Научная статья на тему 'МАМЛАКАТИМИЗДА ОТ СПОРТ ТУРЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

МАМЛАКАТИМИЗДА ОТ СПОРТ ТУРЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
15
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОТ СПОРТИ / ОЛИМПИЯ ЎЙИНЛАРИ / ИЛМ ФАН / ИНТЕГРАЦИЯ / ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР / ИНФРАТУЗИЛМА / ИЛМИЙ МЕТОДОЛОГИК БАЗА

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Газиев Б.В.

Ушбу мақолада от спортининг вужудга келиши ва ривожланиш босқичлари, мамлакатимизда йилқичилик ва от спортини янада ривожлантириш бўйича олиб борилаётган ислоҳотлар ҳамда от спорти турларини янада такомиллаштириш юзасидан зарур тавсиялар берилган.В данной статье даются необходимые рекомендации об этапах возникновения и развития конного спорта, о реформах, проводимых в нашей стране для дальнейшего развития велосипедного и конноспортивного спорта, а также о дальнейшем совершенствовании конного спорта.This article provides the necessary recommendations on the stages of the emergence and development of equestrian sports, on the reforms carried out in our country for the further development of cycling and equestrian sports, as well as on the further improvement of equestrian sports.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАМЛАКАТИМИЗДА ОТ СПОРТ ТУРЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

Наука о спорте: проблемы и перспективы

Халкаро тоифадаги спорт устаси Б.В. ГАЗИЕВ1

:Евросиё от спорти ассоциацияси вице-президенти, Узбекистон йилкичилик ва от спорти федерацияси раиси, Тошкент шахри, Узбекистон

Муаллиф билан ботланиш учун:

info@jtsu.uz

МАМААКАТИМИЗДА ОТ СПОРТ ТУРААРИНИНГ РИВОЖААНТИРИШ ИСТИЦБОАААРИ

Аннотация

Annotation

В данной статье даются необходимые рекомендации об этапах возникновения и развития конного спорта, о реформах, проводимых в нашей стране для дальнейшего развития велосипедного и конноспортивного спорта, а также о дальнейшем совершенствовании конного спорта.

Ключевые слова: конный спорт, Олимпийские игры, наука, интеграция, инновационные технологии, инфраструктура, научно-методическая база.

Ушбу маколада от спортининг вужудга келиши ва ривожланиш боскичлари, мамлакатимизда йилкичилик ва от спортини янада ривожлантириш буйича олиб борилаётган исло^отлар хдмда от спорти турларини янада такомиллаштириш юзасидан зарур тавсиялар берилган.

Калит сузлар: от спорти, Олимпия уйинлари, илм-фан, интеграция, инновацион технологи-ялар, инфратузилма, илмий-методологик база.

This article provides the necessary recommendations on the stages of the emergence and development of equestrian sports, on the reforms carried out in our country for the further development of cycling and equestrian sports, as well as on the further improvement of equestrian sports.

Key words: equestrian sports, Olympic Games, science, integration, innovative technologies, infrastructure, scientific and methodological base.

со см о

CM

ro та t

0 ü w

1

Долзарблиги. Мамлакатимизда от спорти турларини ривожланиш буйича якин ва узок муддатли истикболларни белгилаш ва оммалаштириш, улар буйича миллий терма жамоамизнинг Олимпия ва Паралимпия, Осиё ва Параосиё уйинларида, жахон чемпионатларида ва бошка йирик мусобакаларда иштирок этиши ва юкори натижаларга эришили-шини таъминлаш юзасидан зарур чора-тадбирлар курилмокда. Хусусан, йилкичилик ва от спортини янада ривожлантириш хамда замонавий бешкураш ва поло спорт турини оммалаштириш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 5 августда П^-5211-сонли карори кабул килинди ва ушбу карорга мувофик Узбекистонда йилкичилик, от спорти, замонавий бешкураш ва полони 2025 йилгача ривожлантириш давлат дастури тасдикланди. Ушбу карорда белгиланган устувор вазифалар мавзунинг долзарблигини курсатиб беради.

Мамлакатимизда от спорти турларини ривожлан-тиришнинг ташкилий-хукукий асосларини урганиш ва тахлил килиш максадида от спорти турларини оммалаштириш ва уни янада ривожлантириш буйича меъёрий-хукукий хужжатлар хамда илмий - услубий адабиётлар урганилди ва тахлил килинди, шунингдек, от спорти турларини оммалаштириш ва уни янада ривожлантириш истикболлари куриб чикилди.

