Научная статья на тему 'МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШ ТИЗИМИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ МУАММОЛАР ВА ЕЧИМЛАР ХУСУСИДА ТАҲЛИЛИЙ МУЛОҲАЗАЛАР'

МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШ ТИЗИМИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ МУАММОЛАР ВА ЕЧИМЛАР ХУСУСИДА ТАҲЛИЛИЙ МУЛОҲАЗАЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
254
57
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КОМПЕТЕНЦИЯ / СИСТЕМА ОБРАЗОВАНИЯ / СИСТЕМА ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ / ДИСТАНЦИОННОЕ ОБУЧЕНИЕ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Закирова Ф.М., Хуррамов Б.С.

Мақолада масофавий таълим тизими ҳақида назарий ва амалий тушунчалар, масофавий ўқитишга асосланган таълим тизимини жорий этилиши бўйича муаммолар ва ечимлар, Ҳукумат қарорлари, масофавий таълимнинг мамлакатимиз таълими тизимига кириб келиши, масофавий таълим тизими орқали халқ таълим тизимида фаолият юритаётган информатика ва ахборот технологиялари фани ўқитувчиларининг методик компетентлигини ривожланиш ҳақида маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYTICAL COMMENTS ON PROBLEMS AND SOLUTIONS IN THE DEVELOPMENT OF DISTANCE TEACHING

In the article is discussed theoretical and practical concepts of distance education, problems and solutions for the introduction of distance learning, government decisions, the introduction of distance education in the education system of the country, the system of distance education, the computer science and information technology in the public education system’s teachers’ methodological competence development.

Текст научной работы на тему «МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШ ТИЗИМИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ МУАММОЛАР ВА ЕЧИМЛАР ХУСУСИДА ТАҲЛИЛИЙ МУЛОҲАЗАЛАР»

Закирова Феруза Махмудовна,

Тошкент ахборот технологиялари университети х,узуридаги педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тармок маркази директори, педагогика фанлари доктори, профессор

Хуррамов Бах,одир Саппарович,

Сурхондарё вилоят халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш х,удудий маркази «Аник ва табиий фанлар методикаси» кафедра катта укитувчиси

МАСОФАВИЙ УКИТИШ ТИЗИМИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ МУАММОЛАР ВА ЕЧИМЛАР ХУСУСИДА ТАДЛИЛИЙ МУЛОДАЗАЛАР

УДК: 37.013.8 (575.1)

ЗАКИРОВА Ф.М., ХУРРАМОВ Б.С. МАСОФАВИЙ УЦИТИШ ТИЗИМИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ МУАММОЛАР ВА ЕЧИМЛАР ХУСУСИДА ТАЦЛИЛИЙ МУЛОЦАЗАЛАР

Маколада масофавий таълим тизими х,акида назарий ва амалий тушунчалар, масофа-вий укитишга асосланган таълим тизимини жорий этилиши буйича муаммолар ва ечимлар, Хукумат карорлари, масофавий таълимнинг мамлакатимиз таълими тизимига кириб келиши, масофавий таълим тизими оркали халк таълим тизимида фаолият юритаётган информатика ва ахборот технологиялари фани укитувчиларининг методик компетентлигини ривожланиш х,акида маълумотлар келтирилган.

Таянч суз ва тушунчалар: компетенция, таълим тизими, масофавий таълим тизими, масофавий укитиш.

ЗАКИРОВА Ф.М., ХУРРАМОВ Б.С. АНАЛИТИЧЕСКОЕ ОБСУЖДЕНИЕ ПРОБЛЕМ РАЗВИТИЯ СИСТЕМЫ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ И ИХ РЕШЕНИИ

В статье представлены теоретические и практические аспекты системы дистанционного обученич, проблемы и решения по внедрению дистанционного обучения, правительственные решения по внедрению дистанционного обучения в систему образования нашей страны, приведены сведения по развитию методологической компетентности учителей информатики и информационных технологий. осуществляющих свою деятельность в системе образования.

Ключевые слова и понятия: компетенция, система образования, система дистанционного обучения, дистанционное обучение.

ZAKIROVA F.M., XURRAMOV B.S. ANALYTICAL COMMENTS ON PROBLEMS AND SOLUTIONS IN THE DEVELOPMENT OF DISTANCE TEACHING

In the article is discussed theoretical and practical concepts of distance education, problems and solutions for the introduction of distance learning, government decisions, the introduction of distance education in the education system of the country, the system of distance education, the computer science and information technology in the public education system's teachers' methodological competence development.

Key words and concepts: competence, educational system, distance learning system, distance teaching.

Кириш. Хозирги кунда мамлакатимизда таълим-тарбия тизимининг сифати ва сама-радорлигини ошириш хамда илм-фан сохаси уртасида як,ин хамкорлик ва интеграцияни, таълимнинг узвийлиги ва узлуксизлигини таъ-минлаш борасида тизимли ишлар амалга оширилмокда.

Шу жумладан, ахборот технологияла-рини ривожлантириш ва кенг куллаш дав-латимизнинг якин хамда узок муддатга мулжалланган мухим стратегик вазифалари каторида турганини алохида кайд этиш жоиз. Бунга давлатимиз рахбари Шавкат Мирзи-ёевнинг Узбекистон Республикаси Прези-денти лавозимига киришиш тантанали маро-симига баFишланган Олий Мажлис палата-ларининг кушма мажлисидаги нутки мисо-лида яна бир бор амин булиш мумкин. Мам-лакатимиз рахбари уз нуткида, «Тармоклар ва х,удудларни модернизация килиш, улар-нинг ракобатдошлик даражасини ошириш, экспорт салохиятини ривожлантириш маса-лалари доимий эътиборимиз марказида булиши лозим. Бунинг учун хорижий сармоя-лар ва илFор технологияларни хамда ахборот-коммуникация тизимларини барча сохаларга янада фаол жалб этишимиз зарур булади. Айнан шу асосда 2030 йилгача мамлакатимиз ялпи ички махсулотини икки баробардан зиёд купайтиришга эришишимиз даркор»1 - дея таъкидлаб утган.

