CC BY
19MALAKALI DZYUDOCHILARNING KUCH VA TEZKOR-KUCH SIFATI BO'YICHA MASHG'ULOTLARNING XUSUSIYATLARI
Sirojiddin Erkinboyevich Qodirov
O'zbekiston Davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti o'qituvchisi
Baxitjan Muxtarovich Djumanov
O'zbekiston Davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti o'qituvchisi
Jamshid Abduraxmonovich Kubitdinov
O'zbekiston Davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti o'qituvchisi
Zafar Rahimovich Bo'riyev
O'zbekiston Davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti o'qituvchisi
ANNOTATSIYA
Malakali dzyudochilarni kuch va tezkor-kuch sifatlarini rivojlantirish uchun maxsus mashqlar yordamidan foydalaniladi. Muallif o'z ishida monitoring sifatlarni rivojlanishtirishda universal dinamografik stendni (UDS) qo'llagan. Olingan ma'lumotlar shuni kursatadiki, malakali dzyudochilar orasida kuch va tezkor-kuch sifatlari rivojlanish parametrlarini aniqlash o'z imkoni bergan.
Kalit so'zlar: kuch va tezkor-kuch mashqlari, dzyudo, mashqlar to'plami.
KIRISH
Malakali dzyudochilarni tayyorlash jarayonining muhim muammosi - texnik va taktik tayyorgarlik darajasining oshishiga hissa qo'shadigan jismoniy sifatlarni rivojlantirishdir. Hozirgi vaqtda 15-17 yoshli malakali dzyudochilarning kuch va tezkor-kuch mashqlari metodikasini takomillashtirish masalasi juda dolzarb masalalari biridir. Ma'lumki, jismoniy sifatlarni rivojlantirish darajasini oshirish, ko'nikma va malaka harakatlarini shakllantirishni shiddatli o'tish davrlarida yaratiladi. Shu nuqtai nazardan, bu ilmiy izlanish va jismoniy sifatlarni jadal rivojlantirish va malakali dzyudochilarning jismoniy tayyorgarligi darajasini oshirishga qaratilgan yangi usul va uslublarni ishlab chiqish bilan bog'liqdir.
Malakali dzyudochilarni tayyorlash bo'yicha tizimli o'quv-mashg'ulot mashqi aqliy va jismoniy yuklamalarning optimal nisbatiga, dzyudochilarning salomatligini mustahkamlashga, ularning jismoniy faolligini, saviyasini oshirishga yordam beradi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYASI
Jismoniy tayyorgarlik, nazorat standartlarini muvaffaqiyatli topshirishga tayyorgarlik, shuningdek sport musobaqalarida qatnashish natijalari samaradorligini oshirishga qaratilgan. Fiziologik tizimlarning faolligi yanada kuchliroq bo'lishi hamda jismoniy yuklamalarni shiddatlashtirsh, malakali dzyudochilarni tayyorlash jarayonida o'quv va mashg'ulot jarayonini tashkil qilishda asosiy ko'nikma va malakalarini shakllantiriladi.
Dissertatsiya ishi tanlangan yo'nalishining dolzarbligi sportni takomillashtirish bosqichida har xil vazn toifasidagi 15-17 yoshli malakali dzyudochilarning kuch va tezkor-kuch sifatlari bo'yicha ilmiy asoslangan tavsiyalarning yo'qligi bilan belgilanadi. Zamonaviy ilmiy tadqiqot ishlari orasida malakali dzyudochilarni kuch va tezkor-kuch sifatini rivojlantirish masalalari katta o'rinni egallaydi. Malakali dzyudochilarni kuch va tezkor-kuch bilan tayyorlash metodikasi mashg'ulotlarni boshqarish tizimining zarur bo'g'inlaridan biridir. Bu muammo chet ellik olimlarning tadqiqotlarida keng o'rganilgan: A.A. Novikova, Zatsiorskiy V.M., Matveev L.P., G.S. Tumanyana, Platonov V.N., Verxoshanskiy Yu.V. Mahalliy olimlar orasida F.A.Kerimov, O.V.Goncharovaning tadqiqotlarini alohida qayd etish kerak. Shuni ta'kidlash kerakki, har xil sport turlari bo'yicha malakali sportchilarni kuch va tezkor -kuch bilan tayyorlashga bog'liq masalalarning rivojlanish darajasi juda xilma-xildir. Xususan, kurashda har xil vazn toifasidagi 15-17 yoshli malakali dzyudochilarni sportni takomillashtirish bosqichida kuch va tezkor-kuch mashqlari metodikasi masalalari haligacha hal qilinmaganligini ko'rishimiz mumkin (1,17,18). Kurashchilarni tayyorlash, masalan, taktik va texnik harakatlarni takomillashtirish, raqobatbardoshlik jarayonida chalkash omillarga qarshilik ko'rsatish, o'qitish usullari va boshqalar (3,7,8,20). Sportni takomillashtirish bosqichida turli vazn toifasidagi dzyudochilarning hozirgi kuch va tezkor-kuch tayyorgarligi darajasini haqiqatan ham baholay olmaslik kurashda tayyorgarlik jarayonini boshqarishni murakkablashtiradigan eng muhim sabablardan biridir.
