo", 2009 yil 48 14. Yo'ldoshev J. G'. Usmonov S. A.
8. "Pedagogik texnologiya asoslari" Toshkent "O'qituvchi", 2004 yil 15. Jo'rayev R. Zunnunov A.
9. "Ta'lim jarayonida o'quv fanlarini integratsiyalash" Toshkent "Sharq", 2005 yil