2030 йилгача мамлакатимиз ялпи ички махсулотини 2 баробардан зиёд оши-ришда илFор технологиялар хамда ахборот-коммуникация тизимларини барча сохага янада фаол жалб этиш мухим ах,амиятга эга-дир. Бинобарин, жах,он амалиёти ахборот-коммуникация технологияларининг

1 Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Узбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. - Т.: "Узбекистон", 2016. Б. 14-15.

тараккиёти мамлакатнинг ракобатдошлигини ошириш, катта окимдаги ахборотни туплаш ва умумлаштириш, бошкарувни стратегик даражада ташкил этиш учун кенг имкониятлар яратиб беришда асосий омилга эга эканлигини курсатмокда.

Мамлакатимиз иктисодий тараккиётининг усиш суръатлари дунё ^амжамияти томони-дан юксак деб эътироф этилмокда. Бу айни пайтда илм-фанни ривожлантириш, таълим сох,асини ислох, этиш, илмий ва инновацион фаолиятни хар томонлама куллаб-кувватлашга каратилган кенг куламли ислохотлар самара-сидир.

Мамлакатимиз таълим тизимни юксалти-ришнинг устувор йуналишларидан бири бу масофавий укитиш тизимига асосланган таъ-лимни жадал ривожлантиришга каратилмокда.

Мавзунинг долзарблиги. Бугунги кунда дунёда масофавий укитиш тизими кундан-кунга ривожланаётган ва янгиланаётган таълимнинг асосий йуналишларидан бири хисобланади.

Шундай экан мамлакатимиз таъ-лим сохасида хам замонавий ахборот-коммуникация тизимларини жорий этиш, олиб борилаётган ижтимоий-иктисодий, ижтимоий-сиёсий ислохотлар ва узгаришларни сама-рали амалга оширишнинг мухим шарти хисобланади.

Мавзу буйича илмий изланишлар цисцача та^лили.

Мамлакатимизда масофадан укитиш тизими, ушбу педагогик тизимда ахборот уза-тиш ва кабул килиш воситаларининг имко-ниятларига мос холда моделлаштириш буйича илмий изланишлар республикамиз олимлари Н.И.Тайлаков, А.А.Абдикодиров,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

А.Э.Ибраймов, А.Д.Аск,аров1лар томонидан олиб борилган.

Мамлакатимиз олимларидан А.Пардаев, С.Рахманкуловалар2 нинг илмий ишларида масофавий укитиш тизимининг яратилиш омиллари ва асосий тамойилларини тако-миллаштириш масалларига алохида эътибор каратган.

Масофавий таълим тизимини жорий эти-лишидаги муамолар ва ечимлар, модел-лари хусусида хориж хамда МДХ давлатлари олимлари Пулат Е.С, Бондарева О.В, Andreas M, Anderson Т, Ashish Pant, Алина Чечет3лар томонидан куплаб илмий изланишлар олиб борилган хамда ривожлантирилган.

Мацоланинг илмий мо^ияти шундаки, муаллиф томонидан халк таълими тизи-мида масофавий укитишни ривожланти-

1 Тойлоков Н.И. Узлуксиз таълим тизими учун укув ада-биётлари янги авлодини яратишнинг илмий педаго-гик асослари. П.ф.д. ... ол.учун ёзилган дис. - Тошкент, 1993. - Б. 70-82.; Абдукодиров А.А., Пардаев А.Х., Масо-фали укитиш назарияси ва амалиёти.Монография. - Т. «Фан», 2009, - 46 б.; Ибраймов А.Э. Умумтаълим мак-таби физика укитувчилари масофавий малака ошириш-ларининг илмий-методик асосларини такомиллашти-риш. Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (phd) олиш учун ёзилган диссертацияси. Тошкент, 2017 йил. -Б. 69-76.; Аскаров А.Д. Халк таълими ходимлари мала-касини масофадан ошириш тизимини такомиллашти-риш. Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (phd) олиш учун ёзилган диссертацияси. Тошкент, 2017 йил. -Б. 86-92.

2 Абдукодиров А.А., Пардаев А.Х., Масофали укитиш назарияси ва амалиёти.Монография. Тошкент, «Фан» нашриёти 2009 й. - 90 б.; Рах,манкулова С. Тадбиркорлар учун он-лайн интерактив хизматлар. Интернетнинг вир-туал имкониятларидан бизнесда кандай килиб, унумли фойдаланиш мумкин. Кулланма. «infoCOM.UZ» нашриёти, Тошкент, 2015 йил, - 57 б.

3 Пулат Е.С. Теория и практика дистанционного обучения. Москва, Академия 2004 г. -С. 36-38.; Бондарева О.В. Лингвометодические основы дистанционного обучения РКИ на начальном этапе (фонетический аспект): Автореф. дис. ... канд. пед. наук. - М., 2010. 65-67 с.; Andreas M. Kaplan and Michael Haenlein. Higher education and the digital revolution: About MOOCs, SPOCs, social media, and the Cookie Monster. Business Horizons. Indiana University, 2016 y. -P. 441.; T. Anderson. Analysis of a global online debate and the development of an interaction analysis model for examining social construction of knowledge in computer conferencing. Technical writing and communication. Nyu-York, 1997 y. - P. 397-401.; Ashish Pant.Distance Learning: History, Problems and Solutions. Advances in Computer Science and Information Technology Journal. Karamchari Nagar, 2014. - P. 66-68.; Алина Чечет. Проблемы дистанционного обучения в украине.Науковi конференций КиТв, 2014 г.

