CC BY
5JffiTALQINVA 1
\-/TADQIQOTLAR No4 2022
«Cl
ilmiy-uslubiy JumaH
Л/ГАЪГТАШ ARTÏA F.1VTAS ST1VFT ARTÏA ШАТ АЛ/ГТУ
MAKTABLARDA EMAS, SINFLARDA AJRALAMIZ
#
>
¡ Я*
Qurbonova Nozima
Chirchiq davlat pedagogika institutiGumanitar fanlar fakulteti Milliy g'oya ma'naviyat asoslaгi va huquq ta'limi yo'nalishi talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.7259080
i V ÍM*. ■ Jm. su
тъ
Annotatsiya: Yosh avlodning jamiyatda o'z o'rnini topishi uchun faqat ta'lim olishning o'zi kifoya qiladimi? Ta'lim jarayonlariga bolalarning psixologik holatini hisobga olgan holda, yanada yaxshilash maqsadida o'zgartirisЫar kiгitish vaqti kelmadimikan? Maqolada umumiy o'rta ta'lim tizimida qiz va o'g'il bolalarni qisqa muddatga alohida o'qitish masalasi ko'rib chiqilgan.
Kalit so'zlar: Ta'lim, instikt, yetti yosh inqirozi, ijtimoiy hayotda
moi
»
ijtimoiylashuv, individuallik.
Щр >•>
Hozirgi kunda ta'lim tizimida olib borilayotgan islohotlar boshqa sohalar kabi
»
w-
dolzarb ahamiyatga ega. Yoshlarning bilim olishi, uni hayotda samarali qo'llay bilishi, shaxs sifatida jamiyatda o'z o'rinlarini topishi uchun qilinayotgan ishlar bugungi islohotlar maydonining markazida turibdi. Alohida o'qitish metodikasi mi? ko'pchilikka g'ayritabiiy va ayrimlar uchun "qo'rqinchli" eshitilishi mumkin. Chunki bu masala tarixda yaqqol namoyon bo'lgan. Xo'sh, biz bilan terix mazkur masalaga
M
qanday qaraydi?
Aynan O'rta Osiyoda arablar istilosidan keyin, ya'ni IX-X asrlar va undan keyingi davrda Islom dini keng tarqalgan. Ta'lim ham o'z o'zidan shariat qoidalariga asoslangan. O'g'il bolalar masjid, madrasalar, qorixonalar qoshidagi yoki badavlat kishilarning maktab yoshidagi qizlari uchun ularning uylarida tashkil etilgan maktablarda o'qitilgan. Ularning ijtimoiy hayotda munosabatga kirishishlari
Щ
i l>
yuzasidan ham qat'iy cheklovlar mavjud bo'lgan. Bir so'z bilan aytganda diniy va axloqiy jihatdan maktablarda alohida o'qitish tizimi o'z o'zidan yuzaga kelgan.
Ana endi XXI asr. Axborot texnologiyalar rivoj topgan jamiyatni har bir №
îw"-
<r> I j>
sohasining axborotlashuvi keng qamrovda yo'lga qo'yilgan davrda, demokratik dunyoviy davlatda qisqa muddatga alohida o'qitish tizimini joriy qilishdan maqsad nima? - degan savol paydo bo'lishi o'rinli. Ko'rib turganimizdek tarixga murojaat
"W^jp
qilib bu tizimning diniy va faqatgina axloqiy jihatdan ajratish emasligi haqida bilib olish mumkin.
Masalaga psixologik jihatdan yondashamiz. Mamlakatimizda bolalar asosan maktabga yetti yoshdan qabul qilinadilar. Ayni shu yoshda barcha bolalarda yetti yosh inqirozi davri boshlanadi. Psixodiognostik olim L.I.Bojovich fikriga qaraganda yetti yosh inqirozi bu bolaning ijtimoiy "Men"i shakllanishi davridir. Bu paytda ular
ЩЩ > ^ d
---M- ^ >
L> * jJ ■
JffiTALQINVA
\-#TAD0IQOTLAR Nod 2022
№4 2022
ilmlyuslubly jurnali
miiif-iwuuif juiiian
1 liML J S
fanlarni o'zlashtirishni boshlaydilar. O'zlashtirish jarayonida qiz va o'g'il bolalarda
farqli kechadi.
