Научная статья на тему 'Мактабгача таълим ёшидаги болаларни тасвирий фаолият машғулотларида мактабга тайёрлаш'

Мактабгача таълим ёшидаги болаларни тасвирий фаолият машғулотларида мактабга тайёрлаш Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
4400
374
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Oriental Art and Culture
Область наук
Ключевые слова
Тасвирий фаолият / мактабга тайёрлаш / педагогик ҳамкорлик / таълим сифати / келажак мактаби / таълим вазифалари рангли қаламлар / қоғоз / мўйқалам / рангли қоғозлар / акварел бўёқлари / балиқлар.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — М. А. Абдуллаева, Д. С. Абдуллаев

Болаларни тасвирий санъатга тайёрлаш уларнинг илк ёшлариданоқ бошланса мақсадга мувофиқ бўлади. Чунки, болалар маълум мақсад сари йўналтирилган фаолият билан қанчалик эрта шуғуллансалар шунчалик тез керакли тажрибаларга эга бўладилар.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Мактабгача таълим ёшидаги болаларни тасвирий фаолият машғулотларида мактабга тайёрлаш»

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ЁШИДАГИ БОЛАЛАРНИ ТАСВИРИЙ ФАОЛИЯТ МАШГУЛОТЛАРИДА МАКТАБГА ТАЙЁРЛАШ

М.А.Абдуллаева Д.С.Абдуллаев НамДУ

Аннотация: Болаларни тасвирий санъатга тайёрлаш уларнинг илк ёшлариданоц бошланса мацсадга мувофиц булади. Чунки, болалар маълум мацсад сари йуналтирилган фаолият билан цанчалик эрта шугуллансалар шунчалик тез керакли тажрибаларга эга буладилар.

Калит сузлар: Тасвирий фаолият, мактабга тайёрлаш, педагогик уамкорлик, таълим сифати, келажак мактаби, таълим вазифалари рангли цаламлар, цогоз, муйцалам, рангли цогозлар, акварел буёцлари, балицлар.

Болаларни мактабга тайёрлаш жуда мураккаб жарён булиб, ота-оналардан анчагина нарсаларни билишлари лозимлигини такозо этади. Маълумки, бола эсини танигандан бошлаб кулига тушган нарса билан тугри келган жойга расм чизишга жуда ишкивоз булади. Бизнинг вазифамиз болалардаги ана шу интилиш, кизикишларни керакли йуналишга солишдир.

Болаларни тасвирий санъатга тайёрлаш уларнинг илк ёшлариданок бошланса максадга мувофик булади. Чунки, болалар маълум максад сари йуналтирилган фаолият билан канчалик эрта шугуллансалар шунчалик тез керакли тажрибаларга эга буладилар.

Энди, хозирги даврда мактабга тайёргарлик курмасдан келган махаллада тарбияланган бола билан богчадан келган болалар уртасида кескин тафовут булмаслиги учун болаларни махсус тузилган машгулотлар оркали мактабга тайёрлаш муаммоси юзага келди. Бу эса уз навбатида ота-оналар учун бир канча кулланма ва йулланмалар, кургазмали куроллар ишлаб чикиш зарурияти юзага келди.

Биз хозир ота-оналарнинг ишларини енгиллатиш максадида ана шундай машгулотларни телевидение оркали хам намойиш этишни лозим топдик. Бу курсатувлардан максад мактаб ёшига якинлашиб колган болаларни мактабга тайёрлашнинг энг кулай йулларидан фойдаланишни ота-оналарга, болаларга ургатишдир.

Болалар агарда тасвирий фаолият билан мунтазам шугулланиб бормаган булсалар, уларни дастлаб тузилиш жихдтидан содда булган топширикларни бажаришга ургатиш керак булади.

YmSy KypcaTManapga aHa myHgaö cogga TonmupuK^apgaH aöpuM HaMyHanap KypcamnraH. Eonanapra paHrau KanaMnap, kofo3, MyÖKanaM, paHrau Koro3nap, aKBapen SyeKgapu KypcaTunagu. ^acraaÖKH MamFynoTga Sonanapra paHrau KanaMnap Ba ynap SunaH umnam ycynnapu x,aKuga TymyHna Sepunagu. KanaMga TyFpu, OFMa, Kua, y3yK HH3HK^ap nroum ycynnapu Kypcaranagu.

"EMSupHum esuMu" Ey pacMHH nrogupumgaH MaKcag Sonanapra Kua KypuHum-garu y3yK-y3yK nrouKgapHu HH3HmHH ypraramgup. EyHHHr ynyH Sonanap KanaMHH MaHa SyHgaS ymnaS, nrouKgap nroumnapu KepaK Synagu (^H3HK^apHH HH3Hm TapTuSnapu aManuö paBumga KypcaTHnagn). MaHa 6y Kypra3Manu Kypon эca Sonanapra TyFpu HH3HK^ap HH3Hm TapTHÖHHH KypcaTHmga epgaM Sepagu. (Kananap umnaraH cypaT KypcaTHnagu).