риш масалалари куплаб тадкикотчилар томонидан урганилган булсада, бирок информатика ва ахборот технологиялари фани укитувчиларининг методик компетентлигини ривожлантириш механизмларини такомил-лаштириш, укув методик таъминотини кенгай-тириш, тизимда ишлаш куникмаларини оши-ришга каратилган амалий куникмалар тулик мохияти ёритилмаган.

Тадцицотнинг мацсади масофавий укитиш тизими буйича олиб борилган илмий тадкикотлардаги курсатилган муаммолари ва ечимлари тахлилий урганилиб, халк таълими тизимида фаолият юритаётган информатика ва ахборот технологиялари фани укитувчиларининг масофавий укитиш таълими оркали уларнинг методик компетентлигини ривожлантириш имкониятларини очиб бериш буйича амалий хулоса ва тавсиялар ишлаб чикишдан иборат.

Тадцицотнинг объекти А.Авлоний номи-даги халк таълими тизими рахбар ва мутахас-сис ходимларини кайта тайёрлаш ва мала-касини ошириш институти хамда республи-камизда фаолият юритаётган халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш худудий марказлари.

Тадцицотнинг субъекти республикамизда фаолият юритаётган 14 та халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш худудий марказларида таш-кил этиладиган масофавий таълим курслари информатика ва ахборот технологиялари фани укитувчилари камраб олинган.

Тадцицотда цуйидаги методларидан фой-даланилган: масофавий таълим тизими муаммолари ва ечимларини киёсий тахлил оркали урганиш, олий ва халк таълим тизимидаги масофавий укитиш тизимларини урганиш хамда тахлил килиш, онлайн суров.

Тадцицотнинг эмпирик манбасини анкета суровномалари ва технологияларни куллаш, анъанавий малака ошириш хамда масофавий укув курсларини узлаштириш курсатгичлари ташкил этди.

Асосий цисм.

Бугун ахборот технологиялари кириб бор-маган соха колмади. Кайси бир жабхани олмайлик кулайлик, ошкоралик ва тезкорлик бобида замонавий ахборот технологиялари янгиланишларнинг мухим омилига айланиб

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

бораётганлигини куришимиз мумкин. Шу боис юртимизда иктисодий-баркарорлик, ижти-моий фаровонликни таъминлаш, ахоли тур-муш даражасини янада ошириш учун барча жабхага ахборот-коммуникация технология-ларини кенг жорий этишга алохида ахамият берилмокда.

Мухтарам Президентимиз таъкидлаб утганидек, "Халкимиз дунёкарашида инновация мухитини яратиш энг мухим вазифамиз-дир. Инновация булмас экан, хеч бир сохада ракобат, ривожланиш булмайди. Бу сохадаги узгаришларни халкимизга кенг тарFиб килмасак, одамларда куникма пайдо килмасак, бугунги давр шиддати, фан-техниканинг мисл-сиз ютуклари билан хамкадам булолмаймиз"1. Шундай экан бугунги кунда мамлакати-мизда масофавий таълим тизимини хамда ушбу тизимда янги инновацияларни киритиш ва амалиётда куллаш жараёнларни ривожлан-тириш давр талаби хисобланади.

Умуман олганда, педагог кадрларнинг масофавий малака оширишларини моделлашти-ришни малака ошириш тизими максадини руёбга чикаришга каратилган таълим жара-ёнининг мазмуни, таркибий-ташкилий кисмларини ахборот-коммуникация техноло-гиялари ва воситалари имкониятларини ино-батга олган холда узвийлаштириш ва тизим-лаштириш сифатида келтириш мумкин.

Масофали укитиш укитувчи

ва укувчиларнинг фукаролик хукукларини тенглаштириш, танлаш, шунингдек, уз фикри ва нуктаи назарларини эркин баён этиш хукукларини беради. Педагог ва илмий ходим-ларнинг малакасини ошириш ва кайта тайёр-лашда кулланиладиган масофали укитишнинг асосий максади бу - тингловчилар каерда яшашларидан катъий назар жахондаги ихтиё-рий таълим муассасасида укиш имкониятини яратиш, таълим муассасаларидаги профессор-укитувчиларнинг салохиятларидан фойдалан-ган холда таълим сифатини ошириш, тинглов-чиларга узлуксиз таълим олишни таъминлаш ва таълимнинг турли шаклларини бир-бирига якинлаштиришдан иборат2.

Масофавий таълимни жорий этилишида хорижий давлатларда хам республикамизда хам талайгина муаммолар юзага келган. Жум-ладан, Чехияда, масофавий укитиш таъли-мида, купчилик иштирокчилар ушбу укитиш шакли буйича амалий тажрибага эга эмас эди. Бу масофавий укувчилар учун салбий нати-жаларга олиб келади. Таълим олувчиларга нафакат сифатли укув материалларини тай-ёрлашлари, балки уларни укитиш усулла-рига мослашишлари керак. Шу сабабли таълим олувчилар учун масофавий укитиш кийин кечади. Энг асосий муаммо таълим олувчилар-нинг укишларини бошкариш кобилиятидир. Таълим олувчиларнинг бир кисми укиш учун мутаносиб жадвални режалаштиришга кодир эмас. Купинча таълим олувчилар охи-рида урганишни бошлайдилар, уларга курс-ларни муваффакиятли тугатиш талаб килинади ва шунинг учун улар укимай талабларни бажа-риш билан шуFулланиб колишади3.

