Научная статья на тему 'Мактабгача ёшдаги болаларга экологик таълим-тарбия бериш масалалари'

Мактабгача ёшдаги болаларга экологик таълим-тарбия бериш масалалари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
30963
2276
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мактабгача таълим / экологик таълим / атроф­муҳитга муносабат / экологик маданият / болани табиат билан таништириш / бола шахси / табиатни асраш / табиатни кузатиш. / pre­school education / environmental education / respect for the environment / ecological culture / familiarize the child with nature / the child's personality / environment / nature observation

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Бобоёров Р. О., Бабаярова Г. Н.

Мақолада мактабгача таълим муассасаларида болаларга экологик таълим­тарбия бериш, табиат, уларда атроф­муҳитга нисбатан ҳурмат, эҳтиёткорона муносабат ва унга масъулият билан қараш ҳиссини тарбиялаш, мактабгача ёшдаги болаларнинг экологик тарбиясига оид масалалар ёритилган, унинг мазмуни очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ISSUES oF ENvIRoNMENTal EDUCaTIoN oF PRESCHool aGE CHIlDREN

The article discusses the issues of environmental education of children in preschool educational institution. The problems of formation of preschool children’s love to nature, to the world around them and to estimate and respect of the nature gifts. There is disclosed goals­ objectives and nature of the environmental education of preschool age children.

Текст научной работы на тему «Мактабгача ёшдаги болаларга экологик таълим-тарбия бериш масалалари»

66 МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ / ДОШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч___/

Бобоёров Р.О.,

Тошкент кимё-технология институти доценти, техника фанлари номзоди; Бабаярова Г.Н.,

Мактабгача таълим муассасалари ходимларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш Республика укув-методика маркази булим бошл ИFИ

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРГА ЭКОЛОГИК ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ БЕРИШ МАСАЛАЛАРИ

бобоёров р.о. бабаярова г.н. мактабгача ёшдаги болаларга экологик таълим-тарбия бериш масалалари

Маколада мактабгача таълим муассасаларида болаларга экологик таълим-тарбия бериш, табиат, уларда атроф-мухитга нисбатан хурмат, эхтиёткорона муносабат ва унга масъулият билан караш хиссини тарбиялаш, мактабгача ёшдаги болаларнинг экологик тарбиясига оид масалалар ёритилган, унинг мазмуни очиб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: мактабгача таълим, экологик таълим, атроф-мухитга муносабат, экологик маданият, болани табиат билан таништириш, бола шахси, табиатни асраш, табиатни кузатиш.

бобоёров р.о. бабаярова г.н. вопросы экологического воспитания и образования детей дошкольного возраста

В статье рассматриваются вопросы экологического воспитания детей в дошкольных образовательных учреждениях. Рассмотрены вопросы формирования у детей дошкольного возраста любви к природе, окружающему миру и бережного отношения к дарам природы. Раскрыты цели, задачи и сущность экологического воспитания детей дошкольного возраста.

Ключевые слова и понятия: дошкольное образование, экологическое образование, отношение к окружающей среде, экологическая культура, ознакомление ребенка с природой, личность ребенка, охрана природы, наблюдение природы.

boboyorov r.o., babayarova g.n. the issues of environmental education of preschool age children

The article discusses the issues of environmental education of children in preschool educational institution. The problems of formation of preschool children's love to nature, to the world around them and to estimate and respect of the nature gifts. There is disclosed goals- objectives and nature of the environmental education of preschool age children.

Keywords: pre-school education, environmental education, respect for the environment, ecological culture, familiarize the child with nature, the child's personality, environment, nature observation.

Бугунги кунда дунёдаги экологик муаммоларни %ал этишда а%оли, айницса, ёшларнинг экологик маданиятини юксалти-риш, %ар бир инсонда атроф-му%итга эхтиёткорона муноса-батда булиш, мамлакатнинг ноёб табиати, табиий бойли-кларини келгуси авлодлар учун асраб-авайлаш %иссини шак-ллантириш, экологик %олатни яхшилаш ва атроф-му%итга салбий таъсирнинг олдини олиш энг долзарб вазифалардан бири %исобланади.

