Научная статья на тему 'МАЛАКАЛИ ЮНОН-РИМ КУРАШЧИЛАРИНИНГ ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ АЙЛАНМА УСЛУБ ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ'

МАЛАКАЛИ ЮНОН-РИМ КУРАШЧИЛАРИНИНГ ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ АЙЛАНМА УСЛУБ ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
17
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ЖИСМОНИЙ РИВОЖЛАНИШ / ТЕХНИК ВА ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИК / МУРАККАБ ҲУЖУМ ҲАРАКАТЛАРИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Тастанов Н.A.

Мақолада юнон рим курашчиларини бошқа спорт кураши турларида қўлланиладиган воситалардан фойдаланиш орқали техник тактик ҳаракатларга ўргатиш методлари асосланган.В статье обоснованы методы обучения технико тактическим действиям борцов греко римского стиля посредством использования средств из других видов спортивной борьбы.The article substantiates the methods of teaching the technical and tactical actions of Greco-Roman wrestlers by using means from other types of wrestling.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАЛАКАЛИ ЮНОН-РИМ КУРАШЧИЛАРИНИНГ ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ АЙЛАНМА УСЛУБ ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Муаллиф билан богланиш учун:

jandostwr@umaH.uz

Профессор в.б H.A. ТАСТАНОВ1

Узбекистан Республикаси Ички Ишлар вазирлиги спорт курашлари буйича ихтисосларштирилган олимпия захиралари мактаби Тошкент ша^ри, Узбекистан

МАЛАКАЛИ ЮНОН-РИМ КУРАШЧИЛАРИНИНГ ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ АЙЛАНМА УСЛУБ ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ

Annotation

Аннотация

В статье обоснованы методы обучения технико-тактическим действиям борцов греко-римского стиля посредством использования средств из других видов спортивной борьбы.

Ключевые слова: физическое развитие, техническая и тактическая подготовка, сложные атакующие действия.

Маколада юнон-рим курашчиларини бошка спорт кураши турларида кулланиладиган воситалардан фойдаланиш оркали техник-тактик хдракатларга ургатиш методлари асосланган.

Калит сузлар: жисмоний ривожланиш, техник ва тактик тайёргарлик, мураккаб хужум харакатлари.

The article substantiates the methods of teaching the technical and tactical actions of Greco-Roman wrestlers by using means from other types of wrestling.

Key words: physical development, technical and tactical training, complex attacking actions.

Долзарблиги. Юнон-рим кураши ациклик спорт тури хисобланади. Республикамизда энг оммабоп ва харакатга бой спорт турларидан биридир. У спорт вазифаларидан ташкари мухим тарбиявий ва оммавий вазифаларни хал этади. Юкоридаги натижаларни янада бойитиш лозимлиги уз узидан куриниб ту-рибди. Юкори натижаларни факатгина учта-туртта спортчи эмас, балки уларнинг сонини купайтириш, ундан хам юкори даражадаги натижаларга эришиш мураббийлар олдида турган асосий вазифалардан биридир. Бунда спортчиларни куп йиллик тайёргарлик боскичларининг хар биридаги вазифалар тулик ва оптимал даражада аник бажарилса максадга мувофик булур эди. Мазкур боскичларнинг иккинчиси, яъни мутахассисликка чукурлаштириш боскичи бошлангич тактик харакатларга ургатиш ва бажариш боскичи хисобланади. Агар иккинчи боскичда базавий тактик тайёргарлик тулик амалга оширилса, кейинги спортда такомиллаштириш ва ундан кейинги олий спорт махорати боскичларига ижобий таъсирини курсатар эди. Юнон-рим кураши буйича курашчилар тайёргарлигининг самарадорлигини ошириш зарури-яти машгулотларда тактик тайёргарликга эътиборни оширишни ва илмий асосда ёндошишни талаб этади. Сабаби, хар Олимпиада уйинларидан кейин юнон-рим кураши буйича мусобака коидалари узгармокда, бу узгаришлар юнон-рим курашчисидан тактик тайёр-гарлиги юкори даражада ва шунингдек ракибга карши харакатларни чакконлик билан амалга оширилишини талаб этади.

