Научная статья на тему 'MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA O‘YIN TERAPIYASINI QO’LLASHGA OID QARASHLAR'

MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA O‘YIN TERAPIYASINI QO’LLASHGA OID QARASHLAR Текст научной статьи по специальности «Технологии материалов»

CC BY
827
55
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Ключевые слова
o’yin terapiyasi / bolaning shaxsiyati / shaxs sifatida / munosabatlar / qiziqarli tarzda / o'yin jarajonida. / game / game therapy / game therapy / the child’s personality / as a person / the relationship / in an interesting way / in the process of play.

Аннотация научной статьи по технологиям материалов, автор научной работы — S. Ne’Matullayeva

Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida o’yin terapiyasini qo’llash masalalari dolzarb masalalardan biri bo’lib, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolaning rivojlanishi va tarbiyasida alohida rol o'ynaydi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PERSPECTIVES ON THE USE OF PLAY THERAPY IN PRESCHOOL EDUCATIONAL INSTITUTIONS

The article, the use of play therapy in preschool education is one of the most pressing issues and plays a special role in the development and upbringing of the child in preschool education.

Текст научной работы на тему «MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA O‘YIN TERAPIYASINI QO’LLASHGA OID QARASHLAR»

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

MAKTABGACHA TA'LIM TASHKILOTLARIDA O'YIN TERAPIYASINI QO'LLASHGA OID QARASHLAR Ne'matullayeva S.X

Termiz Davlat Universiteti Pedagogika Institutining Pedagogika va psixologiya mutaxassisligi

magistranti https://doi.org/10.5281/zenodo.6960701

Annotatsiya. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida o'yin terapiyasini qo'llash masalalari dolzarb masalalardan biri bo'lib, maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolaning rivojlanishi va tarbiyasida alohida rol o'ynaydi.

Kalit so'zlar: o'yin terapiyasi, bolaning shaxsiyati, shaxs sifatida, munosabatlar, qiziqarli tarzda, o'yin jarajonida.

ВЗГЛЯДЫ НА ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИГРОВОЙ ТЕРАПИИ В ДОШКОЛЬНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ

Аннотация. В статье рассматривается использование игровой терапии в дошкольном образовании, являющейся одним из наиболее актуальных вопросов и играет особую роль в развитии и воспитании ребенка в дошкольном образовании.

Ключевые слова: игротерапия, личность ребенка, как личность, отношения, интересно, в процессе игры.

PERSPECTIVES ON THE USE OF PLAY THERAPY IN PRESCHOOL EDUCATIONAL INSTITUTIONS

Abstract. The article, the use of play therapy in preschool education is one of the most pressing issues and plays a special role in the development and upbringing of the child in preschool education.

Keywords: game, game therapy, game therapy, the child's personality, as a person, the relationship, in an interesting way, in the process of play.

KIRISH

Muhtaram yurtboshimiz "Yoshlarimizning mustaqil fikrlaydigan, yuksak intellektual va ma'naviy salohiyatga ega bo'lib, dunyo miqyosida o'z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo'sh kelmaydigan insonlar bo'lib kamol topishi, baxtli bo'lishi uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini safarbar etamiz,- deb ta'kidlab ta'lim sohasida tub islohotlarni tizimli ravishda amalga oshirib kelmoqda.[1] Buning uchun esa maktabgacha ta'lim tashkilotlari tarbiyalanuvchilarini yetuk va sog'lom shaxs etib tarbiyalash lozim.

Bugungi kunda bolaning shaxs sifatida rivojlanishida o'yin terapiyasi katta ahamiyatga ega bo'lib, maktabgacha ta'lim tashkilotlarida psixologik xizmat vositasi sanaladi. O'yin terapiyasi yordamida bolalar intellektual ko'nikmalarini shakllantiradilar, jismoniy jihatdan rivojlanadilar, hamda muloqot qilishni, atrof-muhitni o'rganadilar. Bu maktabgacha yoshdagi bolaning shaxsiyatini, uning axloqiy-irodaviy fazilatlarini shakllantirishning eng samarali vositasi bo'lib, o'yinda amalga oshiriladi.

TADQIQOT MATERIALLARI VA METODOLOGIYASI

O'yin terapiyasi bolaning ruhiy salomatligiga e'tibor qaratgan holda, uning uzoq muddatli rivojlanishi uchun katta imkoniyatlar yaratadi. Bolalar uchun o'yin har qanday vaziyatda o'ynaladi va o'yinlar juda xilma-xildir. Bu psixoanalitik yo'naltirilgan, nodirektiv va direktiv,

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

munosabatlarni o'rnatish, xulq-atvor, javob terapiyasi, individual yoki guruh va boshqa o'yinlar sifatida o'tkaziladi.