Ishning maqsadi. 15-17 yoshli malakali dzyudochilarni tayyorlashda kuch va tezkor-kuch qobiliyatini rivojlantirish uchun maxsus mashqlar majmuasining ta'sirini o'rganishdir.
Tajribamiz davomida quyidagi vazifalar qo'yildi: 1. Malakali dzyudochilar o'rtasida kuch va tezkor-kuch ko'rsatkichlari dinamikasini aniqlash; 2. maxsus mashqlar majmuasining malakali dzyudochilarga kuch va tezkor-kuch ka tayyorgarligi rivojlanish darajasiga ta'sirini o'rganish.
Tadqiqot usullari: instrumental tadqiqot usullari sifatida universal dinamografik stend (UDS)dan foydalangan.
Tadqiqot kuch va tezkor-kuch ko'rsatkichlarining rivojlanish darajasining quyidagi xususiyatlarini qayd etadi (11):
Po- izometrik rejimda (MPS) maksimal, ixtiyoriy mushaklar kuchi;
Fmax (kg) - portlovchi izometrik rejimda (MVVU) mushaklar portlovchi kuchining maksimal qiymati.
tmax - izometrik rejimda maksimal portlovchi kuchga erishish vaqti.
J - izometrik rejimda mushaklarning portlash kuchini tavsiflovchi koeffitsient, portlash kuchi - katta qiymatlarni eng qisqa vaqt ichida ishlatish qobiliyati. Portlash kuchini baholashda siz tezkorlik-kuch -quvvat indeksidan foydalanishingiz mumkin: J = Fmax / tmax (kg / s);
Q - boshlang'ich kuch - bu mushakning kuchlanishning dastlabki vaqtida ish kuchini tez rivojlantirish qobiliyatining o'ziga xos xususiyati. Izometrik rejimda boshlang'ich mushaklarning kuchini tavsiflovchi koeffitsient quyidagi formula bilan aniqlandi: Q = 0,5 Fmax / tmax (kg / s); bu yerda 0,5 Fmah - portlovchi kuchning maksimal qiymatining yarmi (kg); t1 - boshlang'ich kuch (lar) ga yetish vaqti.
G - tezlashtiruvchi kuch - mushaklarning boshlangan qisqarish sharoitida ishchi kuchlarini tezda qurish qobiliyati. Izometrik rejimda tezlashuvchi mushak kuchini tavsiflovchi koeffitsient quyidagi formula bilan aniqlanadi: G = Fmax - P0 / tmax - t1 (kg / s);
Harakatlarni ro'yxatga olish O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi Intellektual mulk agentligida № DGU 09227 -sonli ro'yxatga olingan "Sportchilarning kuch ko'rsatkichlarini tahlil qilish dasturi" maxsus ishlab chiqilgan kompyuter dasturi yordamida amalga oshirildi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Tadqiqot natijalari. Tahlil natijasida aniqlandiki, pedagogik eksperiment boshida tajriba guruhlaridan malakali dzyudochilar o'rganilgan parametrlar o'rtasida sezilarli statistik farqlarni kuzatmagan (P>0.05), garchi biz ikkita ko'rsatkichda (J va G) nazorat guruhining malakali dzyudochilari o'rtasida o'rtacha ko'rsatkichlarning yuqori ko'rsatkichlarini kuzatamiz. Po-144,5±4,5 tajriba guruhining malakali dzyudochilari o'rtasida olingan ma'lumotlar; Fmax-126,6±4.2; J-170,6±28,9; Q-227,3±34,5; G-159,5±11,4, shuningdek Po guruhining nazorat guruhidagi malakali dzyudochilar orasida Po-142,2±4,9; Fmax-127,2±4,1; J-178,2±29,1; Q-224,2±22,5; G-165,2±21,5 shuni ko'rsatadiki, pedagogik eksperiment boshlanganda malakali dzyudochilar o'rtasida tajriba guruhlari bir xil jismoniy tayyorgarlikka ega edi. Tajriba guruhlarida o'rganilgan parametrlarning qiyosiy statistik tahlili quyidagi qiymatlarni aniqladi. Tajriba davomida tajribali guruh malakali dzyudochilaridan Po
ko'rsatkichlarining sezilarli o'sishi aniqlandi Po-144,5±4,5; 158,5±4,5; Fmax -126,6±4,2; 138,7±4.24; J-170,6±28,9; 217 ± 26.2; Q - 227 ± 34.05; 286,1 ± 24,1; G -159,5±11,4; 179,6±21,6. Darajadagi Po, J va G ko'rsatkichlarida sezilarli farqlar kuzatiladi ahamiyati P<0,05. Nazorat guruhining malakali dzyudochilari o'rtasida o'rganilgan parametrlarning qiyosiy statistik tahlili quyidagi Po qiymatlarini aniqladi-142,2±4,9; 144,7±4,55 Fmax - 127,2±4,1; 128,2±5,01; J-188,2±29,1; 202,2±36,3 Q -224,2±82,2; 243,8±44,7; G-165,2±21,5; 174,4±36,2 natijalar yaxshilanganiga qaramay, barcha parametrlarda P> 0.05 bo'yicha statistik jihatdan muhim farqlar toPolmadi.