Тадкикот максади малакали юнон-рим курашчи-ларининг тактик тайёргарлигини айланма услуб ёр-

дамида ривожлантириш услубиятини ишлаб чикариш таъсирида юкори натижаларга эришиш.

Тадкикот предмети. Тадкикот предмети сифатида спортчиларни куп йиллик тайёргарлик боскичларига мансуб булган мутахассисликга чукурлаштириш боскичида тактик тайёргарлик, унинг таркибига ки-рувчи малакали юнон-рим курашчиларининг тактик тайёргарлигини ривожлантириш танлаб олинган. Мазкур мавзу жисмоний тарбия ва спорт назарияси-нинг тайёргарлик томонлари, тайёргарлик томонла-ридаги тактик тайёргарлик, тактик тайёргарликдаги ривожлантириш услублари мавзуларига тегишли. Шунингдек, спортчиларни куп йиллик тайёргарли-гининг мутахассисликга чукурлаштириш боскичига этибор каратилади.

Тадкикот объекти: Тадкикот объекти сифатида болалар ва усмирлар спорт мактабидаги юнон-рим кураши билан шугулланувчи малакали курашчилар танлаб олинган.

Тадкикот вазифалари:

Малакали юнон-рим курашчиларининг тактик тайёргарлик буйича ривожланганлик даражасини урганиш;

Малакали юнон-рим курашчиларининг тактик тайёргарлигини айланма услуб ёрдамида ривожлан-тириш услубиятини ишлаб чикариш;

Малакали юнон-рим курашчиларининг тактик тайёргарлигини айланма услуб ёрдамида ривожланти-риш услубиятининг самарали жихатларини мутахас-сисларга ва укув тренировка жараёнига тавсия этиш;

Тадкикотни амалга ошириш услублари. Мав-зуга оид илмий-услубий адабиётларда берилган

со см о см

го га t

0 Q. W

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

со см о см

го га

0

ю

1

маълумотларни тахлил килиш асосида масаланинг холатини ёритиш, Педагогик кузатув, Педагогик таж-риба, Математик-статистика услуби.

Юнон-рим курашчиларини тайёргарлик томонлари-дан бири - тактик тайёргарлик буйича мутахассислар фикри хар хил булганлиги билан, уларнинг максади битта йуналишда эканлигига гувох булдик, яъни белла-шувда ракиб устидан галабага эришиш ёки беллашувни муносиб даражада утказиш хисобланади. Куйидаги фикрлар сузимизнинг тасдигини курсатади: Тактика - бу спорт курашини олиб бориш санъатидир. Бунда ютукга эришиш учун спортчи куч ва барча имкониятларидан максадга мувофик равишда фойдаланиши зарур. Ол-диндан белгиланган режа буйича ва тезлик билан хал килиниши даркор вазифаларга кура ташки мухитнинг доимий ва узгарувчан шароитида фойдаланиладиган техника ва тактиканинг асосий воситаси хисобланади. Тактик махорат барча спорт турлари учун зарурдир, ай-никса, шароитни бирданига англаб олмок, ракибни жуда яхши хис килиш ва орттирилган тажрибадан тез фойда-ланишни талаб этадиган спорт турларида аъамиятлидир. Маълум режа ва беллашувнинг хар бир дакикасини англаб олиш асосида турли техник усуллар ва харакат-ларни куллашда спортчиларнинг рухий, жисмоний ва техник кобилиятларидан самаралирок фойдаланишда тактика зарур булади.

Педагогик кузатувлар давомида юкори малакали юнон-рим курашчилар томонидан бажарилган ТТХ, тузилмаси хисобга олиб борилди, техник харакат-ларнинг комбинацияси бирикмалари аникланди, уларнинг координацион мураккаблик даражаси тахлил килинди. Педагогик кузатув давмида малакали юнон-рим курашчиларининг тактик тайёргарлиги кай даражада эканлиги урганилди. Шу билан биркаторда машгулодлар жараёнида ва мусобака жараёнида малакали юнон-рим курашчиларти тактик усулларни комбинацион харакатларни бажариш сои урганилди.