Ушбу жараёнларда педагогик кузатув, назарий тах-лил ва умумлаштириш хамда математик - статистик услублардан фойдаланилди.

От спорти энг кадимги спорт турларидан бири булиб, кадимги Юнонистон даврига тугри келади. Дастлабки даврларда отда юриш ва уни мохирона бошкариш санъат даражасидаги кунгил очар машгу-лот булган булса, кейинчалик бу кундалик харакат эхтиёжлардан келиб чикиб, согломлаштирувчи ха-

рактердаги жисмоний тарбия воситасига айланган. Шундан сунг жисмоний тарбия ва унинг шаклла-рининг ривожланиши натижасида оммабоп спорт тури сифатида такомиллашиб борган. Узбекистон худудида от спорти тахминан 3 минг йиллик тарихга эга. Уток (купкари), оломон-пойга, «агдариш», «киз кувди» халкнинг оммавий миллий от спорти уйинлари хисобланиб келган. Тарихдан маълумки, бир пайтлар узбек корабайирлари бутун дунёга машхур булган. Мутахассисларнинг кайд этишича, корабайир зотли отлар устидаги дастлабки селекция ишлари бундан уч ярим минг йил аввал кадимги Фаргона водийси ва Жиззах вохасида бир пайтнинг узида олиб борилган. Кухна Хитой ёзма манбалари ва мамлакатимизнинг турли мавзеларидан топиб урганилган коятош су-ратлари - петроглифлар корабайир зотининг ёши уч минг йилдан зиёд эканлигини курсатди. Урта асрлар тарихига назар ташлайдиган булсак, Жалолиддин Мангуберди, сохибкирон Амир Темур, Захириддин Мухаммад Бобур каби аждодларимиз корабайир от-лари билан дунёда ном козонганлиги хакида куплаб далиллар бор.

Х,озирги замон от спорти 1900 йилдан ёзги Олимпия уйинлари дастуридан жой олди. Уша йили Париж шахри (Франция)да булиб утган II ёзги Олимпия уйинлари доирасида биринчи марта от спорти мусо-бакалари ташкил этилди. Дастлаб барча мусобакалар баландликка ва узунликка сакраш буйича утказилди ва бундаги дастурга тусикларни енгиб утиш хамда узок ва баландликка сакраш буйича шахсий чемпионат киритилди.

Узбекистонда от спортининг классик турлари ривожланиш нуктаси ХХ асрнинг бошларига тугри келади. Утган асрнинг 30-йилларида Узбекистонда ДОСАРМ (Армияга кумаклашувчи кунгилли жами-

104

www.fansports.uz

№2-2023

Наука о спорте: проблемы и перспективы

ят) ташкил килинган эди. Унда армиянинг кавалерия кисмлари учун отликлар тайёрланган. 1950 йилларда Узбекистон чавандоз спортчилари от спорти мусо-бакаларига шу жойда тайёргарлик курган ва турли от спорти фестиваллари хамда мусобакаларда катнаша бошлади.

Шу утган давр мобайнида Узбекистон чавандозла-ри турли даражадаги спорт мусобакаларида иштирок этиб, юкори натижаларни курсатиб келди. Аммо, мустакиллик йилларининг илк даврида айнан узбек от спорти узок муддатли тургунликни бошдан утказди. Ушбу холатни ташки ва ички омиллар билан боглаш мумкин. Хусусан, давлат бошкарувидаги ислохот-лар, иктисодий баркарорликнинг йуклиги, кадрлар кунимсизлиги, айникса, от спортида илмий-услубий таъминотнинг етарли даражада олиб борилмаганли-ги узбек от спорти мактабидаги анъаналарни давом эттиришга уз салбий таъсирини курсатди.

Узбекистон мустакилликка эришгач, 1991 йилда Осиё ва Халкаро от спорти федерациясининг аъзоси булган от спорти миллий федерацияси тузилди. Узбекистон от спорти (хозирги Узбекистон йилки-чилик ва от спорти) федерасияси 1993 йил (август ойи)да Халкаро от спорти федерацияси ^Е1)га аъзо булган. 1994 йилдан бошлаб от спортининг классик турлари буйича Узбекистон миллий терма жамо-алари мустакил равишда халкаро мусобакаларда иштирок этиш хукукига эга булди ва шундан буён халкаро спорт мусобакаларида мунтазам катнашиб келмокда.