Яна бир муаммо шундаки, тармокда мавжуд булган материалларнинг асосий кисми интер-нетда фойдаланиш учун мулжалланмаган. Тахлил килинган курсларда ахборот техноло-гияларининг куп имкониятларидан фойдала-нилмаган. Топшириклар ва назорат шакллари бир-бирига ухшайди. Шунингдек, мулокот куникмаларини ривожлантирувчи машклар жуда кам. Буларнинг барчаси укув дастурла-рининг мазмунига оид муаммолардир. Техник нуксонлар сифатида эса дизайннинг заиф-лиги, навигациянинг нокулайлиги, ресурс-нинг уз материаллари доирасидан ташкарига чика олмаслиги, гиперхаволаларнинг кам-лиги курсатилган. Бундай курсларни масофавий курслар деб аташга йул куймайдиган асосий камчилик - интерфаолликнинг етишмас-лиги ёки умуман йуклигидир4.

Бу муаммолар масофавий таълимга мулжалланган укув дастурларини ишлаб чикишда нималарга эътибор бериш керакли-гини курсатади.

1 http://uza.uz/oz/politics/shavkat-mirziyeev-khal-imiz-dunye-arashida-innovatsiya-mu-it-02-12-2017.

2 Абдукодиров А.А., Пардаев А.Х., Масофали укитиш назарияси ва амалиёти. Монография. - Тошкент: «Фан» нашриёти, 2009. - 91 б.

3 Rebecca Van de Vord. Distance students and online research: Promoting information literacy through media literacy. The Internet and Higher Education Journal. Czech, 2010, Pages. 170-175. (https: //www.sciencedirect.com/sci-ence/article/abs/pii/S1096751610000266? via%3Dihub)

4 Бондарева О.В. Лингвометодические основы дистанционного обучения РКИ на начальном этапе (фонетический аспект): Автореф. дис. ... канд. пед. наук. -М.: 2010. 65-67 с.

xmhamctoh ax6opoT TexHo.nonufl.napM Ba xu3MaT^apu «TechCret» flacrypuM TatMU-HOTu gupeKTopu Ashish Pant Maco^aBuM Tat-.amm 6yMi/ma rçyMMflanu MyaMMo^apHU Ke^Tupuö yTraH1:

- yrçyB MaTepua^uga TaôuuM^UKHU eTum-Macnuru;

- My^bTuMegua KypcaTMa-napuHUHr eTum-Macnuru;

- yrçumAam umoH^i/muK x,o.naTMHM nacT-.nunu;

- TecKapu amorça MyK^um ëKU yrçuTyBmu 6u^aH amorça ypHaTum;

- Tat-nuMHiu TamKi/m этum xM3MaT.napMHMHr eTumMacnuru;

- uxtumoum a^orça^apHMHr Myrç^uru;

- TUHMoBm/map umTupoKUHU $ao.n эмac-.nunu Ka6u MyaMMo^ap MaBxygnunu TatKugnaH-raH.

yKpauHa gaB-naTUfla x,aM Maco^aBuM yrçuTumHuHr xopuM этм.пмmм,цa x,aM Ta.naMnuHa MyaMMo^ap fœara Ke.nraH.nMm Ba y^ap x,arçuga yKpauHa^uK ëm o.nMMa A-nurna He^eT rçyMuflaru Mat^yMoT^apHu Ke-nTupu6 yTraH2.

Maco^aBuM Tat.muM x,aMMa y^yH moc, xyga rçy^aM Ba ap3oH, yrçumHU KyHga^uK x,aëT 6umaH yMfyH-nawTupuwra umkoh 6epagu. KynuiH^a «Maco^aBuM yrçuTMW» aTaMacu Maco^aBuM yrçuTum, yM mapouTi/ifla yrçuTum, Mycrarçum yrçum, Tamrçu Tat.muM 6umaH ^a^Kamagu. Tat-ni/iMHUHr 6ap^a 6y maK-Mapu 6urra MyaMMo^u cox,ara Terum^u, aMMo 6upo3 6omrça^a MatHora эгa. An6arra, Maco^aBuM yrçuTum 6omrça Tat.muM maKonapura Huc6aTaH xyga Kyn a^>3a.n.nMiKnapra эгa.

By^apra uHfluBugya^ cyptaTga Mamrç rçumum, xagBa^HMHr эpкмн.пмпu Ba MocnamyB^aH--nuru, ^oMga^aHum umkohuatu, x,apaKa™aH.nMK, um.na6 murçapum, uxtumoum TeHmUK, uxog-Kop-nuiK, uHfluBugya^ ëHgamyB, UHTeHcuB^uK, rçy^aM mapouiT Ba 6omrça.nap Kupagu. mhcoh ^ao-nuaTUHUHr x,ap rçaHgaM cox,acu cuHrapu, Maco^agaH yrçuTum x,aM xyga KaTTa K^ap 6umaH 6upra, 6up rçaTop KaMm/muKnapra

1 Ashish Pant.Distance Learning: History, Problems and Solutions. Advances in Computer Science and Information Technology Journal. Karamchari Nagar, 2014. -P. 66-68. (https://www.krishisanskriti.org/vol_ image/02Jul201 51007261 5%20%20%20%20ashish%20 pant%20%20%20%20%2065-70.pdf)

2 A^uma HeneT. npo6.neMbi gмcтaнцмoннoгo o6yne-HUfl b yKpaMHe.HayKûBÎ KoH^epeH^Ï. Khïb, 2014 r. (http:// oldconf.neasmo.org.ua/node/3220)

эга. Бу машFулотларда катнашаётган талаба-ларни аниклаш. Кимки имтих,онни компьютер экранининг бошка томонида топшир-ганлигини текшириш жуда кийин. Шунинг-дек, укитувчиларнинг ута профессионал иш юки туфайли масофадан укиётган талабалар уртасида туFридан-туFри алока йуклигини таъ-кидлаш керак.