Педагогик тажриба 2018 ийл май октябрь ойларида ташкиллаштирилди. Педагогик тажрибада малкали юнон-рим курашчиларининг тактик харакатларнинг холатини урганиш учун назорат синовларидан фой-даланилди:

1) хар бир томонга 5 мартадан кулидан тортиб партерга утказиш (сек).

2) хар бир томонга 5 мартадан кул ва белидан ушлаб белдан ошириб ташлаш (сек).

3) хар бир томонга 5 мартадан кулини буйинга ураб ташлаш (сек).

4) хар бир томонга 5 мартадан елкалардан ошириб ташлаш (сек).

5) хар бир томонга 5 мартадан айлантириб тун-тариш (сек).

6) хар бир томонга 5 мартадан белини тескари

ушлаб ташлаш (сек).

7) 5 марта "Кулидан тортиб партерга утказиш - кулини икки кул билан ушлаб белдан ошириб ташлаш" комбинациясини бажариш (сек).

8) 5 марта "Кул ва белини ушлаб кукракдан оши-риб ташлаш - кулини икки кул билан ушлаб буйинга ураб ташлаш" комбинациясини бажариш (сек).

Ушбу назорат синовлари ёрдамида тадкикотдан олдин ва тадкикотдан кейин малакали юнон-рим курашчиларининг тактик харакатлари холати урга-нилди. Юкорида курсатилган назорат синовларини бажаришда тажриба гурхи спортчилари вактга (сек) бажарди.

Тадкикот Тошкент вилояти Юкоричирчик тумани болалар ва усмирлар спорт мактабидаги кураш залида 2018 йилнинг май ва октябрь ойларида ташкиллашти-рилди.

Назорат гурухи таркибига кирувчи 12та малакали юнон-рим курашчилар юкорида кайд этилган назорат синовлари ёрдамида назоратдан утказилди, хамда педагогик кузатувнинг биринчи кунидан бошлаб анъа-навий тарзда (БУСМ дастурига биноан) утказиладиган машгулотларда иштирок этишди.

Тажриба гурухи хам назорат гурухи каби 12 киши. Лекин, тажриба гурухи 6 ой давомида биз томондан ишлаб чикарилган малакали юнон-рим курашчила-рининг тактик тайёргарлигини айланма услуб ёрда-мида ривожлантиришга йуналтирилган услубиятдан фойдаланилган холда машгулотларда иштирок этди. Тактик тайёргарликни ривожлантиришга йуналтирил-ган айланма услуб буйича - хар бир вариантда 13 та станциядан иборат 12та вариант адабиётлар тахлили асосида ишлаб чикилди.

9-вариант

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

10-вариант

13-станция Дам олиш оралига 8 м

1-станция

Максимал тезликда бир кулини ушлаб зарб билан йикитиш усулини бажариш 10 марта.

2-станция

Максимал тезликда бир кулини ушлаб зарб билан йикитиш усулининг х бажариш 10 марта.

3-станция

Максимал тезликда бир кулини ушлаб зарб билан йикитиш усилининг к омбнациясини бажариш 10 марта.

4-станция

Максимал тезликда бир кулини ушлаб зарб билан йикитиш усулининг карши усулини бажариш 10 марта.

12-станция

Максимал тезликда кул ва белини ушлаб зар билан йикитиш усулининг карши усулини бажариш 10 марта.

11-станция

Максимал тезликда кул ва белини ушлаб зарб билан йикитиш усилининг комбнациясини бажариш 10 марта.

10-станция

Максимал тезликда кул ва белини ушлаб зарб билан йикитиш усулининг х бажариш 10 марта.

9-станция

Максимал тезликда кул ва белини ушлаб зарб билан йикитиш усулини бажариш 10 - марта.

5-станция Максимал тезликда кул ва буйнини ушлаб зарб билан йикитишни бажариш 10 марта. 8-станция Максимал тезликда кул ва буйнини ушлаб зарб билан йикитиш усулининг карши усулини бажариш 10 марта.