Узбекистан мустакиллигининг дастлабки йиллариданок мамлакатимизда экологик масалалар, табиатда руй бераётган нохуш ходисалар окибатини бартараф этиш, руй бериши мумкин булган бундай вазиятларнинг олдини олиш каби долзарб вазифаларга катта эътибор каратиб келинмокда. Инсоннинг табиатга нотурри муносабати натижасида юзага келадиган салбий холатларнинг олдини олишда экологик таълим-тарбиянинг урни нихоятда катта.

Жахоннинг барча мамлакатлари каби Узбекистонда хам шахс ва жамиятнинг моддий ва маънавий маданияти экологик мазмунга эга булмокда. Эндиликда республикамизда чикиндисиз, кам чикитли ва экологик тоза технологияларни жорий этиш, атроф-мухит-ни мухофаза килишнинг иктисодий меха-низмларини ривожлантириш ва такомиллаш-тириш, экологик х,укукбузарликлар учун маъмурий-хукукий чоралар куриш, экологик маърифат оркали ахолининг экологик тафак-курини ривожлантириш, халкаро экологик муносабатларни йулга куйиш, табиат, атроф-мухитга курсатилаётган салбий антропоген таъсирларни камайтириш, инсоннинг атроф-мухитга сифат жихатидан янгича муносабатини шакллантиришга олиб келмокда.

Узбекистон Республикаси Кадрлар тайёр-лаш миллий дастурида узлуксиз таълимнинг фаолият курсатиш тамойиллари каторида «таълимнинг инсонпарварлашуви, инсон кобилиятларининг очилиши ва унинг таълимга нисбатан булган турли-туман эх,тиёжларининг кондирилиши, миллий ва умумбашарий кадриятлар устуворлигининг таъминланиши, инсон, жамият ва атроф-мух,ит узаро муноса-батларининг уйfунлашуви» белгиланган. Шунингдек, узлуксиз таълимни ислох, килиш йуналишлари таркибида «таълимнинг барча даражаларида таълим олувчиларнинг хукукий, иктисодий, экологик ва санитария-гигиеник

таълими хамда тарбиясини такомиллаштириш» курсатилган1.

Мактабгача таълим муассасалари тарбияла-нувчиларига куйилган умумий талабларда хам уларнинг экологик масъулиятни хис килиши, табиат мухофазаси сохасидаги билимларга эга булиши лозимлиги алохида курсатиб утилган.

Ватанимиз табиати, атроф-мухитига нисбатан хурмат, эхтиёткорона муносабат ва унга масъулият билан караш хиссини мак-табгача ёшдаги хар бир бола шахсида тар-биялашимиз лозим. Мактабгача ёшдаги бола уз атрофидаги табиий-ижтимоий мухит таъсирида ва махаллада урнатилган ахлокий-экологик тартиботлар асосида яшайди. Зеро, юртимизнинг гузал табиати, унинг келгуси холати айнан уларнинг атроф-мухитга булган муносабати оркали белгиланади.

Заминимиздаги табиий манбаларни асраб-авайлашнинг энг мухим воситаларидан бири усиб келаётган ёш авлодни табиатни асрашга оид экологик билимлардан хабардор килиш, уларга экологик тарбия бериш хисобланади. Табиатга эхтиёткорона муносабатда булиш, унинг бойликларидан унумли фойдаланиш, теварак-атрофдаги мухитни яхшилаш, унинг бузилиши, ифлосланишига йул куймаслик, табиатга нисбатан ахлокий кимматдаги хатти-харакатларни амалга ошириш малака ва куникмалари эса болаликдан ривожлан-тирилсагина максадга эришиш мумкин. Айни максадлар инсоннинг бутун хаёти давомида мафкура, сиёсат, санъат, адабиёт, илмий билимлар, ишлаб чикариш амалиёти, таълим-тарбия, ташвикот оркали амалга оширилиши мумкин. Бу ишларнинг дастлабки шакллари мактабгача таълим ёшидан бошланиши зарур. Боланинг мактабгача таълим ёши даврида

1 Узбекистон Республикаси Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури. 3.3.1- ва 3.3.2-бандлар. // Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997 й., 11-12-сон, 295-модда.

