CC BY
43
KMYA PROBLEMLORi № 3 2014
305
UOT 612.1; 591.11
MAQNEZiUM iONLARININ VO YA§IL YONCANIN ADA DOV§ANLARIN QAN ZORDABINDA ZÜLALLARIN QATILIGINA VO QANDA LEYKOSiTLORiN SAYINA
TOSiRi
N.N.Oliyeva, B.H.Allahverdiyev, Z.R.Cafarov, A.A.Nasibov
AMEA-nin A.i.Qarayev adina Fiziologiya institutu, AZ1100 Baki, §srifzads 2, e-mail: nazaket-alieva@mail.ru Baki Dövlst Universiteti AZ 1148 Baki, Z.Xslilov 23; e-mail: info@bsu.az
Tsdqiqatin msqssdi müxtslif miqdarlarda Mg2+ ionlarinin ya§il yonca ils birlikds yems qatilaraq di^i ada dov^anlarina bir ay müddstinds erksk dov§anlarla cütls^mszdsn svvsl verilmssinin onlarin qaninda zülallarin qatiligina vs leykositlsrin sayina tssirini öyrsnmskdsn ibarstdir. Müsyysn olunmu§dur ki, kigik dozalarda Mg2+ ionlarinin va ya§il yoncanin eyni zamanda qsbul edilmssi nsticssinds orqanizmds zülallarin qatiligi vs leykositlsrin sayi artir. Agar sözfori: Mg2+ ionlari, yonca, zsrdab zülali, leykosit.
Maqnezium ionlari (Mg2+) asas makroelementlardan biri olub insan va heyvan orqanizminda, hüceyralarin inki§afinda va maddalar mübadilasinda mühüm rol oynayir [1-6]. Mg2+ zülallarin, yaglarin va karbohidratlarin par9alanmasinda va orqanizm toxumalari tarafindan manimsanilmasinda i§tirak edan 300-dan 90X fermentin aktiv markazidir [7]. Bu makroelement orqanizmda yüksak enerjili alaqalarin yaranmasi va hüceyrada toplanmasi ü9ün vacibdir. Mg2+ defisiti naticasinda orqanizmda hiperaktivlik yaranir [8]. Orqanizmin fizioloji durumuna
Mg2+ ionlarinin tasiri qida paylarinin tarki-bindaki dozalarindan, heyvanlarin ya§indan, cinsindan va digar faktorlardan asili olaraq dayi§ir. Bundan ba§qa yemlarin tarkibinin dayi§masi naticasinda eyni dozalarda Mg2+ ionlarinin orqanizma tasir gücü müxtalifdir [9, 10].
Bütün yuxaridakilari nazara alaraq Mg2+ ionlarinin müxtalif dozalarda va ya§il yoncanin farqli miqdarlarda qida tarkibinda verilmasinin qanda zardab zülallarinin qatiligina va leykositlarin sayina tasirini öyranmayi qar§imiza maqsad qoyduq.
MATERiAL V0 METODiKA
Tacrübalarda di§i ada dov§anlarindan istifada olunmu§dur. Heyvanlari iki qrupa ayirmi§diq: 1) intakt heyvanlar; 2) tacrüba heyvanlari. Tacrüba heyvanlari da 3 qrupa ayrilmi§dir: 1) qida tarkibina 5 mkq Mg2+ ionlari va 5 q ya§il yonca alava edilarak 1 ay yedizdirilan di§i ada dov§anlari, 2) qida tarkibinda 10 mkq Mg2+ ionlari va 10 q ya§il yonca alava edilarak 1 ay yedizdirilan di§i ada
dov§anlari, 3) qida tarkibinda 15 mkq Mg2+ ionlari va 15 q ya§il yonca alava edilarak 1 ay yedizdirilan di§i ada dov§anlari. Qanda zardab zülallarinin qatiligi Louri metodu [11] ila tayin edilmi§dir. Qanda leykositlarin sayini i§iq mikroskopunda Qaryayev kamerasinda tayin etmi§ik. Statistik hesablamalar qeyri-parametrik üsülla aparilmi§dir [12].
N0TiC0L9R V0 ONLARIN MÜZAKiRöSi
Tacrübalarin naticalari göstardi ki, ki9ik dozalarda qida tarkibinda Mg2+ ionlari va ya§il yonca qabul etmi§ di§i ada dov§anlarinda qanin tarkibindaki zardab zülallarinin qatiliq-
lari intakt heyvanlarin eyni göstaricilarindan farqlanir. Bela ki, agar intakt ada dov§anlarinda bu göstarici 65-80 q/l arasinda dayi§irsa qida tarkibinda Mg2+ ionlari va ya§il
306
MAQNEZiUM iONLARININ VO YA§IL YONCANIN
yonca almi§ di§i ada dov§anlarinda zardab zülallarinin qatiligi intakt heyvanlarinin göstaricilarindan yuxaridir (§akil 1).