Бундан ташкари, мух,им муаммо -укитувчиларнинг масофадан укитишнинг замонавий технологияларини билмасли-клари. Аксарият укитувчилар масофадан туриб укитиш, шунингдек сиртки таълимни паст деб билишади, чунки имтих,он пайтида талаба-нинг х,аракатларини кузатиб бориш имкони йук. Имтих,он пайтида интернет, укув матери-аллари ва учинчи томон ёрдамидан фойдала-ниши мумкин булган одамнинг билимини объектив бах,олаш жуда кийин. Масофавий укитиш асослари ёзма равишда белгиланади, бу тала-банинг билимларини оFзаки шаклда ифода этишини чеклайди. Амалий машFулотларнинг етишмаслиги тулик маълумот олишни иста-ган талаба учун х,ам салбийдир. Охир-окибат, натижа талабанинг узини узи тарбиялашга боFлик. Масофавий таълим мустакиллик ва онгни талаб килади.

Украина олий таълим тизимида масофавий таълимни тулик амалга ошириш учун куйидаги вазифаларни белгилаш керак3:

- масофавий таълим жараёнининг барча иштирокчилари унинг зарурлиги ва замонавий жамиятда жорий килиниши мумкинлиги туFрисида хабардорлик;

- турли хил укитишга асосланган масофавий таълим тизимлари ва уларнинг тегишли телекоммуникация тармокларини яратиш;

- масофавий укитиш учун укув материал-ларини ишлаб чикиш ва сертификатлаш;

- таълим муассасаларининг интернет тармоFига уланиш ва уларнинг сайтларини шакллантиришни таъминлаш каби масала-ларни х,ал этиш муаммолари ечимларини х,ал этиш зарурлиги таъкидланган.

Республикамизда х,ам масофавий малака ошириш ташкил килишда туркум муаммолар мавжуд булиб, улар куйидагилардан иборат4:

3 Алина Чечет. Проблемы дистанционного обучения в украине. Науковi конференций КиТв, 2014 г. (http:// oldconf.neasmo.org.ua/node/3220)

4 Тайлаков Н.И., Тайлакова Д.Н., Низомхонов С.Э. Халк таълими ходимлари масофавий малакасини ошириш-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

- техник (компьютер ва техник курилмалар, алока каналлари билан таъмин-лаш);

- ташкилотчилик (юкори малакали бошкарувчи, мутахассислар билан таъминлаш);

- услубий (кургазмали куроллар, маъ-рузалар матни, мультимедиа, анимация, тест маълумотлари билан таъминлаш) укув жара-ёни олиб бориладиган таълим муассасаларини аниклаш;

Масофавий малака оширишни яратишда юзага келадиган муаммолар куйидаги хусуси-ятлари билан характерланади1:

- яратилаётган тизим малака оши-риш институтлари ходимлари, профессор-укитувчилари, тингловчиларига канчалик мулжалланганлиги даражаси;

- тизимда фойдаланувчи, бошкарувчи, администратор интерфейсларининг ташкил килиниш даражаси;

- электрон малака ошириш ташкил эти-лишида керакли ускуналар, яъни сервер, интернетга чикиш каналлари, дастурий таъми-нотлар учун минимал ва максимал талаблар таъминланганлик даражаси;

- тизим республика ва хорижнинг етакчи таълим муассасаларида кулланилаётган бошка дастурлар билан мос тушиши ва кабул килинган халкаро меъёрларга туFри келиш даражаси;

- тизимдан фойдаланувчилар учун кулланма, фойдаланувчининг ёрдам ойнаси ва бошка кушимча имкониятларнинг мавжуд-лик даражаси;

- тизим билан ишлашда керак буладиган ходимлар сони, тизимни урганиш ва кайта ишга тушириш жараёни;

- тизимда укув курсларига мультимеди-авий компонентлар ва тасвирий иллюстраци-яларни кушиш имконияти мавжудлиги даражаси;

- порталдан фойдаланувчилар ва муал-лифлар гурухи (ёки бошкарувчи) уртасида алока урнатишни ташкил килиш (ички элек-

нинг электрон тизими ва уни такомиллаштириш муам-молари. / "Замонавий таълим" илмий-амалий оммабоп журнали. 2015, №3. - 58 б.

1 Тайлаков Н.И., Тайлакова Д.Н., Низомхонов С.Э. Халк таълими ходимлари масофавий малакасини ошириш-нинг электрон тизими ва уни такомиллаштириш муам-молари. / "Замонавий таълим" илмий-амалий оммабоп журнали. 2015, №3. -Б. 58-59

трон почта, эълонлар тахтаси, чат, веб-форумлардан фойдаланиш мумкинлиги) даражаси.

Мамлакатимизнинг таълим тизимига хам масофали укитиш аста-секин кириб келаётган бир пайтда, унинг мазмуни, тамойиллари, ташкил этиш усуллари, моделлари, унинг асосий элементларидан бири булган электрон дарслик яратиш каби долзарб вазифаларни ечилиши билан бирга ушбу тизимни янада такомиллаш-тириб бориш талаби хам кучайиб борди.