1

6-станция Максимал тезликда кул ва буйнини ушлаб зарб билан йикитиш усулининг химоясини бажариш 10 марта. 7-станция Максимал тезликда кул ва буйнини ушлаб зарб билан йикитиш усилининг комбнациясини бажариш 10 марта.

1. Назорат гурухининг тадкикотдан олдин хар бир томонга 5 мартадан кулидан тортиб партерга утказиш назорат синови буйича уртача арифметик киймати 26,68 сония ва ундаги уртача квадратик огишмаси 0,33 ни ташкил этди. Тадкикотдан кейин мазкур кур-сатгичлар 26,33 ва 0,31га узгарди.

Тажриба гурухида бу назорат синови буйича уртача арифметик киймати 26,65 сония ва ундаги уртача квадратик огишмаси 0,32 ни ташкил этди. Тадкикотдан кейин мазкур курсатгичлар 25,16 ва 0,55 га узгарди.

2. Назорат гурухининг тадкикотдан олдин хар бир томонга 5 мартадан кул ва белидан ушлаб белдан ошириб ташлаш назорат синови буйича уртача арифметик киймати 24,9 сония ва ундаги уртача квадратик огишмаси 0,31 ни ташкил этди. Тадкикотдан кейин мазкур курсатгичлар 24,5 ва 0,38 га узгарди.

Тажриба гурухининг тадкикотдан олдин хар бир томонга 5 мартадан кул ва белидан ушлаб белдан ошириб ташлаш назорат синови буйича уртача арифметик киймати 24,83 сония ва ундаги уртача квадратик огишмаси 0,49 ни ташкил этди. Тадкикотдан кейин

мазкур курсатгичлар 23,00 ва 0,36 га узгарди.

3. Назорат гурухининг тадкикотдан олдин хар бир томонга 5 мартадан кулини буйинга ураб ташлаш хар бир томонга 5 мартадан кулини буйинга ураб ташлаш назорат синови буйича уртача арифметик киймати 27,32 сония ва ундаги уртача квадратик огишмаси 0,30 ни ташкил этди. Тадкикотдан кейин мазкур кур-сатгичлар 26,84 ва 0,29 га узгарди.

Тажриба гурухининг тадкикотдан олдин хар бир томонга 5 мартадан кулини буйинга ураб ташлаш хар бир томонга 5 мартадан кулини буйинга ураб ташлаш назорат синови буйича уртача арифметик киймати 27,3 сония ва ундаги уртача квадратик огишмаси 0,46 ни ташкил этди. Тадкикотдан кейин мазкур курсатгичлар 25,84 ва 0,58 га узгарди.

4. Назорат гурухининг тадкикотдан олдин хар бир томонга 5 мартадан елкалардан ошириб ташлаш назорат синови буйича уртача арифметик киймати 25,1 сония ва ундаги уртача квадратик огишмаси 0,46 ни ташкил этди. Тадкикотдан кейин мазкур курсатгичлар 24,78 ва 0,52 га узгарди.

Тажриба гурухининг тадкикотдан олдин хар бир томонга 5 мартадан елкалардан ошириб ташлаш назорат синови буйича уртача арифметик киймати 25,14 сония ва ундаги уртача квадратик огишмаси 0,39 ни ташкил этди. Тадкикотдан кейин мазкур курсатгичлар 22,92 ва 0,58 га узгарди.

5. Назорат гурухининг тадкикотдан олдин хар бир томонга 5 мартадан айлантириб тунтариш назорат синови буйича уртача арифметик киймати 18,03 сония ва ундаги уртача квадратик огишмаси 0,47 ни ташкил этди. Тадкикотдан кейин мазкур курсатгичлар 17,45 ва 0,38 га узгарди.

Тадкикод гурухининг тадкикотдан олдин хар бир томонга 5 мартадан айлантириб тунтариш назорат синови буйича уртача арифметик киймати 17,88 сония ва ундаги уртача квадратик огишмаси 0,36 ни ташкил этди. Тадкикотдан кейин мазкур курсатгичлар 15,77 ва 0,58 га узгарди.