Qida tarkibinda Mg2+ ionlari va ya§il yonca qabul etmi§ di§i ada dov§anlarinda qanin tarkibindaki zardab zülallarinin qatiliq-larini intakt heyvanlarin eyni göstaricilari ila müqayisa edarak alinan naticalari %-la ifada etdikda, bu göstarici 5 mkq Mg2+ va 5 q ya§il yonca almi§ heyvanlarda 14%, 10 mkq Mg2+ va 10 q ya§il yonca almi§ heyvanlarda 33%, 15 mkq Mg2+ va 15 q ya§il yonca almi§ heyvanlarda isa 19% 90X olur (§akil 2). Müxtalif dozalarda Mg2+ va müxtalif miqdarlarda ya§il yonca almi§ heyvanlarda qanin tarkibinda zardab zülallarinin qatiliqlari
bir-birindan farqlanir. Bela ki, bu göstarici 10 mkq Mg2+ va 10 q ya§il yonca almi§ heyvanlarda 5 mkq Mg2+ va 5 q ya§il yonca almi§ heyvanlarla müqayisada 17%, 15 mkq Mg2+ va 15 q ya§il yonca almi§ heyvanlarda 5 mkq Mg2+ va 5 q ya§il yonca almi§ heyvanlarla müqayisada 5% yuxari, 15 mkq Mg2+ va 15 q ya§il yonca almi§ heyvanlarda 10 mkq Mg2+ va 10 q ya§il yonca almi§ heyvanlarla müqayisada isa 10 % a§agi olur.
Qanda leykositlarin sayinin öyranil-masi onu göstardi ki, Mg2+ ionlarini qida tarkibinda almi§ di§i ada dov§anlarinin bu göstaricilari intakt heyvanlarin uygun göstaricilarindan farqlanir (§akil 3).
-ton
120 CT
100 Ü sn r ■ _
c 00 Ez L- (0 HH
— on CO N
-2 40 CO T3 CD N
CO 20 ■O c co
v"' n 1 2 3 4
□ - intakt heyvanlar □ - Qida ils Mg ionlari va ya§il yonca almi§ heyvanlar
§akil 1. Qanda zardab zülallarinin qatiliginin qida tarkibinda verilan Mg2+ ionlarinin va ya§il yoncanin tasiri naticasindaki dinamikasi:
1 - intakt heyvanlar, 2 - 5 mkq Mg2+ va 5 q ya§il yonca almi§ heyvanlar, 3 - 10 mkq Mg2+ va 10 q ya§il yonca almi§ heyvanlar, 4 - 15 mkq Mg2+ va 15 q ya§il yonca almi§ heyvanlar.
Bela ki, intakt heyvanlarin qaninda leykositlarin sayi bütün hallarda Mg2+ ionlarini ya§il yonca ila birlikda qida tarkibinda almi§ dov§anlarin eyni göstaricilarindan azdur.
Qida tarkibinda Mg2+ ionlari va ya§il yonca qabul etmi§ di§i ada dov§anlarinda qanin tarkibindaki leykositlarin sayini intakt
heyvanlarin eyni göstaricilari ila müqayisa edarak alinan naticalari %-la ifada etdikda, bu göstarici 5 mkq Mg2+ va 5 q ya§il yonca almi§ heyvanlarda 3%, 10 mkq Mg2+ va 10 q ya§il yonca almi§ heyvanlarda 11%, 15 mkq Mg2+ va 15 q ya§il yonca almi§ heyvanlarda isa 6% 9ox olur (§ak.2).
N.N 9LÎYEVA va b.
307
1 2 3
□ - intakt heyvanlar □ - Qanda zsrdab zülalarinin qatiligi □ - Leykositlarin sayi
Çakil 2. Qida tarkibinda müxtalif dozalarda Mg2+ va müxtalif miqdarlarda ya§il yonca almi§ ada dovçanlarin qaninda zardab zülallanrnn qatiliginin va leykositlarin sayinin intakt heyvanlarda eyni göstaricilarla müqayisasinin %-la ifadasi.