Shuning uchun, bolaning psixologik jarayonlarini tartibga soluvchi bolaning mos yozuvlar tizimi va hozirgi vaqtda boshdan kechirilayotgan tashqi dunyoning ta'sir etuvchi tajribalari o'rtasida alohida munosabat mavjud. Bola o'zi o'ynagan har bir o'yinda bu munosabatni o'zi o'rnatadi va har safar bu munosabatlar dolzarb bo'lsa, u bola uchun ma'lum shaxsiy tajribani yaratadi. Ammo o'yindan tashqarida sodir bo'lgan tajribalar ham, agar bolaga ta'sir qilsa, bola buni o'z o'yinlarida aks ettiradi.

O'yin terapiyasining tarbiyaviy ahamiyati ko'p jihatdan tarbiyachining kasbiy mahoratiga, uning yosh va individual xususiyatlarini hisobga olgan holda bolaning psixologiyasini bilishiga, bolalar o'rtasidagi munosabatlarga uslubiy rahbarlik qilishiga, aniq tashkil etilishiga bog'liq. Buning uchun o'z navbatida tarbiyachi qum o'yinlari terapiyasi, ertak o'yin terapiyasi, qo'g'irchoq terapiyasi kabi artterapiyaning muhim yo'nalishlari haqida bilimlarga ega bo'lishi lozim.

O'yin terapiyasida o'yin faoliyati ko'ngilochar hodisa sifatida emas, balki diagnostika, tuzatish, o'qitish va yordamchi davolash vositasi ekanligini tushunish lozim. Zero, o'yin mavzusi o'yin terapevti uchun muhim va bola (mijoz) uchun qiziqarli bo'lishi lozim. O'yin terapiyasida ishtirokchilarning mustaqil tashabbusini faollashtirish, direktiv va nodirektiv o'yin komponentlari bir-birini to'ldirishi, hamda o'yin psixologik va psixoterapevtik ta'sir personajlar xarakteri orqali amalga oshirilishi maqsadga muvofiqdir.

TADQIQOT NATIJALARI

Shu o'rinda, birinchi marta aynan Zigmund Freyd psixoanalizda o'yin terapiyasidan foydalanishni boshlaganligi hamda bolalar o'yinlarini tasvirlab, bola o'zining o'tmishdagi passiv tajribalarini faol o'yinga aylantiradi, deb ta'kidlaganligini aytib o'tish joiz. M. Klein esa psixologiya tarixidagi birinchi marta bolalarni psixoanaliz yo'nalishida psixoterapiya qilishda o'yinchoqlardan foydalanishni tajribadan o'tkazgan. M.Klein bolaning o'yinini ongsizlikka kirishni ochib, erkin uyushmaga o'xshash deb tushuntirgan.

Demak, o'yin - bu bolalar birinchi navbatda tengdoshlari bilan muloqot qiladigan mustaqil faoliyat turi ekanligini ta'kidlash o'rinlidir. Ularni umumiy maqsad, unga erishish yo'lidagi birgalikdagi sa'y-harakatlar, umumiy manfaatlar va tajribalar birlashtiradi.

MUHOKAMA

Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalar uchun o'yin yetakchi o'rin tutadi. Bola o'yinda ko'p vaqt sarflaydi. A.S.Makarenko bolalar o'yinlarining rolini "O'yin bola hayotida muhim ahamiyatga ega, u kattalarning faoliyati, mehnati, xizmati bilan bir xil ma'noga ega",- deb ta'kidlagan[2].

Tabiiyki, bolaning o'yin tajribasi hozirgi vaqtda bola uchun muhim va qimmatli bo'lgan hozirgi psixologik hodisani ifodalasada, bolaning tajribasi biroz boshqacha va biroz murakkabroq.

Zero, o'yinlarning mazmuni xilma-xil: ular oila va maktabgacha ta'lim tashkilotlar hayoti, turli kasb egalarining mehnati, ijtimoiy tadbirlarni aks ettirishi mumkin. O'yinda bolaning xatti-harakatlarini kuzatib, oiladagi kattalarning munosabatlari, ularning bolalarga munosabati haqida hukm chiqarish mumkin.

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

O'yin terapiyasida shakllangan axloqiy fazilatlar bolaning hayotdagi xulq-atvoriga ta'sir qiladi, shu bilan birga, bolalarning bir-biri bilan va kattalar bilan kundalik muloqoti jarayonida shakllangan ko'nikmalar o'yinda yanada rivojlantiriladi.