теварак-атрофдаги борликка нисбатан онгли равишда табиатга ижобий муносабати таркиб топа бошлайди ва у она табиатга булган Fам-хурлигини орттира боради.

Узбекистан табиатида бола учун керакли булган билим ва таассуротларга эга булишга ёрдам берувчи манбалар етарлидир. Теварак-атрофда мавжуд булган жонсиз ва айникса, тирик табиат объектларига булган кизикиш болаларда эрта пайдо булади. Болада куз билан курган нарсаларга нисбатан кизикиши орта боради. Бундан ташкари, табиатдаги мавсумий узгаришлар, ранглар жилоси, турли-туман хид, овозлар хам улар диккатини узига жалб килади. Болалар хамма нарсани уз кузлари билан якиндан куришга, ушлаб куришга ха-ракат киладилар.

Болалардаги атроф-мухитга булган кизи-кишни куллаб-кувватлаш билан бир вактда, уларни табиатни асраб-авайлаш рухида тар-биялаш кераклигини эсдан чикармаслик керак.

Шунга эътибор бериш керакки, катта одам-ларнинг узлари табиатни севишлари ва бу туЙFуни болаларда уЙFота олишлари зарур. Биз инсонларнинг х,еч качон табиат билан алокамиз узилмайди. Шундай экан, болаларга кичкина дала, гулнинг чиройи, куёш ботишидаги ранглар жилоси, настарин гулининг гуллашини куриш ва кушлар чуFурлашининг охангларини эшитиш учун сабр-токатли булиш кераклиги ва гузалликни хис килишни ургатиш лозим.

Экологик таълим-тарбия мактабгача таълим муассасаларида болаларни маънавий-маъри-фий тарбиялаш, табиат гузалликларини кура билишларида катта ёрдам беради.

Мактабгача таълим муассасаларида болаларга тарбия беришда унга тоза кийим кийди-риш, юриш-туришининг озода булишини укти-риб туриш илк экологик тарбиянинг асоси булади. Бола яшайдиган уй ва унинг атрофи тоза, шинам ва чиройли булса, фарзанд хам шундай яшашга интилади.

Экологик таълим, яъни соFлом турмуш тарзини ташкил килишда тарбияни икки хил йул билан амалга ошириш мухим: биринчидан, экологик таълим-тарбия оилада ота-оналар иштирокида; иккинчидан, мактабгача таълим муассасаси, мактаб, олий ва урта махсус билим юртларида олиб борилиши лозим.

Экологик таълим-тарбия мактабгача таълим муассасаларида тарбияланаётган бола-

лар орасида бебахо инсонпарварлик муно-сабатини ривожлантиради: табиатнинг барча объектларига нисбатан кизикишини уЙFотади, атроф-мухитнинг шарт-шароитини урганиш, унга Fамхурлик килиш малакаларини ривожлантиради.

Мамлакатимиз узлуксиз таълим тизимининг барча буFинларида, жумладан, мактабгача таълим тизимида экологик таълим-тарбияга катта эътибор каратилаётганлиги Бирлашган Миллатлар Ташкилоти томонидан хам эъти-роф этилганлигини кайд этишимиз уринли: «Узбекистонда куп мактабгача таълим муассасаларида болаларни табиат ва атроф-мухит билан таништириш машFулотлари ташкил кили-нади. Жами мактабгача муассасаларнинг 40 фоизида экологик таълим учун махсус хоналар бор ва муассасаларнинг 16 фоизида болалар табиатни парвариш килишни урганадиган «Атроф-мухит сукмоклари» ташкил килинган»1. Шу уринда Узбекистан Республикаси Халк таълими вазирлиги томонидан ишлаб чикилган «Мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига куйиладиган Давлат талаблари»2, «Болажон» таянч дастурида3 хам мактабгача ёшдаги бола-ларнинг экологик таълим-тарбиясига алохида эътибор каратилганлигини таъкидлаб утиш лозим.

