Научная статья на тему 'МАЛАКА ОШИРИШДАГИ ЎҚИТУВЧИЛАРНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИК МЕЗОНЛАРИНИ ЎЙИН ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОРҚАЛИ ТАРБИЯЛАШНИНГ ЎЗИГА ХОСЛИГИ'

МАЛАКА ОШИРИШДАГИ ЎҚИТУВЧИЛАРНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИК МЕЗОНЛАРИНИ ЎЙИН ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОРҚАЛИ ТАРБИЯЛАШНИНГ ЎЗИГА ХОСЛИГИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
24
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИК / ЎЙИН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ / ПЕДАГОГИК ЎЙИНЛАР / ТАШАББУСКОР ЎЙИНЛАР / КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИК МЕЗОНЛАРИ / ЎқИТУВЧИ МАДАНИЯТИ / КОММУНИКАТИВ МЕЗОН

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Саидмурадова С.Н.

Ушбу мақолада малака оширишдаги ўқитувчиларнинг касбий компетентлик мезонларини тарбиялашда ўйин технологияларининг аҳамияти, ўйин технологияларининг функциялари, педагогик ва ташаббускор ўйинлар ва уларнинг ўқитувчи касбий фаолиятида тутган ўрни, ўқитувчининг коммуникатив, умуммаданий, шахсий ва умумкасбий мезонларини тарбиялашда ўйин технологияларининг аҳамияти тўғрисида маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Саидмурадова С.Н.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SPECIFICITY OF EDUCATION OF PROFESSIONAL COMPETENCE CRITERIA OF TEACHERS IN PROGRESS THROUGH GAME TECHNOLOGIES

This article provides information on the role of game technology in the development of professional competence of teachers, the functions of game technology, pedagogical and initiative games and their role in the professional career of teachers, the importance of game technology in educating teachers' communicative, cultural, personal and professional skills.

Текст научной работы на тему «МАЛАКА ОШИРИШДАГИ ЎҚИТУВЧИЛАРНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИК МЕЗОНЛАРИНИ ЎЙИН ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОРҚАЛИ ТАРБИЯЛАШНИНГ ЎЗИГА ХОСЛИГИ»

Саидмурадова С.Н. Термиз давлат университети мустацил изланувчиси, Сурхондарё вилояти ФВБ

ХфХУМ услубчи-уцитувчиси

МАЛАКА ОШИРИШДАГИ УЦИТУВЧИЛАРНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИК МЕЗОНЛАРИНИ УЙИН ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОРЦАЛИ ТАРБИЯЛАШНИНГ УЗИГА ХОСЛИГИ

Аннотация: Ушбу мацолада малака оширишдаги уцитувчиларнинг касбий компетентлик мезонларини тарбиялашда уйин технологияларининг ауамияти, уйин технологияларининг функциялари, педагогик ва ташаббускор уйинлар ва уларнинг уцитувчи касбий фаолиятида тутган урни, уцитувчининг коммуникатив, умуммаданий, шахсий ва умумкасбий мезонларини тарбиялашда уйин технологияларининг ауамияти тузрисида маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: касбий компетентлик, уйин технологиялари, педагогик уйинлар, ташаббускор уйинлар, касбий компетентлик мезонлари, уцитувчи маданияти, коммуникатив мезон.

Saidmurodova S.N.

Termez State University recipient

Surkhandarya region FVB HFXOM Stylist-Teacher

SPECIFICITY OF EDUCATION OF PROFESSIONAL COMPETENCE CRITERIA OF TEACHERS IN PROGRESS THROUGH GAME

TECHNOLOGIES

Abstract: This article provides information on the role of game technology in the development of professional competence of teachers, the functions of game technology, pedagogical and initiative games and their role in the professional career of teachers, the importance of game technology in educating teachers' communicative, cultural, personal and professional skills.

Keywords: professional competence, game technologies, pedagogical games, initiative games, criteria of professional competence, teacher culture, communicative criteria.

Уцитишнинг фаол технологилари - бу таълим олувчиларнинг (уцитувчиларнинг) уцув материалларини узлаштиришдаги жараёнларда фаол билишга оид ва амалий фаолиятга ундайдиган технологиялардир. Малака оширишдаги уцитувчиларнинг билишга оид фаолияти янги

маълумотларни узлаштиришга булган интилиш, кизикиш, шахсий ва жамоавий топширикларни бажаришга интилиш, атрофдагиларнинг(бошка укитувчиларнинг) фаолиятига интелектуал-эмоционал жавоб беришни англатади. Малака оширишдаги укитувчиларнинг касбий компетентлик мезонларини тарбиялашда уйин технологиялари алохида ахамият касб этади.