O'yin terapiyasi nafaqat har qanday psixologik muammolari bo'lgan bolalar bilan, balki sog'lom bolalar bilan ham o'tkazilishi mumkin. Bunday terapiya qo'rquvni yo'q qilish, og'ir psixo-emotsional muammolarni masalan, ota-onalarning ajralishi, kichik bolaning paydo bo'lishi kabi holatlarni bartaraf etishga, psixologik potentsialni ochib berishga, muayyan ko'nikmalarni ishlab chiqishga yordam beradi.

XULOSA

Demak, o'yin - doimiy harakat va g'alaba! Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalar o'yin davomida o'zlarini qulay sezishadi, o'ynash davomida to'liq erkinlik, xavfsizlik va psixologik ozodlikni his qilishadi. Bu esa o'z navbatida o'yin terapiyasi vazifasini bajaradi.

Xullas, maktabgacha yoshdagi bolalarning asosiy faoliyati o'yin bo'lib, uning jarayonida bolaning ma'naviy va jismoniy kuchi, epchilligi, bilish jarayonlari sifatida diqqati, xotirasi, tasavvuri, xulq-atvor jihatidan intizomi, dunyoqarashi kabilar rivojlanadi.

REFERENCES

1. Mirziyoyev Sh.M. "Erkin va farovon, demokratik o'zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz"\\O'zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag'ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo'shma majlisidagi nutq Toshkent -«O'zbekiston» NMIU - 2016 14-bet.

2. Gubanova N.F. Bolalar bog'chasida o'yin faoliyati. 2-7 yoshli bolalar bilan ishlash uchun. -M.: Mozaika - Sintez. 2015 y., 128 b.

3. Vigotskiy L.S. Igra i yee rol v psixicheskom razvitii rebenka // Psixologiya razvitiya. - SPb.: Piter, 2001. - S. 56-79.

4. Proxorova, G. A. Bolalar bog'chasida ota-onalar bilan o'zaro munosabatlar: amaliy qo'llanma / G. A. Proxorova.- M.: Iris - press, 2009.- 64b. - (Maktabgacha ta'lim va rivojlanish).

5. Неъматуллаева С.Х Психология детей в возрасте 5-7 лет. Студенческий вестник, 2020.

6. Ne'matullayeva S.X. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida o'yin terapiyasini qo'llashda innovatsion usullar. Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy Universiteti ilmiy jurnali, 2022.

7. Неъматуллаева С.Х. Личное развитие и характеристика отношений в младшем школьном возрасте. Models and methods for increasing the efficiency of innovative research: a collection scientific works of the International scientific conference, 2022.

8. Неъматуллаева С.Х Использование игровой терапии в дошкольных образовательных организациях. Eurasian Scientific Herald (ESH), 2022.

9. Ne'matullayeva S.X. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida o'yin terapiyasini qo'llashning psixologik usullari. Современные тенденции психологической службы в системе образования: теория и практика, 2022.

10. Шамшидинов, И. Т. (2017). Разработка усовершенствованной технологии производства экстракционной фосфорной кислоты и получения концентрированных фосфорсодержащих удобрений из фосфоритов Каратау и Центральных Кызылкумов. Дисс.... докт. техн. наук, Ташкент.

UIF-2022: 8.2 ISSN: 2181-333

11. Шамшидинов, И. Т. (2014). Технология неорганических веществ и минеральных удобрений: Учебник для профессиональных вузов. ИТ Шамшидинов.

12. Gafurov, K., Shamshidinov, I. T., & Arislanov, A. S. (2020). Sulfuric acid processing of high-magnesium phosphates and obtaining NPS-fertilizers based on them. Monograph. Publishing house" Istedodziyo press" Namangan, 26-27.

13. Геология и полезные ископаемые Республики Узбекистан / Т. Н. Долимов, Т. Ш. Шаякубов и др. (1998). Редкол.: Т. Ш. Шаякубов (гл. ред.) и др. - Т.: Университет, -

14. Позин М. Е. (1989). Технология минеральных удобрений: Учебник для вузов. - Л.: Химия, - 352 с.

15. Кодирова, Г. К., Шамшидинов, И. Т., Тураев, З., & Нажмиддинов, Р. Ю. У. (2020). Исследование процесса получения высококачественных фосфатов аммония из экстрактной фосфатной кислоты на основе фосфоритов Центрального Кызылкума. Universum: технические науки, (12-3 (81)), 71-75.

16. Шамшидинов, И. Т. (1994). Получение удобрений типа двойного суперфосфата из фосфоритов Каратау.