Табиат болани маънавий бойитишнинг битмас-туганмас манбаидир. Болалар доимо у ёки бу шаклда табиат билан алокада буладилар. Уларни ям-яшил утлоклар, анвойи гуллар, капалаклар, кУнFизлар, кушлар, хайвонлар, сузиб юрган булутлар, паFа-паFа ёFаётган кор учкунлари, жилFа ва кулмаклар узига жалб килади. Усимлик хамда жонзотларнинг хилма-хил олами болаларда табиатга нисбатан жонли кизикиш ва хавас уЙFотади, уларни фаолиятга ундайди. Табиат билан мулокотда булиш болаларда атроф-олам хакида реалис-тик билим, жонли мавжудотга инсоний муно-сабатда булишни шакллантиришга ёрдам беради.

Болани табиат билан таништириш, уни табиатни тушунишга ургатиш, табиатга

1 Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Узбекистонга тегиш-ли иккинчи Атроф-мухит холати шархининг 29-серияси. 2010.

2 Мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига куйиладиган Давлат дастурлари. - Т., 2008.

3 «Болажон» таянч дастури. - Т., 2010.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 5

эхтиёткорлик билан муносабатда булиш-ни тарбиялаш мактабгача таълим муассаса-ларининг энг мухим вазифаларидан бири хисобланади. Мактабгача ёшдаги болаларни табиат билан таништириш жараёнида табиатга нисбатан эхтиёткорлик билан муносабатда булишни таркиб топтиришга катта эътибор берилади.

Болалар табиат хакида жуда булмаганда илк билимларни эгаллаб, усимликларни усти-риш, хайвонларни парвариш килишнинг од-дий усулларини урганиб, табиатни кузатиш, унинг гузалликларини кура олишни билиб олган такдирдагина уларда табиатга нисбатан эхтиёткорлик ва FамхУрона муносабатда булишни тарбиялаш имконияти ^илади. Болаларда табиат, жонажон улка, она Ватанга мухаббат худди мана шу аснода шаклланади.

«Болажон» таянч дастурида болаларни табиат билан таништириш ишининг мазмуни ёритилиб, жонли ва жонсиз табиат, Ер курраси, хайвонот дунёси, усимликлар дунёси хакида тасаввурларга эга булиш билим, малака ва куникмаларни шакллантириш йуналишлари белгилаб куйилган. Бу талаблар болаларни биринчи навбатда уларнинг узларига кадрдон булган, улар туFилиб усган улкаларнинг табиати билан таништирилгандагина бажарилиши мумкин, чунки мактабгача ёшдаги боланинг билимини шакллантириш уни ураб олган борлик билан бевосита муносабатда булиши жараёнида амалга оширилади.

Мактабгача ёшдаги болаларнинг экологик тарбияси мухим ахамиятга эга булиб, худди мана шу ёшда болада маънавий маданиятнинг бир кисми хисобланган шахсий экологик маданиятнинг пойдеворлари шаклланади. Болаларнинг экологик тарбияси - максад сари йуналтирилган педагогик жараёндир.

Шахсни экологик тарбиялаш, табиатни мухо-фаза килиш муносабатларига ижобий ёнда-шиш, табиат билан боFлик булган фаолиятни амалга оширишда экологик мухофаза нуктаи назаридан йуналтирилган интизом, экологик онгнинг юзага келиши билан тавсифланади.

Шахснинг экологик маданияти экологик тарбиянинг натижаси булиб хисобланади. Мактабгача ёшда боланинг шахсий экологик маданиятининг таркибий кисми - табиатни билиш буйича билим ва унинг экология нуктаи назаридан йуналтирилганлигини кундалик

турмуш, турли-туман фаолиятларда (уй ша-роити, мехнат жараёни ва турли хил уйинларда) фойдаланиш ташкил килади.