л Rfinn
•¡^ DUUU 73 С со
u DUUU ÏO £ г^н i п
^ 4UUU It и onnn
c 3UUU 'ZZ Ф
iß 2UUU о ^ fr
со тз с со et 1 иии U
12 3 4
□ - intakt heyvanlar - Qida ils Mg ionlari va ya§il yonca almi§ heyvanlar
Çakil 3. Qanda leykositlarin sayinin qida tarkibinda verilan Mg2+ ionlarinin va ya§il yoncanin tasiri naticasindaki dinamikasi;
1 - intakt heyvanlar, 2 - 5 mkq Mg2+ va 5 q ya§il yonca almi§ heyvanlar, 3 - 10 mkq Mg2+ va 10 q ya§il yonca almi§ heyvanlar, 4 - 15 mkq Mg2+ va 15 q ya§il yonca almi§ heyvanlar.
Müxtalif dozalarda Mg2+ va müxtalif 10 q ya§il yonca almi§ heyvanlarda 5 mkq
miqdarlarda ya§il yonca almi§ heyvanlarda Mg2+ va 5 q ya§il yonca almi§ heyvanlarla
qanda leykositlarin sayi da bir-birindan müqayisada 8%, 15 mkq Mg2+ va 15 q ya§il
farqlanir. Bela ki, bu göstarici 10 mkq Mg2+ va yonca almi§ heyvanlarda 5 mkq Mg2+ va 5 q
308
MAQNEZiUM iONLARININ УЭ YAÇIL YONCANIN
ya§il yonca almi§ heyvanlarla müqayisada 3% çox, 15 mkq Mg2+ va 15 q ya§il yonca almi§ heyvanlarda 10 mkq Mg2+ va 10 q ya§il yonca almi§ heyvanlarla müqayisada isa 4 % az olur.
Mg2+ ionlarinin va ya§il yoncanin heyvanlara verilan 3 farqli miqdarlari göstardi ki, 10 mkq Mg2+ ionlari va 10 q ya§il yonca istifada edilan digar dozalarla müqayisada optimaldir. Çûnki bu dozada digarlari ila müqayisada ham qanda zardab zülallarinin qatiligi, ham da leykositlarin sayi daha yüksak olur. Bu da onu göstarir ki, istifada olunan bu doza heyvanlarda immunitetin da yüksal-masina sabab ola bilar. 15 mkq Mg2+ ionlari isa yema qatilaraq verildikda 10 mkq Mg2+ ionlari verilan heyvanlarla müqayisada öyra-
nilan göstaricilarin a§agi olmasini Mg2+ ionlarinin müayyan dozadan sonra istifada edilmasini orqanizma toksiki tasirlara sabab ola bilmasi ila izah etmak olar. Ehtimal edirik ki, artan dinamika üzra Mg2+ ionlari orqanizma daha yüksak toksiki tasirlar göstarir (1).
Aparilan tacrübalara asasan bela qanaata galmak olar ki, qida ila kiçik dozalarda Mg2+ ionlarini qabul etmak orqanizmda qan göstaricilarina, orqanlara, reproduktiv funksiyaya va eyni zamanda immuniteta müsbat tasir göstaracak. Mg2+ ionlarini optimal dozadan artiq qabul etdikda tamamila aks naticalarin alinmasina sabab ola bilar.
0D0BÎYYAT
1. Вислый А.А. Роль магния в регуляции физиологических процессов в организме. Газета «Новости медицины и фармации». Раздел Справочник специалиста. 6(238) 2008.
//ВислШ А.А. Рол магниya в регулyasии физиолоgиchескиkh nposeccoe в opgaHU3Me. Ga3ema «Новости Medutsuni и фармаtsuu». Раздел Справочник спesuалuста. 6(238) 2008.
2. Скальный А.В. Микроэлементы для вашего здоровья. М.: Оникс 21 век. 2003. с.81-85.
//СкалнШ А.В. Мuкроeлeмeнтi длya ваshegо здоров-ya. М.: Оникс 21 век. 2003. с.81-85.
3. Степанок В.В. Источники микроэлементной обеспеченности питания животных. //С-х. биол. Сер. Биол. Животных. 2000. №6. с.104-113.
//Степанок В.В. ИстооЬники микроелементной обеспеченности питаниуа животшкЬ. //С-kh. биол. Сер. Биол. ЖивотшкЬ. 2000. №6. с.104-113.
4.Шустов В.Я. Микроэлементы в гематологии. М.:Медицина. 1967. с.54-87. /^Ьустов В.Уа. Микроелеменп в gематолоgии. М.:Медйзина. 1967. с.54-87.