"PaHznu unuanap uu3aMU3" Ey pacM Sonanapra aHna y3yH öynraH HH3HK^apHH TenagaH nacTra KapaTa HH3umHH ypraramga ^yga Kyn Kenagu. EyHga x,aM KapTOH KOF03ura TYFPH TÄP3H^Ä THKHÖ HHKunraH unnapgaH

^ofiganaHunagu. Eonanapra un cupragaH öapMOK^apuHH wprH3HÖ, yHHHr KaHnanuK TyFpu hh3HK экaнпнrннн cuHaö Kypum TaKHH^ этнпagн. CyHr, KanaMga TyFpu nrouKgapHu HH3um TapTuSu Kypcaranagu. KapTOH KOFO3ugaH TafiepnaHraH Kypra3Manu Kypon HaMoSum этнпagн.

"Pa^nu ^amMuampHU uu3aMU3" Ey pacMHu nroum ^apaeHuga Sonanap TenagaH nacTra KapaTa TyFpu nrouKgap yTKasurnHu ypraHagunap. Ey pacMHu umnamga aKBapen öyeFugaH ^oöganaHum ycynnapu Sonanapra aManufi paBumga KypcaTunagu. Eonanap SunaH KanaMnapHu guKKaT öunaH KypuS nuKaMu3. CyHr, yHuHr TacBupuHu umnarn TapTuSuHu aManufi Tap3ga KypcaTaMu3. Ey pacMnapHu umnamga TypT xun paHr Tycugaru ryam SyeFugaH ^oöganaHraH MatKyn. (PaHrau ryamga umnaHraH KanaMnanap pacMu KypcaTunagu).

"Hyn - uyn кypuнuмдaгu гunaмцa" Ey Tonmu-puKHu Sa^apum ^apaeHuga Sonanap nangaH yHrra KapaTa nrouKgap yткaзнmнн ypraHagunap. EyHga MyfiKanaMHuHr MySHa kucmuhu kofo3 W3acura SocuS u3uhu Tymupum opKanu SyFoH Ba uHrunKa nrouKgap yTKa3um w3acugaH Ta^puSanap xpcun KunuHagu. Eonanapra MamFynoT ^apaeHuga MyfiKanaMHu cyBga wbuS Typum KepaKnuru xaM эcпaтн6 Typunagu. Typnu paHrnapga umnaHraH fiyn-fiyn

paBumga Kypcarunagu.

runaMna pacMH HaMofium этнпagн.

"Кузги 6ap^apHU№ yHumu" By TonmupuKHu öa^apum ^apaeHuga öonanapra MyfiKanaM öunaH TyrpugaH Tyrpu öapraap pacMHHu TacBupnam ypraranagu. ByHga öonanap capuK, Ku3Fum, on amun paHraap epgaMuga xaBoga ynuö ropraH öapraap TacBupuHH MyfiKanaMHuHr öyryH MyfiHa KHCMHHH öocum op^anu Tymupagunap. Bup öypnaruga gapaxT moxnacu TacBupnaHraH kofo3 cupTuga ynuö wpraH öapraapHuHr pacMnapuHu nroum aManufi

"Pa^xu umapHU ypaüMU3" Bonanap TyFpu nrouKgapHu nroumgaH TamKapu gyManoK KypuHumgaru xanKananapHu nroum öunaH xaM myFynnaHumnapu KepaK. ByHga paHrau KanaMnapHu afinaHMa xapaKaraaHTupum opKanu paHrau unnap ypaMuHu nrogupum KepaK. fflyHuHrgeK, öonanap xanKananapHu nroumgaH TamKapu unnapHu KonTOKcuMOH ku^uS ypam KepaKnuru xaKuga xaM TymyHHara эгa öynagunap. By pacMHu nroum ^apaeHu xaM aManufi paBumga Kypcaranagu.

"TemuKKyma" By pacMHu nrogupumgaH MaKcag öonanapra goupa KypuHumugaru HapcanapHu racBupnamHu ypraramgup. ByHga öonanap gacraaö ömra xa^Ka nrouö onagunap Ba yHuHr ypracugaH kuhukpok ukkuhhu xa^Kana pacMuHu nroagunap. Haru^aga ukku nrouKgu TemuKKynna pacMu Tafiep öynagu. 3Hgu aHa my nrouKgap opacuHu öyaö nuKum MyMKuH. TemuKKynna pacMuHu nroum TapTuöu aManufi paBumga Kypcaranagu.