Табиатга нисбатан аклий, эстетик муноса-батлар бола томонидан узлаштирилаётган билимларнинг мазмуни билан якиндан боF-ликдир. Экологик мазмун билан боFлик булган билим табиатда болалар фаолияти ва уларнинг узини тута била олиши, интизомини бошкариб туради ва максад сари йуналтиради. Табиатга булган муносабатни шакллантиришда болалар идрокига етарли даражада етиб бо-рувчи табиат конунлари буйича билим ало-хида урин эгаллайди. Табиатга нисбатан булган муносабатни ривожлантириш (маш-Fулот, экскурсия, сайр килиш каби хаётий вазиятлар) боланинг маънавий-ижобий, рухий кечинмаларига асосланган педагогик жараённи ташкил килиш билан якиндан боFлик.

Тарбиячи болада тирик жонзотга нисбатан ачиниш, уни асраб-авайлаш, жонли табиат билан учрашганда ундан бахра олиш, кувониш, таажжубланиш, узининг килган ишидан маF-рурланиш, коникиш хиссини уЙFота билиши керак.

Мактабгача таълим муассасаларида болаларни табиат, йилнинг турли фаслларида унда руй бериб турадиган узгаришлар билан таништириб борилади. Хрсил килинган билимлар асосида табиат ходисаларини аник тушуна билиш, кизикувчан булиш, кузата билиш, мантикан фикр юрита олиш, жамики тирик нарсага завк-шавк билан караш каби фазилатлар шаклланиб боради. Табиатга мехр куйиш, уни эхтиёт килиб эъзозлаш, тирик жониворлар туррисида Fамхурлик килиш табиатга кизикиш уЙFотибгина колмай, балки болаларда ватанпарварлик, мехнатсеварлик, табиат бойликларини ардоклаб, купайтириб бораётган катталарнинг мехнатига хурмат билан караш каби энг яхши хусусиятларни шакллантириб боришга хам йул очади.

Мактабгача таълим муассасасининг хона усимликлари ва баъзи хайвонлар парваришлаб бокиладиган табиат бурчаги болаларни табиат билан таништириш, унга мехр-мухаббат уЙFо-тишга ёрдам беради.

Экологик таълим-тарбия - инсоннинг та-биатдан онгли равишда фойдаланиш, психологик ахлок-одоб юзасидан халкимизнинг та-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 5

биатга нисбатан эътибор билан карайдиган урф-одатлари, анъаналари асосида ёшларни тарбиялаш, улар онгида табиат, унинг бойлик-ларига мехр-мухаббат уЙFотиш, уларни тежам-корликка ва табиий бойликларни асраб-авай-лашга ургатишдан иборат.

Яшил олам инсон саломатлигини сак-лашда нихоятда катта ахамиятга эга экан-лиги, шунинг учун хам хар биримиз уз таъ-лим даргохимиз, ховлимиз, куча ва хиё-бонларни кукламзорлаштириш ишида фаол катнашишимиз, кучат утказиб, уларни парва-риш килиш оркали атроф-мухитнинг мусаффо булишига хисса кушишимиз кераклигини тушунтиришимиз лозим.

Хозирги давр усиб келаётган ёш ав-лод онгида табиатга нисбатан онгли муно-сабатда булиш хиссини шакллантириш ва ривожлантиришни такозо этмокда. Табиатнинг келгусида гуллаб-яшнаши ёки экологик муам-моларнинг глобаллашиб бориши ёш авлод-нинг табиатга нисбатан муносабатига бевосита ва билвосита боFликлигини ёш авлод онгига сингдириш долзарб вазифалардан бири хисоб-ланади.