6. Назорат гурухининг тадкикотдан олдин хар бир томонга 5 мартадан белини тескари ушлаб ташлаш назорат синови буйича уртача арифметик киймати 26,72 сония ва ундаги уртача квадратик огишмаси 0,56 ни ташкил этди. Тадкикотдан кейин мазкур курсатгичлар 26,19 ва 0,52 га узгарди.

Жадвал

Назорат ва тажриба гурухларининг Стьюдентнинг ^мезони буйича курсатгичлари (НГ-п=12; ТГ-п=12).

№ Назорат синовлари х - У (>Р<) х, - У2 (>Р<) х - х, (>Р<) У - У, (>Р<)

1 хар бир томонга 5 мартадан кулидан тортиб партерга утказиш (с). 26,68-26,65 26,33-25,16 26,68-26,33 26,65-25,16

0,33-0,32 0,31-0,55 0,33-0,31 0,32-0,55

0,22 6.4 2,76 8,16

Р>0,05 Р<0,001 Р<0,05 Р<0,01

2 хар бир томонга 5 мартадан кул ва белидан ушлаб белдан ошириб ташлаш (с). 24,9-24,83 24,5-23,00 24,9-24,5 24,83-23,00

0,31-0,49 0,38-0,36 0,31-0,38 0,49-0,36

0,41 19,20 2.87 10,38

Р>0,05 Р<0,001 Р<0,05 Р<0,001

со см о см

го га

0 ^

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ю

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

3 хар бир томонга 5 мартадан кулини буйинга ураб ташлаш (с). 27,32-27,3 26,84-25,43 27,32-26,84 27,3-25,43

0,30-0,46 0,29-0,58 0,30-0,29 0,46-0,58

0,12 7,61 4,04 8,86

P>0,05 P<0,001 P<0,01 P<0,001

4 хар бир томонга 5 мартадан елкалардан ошириб ташлаш (с). 25,1-25,14 24,78-22,92 25,1-24,78 25,14-22,92

0,37-0,39 0,53-0,45 0,37-0,53 0,39-0,45

0,26 9,30 1,73 13,01

P>0,05 P<0,001 P>0,05 P<0,001

5 хар бир томонга 5 мартадан айлантириб тунтариш (с). 18,03-17,88 17,45-15,77 18,03-17,45 17,88-15,77

0,47-0,36 0,38-0,58 0,47-0,38 0,36-0,58

0,86 8,54 3,32 10,55

P>0,05 P<0,001 P<0,01 P<0,001

6 хар бир томонга 5 мартадан белини тескари ушлаб ташлаш (с). 26,72-26,49 26,19-23,97 26,72-26,19 26,49-23,97

0,56-0,43 0,52-0,59 0,56-0,52 0,43-0,59

1,14 9,72 2,35 12,11

P>0,05 P<0,001 P<0,05 P<0,001

7 5 марта "^улидан тортиб партерга утказиш - кулини икки кул билан ушлаб белдан ошириб ташлаш" комбина-циясини бажариш (с). 17,23-17,24 16,77-15,03 17,23-16,77 17,24-15,03

0,39-0,40 0,36-0,39 0,39-0,36 0,40-0,39

0,062 11,34 3,01 13,91

P>0,05 P<0,001 P<0,05 P<0,001

8 5 марта "^ул ва белини ушлаб кукракдан ошириб ташлаш - кулини икки кул билан ушлаб буйинга ураб ташлаш" комбинациясини бажариш (с). 17,78-17,66 17,30-15,58 17,78-17,30 17,66-15,58

0,47-0,48 0,53-0,38 0,47-0,53 0,48-0,38

0,65 9,27 2,36 11,8

P>0,05 P<0,001 P<0,05 P<0,001

Хулоса

1. Мавзу буйича адабиётлар шархи урганиб чикил-ганда малакали юнон-рим курашиларининг тактик харакатларини айланма услуб ёрдамида ривожлан-тириш буйича ташкилий масалалар кам ёритилган. Уша кам ёритилган адабиёт манбаларида эса айланма услубдаги станцияларда техник-тактик харакатларни ривожлантиришга каратилган услубда машгулотни ташкиллаштириш йуллари ва режавий тузилмалари курсатилмаган.