Масофавий таълим тизимини Узбекистонга кириб келиши ва тараккий этиши борасида Хам куплаб ислохотлар олиб борилган. Жум-ладан, Узбекистон Республикаси Президенти-нинг «Истеъдод» жамFармаси кошидаги Масофали укитиш марказида масофали курслар ташкил этилиб (масалан, «Ахборот технологи-ялари ва масофали укитиш»2 курси), бу курслар 2006 йил сентябридан3 бошлаб, тажриба-дан утказилиб амалиётга жорий этилган.

Масофавий укитиш асосан республика-миздаги аксарият олий таълим ва халк таълими муассасаларида Moodle тизими асосида ташкил этилди. Moodle тизимида форум, маз-мун (укув жараёни графигига боFланмаган укув модуллари), таквим (укув жараёни графигига боFланган укув модуллари) каби уч хил Хажмдаги укув курслари мавжуд. Укув курси ихтиёрий хажмдаги укув материаллари (веб-сахифалар, китоблар, файллар, каталоглар) билан бир каторда ихтиёрий элементларини Хам уз ичига олади4.

А.Авлоний номидаги халк таълими ходимла-рини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш марказий институти таркибида «Масо-фадан укитишнинг худудий мувофиклаштириш марказлари (кейинги уринларда МУХММлар) халк таълими ходимларини масофадан укитиш тизимининг худудий булинмалари хисобланиб, улар Узбекистон Республикаси Хукумати билан Осиё Тараккиёт Банки уртасида 2000 йил декабрь ойида «Таълим секторини ривожлан-тириш дастури буйича Стабилизация заёми» юзасидан кабул килинган Меморандум буйича Халк таълими вазирлиги зиммасига юклатил-

2 http://uz.denemetr.eom/docs/117/^ех-19796.html

3 https://1pdf.net/-_585f2b0ce12e89f571f89b93

4 Сабирова Д.А. Олий таълим муассасаларида масофавий таълимни жорий этиш технологиялари. / "Замонавий таълим" илмий-амалий оммабоп журнали. 2016 йил 11 -сон. - Б. 19.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

ган топширикларнинг ижроси сифатида 2004 йилда КоракалпоFистон Республикаси, вило-ятлар ва Тошкент шахар Педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш инсти-тутлари таркибида ташкил этилган. Хар бир худудда ташкил килинадиган 5 та Масофа-дан укитишнинг таълим ресурс марказлари МУХММларнинг тегишли х,удуд буйича фили-аллари хисобланиши белгиланган»1.

Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2006 йил 16 февралдаги «Педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомил-лаштириш туFрисида» 25-сонли карорига асо-сан А.Авлоний номидаги Халк таълими ходим-ларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш марказий институти таркибидаги Масофадан укитишни ривожлантириш марка-зида (МУРМ) масофавий малака ошириш укув жараёни йулга куйилганлиги, мазкур малака оширишни ташкил килишда самарали деб топилган ёндашувлардан максадли фойдала-нишга ахамият каратилиши, интернет тармоFи оркали масофадан укитишни ташкил этиш ва бошкариш ускуналарининг (турли дастурий махсулотлар, платформалар) имкониятлари ортиб бораётгани, таълим сохасидаги халкаро хамжамият томонидан педагоглар малакасини масофавий шаклда ошириш жамиятнинг ижтимоий-иктисодий талаби сифатида эъти-роф этилаётгани холда, тахлиллар факат техник ва ускунавий, дастурий таъминотга асосланган моделлар масофавий малака ошириш самара-дорлигини таъминлай олмаслиги таъкидлан-ган2.

Сурхондарё вилоятида халк таълими ходим-ларининг малакасини ошириш институтида хам компетенциявий ёндашувлар асосида билим бериш, замонавий ахборот технологи-яларига якиндан ёндашиш х,амда янги техника ва технологиялар билан ишлашни ургатиш максадида жуда куп муайян ишлар амалга

1 А.Авлоний номидаги ХТХК.ТМОМИ Илмий Кенга-шининг 2012 йил, 10 июлдаги йиFилиши 4/4 карори билан тасдикланган "Масофадан укитишни худудий мувофиклаштириш марказларининг НИЗОМИ". Тошкент, 2012. Б. - 3 б. (http://uz.denemetr.com/docs/1180/index-130605.html)

2 Аскаров А.Д. Халк таълими ходимлари малакасини

масофадан ошириш тизимини такомиллаштириш. Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (phd) олиш учун ёзилган диссертацияси. Тошкент, 2017 йил. -Б. 65-72.