Бугун утмишда табиатга етказилган зарар-нинг чукур асоратларини тугатиш, экологик хавфсизлик ва атроф-мухит мухофазасига алохида эътибор каратилаётган бир пайтда экологик маданият деган тушунчани ёш авлод онгида шакллантириш ва ривожлантириш мухим ахамият касб этади.

Табиат бойликларидан унумли фойдаланиш, уларни мухофаза килиш масалаларини онгли равишда хал этиш учун оила, мактабгача таълим муассасаларидан бошлаб болаларда табиат неъматларига мехр-мухаббат рухини шакллантириш, экологияга оид билимларни улар онгига сингдириш ёш авлодни келажакда атроф-мухитни мухофаза кила оладиган ва табиатдан унга зарар келтирмаган холда фой-далана оладиган булиб вояга етказишда мухим омил булиб хизмат килади.

Мактабгача таълим муассасаси экология йуналишида иш олиб бориб, болаларга кунда-лик хаётларида жонли ва жонсиз табиат буйича таълим бериб бориши лозим. Хар бир гурухда ривожлантирувчи мухитда экологик билимларни ташкил этиш керак. Бизни ураб турган теварак-атрофга туFри муносабатда булиш, жонли табиатни парвариш килиш ва

уни мухофаза килишга каратилган тарбиявий ишларни мунтазам олиб бориш лозим.

Экологик тарбия ва гузаллик билан тар-биялашда табиат билан маFрурланиш хиссини тарбиялаш зарур. Табиатдаги гуллар, утлар, хашаротларнинг хаммаси болаларни узига жалб этади. Болаларимизни табиат сок-чилари килиб тарбиялашимиз зарур. Тар-биячи болаларга илк ёшдан табиат билан таажжубланиш, маFрурланиш хиссини синг-дириб бориши лозим. Илк ёш сенсор тарбия бериш учун теварак-атроф хакида тасаввур-ларни йиFиш учун энг кулай даврдир.

Илк ёшдаги болалар билан ишлашда бизнинг вазифамиз: теварак-атроф, табиат хакидаги бирламчи тасаввурларни сингдириш, усимлик, хайвонлар хам жонли эканлиги, уларнинг нафас олиши, сув ичиши, овкатланиши, инсонлар каби оFрикни хис этиши хакида тушунчалар берилади.

Мактабгача таълим муассасаларида табиат оламини урганиш учун гурухларда экотизимни урганиш буйича марказлар яратиш, яъни хар бир гурух табиат бурчагида жонзотлар, доривор ва маданий усимликлар, идишларда сув, кум, тошлар булиши керак. Болалар уларнинг хусусиятларини уйин фаолияти ёрдамида урганиб борадилар, узларининг ижодий сифат-ларини намоён киладилар, хаёлий ва сенсор кобилиятларини хамда майда моторикани ривожлантирадилар.

Экотизимни урганиш марказларида кичкин-тойлар турли тажрибалар утказадилар: идиш-ларга сув куядилар, уни тиндирадилар, кандай нарсалар сувда чукиши ва чукмаслигини билиб оладилар, кумдан нималар ясаш мумкинлигини курадилар ва тушунадилар. Тажриба ва куза-тишлар кайтарилиб ва мураккаблаштириб борилади.

Мактабгача таълим муассасаларида экологик тарбияда инсонлар билан табиат урта-сида узвийлик, инсонга булган таъсир бора-сида маълумотлар бериб, машFулот утиш жа-раёнида болалар табиат хакида билиши керак булган тушунчалар сингдирилиши лозим.

Мактабгача таълим муассасаларида экологик тарбия буйича куйидаги тушунчаларни бериш максадга мувофикдир:

- мактабгача таълим муассасаларида болалар табиатда узларини кандай тута билиши, коидаларга амал килиб табиат хакидаги би-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 5

лимлаpни pивожлантиpиш кyникмаcини шакл-лантиpиш;

- экологик тyшyнчалаpни тypли фаолият-лаpда куллай олиш;

- болалаpнинг табиат билан килган муло-к1отлаpини туплаб боpиш.