С.Л.Шмакованинг фикрича, уйин педагогик маданият феномени сифатида куйидаги асосий функцияларни бажаради:

1. Ижтимоийлашув функцияси. Уйин - малака оширишдаги укитувчиларнинг жамоавий муносабатлар тизимига кириши хамда маданий кадриятларни узлаштиришнинг кучли воситасидир.

2.Миллатлараро коммуникация функцияси. Уйин укитувчиларга умуминсоний кадриятларни, турли миллатлар намоёндаларининг маданиятини узлаштириш имконини беради, чунки "уйин миллий булиши билан бир каторда, миллатлараро, умуминсоний хамдир".

3. Шахснинг уйиндаги уз-узини реаллаштириш функцияси "инсоният амалиётидаги полигон" сифатидадир. Уйин бир томондан укитувчининг амалий фаоляитидаги аник хаётий кийинчиликларни енгиш лойихасини куриш ва текшириш имконини берса, бошка томондан тажрибасидаги камчиликларини аниклаш имконини беради.

4. Уйиннинг коммуникатив функцияси шундан иборатки, уйин коммуникатив фаолият булиб, укитувчига шахснинг мураккаб коммуникациялар тизими реал контекстига кириш имконини беради.

5. Уйиннинг диагностик функцияси. Уйин "Уз-узини намоён этиш" майдони булиб, бу ерда укитувчи уз кучини, эркин хатти-харакатлар имконяитини текшириб, уз-узини ифода этади.

6. Уйиннинг терапевтик функцияси шундаки, укитувчиларнинг мулокотда, касбий фаолиятида ва хулк-атворида юзага келадиган турли кийинчиликларни бартараф этиш воситаси сифатида фойдаланишидир.

7. Коррекцияловчи функцияси - укитувчининг касбий сифатлари курсаткичларидаги ижобий узгаришларни киритишда уз аксини топади.

Педагогик уйинлар - педагогик жараённи ташкиллаштириш методи ва усулларининг кенг камровли гурухи. Педагогик уйиннинг оддий уйин технологияларидан фарки, укитиш ва тарбиялашнинг аник куйилган максади хамда унга мувоффик келувчи асосланадиган, аник бир куринишда тавсифланадиган, укув ва билишга оид йуналган педагогик натижалар каби ахамиятли белгиларга эгалигидир.

Ташаббускор (иммитацион) уйинлар - комплекс вазифаларни ечиш учун фойдаланилади. Янги маълумотларни узлаштириш, маълумотларни мустахкамлаш, ижодий кобилиятларни ривожлантириш, умумий укув малакаларини тарбиялаш малака оширишдаги укитувчиларга укув материалларини хар томонлама урганиш имконини беради.

Ташаббускор (иммитацион) уйинлар - квазипрофессионал фаолиятнинг етакчи шаклларидан хисобланади. Шунингдек, ташаббускор (иммитацион) уйинлар касбий фаолиятнинг ижтимоий ва предметли мазмун-мохиятини яратиш хамда касбий фаолият учун тегишли булган муносабатлар тизимини моделлаштириш шакли хамдир. Бундай уйин турларида укитувчилар уртасидаги узаро хамкорликдаги фаолият шароитида хар бир укитувчида мутахассисга лойик булган кадриятли йуналишлар ва установкалар, ижтимоий узаро таъсирлашув малакалари тарбияланади.

А.А. Вербицкий ташаббускор уйинларнинг куйидаги 6 та педагогик-психологик тамойилларини ажратиб курсатади:

1. Ишлаб чикаришнинг аник динамикаси ва шартларини иммитацион моделлаштириш тамойили;

2. Касбий фаолият шакли ва мазмунининг уйинли моделлаштириш тамойили;

3. Хдмкорликдаги фаолият тамойили;

4. Диалогик мулокот тамойили;

5. Уйин фаолиятининг иккилик тамойили;

5. Иммитация моделининг муаммоли мазмуни тамойили ва уни уйин фаолиятида куллаш жараёни.