оширилиб келинмокда. Жумладан, Сурхондарё вилояти халк таълими муассасалари педагог кадрларининг масофадан малакасини ошириш борасида институт таркибидаги Масофадан укитишни худудий мувофиклаштириш маркази (МУХММ) масъул этиб белгиланган. МУХММ томонидан 2012 йилда 144 нафар, 2013 йилда 570 нафар, жорий йилнинг 1-чора-гида 323 нафар педагог кадрлар касбий билим, куникма ва малакаларини масофадан укитиш шаклида оширишларига эришилган. Мар-каз ходимлари томонидан жорий йилнинг сентябрь ойига кадар таълим муассасалари рахбарлари ва муассаса рахбарлигига захирага олинган педагог кадрлар учун янги «SAKAI» ва «ALFRESKO» веб-бошкарув тизимлари асосида «Таълим муассасасини бошкариш мада-нияти» ва «Таълим менежменти» каби масофадан укитиш курсларини яратиш ишлари олиб борилган. Институт профессор-укитувчилари ва марказ ходимларининг техник, дастурий таъминот яратишдаги кумаги ва хамкорлигида институтнинг расмий веб-портали http:// mahorat. uz да сунгги 3 йилда 8 та интернет форум, 2 та интернет анжуман, «Педагогик интернет олимпиада», 2 маротаба эсселар вир-туал танлови, узида 400 га якин дарс ишлан-маларини мужассам этган педагогик интернет ярмарка, фото-форум-кургазма, «Анжу-манлар саройи» каби интернет анжуман ва танловлар утказилган. Марказ томонидан вилоят халк таълими муассасаларида электрон Хужжат алмашинувини ташкил этиш максадида «COMMFORT» видео мулокот ва электрон файл алмашинуви тизими, 2000 га якин электрон почта манзилларини узида мужассам этган @ mahorat.uz корпоратив химояланган электрон почта тизими, 70 га якин умумий урта таълим мактаблари, 14 та худудий халк таълими бошкарув идоралари, 11 та укитувчи ва укувчи сайтлари, малака ошириш таълимига тинглов-чиларнинг кабули, тингловчиларнинг укув машFулотлардаги иштироки, тест синовлари ва якуний аттестацияларда эришган натижа-ларини худудий буюртмачилар билан электрон хамрохлигини e-mail, web, SMS шаклида таъминловчи http://malaka.mahorat.uz - «Электрон ректорат» тизими яратилган3.

3 Сохибов Б.А. Масофавий таълим шаклидаги малака ошириш тизими-укитишнинг замонавий усули. / "Замонавий таълим" илмий-амалий оммабоп журнали. 2014, №9 -Б. 4-5.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

Илмий изланишларни амалиётга татбик, этиш юзасидан куйидаги ишларни амалга оширилиб келинмокда:

- Узбекистон Республикаси Вазир-лар Мах,камасининг 2014 йил 15 августдаги «Халк таълими ходимларини кайта тайёр-лаш ва уларнинг малакасини ошириш тизи-мини янада такомиллаштириш чора тад-бирлари тyFрисида»1 234-сон карори билан тасдикланган «Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш низом»нинг 88-бандини таъ-минлаш максадида ва Халк таълим вазирли-гининг 2016 йил 4-январдаги 1-сонли буйруFи билан тасдикланган укув режа ва дастурлар асосида тоифалар, блоклар, модуллар кеси-мида информатика ва ахборот технологиялари фани укитувчилари масофавий малака ошириш курслари укув материалларини такомил-лаштирилиб, WWW.avloniymtk.uz, www.masofa. uz порталига укув материаллари жойлашти-рилган;

- А.Авлоний номидаги халк таълим ходимларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш марказий институтининг 2016 йил 29 февралдаги Илмий Кенгашининг 2-сонли баён-номасига асосан:

1. Информатика фани назарияси ва укитиш методикаси (умумий урта таълим макта-блари информатика фани укитувчиларининг масофавий малака ошириш курси учун укув кулланма).

2. Халк таълими ходимларининг масофавий малака ошириш курсларида тармокда ишлаш куникмаларини ривожлантириш буйича электрон укув кулланма.

3. Масофавий малака ошириш курсларида тармокда мустакил ишлаш куникмаларини ривожлантириш буйича методик курсатмалар порталга жойлаштирилди ва информатика фани буйича масофавий малака ошириш курслари мазкур кулланмада келтирилган маълу-мотлар 2016 йил март ойидан 2017 йил дека-брига кадар амалиётда фойдаланилган.

- Халк таълим вазирлигининг 2018 йил 10 сентябрдаги «Халк таълими тизимидаги олий маълумотли кадрларни касбий ва педагог кайта тайёрлаш ишларини янада такомиллаштириш тyFрисида»ги х,амда Халк таъ-

1 Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2014 й., 34-сон, 433-модда. (https://lex.uz/ docs/2450024#2450301)

лим вазирлигининг 2018 йил 17 апрелдаги 103-сонли буйруги билан тасдикланган «Халк таълими тизими рах,бар, мутахассис ва педагог ходимларини кайта тайёрлаш курслари битирувчиларининг якуний давлат атте-стацияси тyFрисида»ги Низомда келтирилган талаблар асосида А.Авлоний номидаги ХТТРМХКТМОИда «Информатика ва ахбо-рот технологиялари» фани укитувчилари учун масофавий касбий ва педагогик кайта тайёрлаш курсларининг «Информатика ва ахбо-рот технологиялари» фанини методик таъми-нотини ишлаб чикилиб, qt.masosa.uz сайтига жойлаштирилган2;

- А.Авлоний номидаги ХТТРМХКТМОИ Илмий кенгашининг 2019 йил 28 февралдаги 2-баённомасига асосида тасдикланган, масофавий касбий ва педагогик кайта тайёрлаш курслари учун хаммуаллифликдаги «Фанни укитишда ахборот технологияларни куллаш» укув кулланмаси амалиётга куллашга тавсия этилган;

- информатика ва ахборот технологи-ялари фани укитувчилари учун 20 дан ортик видео дарслар тайёрланиб, youtube.com сайти-даги (Bahodir Xurramov) каналга жойлаштирил-ган;

- информатика ва ахборот технологиялари фани укитувчилари учун www. surxonmalaka.uz, surxonmasofa.uz:85 сайт-лари хамда «https://telegram.me/Informatika_ darslari» телеграм канали ташкил этилган булиб, масофавий методик ёрдам курсатиб келинмокда.

Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, халк таълими тизимида фаолият юритаётган информатика ва ахборот технологиялари фани укитувчиларининг методик компетентлигини ривожлантиришнинг назарий-амалий асос-лари сифатида Информатика ва ахборот техно-логиялари фани укитувчилари касбий фаоли-ятини шакллантиришга каратилган педагогик тизимнинг самарадорлик даражаси аникланиб, фан укитувчилари компетентлигини ривож-лантиришга йуналтирилган илмий-методик тавсиялар ишлаб чикилган ва амалиётда фой-даланиш йуллари курсатилган.

2 А.Авлоний номидаги ХТТРМХКТМОИнинг 2019 йил

7 февралдаги 01/09-108-сонли хати.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 1 (98)

с 26 МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ / ДИСТАНЦИОННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ N у

Адабиётлар руйхати:

1. Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик узбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. - Т.: "Узбекистон", 2016. Б. 14-15.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида"ги ПФ-4947-сон Фармони. - Узбекистон Республикаси конун х,ужжатлари туплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.

3. Азизова М.И., Джамалова Г.С. Узбекистонда масофавий таълим тизимининг ривожланиш тенденциялари. / «Халкаро молия ва х,исоб» илмий электрон журнали. 2018 йил № 3-сон. - Б. 1-3.

4. Абдукодиров А.А., Пардаев А.Х., Масофали укитиш назарияси ва амалиёти.Моно-графия. - Тошкент: «Фан» нашриёти, 2009. - 91 б.

5. Бондарева О.В. Лингвометодические основы дистанционного обучения РКИ на начальном этапе (фонетический аспект): Автореф. дис. ... канд. пед. наук. - М., 2010. 65-67 с.

6. Тайлаков Н.И., Тайлакова Д.Н., Низомхонов С.Э. Халк таълими ходимлари масофавий малакасини оширишнинг электрон тизими ва уни такомиллаштириш муаммо-лари. / "Замонавий таълим" илмий-амалий оммабоп журнали. 2015, №3. - Б. 58-59.

7. Сабирова Д.А. Олий таълим муассасаларида масофавий таълимни жорий этиш технологиялари. / "Замонавий таълим" илмий-амалий оммабоп журнали. 2016 йил 11-сон. - Б. 19.

8. Ибраймов А.Э. Умумтаълим мактаби физика укитувчилари масофавий малака оширишларининг илмий-методик асосларини такомиллаштириш. Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (phd) олиш учун ёзилган диссертацияси. - Тошкент: 2017 йил. - Б. 56-78.

9. Окназаров Т., Каршиева Д. Таълим муассасалари ходимларини малакасини оши-ришда замонавий укитиш технологияларидан фойдаланиш. Замонавий узлуксиз таълим муаммолари: инновация ва истикболлар халкаро илмий конференция. - Тошкент: 2018. - Б. 32.

10. Аскаров А.Д. Халк таълими ходимлари малакасини масофадан ошириш тизи-мини такомиллаштириш. Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (phd) олиш учун ёзилган диссертацияси. - Тошкент, 2017 йил. - Б. 65-72.

11. Кенжабоев А., Саломова Г., Сох,ибов Б.А. Масофавий укитишнинг педагогик асослари. / "Замонавий таълим" илмий-амалий оммабоп журнали. 2014, № 10. - Б. 3-4.

12. Сох,ибов Б.А. Масофавий таълим шаклидаги малака ошириш тизими-укитишнинг замонавий усули. / "Замонавий таълим" илмий-амалий оммабоп журнали. 2014, №9. -Б. 4-5.

с МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ / ДИСТАНЦИОННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 27 и

Фойдаланилган интернет ресурслари:

1. https://lex.uz/ - Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси.

2. Теория и практика дистанционного обучения: Учеб. пособие для студ. высш. пед. учебн. заведений / Е.С. Полат, М.Ю. Бухаркина, М.В. Моисеева; Под ред. Е.С. Полат // М.: Издательский центр «Академия», 2004. - 17 с. (https://www.twirpx.com/file/2348064/)

3. Rebecca Van de Vord. Distance students and online research: Promoting information literacy through media literacy. The Internet and Higher Education Journal. Czech, 2010, Pages. 170-175. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/ S1096751610000266?via%3Dihub)

4. Ashish Pant.Distance Learning: History, Problems and Solutions. Advances in Computer Science and Information Technology Journal. Karamchari Nagar, 2014. -P. 66-68. (https://www.krishisanskriti.org/vol_image/02Jul201510072615%20%20%20%20ashish%20 pant%20%20%20%20%2065-70.pdf)

5. Алина Чечет. Проблемы дистанционного обучения в украине.Науковi конференций КиТв, 2014 г. (http://oldconf.neasmo.org.ua/node/3220)

6. http://uz.denemetr.com/docs/117/index-19796.html

7. https://1pdf.net/-_585f2b0ce12e89f571f89b93

8. https://docs.moodle.org/archive/ru/

9. Акрамова Ф.А., Асланов И.Н., Кулдошева Г.Д., Арапбаева Д.К., Расулова Ф.Ф. «Пси-хологиянинг долзарб масалалари». Маърузалар матни. Тошкент, 2014 й. Б. - 2. (http:// library.ziyonet.uz/uz/book/13840)

10. https://e-books.tsue.uz/pdf-ahborot-tehnologiyalari-moduli-boyicha-maruzalar-matni-va-amaliy-mashgulot-ishlanmalar-majmuasi

11. А.Авлоний номидаги ХТХКТМОМИ Илмий Кенгашининг 2012 йил, 10 июл-даги йиFилиши 4/4 к,арори билан тасдик,ланган "Масофадан укитишни худудий мувофик,лаштириш марказларининг НИЗОМИ". Тошкент, 2012. Б. - 3 б. (http:// uz.denemetr.com/docs/1180/index-130605.html)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.