Pedagogik tajribani yakunida biz tajriba guruhlarining kuch va tezkor-kuchga tayyorgarligi parametrlarining qiyosiy tahlilini o'tkazdik. Biz tajriba guruhlarining malakali dzyudochilari o'rtasida o'tkazilgan pedagogik eksperiment natijasida quyidagi statistik jihatdan muhim farqlar > -158,5 ± 4,5; 144,7 ± 4,55; Fmax - 138,7 ± 4,24;
128,2 ± 5,01; J -; 217 ± 26.2; 202,2 ± 36,3; Q - 286,1 ± 24,1; 243,8 ± 44,7; G -179,6 ± 21,6; 174,4 ± 36,2. Barcha parametrlarda ba'zi o'zgarishlar yuz berdi va 5 ko'rsatkichning to'rttasida statistik jihatdan muhim farqlar kuzatildi, bu (80%), bundan tashqari, Po va Q ko'rsatkichlari P <0.01 va J va G ko'rsatkichlari, Statistik jihatdan ahamiyatli ahamiyatlilik darajasidagi farqlar <0.05.
Tadqiqot natijalarini muhokama qilish. Ishlab chiqilgan metodologiyaning samaradorligini tekshirish uchun, odatda, tajriba guruhlari natijalarini nazorat guruhlarida olingan ma'lumotlar bilan solishtirish mumkin bo'ladigan pedagogik eksperiment tashkil qilinadi. Bu pedagogik tajribada biz bir vaqtning o'zida eksperimental va nazorat guruhlari dzyudochilarini kuzatdik. Nazorat guruhida, pedagogik eksperiment davrida ta'lim-tarbiya mashg'ulotlari mos ravishda o'tkazildi
Shunday qilib, pedagogik eksperimentda olingan materialning o'tkazilgan statistik tahlili, biz tanlagan mashqlar yordamida malakali dzyudochilar o'rtasida kuch va tezkor-kuch sifatlarini rivojlantirish bo'yicha ishlab chiqilgan metodologiyaning afzalligidan dalolat beradi. Biz aniqladikki, kuch va tezkor-kuch sifatlarini yaxshilashga yordam beradigan ishlab chiqilgan metodologiya tajriba guruhining malakali dzyudochilari o'rtasida mashg'ulotlarni o'tkazishning an'anaviy tizimidan sezilarli ustunlikni ko'rsatdi. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, asosiy o'quv dasturi maxsus jismoniy mashqlar bilan to'ldirilishi kerak, ular o'quv va tarbiya jarayonining samaradorligini oshirishga yordam beradi va malakali odamlarning kuch va tezkor-kuch tayyorgarligini oshirishning eng samarali vositasi hisoblanadi.
XULOSA
1. O'tkazilgan tadqiqotlar malakali dzyudochilar o'rtasida kuch va tezkor-kuch ko'rsatkichlarining dinamikasini aniqlash imkonini berdi. Shunday qilib, tajriba davomida o'rganilgan ko'rsatkichlarning sezilarli o'sishi aniqlandi. Tajriba guruhining malakali dzyudochilari o'rtasida Po, Q, J va G ko'rsatkichlari bo'yicha P <0,05 darajasida sezilarli statistik farqlar kuzatildi.