5Mark N.G. Магний и сердечно-сосудистая патология. //Anesthesiology. 1998. vol.89. №1. p.164-180.
6.Altura B.M. Basic biochemistry and physiology of magnesium; A brief revive. Magnesium and Frace Elements. 1991. v.10. p.167-171.
7. Kroll M.N., Elin R.J. Relationships between magnesium and protein concentrations in serum. //Clin. Chem. 1995. v.31. p.244-246.
8. Акарачкова Е.С. Дефицит магния: клиника, диагностика, терапия. // Фарма-тека. 2007. т.20. с.26-30.
//Акарачкова Е.С. Дефиtsит магниya: клиника, duagHoemuKa, терапиya. // Фарматека. 2007. т.20. с.26-30.
9.Abbasov R.Y., Allahverdiyev B.H., öliyeva N.N., Cafarov Z.R. Qida paylarina qatilmi§ müxtalif dozada maqnezium ionlarinin va yaçil yoncanin ada dovçanlarin reproduktiv funksiyasina, qanda hemoqlobinin qatiligina va eritrositlarin sayina tasiri. //Kimya problemlari. №2. 2013. s.219-222.
//Abbasov R.Y., Allahverdiyev B.H., Aliyeva N.N., Ceferov Z.R. Gida paylarina gatilmish mukktelif dozada magnezium ionlarinin ve yashil yoncanin ada dovshanlarin reproduktiv funksiyasina, qanda hemoqlobinin qatiligina ve eritrositlerin sayina tesiri. //Kimyaproblemleri. №2. 2013. s.219-222. 10.3liyeva N.N. Yemin tarkibinda müxtalif dozalarda di§i ada dovçanlarina verilmiç maqnezium ionlarinin qanin laxtalanma müddatina va trombositlarin sayina tasiri. // AMEA-nin A.i.Qarayev adina Fiziologiya institutunun va Azarbaycan Fizioloqlar Camiyyatinin elmi asarlarinin külliyati. XXXI cild. 2013. s.69-73.
N.N aLiYEVA va b.
309
//Aliyeva N.N. Yemin terkibinde muxtelif dozalarda dishi ada dovshanlarina verilmish magnezium ionlarinin ganin lakhtalanma muddetine ve trombositlerin sayina tesiri. // AMEA-nin A.i.Garayev adina Fiziologiya institutunun ve Azerbaycan Fiziologlar Jemiyyetinin elmi dsdrldrinin kulliyati. XXXI cild. 2013. s.69-73. 11. Loury et al. Protein measurement with the
Folin phend reagent. //J.Biol.Chem. 1951, v.193, p.265-275
12. Гублер Е.Б., Генкин А.А. Применение непараметрических критериев статистики. Л. Медицина. 1973. 141с.
/Юублер Е.Б., GeHKUH А.А. Применение HenapaMempuchecKukh критериев статистики. Л. :MedutsuHa. 1973. 141 с.
ВЛИЯНИЕ ВВЕДЕННЫХ В РАЦИОН КРОЛИКОВ ИОНОВ Mg2+ ВМЕСТЕ С ЗЕЛЕНЫМ КЛЕВЕРОМ НА КОНЦЕНТРАЦИЮ СЫВОРОТОЧНЫХ БЕЛКОВ И
ЧИСЛО ЛЕЙКОЦИТОВ В ИХ КРОВИ
Н.Н.Алиева, Б.Г.Аллахвердиев, З.Р.Джафаров, А.А.Насибов
Установлено, что добавление ионов Mg2+ в мизерных дозах (5-15 мкг в сутки) вместе с зеленым клевером (5-15 г) в рацион самок кроликов в течение одного месяца до случки, приводит к увеличению концентрации сывороточного белка и числa лейкоцитов в крови. Ключевые слова: ионы Mg2+, клевер, белки сыворотки, лейкоциты.
EFFECT OF Mg2+ IONS AND GREEN CLOVER INTRODUCED INTO RA TION OF RABBITS ON CONCENTRATiON OF SERUM PROTEINS AND NUMBER OF
LEUKOCYTES IN THE BLOOD
N.N.Aliyeva, B.H.Allahverdiyev, Z.R.Jafarov, A.A.Nasibov
It revealed that addition of Mg2+ ions at low doses (5-15 mcg a day) together with green clover (5-15 g) to the ration of rabbit females within a month prior to coupling leads to an increase of serum protein concentration and the number of leukocytes in the blood. Keywords: Mg2+ions, clover, serum proteins, leukocyte.
Redaksiyaya daxil olub 04.05.2014.