Сунгги етти йиллик ислохотлар натижасида от спортида хам кузга куринарли ишлар амалга оши-рилди. Хусусан, мамлакатимизда йилкичилик ва от спортини оммалаштириш учун шарт-шароитлар ва инфратузилмани яратиш, мазкур спорт тури буйича юртимизни халкаро спорт майдонларида муносиб равишда танитиш буйича муайян ишлар олиб бо-рилмокда. Хусусан, Узбекистон Республикаси Пре-зидентининг 2021 йил 11 мартдаги "Йилкичилик ва от спортини янада ривожлантириш хамда замонавий бешкураш ва поло спорт турини оммалаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги ПК-5024-сонли, 2021 йил 5 августдаги "Узбекистонда йилкичилик, от спорти, замонавий бешкураш ва полони 2025 йилгача ривожлантириш давлат дастури тугрисида"ги ПК-5211-сонли хамда "Чавандозлар мактаблари фаолиятини ташкил этиш чора-тадбир-лари тугрисида"ги ПК-5212-сонли карорлари шулар жумласидандир. Айни пайтда мазкур карорлар бу борадаги ишларни янада жадал давом эттириш учун хукукий асос булиб хизмат килмокда.

Юкоридаги вазифалардан келиб чикиб, 2021 йил 26 октябрда Узбекистон йилкичилик ва от спорти федерацияси, Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети хамда Жисмоний тарбия

ва спорт илмий тадкикотлар институти уртасида укув машгулотлари, илмий-услубий ва инновацион технологиялар асосида от спортини янада такомил-лаштириш буйича узаро хамкорлик меморандуми имзоланди.

Келажакда утказиладиган халкаро турнирлар, Осиё чемпионати, Жахон чемпионати, хусусан Олимпия уйинларида от спортининг классик турлари буйича Узбекистон миллий терма жамоа аъзоларини муваффакиятли иштирокини таъминлаш асосий устувор вазифалардан бири хисобланади. Жисмоний тарбия ва спорт илмий тадкикотлар институтининг ташкил этилиши терма жамоалар учун мусобакаларда муносиб иштирок этиш, айникса, укув-машгулот йиганларини илмий асосда ташкил этиш хамда тренер ва мутахассисларга методик жихатдан ёрдам курсатиш имконини берди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 11 мартдаги «Йилкичилик ва от спортини янада ривожлантириш хамда замонавий бешкураш ва поло спорт турини оммалаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида»ги ПК-5024-сон карори-га мувофик мамлакатимизда от спорти турларини янада ривожлантиришнинг асосий 6 та йуналиши белгилаб берилган.

Узбекистонда йилкичилик, от спорти, замонавий бешкураш ва полони 2025 йилгача ривожлантириш давлат дастурининг иккинчи йуналиши, яъни от спорти турлари буйича профессионал тренерлар, хакамларни тайёрлаш, укув-услубий кулланмалар ишлаб чикиш, от спорти турларининг илмий-методо-логик базасини янада кучайтириш буйича вазифалар берилган.

Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, келгуси-да от спортини ривожлантириш билан бир каторда, бу сохада илмий тадкикот ишларини олиб бориш, хусусан, мазкур йуналишда фундаментал, амалий ва инновацион лойихалар, максадли илмий-тадкикот лойихалари амалга ошириш, илмий-оммабоп асарлар-ни нашрга тайёрлаш ва чоп этиш, мазкур йуналишга багишланган илмий конференциялар, семинарлар ва тренинглар ташкил этиш тавсия этилади.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 5 августдаги "Узбекистонда йилкичилик, от спорти, замонавий бешкураш

ва полони 2025 йилгача ривожлантириш давлат дастури т^рисида" ^

П^-5211-сон карори. СМ

2. Маткаримов Р.М., Ёлдашов Ш.С. "Танланган спорт тури буйича ^^ мутахассисликка кириш (от спорти)" дарслик. - Чирчик.: УзДЖТСУ, 2023.

199 б. £

3. Оразимбетов Т.А. "От спорти назарияси ва услубияти" дарслик. «

- Т.: Илмий-техника ахбороти-пресс нашриёти 2021. 240 б. СО

4. Ш.С.Ёлдашов. Further strengthening of the scientific and .j? methodological base of equestrian sports is a guarantee of progress. Халкаро О илмий-амалий анжумани туплами - Чирчик, 2022. 216-218 б. ^

5. Ш.С.Ёлдашов ва бошкалар. Янги авлод чавандозларини тайёр- | лашнинг хукукий асослари. Халкаро илмий-амалий анжумани туплами с

- Чирчик, 2022. 26-29 б. £

№2-2023

www.fansports.uz

105

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.