Ташаббускор уйинлар куйидаги педагогик функцияларни хакикийлаштириш имконини беради:

- Укитувчиларда касбий фаолият динамикаси туFрисида умумий ва яхлит тасаввурни тарбиялаш;

- Укитувчиларда предметли-касбий хдмда ижтимоий тажрибани, шу каторда шахсий ва хамкорликдаги карорларни кабул килиш тажрибасини орттириш;

- Касбий назарий ва амалий тафаккурни ривожлантириш;

- Билишга оид мотивацияни тарбиялаш, касбий мотивацияни орттириш шароитларини таъминлаш.

Ташаббускор уйинларнинг тизимли схемасини куйидагича акс эттириш мумкин (А.А.Вербицкий буйича): 1-жадвал

Методик таъминот У й и н м о д е л и

Уйинли максад Роллар комплекти ва уйинчилар функцияси Уйин сценарийси Уйин коидалари Техник таъминот

Педагогик максад Уйин предмети Уйин иштирокчиларининг узаро таъсирлашуви график модели Бахолаш тизими

И м м и т а ц и о н м о д е л ь

Иммитацион модель - реалликнинг танланган бир кисмини акс эттиради хамда мутахассиснинг укув жараёнида касбий фаолиятининг предметли контекстини урнатади.

Уйин модели - иштирокчилар бажарган ишини иммитацион модель билан тавсифлаш усули булиб, укитувчи касбий фаолиятининг ижтимоий контекстини урнатади.

Уйиннинг мацсадлари мураккаб таркибий кисмларидан хисобланади. Педагогик ва уйинли максадлар урнатилади (укитиш ва тарбиялаш максадлари, дидактик ва тарбияловчи). Уйинли максадлар эмоционал фонга мос келувчи уйинга булган мотивациясини яратиш учун керак булади. Бундай максадлар коидага мувофик педагогик максадларга эришиш воситаси сифатида буйсинувчи хизмат ролини бажаради.

Уйин предмети - бу уйин иштирокчилари фаолиятининг предметидир. Уйин предмети укитувчи моделидан келиб чиккан холда, урнатилади хамда узи билан ташаббускор уйинларда яратиладиган (иммитацияланадиган) ва касбий-компетентлик хатти-харакатларни бажаришни талаб этадиган жараёнлар ва ходисалар руйхатини намоён этади.

Уйин сценарийсида муаммолилик, иккилик хамда хамкорликдаги фаолият тамойили акс этади. "Уйин сценарийси" тушунчаси остида мавзу мазмунининг OFзаки ёки график куринишдаги тавсифини англатадиган, уйин иштирокчиларининг, укитувчининг хамда уйин бошловчисининг хатти-харакатлари кетма-кетлигининг хусусияти ва тавсифи тушунилади. Сценарийда асосий боскичларга, операция ва кадамларга булинган уйиннинг умумий кетма-кетлиги акс этади.

Иштирокчиларнинг ролли узаро таъсирининг график модели уйин иштирокчиларининг микдорий таркибини уларнинг иш функцияларини, гурух ичидаги ва гурухлараро муносабатлар, уларнинг хар бир боскичидаги узаро таъсирининг тузилишини ифодалайди, хамда тингловчиларнинг уйин мухитини яратиш учун мухим булган фазовий жойлашуви хакидаги тасаввурларни беради.

Ташаббускор уйинларда бахолаш тизими назорат килиш ва уз-узини назорат килиш функциясини бажаради.

Хулоса урнида шуни айтиш жоиз, уйин технологиялари малака оширишдаги укитувчилар касбий компетентлигининг нафакат коммуникатив мезонларини балки умуммаданий, шахсий ва умумкасбий мезонларини тарбиялашда хам мухим ахамият касб этиб, ушбу технологяилар оркали укитувчининг шахсий хам касбий узига хослиги шаклланади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Бегимкулов У.Ш. Педагогик таълимда замонавий ахборот технологияларини жорий этишнинг илмий-назарий асослари. Монография. -Т.: Фан, 2007.

2. HmMyxaMMegoB P.^. "Hннoвaцнoн TexHO.rorHfl.rap èpgaMHga y^HTHm caMapagop^nrHHH omupnm HymapH". TomKeHT: 2000 H

3. Novak, P.. „The Growing Digital Divide: Implications for an Open Research Agenda." Understanding the Digital Economy: Data, Tools and Research. Ed. B. Kahin and E. Brynjolffson. Cambridge, MA: The MIT Press., 2000.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.