3. Tajriba davrida nazorat guruhida o'rganilgan parametrlarning engil o'sishi aniqlandi. Biroq nazorat guruhining malakali dzyudochilari o'rtasida Po, F ma x, J, Q va G indekslarida sezilarli statistik farqlar bo'lmagan. (P> 0,05)
4. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, asosiy o'quv dasturining qo'shimcha maxsus jismoniy mashqlar yordamida kombinatsiyasi malakali dzyudochilarning ta'lim va tarbiya jarayonining samaradorligini oshirishga yordam beradi va ularning texnik va taktik tayyorgarlik darajasini oshirishning samarali vositasi hisoblanadi.
REFERENCES
1. Abdukhamidov, R. N. (2021). IMPROVING PSYCHOPHYSIOLOGICAL TRAINING OF TEENAGE BOXERS WITH THE HELP OF IMPROVISED MEANS OF GAMES. Berlin Studies Transnational Journal of Science and Humanities, 7(1.5 Pedagogical sciences).
2. Абдухамидов, Р. Н. (2021). САМАРАЛИ ВОСИТА ВА УСУЛЛАР ЁРДАМИДА УСМИР БОКСЧИЛАРНИНГ ПСИХОФИЗИОЛОГИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
3. Халмухамедов, Р. Д., Абдухамидов, Р. Н., Каримов, Ш. К,., & Усмонхужаев, С. Т. (2021). СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ СУДЕЙСТВА В БОКСЕ. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
4. Ражабов, Г. К. (2021). ПОКАЗАТЕЛИ ТАКТИКО-ТЕХНИЧЕСКИХ ДЕЙСТВИЙ ВЫСОКОКВАЛИФИЦИРОВАННЫХ БОКСЕРОВ В СОРЕВНОВАТЕЛЬНЫХ БОЯХ В УСЛОВИЯХ ОТСУТСТВИЯ И ВОЗНИКНОВЕНИЯ СТРЕССОВЫХ ФАКТОРОВ (ПОМЕХ). Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
5. Ражабов, F. К. (2021). МАЛАКАЛИ БОКСЧИЛАРНИНГ ТУРЛИ ЭКСТРЕМАЛ ШАРОИТЛАРИДА МУСОБАКА ФАОЛИЯТИ НАТИЖАДОРЛИГИ. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES, 2(1), 161-169.
6. Халмухамедов, Р. Д., Каландаров, Д. Ш., Умаров, К. А., & Маткаримов, F. Р. (2021). ТАЙЁРЛОВ МАШКЛАР ЁРДАМИДА МАЛАКАЛИ
БОКСЧИЛАРНИНГ ТЕХНИК-ТАКТИК МАХОРАТИНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
7. Халмухамедов, Р. Д., Махмудова, М. М., Рахматов, Б. Ш., Маъмурова, Л. К., & Эркинова, Н. М. (2021). Методика физической подготовки студенток высших образовательных учреждений на основе использования комплексов «Узбек жанг санъати». Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
8. Тажибаев, С., & Махкамов, И. (2021). МАКТАБ У^УВЧИЛАРИНИНГ СПОРТ УЙИНЛАРИ ТЕХНИКАСИНИ УЗЛАШТИРИШ КУРСАТКИЧЛАРИ. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
9. СЕРЕБРЯКОВ, Ю. (2020). ОГИР ВАЗН ТОИФАСИДАГИ БОКСЧИЛАРНИ ТАЙЁРЛАШНИНГ АЙРИМ ХУСУСИЯТЛАРИ. Фан^портга, (6), 36-39.
10. Зиядуллаев, К. Ш., Абдиев, Н. А., & Курбанбаев, И. Р. (2017). Обеспечение адекватности финансового механизма в управлении физической культурой и спортом. Актуальные проблемы гуманитарных и социально-экономических наук, 77(5), 82-84.
11. Ulugbekovich, R. A. Formation of Styles of Managerial Thinking as a Factor in the Preparation of a Future Specialist for Managerial Activities in the Field of Physical Culture and Sports. JournalNX, 7(03), 172-176.
12. Болтабаев, М. Р., Султонов, Ш. Ф., & Зиядуллаев, К. Ш. (2020). Узбекистонда жисмоний тарбия ва спорт сохдси бош^аруви тизимини такомиллаштиришда спорт менежментини ривожлантириш моделини яратиш. Фан^портга, (5), 2-6.
13. МАХМУДОВ, Б., ЗИЯДУЛЛАЕВ, К., НАРЗИЕВ, Ж., ИБРАГИМОВ, А., & НАРИМОНОВ, Н. (2020). ОСОБЕННОСТИ ФОРМИРОВАНИЯ РЫНКА СПОРТИВНЫХ УСЛУГ ПРИ СТАНОВЛЕНИИ СПОРТИВНОЙ ИНДУСТРИИ В УЗБЕКИСТАНЕ. Фан^портга, (1), 69-74.