AQSh mutaxassislarining fikricha aniq fanlar masalan, matematika darsida o'g'il bolalar raqamlar, qizlar esa hayotiy misollar orqali yechim topadilar. Agar to'g'ri tashkil etilsa, o'g'il bolalarda ham o'zgarishlar yuz beradi. Jumladan ayni boshlang'ich maktab davrida qiz bolalarning o'g'il bolalardan yoki aksincha o'g'il bolalar qizlardan uyalish holatlari uchraydi. Bu esa ularning ta'lim olish jarayonlariga ta'sir holatlari ham uchraydi. Alohida o'qitish tizimini joriy qilishdan maqsad ham -¡M.-?, '
J 1 1
shu aslida - ta'limning sifatini yaxshilash.
Tabiyki savol paydo bo'ladi. Kamida uch yil muddat tugab, aralash holga o'tilganda, qiz va o'g'il bolalarda munosabatga kirisha olmaslik holatlari yuzaga kelsa-chi? Bu vaziyatda maqolaning mavzusiga e'tibor qaratish lozim. O'quvchilar bir maktabda, lekin alohida sinfxonalarda ta'lim oladilar. Ular o'rtasida belgilangan tartibda vaqti-vaqti bilan raqobatni kuchaytirish maqsadida bellashuvlar o'tkazilib boriladi. Lozim topilsa, turli tadbirlarga, teatr, ko'ngilochar bog'larga sayohatlar
tashkil etiladi. Bu esa tashkil etiladigan kadrlarning salohiyatiga bog'liq.
Shu jumladan umumiy o'rta ta'limda bu tizimni joriy qilish o'z navbatida oliy ta'limda yangilanishga olib keladi. Chunki alohida o'qitish metodikasi uchun ham
kadrlar masalasi ham o'ta muhim. Ular aralash turdagi ta'limdan farqli bo'lishi kerak. Chunonchi ular qiz va yigitlarni kamida uch yil davomida nafaqat fanlarni aralash turdagi sinflardan yaxshiroq o'zlashtirishiga, balki odob axloq, tabiiy gigiyenik qoidalari va boshqa sohalarga umumiy emas, individuallik asosida tayyorlashga
ma'sul bo'ladilar. Bu esa oliy ta'limda yangi yo'nalishlar ish o'rinlari ko'payishiga
.......
olib keladi.
Bu borada jamoatchilik fikri ham albatta muhim. Tangani ikki tomoni bo'lganidek, mazkur tizim bolalarning ijtimoiylashuviga halaqit berishi to'g'risida e'tirozlar ham kam emas. Yana ham bu tizimni yoqlaganlarning ko'pchiliklari boshlang'ich maktabda aralash, yuqori sinflarda esa aksincha alohida tizimni joriy qilish bo'yicha fikr bildirishgan.
Xulosa o'rnida shuni ta'kidlash kerakki, bu ya'ni ma'lum muddatga qiz va yigitlarni alohida o'qitish - gender, yoki diniy jihatdan emas, balki ularning J-jt boshlang'ich davrda salohiyatli, yuksak darajada tarbiyali, ilmda ilg'or talabchan qilib yuzaga chiqarishdir. Yana shundayki, xorijiy tajribalarni tahlil qilish orqali
alohida o'qitish ta'lim tizimini sifatini yaxshilash, o'quv dasturlarini
j > ' ^^ i 1 > takomillashtirish, va zamonaviy texnologiyalarni ta'limda joriy qilish yaqin kelajakda
iw-
! K*
3-renesansni qurishda muhim poydevor bo'lib xizmat qilsa ajab emas. Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:
m
1. Musharraf Salaxutdinova Rivojlanish va yosh psixologiyasi. - S., 2020.
2. https: //www.amerikaovozi .com 2008.03.23, Kun.uz 2018.05.10
31><}>
L> * j J ■