"OxMamp Kamma ea kuhuk öynaöu" Bonanap gyManoK KypuHumgaru HapcanapHuHr pacMnapuHu nroumHu ypraHraHnapugaH cyHr, onMaHuHr KaTTa Ba kuhuk KypuHumnapuHu racBupnamra yraMro. ByHga öonanap y3napu ypraHraHnapu epgaMuga KrouKapnupoK öynraH HapcanapHu TacBupnamHu ypraHagunap. Bonanapra KaTTa Ba kuhuk onManapHuHr pacMnapuHu nroum TapTuöu aManufi paBumga Kypcaranagu.

"Mamapa pacMUHU HrnaMrn" Bonanap TyFpu Ba Kua nrouKgapHu nroumHu y3namTupu6 öynraHnapugaH cyHr, uKKuTa KanaM epgaMuga fiyn, xafiganraH epnap pacMuHu xaM nroumHu ypraHagunap. ByHga uKKuTa KanaM öup Kyn öunaH ymnaHagu Ba kofo3 cupTuga roprrounagu. Y3-y3ugaH эгpн-6yгpн KypuHumgaru fiyn TacBupu xocun öynagu.

Будан йуллардан бир нечтаси утказилса, хайдалган ер тасвири хосил булади. Болаларга иккита калам билан йул тасвирини чизиш амалий равишда курсатилади.

"Аквариумдаги балицлар" болалар аквариумда сузиб юрган баликларни куплаб кузатганлар. Энди ана шу баликларнинг рангли суратларини ишлаш билан хам шугулланадилар. Бунинг учун уртача катталикдаги когоз вараги олинади ва унинг сиртига шар ёки тугритуртбурчак аквариум расми чизилади. Унинг ичига эса сувда сузиб юрган баликлар, сув утлари тасвирланади. Болаларга ана шундай расмлардан намуналар курсатилади. Уларни чизиш тартиблари амалий равишда тушунтирилади. Болаларнинг тушунчаларини янада бойитиш учун рангли когозлардан киркиб тайёрланган баликлар тасвири аквариум тасвирланган когоз сиртига турли вазиятларода куйилиб курсатилади.

"Рацсга тушаётган болалар" Болалар турли характерли холатлардаги одамлар расмини чизиш йули билан хам таниш булишлари лозим. Бунда содда куринишларда ишланган суратлардан фойдаланиш яхши натижа беради. Болаларга дастлаб схематик куринишдаги болалар расмини чизиш тартиби курсатилади ва тушунтирилади. Сунг, уларнинг сиртига кийим-кечакларини ишлаш йуллари курсатилади. Болаларга топширик тушунарли булиши учун тайёр намуналар курсатилади.

"Гулдастанинг декоратив тасвири" болалар-нинг эстетик дидларини янада бойитишда декоратив тарзда тасвирланадиган гулдастанинг ахамияти каттадир. Бунда болалар тугридан-тугри муйкаламда гулдаста расмини ишлайдилар. Гулдаста ранг-баранг гуллардан тузилган. Уларни расмларда курсатилган тартибда ишлаш мумкин. Болаларга тайёр намуналар курсатилади ва ишлаш йули тушунтирилади. Хулоса килинганда мактабгача таълим ёшидаги болаларни мактабга тайёрлаш жуда мураккаб жарён булиб, ота-оналардан анчагина нарсаларни билишлари лозимлигини такозо этади. Мактабгача таълим муассасалардан уз самарасини беради колаверса ёш болаларни ватанига булган мехри мухаббатини оширишда боскичма - боскич улгайган сайин юкори даражалар эришишига ёрдам беради.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Узбекистон Республикаси Конституцияси. Т.: Узбекистон, 1999.

2. Узбекистон Республикасининг «Таълим тугрисида»ги ^онуни// Баркамол авлод Узбекистон тараккиётининг пойдевори.-Т.:Узбекистон, 1997.

3. У.Отавалиева Бола тарбиясида богча ва оила хамкорлиги.-Т.: Укитувчи, 1994.

4. М.Расулова, Х.Абдурахмонова ва бошк. Мактабгача ёшдаги болалар таълим-тарбиясига куйиладиган давлат талаблари.-Т.: Уз ПФИТИ, 2000.

5. П.Юсупова Мактабгача таълим педагогикаси.-Т.: Укитувч, 1993. -264 б.

6. М.Абдуллаева, А.Сулаймонов Оилада болаларни эстетик рухда тарбиялаш. Халк таьлими, 2004 № 2-100-103 бетлар

7. Ф.Б.Валихужаева талабаларни мактабгача таълим муассасаларида болаларга эстетик тарбия беришга тайёрлаш: Пед.фанл.номз.дисс.Т.:2005.135б.

8. Х,.Ахмедова, Т.Юдина болангиз мактабга тайёрми ?-Т:2002й 320 бет

9. Болалар богчасида эстетик тарбия: Н.А.Ветлугина тахрири остида. Т: Укитувчи, 1981й 208б.

10. И.Каримов оила фаровонлиги-миллат фаровонлиги Халк сузи. 1997. 8.12. № 248.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.