Mактабгача таълим мyаccаcалаpи пeдагог-лаpи 6у маcалалаpни хал килишга мyайян peжалаp оpкали эpишадилаp:

- таpбиячилаp болалаpга экологик таълим-таpбия бepишга тайëp бyлишлаpи шаpт;

- катталаp ва болалаp экологик таpбия бyйича аник йyналишлаpга эга бyлишлаpи кepак;

- болалаpнинг табиат билан мулокотини мунтазам ташкил этиш заpyp;

- мактабгача таълим мyаccаcалаpида экологик pивожлантиpyвчи мухитни т^и ва тулик ташкил килиш лозим;

- ота-оналаpни экологик таълим-таpбияда фаол иштиpок этишга жалб этиш ^ак.

Mактабгача таълим мyаccаcалаpида экологик таpбия буйича куйидаги машfyлотлаp ути-лиши кузда тутилади: кyзатyвлаp, экологияга оид машFyлотлаp утиш, табиатда тажpибалаp утказиш.

1абиатдаги мeхнат болалаpда тиpик мавжу-дотлаpга pахм-шафкатли булиш хи^ини таp-биялайди. Бу уз навбатида yлаpнинг pyхан

cоFлом бyлишлаpини таъминлайди. Болалаp табиатда килган мeхнатлаpи натижалаpидан xypcанд бyладилаp, табиатга ниcбатан дустона мyноcабатлаpини намоён этадилаp.

Mактабгача таълим мyаccаcалаpида таp-бияланаётган болалаp тypли жонзотлаp, ycимликлаpни паpваpишлаганлаpидан cyнг, yлаpнинг кайфиятлаpи кyтаpилиб, маънавий озука оладилаp. 1абиат хакида болалаpга китоб укиб бepиш оpкали табиат хакидаги билим, куникма ва малакалаp ошиpиб боpилади.

Экологик таълим-таpбия мактабгача ёшдаги болалаpнинг экологик маданиятли булиб вояга eтишида мухим ахамият каcб этади. Жумладан:

- болалаpнинг узи яшаб тypган шахаp, кишлок, махалла, xонадонига булган мeхp-мухаббат тyЙFycи, ватанпаpваpлик pyхини шакллантиpади;

- болалаp она табиатни ceвиш, аpдоклаш, ундан Fypypланиш pyхида таpбияланади;

- болалаpда cyвни ифлоc ва иcpоф кил-маcлик тyшyнчалаpи pивожланади;

- болалаpда кузатувчанлик, атpоф-мyхит гузаллигини англаш билан боFлик булган кизи-кишлаp pивожланади;

- болалаp ycимликлаp, хайвонлаp табиатнинг биp ^ми, инcон у билан боFликлиги, табиатни аcpаб-авайлаш заpypлигини тушуниб eта-дилаp.

Адабиётлар:

1. Узбeкиcтон Pecпyбликаcи Kадpлаp тайëpлаш Mиллий даcтypи. 3.3.1- ва 3.3.2-бандлаp. II Узбвки^ои Pecпyбликаcи Олий Mажлиcининг Axбоpотномаcи, 1997 й., 11-12-оон, 295-модда.

2. Биpлашган Mиллатлаp Tашкилоти Узбeкиcтонга твгишли иккинчи Aтpоф-мyхит холати шаpхининг 29-cepияcи. 2010.

3. «Болажон» таянч даcтypи. - T., 2010.

4. Mактабгача ёшдаги болалаp pивожланишига куйиладиган Давлат даcтypлаpи. - T., 2008.

5. Иомоилов А., Ахадов P. Экологик таълим-таpбия. - T.: «Укитувчи», 1997.

6. ^и^ья^ А.Г., Гафypова У. Болалаp боFчаcида экологик таpбия. - T.: «Укитувчи», 2002.

7. Умаpова M. Mактабгача ёшдаги болалаpга экологик таpбия бepиш мeтодлаpи. II «Узлу^из таълим», 2004, 5-^4.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.