2. Олиб борилган тадкикот натижалари назорат синовлари ёрдамида математик-статистика услубида хисоблаб солиштиришдан утказилди (Стьюдентнинг t-мезони). Унга кура барча назорат синовлар буйича даражасида, солиштиришлари P<0,001 даражасида натижалар кайд этилди. Яъни, назорат ва тадкикот гурухларини солиштирганда тадкикотдан олдин бир хилдаги гурухлар эди, тадкикотдан кейин уларнинг орасидаги фархи юкори ишончлилик билан яхши томонга фаркланди.

3. Станцияларда вазифаларни бажаришда тезлик-нинг боскичма-боскич ошириб борилиши шугулла-нувчиларда жисмоний, техник-тактик харакатларни мусобака фаолиятига мос равишда куникмаларнинг шакллантирилиши аникланди.

4. Олиб борилган тадкикот ишидан маълум бул-дики, машгулот нагрузкасини меъёрлаш имконияти кузга ташланди, бу холат мавзуимизга таълукли булмаса хам, лекин спортчиларни тайёрлашдаги энг ахамиятли жихатлардан бири хисобланади.

5. Тажриба асосида айланма услубда 12 та вари-антдаги техник-тактик харакатлар самарали эканлиги исботланди, мазкур сабабга кура бу вариантларни мутахассисларга фойдаланиш учун тавсия этамиз.

Адабиётлар:

1. Абдуллаев А. Хонкелдиев Ш.Х. "Жисмоний тарбия назарияси ва услубияти" Т., - 2005Й., 129-220 бет.

2. Абдрахманов А.Я. Комплексный подход при совершенствовании двигательных качеств у детей, подростков и юношей. Сб.науч. тр. молодых ученых - Смоленск: СГИФК, 1996г., Вып- 2. 21-24- стр.

3. Бальсевич В.К. Концепция альтернативных форм организации физического воспитания детей и молодежи. Физическая культура: воспитание, образование, тренировка. 1996г., № 1. 23 - 25стр.

4. Бальсевич В.К. Концепция физического воспитания детей и молодёжи. Физическая культура, спорт и здоровье нации: Матер. Междунар. конгресса. СПб., 1996г., 7-стр.

5. Барышников Ю.А., Богданов Г.П., Давыдов Г.Н. Уроки физической культуры в 9 10 классах: Пособие для учителя. - М.: Просвещение, 1982г., 192-стр.

6. Бауэр В.Г. Научно-организационные основы системы подготовки спортивного резерва в Российской Федерации: Автореф. дис... канд. пед. наук. М., 1994г. 26-стр.

7. Бойко В.В. Целенаправленное развитие двигательных способностей человека. М.: Физкультура и спорт, 1987г. 144-стр.

8. Верхошанский Ю.В. Основы специальной физической подготовки спортсменов. М.: Физкультура и спорт, 1988г. 331-стр.

9. Волков В.М. Максимальные физические напряжения и предельные тренировочные нагрузки в практике физического воспитания и спорта Теория и практика физической культуры. 1982г. №11. 9-11-стр..

10. Волков В.М., Дорохов Р.Н., Быков В.А. Прогнозирование двигательных способностей у спортсменов: Учебное пособие. Смоленск: СГИФК, 1988г. 99 -стр.

11. Губа В. П., Никитушкин В. Г., Квашук П. В., Индивидуальные особенности юных спортсменов. - Смоленск, 1997г. 219-стр.

12. Гужаловский A.A. Проблемы теории спортивного отбора. Теория и практика физической культуры. 1986г. - № 8. 24-25-стр.

13. Гуревич И.А. 1500 упражнений для круговой тренировки. Минск: Высшая школа, 1976г. 304-стр.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.