14. Тилляходжаев, А. А. (2020). Узбекистонда спорт турларини ривожлантиришда маркетинг коммуникацияларининг ахдмияти. Фан^портга, (5), 8-10.
15. БАБАЖАНОВ, Р. (2020). ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОХДСИ КАДРЛАРИНИНГ ИНСОН КАПИТАЛИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМНИНГ АХАМИЯТИ. Фан^портга, (1), 25-30.
16. ЯРАШЕВ, К., & РАШИДОВ, А. (2020). ТЕОРЕТИЧЕСКОЕ ОБОСНОВАНИЕ ПРОБЛЕМЫ ПОДГОТОВКИ БУДУЩИХ СПЕЦИАЛИСТОВ К УПРАВЛЕНЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В СФЕРЕ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ И СПОРТА. Фан^портга, (6), 61-62.
17. МАТКАРИМОВА, Н. (2020). ОЦЕНКА ФАКТОРОВ И РИСКА РАЗВИТИЯ СПОРТИВНЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ КАК ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСКИХ СТРУКТУР. Фан-Спортга, (2), 78-80.
18. Ahmedov, I. (2020). The Impact Of Digital Economy On International Trade. European Journal of Business and Management Research, 5(4).
19. Tillyaxodjayev, A. A. (2020). The importance of marketing communications in the development of kind of sports in Uzbekistan. South Asian Journal of Marketing & Management Research, 10(12), 18-29.
20. БОЛТАБАЕВ, М., & ДЖУМАКУЛОВ, Ш. (2020). УЗБЕКИСТОНДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОХДСИДАГИ ИСЛОХ,ОТЛАРНИНГ ТАШКИЛИЙ-ХУ^У^ИЙ АСОСЛАРИ. Фан-Спортга, (2), 2-5.
21. БОЛТАБАЕВ, М., АХМАТОВ, М., & СУЛТОНОВ, Ш. (2020). МНОГОУРОВНЕВЫЙ СИСТЕМНЫЙ ПОДХОД К ОРГАНИЗАЦИИ МАССОВОЙ СПОРТИВНО-ОЗДОРОВИТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В УЗБЕКИСТАНЕ. Фан-Спортга, (4), 2-6.
22. АТАМУРАТОВ, Х. (2020). УМУМТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА Ю^ОРИ СИНФ У^УВЧИЛАРИНИНГ ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАРИНИ ТАРБИЯЛАШ ХУСУСИЯТЛАРИ. Фан-Спортга, (5), 78-80.
23. Rakhmatovich, M. F. (2021). Ways to Increase The Efficiency of Motor Vehicle Services. Asian Journal of Technology & Management Research (AJTMR) ISSN, 2249(0892).
24. Tukhtabaev, J. S., Tillaeva, B. R., Razakova, B. S., Ismagulova, G. N., & Achilov, I. A. (2020). Econometric evaluation of influential factors to increasing labor efficiency in textile enterprises. Advances in Mathematics: Scientific Journal.
25. Muminov, N., Olimjanova, S., Salimov, A., & Kim, T. (2020). Digitalization AS An Important Factor Of Legalization Of The Shadow Economy. International Journal on Economics, Finance and Sustainable Development, 2(2), 16-19.
26. Ulugbekovich, R. A. Formation of Styles of Managerial Thinking as a Factor in the Preparation of a Future Specialist for Managerial Activities in the Field of Physical Culture and Sports. JournalNX, 7(03), 172-176.
27. Каримов, И. И. (2021). ВЕЛОСИПЕД СПОРТИДАГИ АЙРИМ МУАММОЛАР ХДКИДА. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 341-347.
28. Холмуродов, О., & Хамраев, С. (2021). ВЕЛОСПОРТДАГИ ЯККАЛИК ТА^ИБ ПОЙГАСИНИНГ ТЕХНИКАСИ. CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS), 1(3), 356-362.
29. ^epHHKOBa, E., & KapHMOB, H. (2021). Y3EEKHCTOH,n,A Y^ OTHm CnOPTHHH OMMABHKHAmTHPHm MACA.HACH. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 291-297.
30. Niyazova, R. R., & Raximova, Z. D. (2021). ANALYSIS OF PHYSICAL FITNESS OF TRIATHLETES AT THE STAGE OF IMPROVING SPORTS SKILLS. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 148-154.
31. Karimov, I. I., & Memetov, R. U. (2021). QUVVATNI TAYYORLASHNING ASOSIY USULLARI BIATLONCHILARNING CHIDAMLILIGI. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 286-290.