17. Мамуров, Б. А., Шамшидинов, И. Т., Усманов, И. И., & Кодирова, Г. К. (2019). Исследование процесса нейтрализации экстракционной фосфорной кислоты мелом. Universum: химия и биология, (2 (56)), 21-26.

18. Нажмиддинов, Р. Ю., ^одирова ГД., Меликузиева, Г. Зокиров, М., & Юсупов, И. (2022). Марказий ^изилкум фосфоритларидан таркибида кальций ва магний булган концентрланган фосфорли оддий угитлар олиш. Ijtimoiy fanlarda innovasiya onlayn ilmiy jurnali, 2(6), 56-61.

19. Шамшидинов, И. Т. (2017). Исследование процесса переработки фосфоритов Каратау на концентрированные фосфорные удобрения по поточной технологии. Universum: технические науки, (3 (36)), 29-34.

20. Gafurov, K. (2005). Shamshidinov. IT, ArislanovA. S. Defluorination of extraction phosphoric acid during its extraction." VestnikFerPI", Fergana, (1).

21. Gafurov, K., Arislanov, A., & Shamshidinov, I. (2004). Reduction of fluoride compounds in phosphogypsum. Scientific and technical journal FerPI.-Fergana, (3), 63-66.

22. No, P. 5698 UZ. Method of obtaining extraction phosphoric acid/Gafurov K., Shamshidinov IT, Arislanov A., Mamadaliev A.(UZ)/1998.

23. Gafurov, K. Shamshidinov. IT, Arislanov AS Research and development of obtaining complex defluorinated fertilizers from phosphorites of Karatau (No. 01.88, p. 0017867). Research report on the state budget, state register.

24. Turgunovich, S. I., Sayibbaevich, A. A., & Najmiddinog'li, I. O. (2022). Removal of Fluorine during the Extraction of Phosphoric Acid. European Multidisciplinary Journal of Modern Science, 6, 258-267.

25. Madaminzhonovna, I. O., Zokirjon, T., Turgunovich, S. I., & Ikramovich, U. I. (2021). Study of Activities Components of Industrial Products and Performed Catalysts under Conditions of Obtaining Ammofos. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 5089-

724 с.

5098.

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

26. Арисланов, А. С., Шамшидинов, И. Т., Хусанова, М. Н., & Усманова, З. Ш. (2021). Удаления фтора в процессе экстракции фосфорной кислоты. Global Science and Innovations: Central Asia (см. в книгах), (2), 20-24.

27. Мамуров, Б. А., & Шамшидинов, И. Т. (2021). Исследование процесса термообработки известняка для получения кальциймагнийсодержащих фосфорных удобрений. In Современные технологии и автоматизация в технике, управлении и образовании (pp. 101-104).

28. Мамуров, Б. А., & Шамшидинов, И. Т. (2020). Использование доломита при получении одинарных фосфорных удобрений. Символ науки, (9), 22-24.

29. Zokirzhon, T., Usmanov, I. T., Madamindzanovna, I. O., & Usmanov, I. I. (2019). Researches of the solubility of copper sulfate in orthophosphoric acid at 30 and 80° c. International Journal of Scientific and Technology Research, 8(12), 1870-1872.

30. Turgunovich, S. I., & Chorievich, M. K. (2017). Research of process of washing of fluorine from phosphor gypsum. Austrian Journal of Technical and Natural Sciences, (1-2), 107-11.

31. Шамшидинов, И. Т., Мирзакулов, Х. Ч., & Мамажанов, З. Н. (2017). Исследование процесса получение удобрения типа двойного суперфосфата из фосфоритов Каратау. Химия и химическая технология, (1), 12-15.

32. Shamshidinov, I. T., & Mamajanov, Z. N. (2014). Use of low-grade of phosphorites at picking calcium and microelement containing nitrogen-phosphorus fertilizers. Europaische Fachhochschule, (3), 117-119.

33. Гафуров, К. (2005). Шамшидинов. ИТ, Арисланов АС Обесфторивание экстракционной фосфорной кислоты в процессе ее экстракции. «Вестник ФерПИ», Фергана, (1).

34. Шамшидинов Исраилжон Тургунович, Арисланов Акмалжон Сайиббаевич, & Isomiddinov Oybek Najmiddin og'li. (2022). Влияние магния на процесс экстракции фосфорной кислоты. Central asian journal of theoretical & applied sciences, 3(6), 485-491. Retrieved from https://cajotas.centralasianstudies.org/index.php/CAJOTAS/article/view/686

35. Saidbaevich, A. A. ., Turgunovich , S. I. ., & og'li, I. O. N. (2022). Thermodynamic Justification for the Production of Sulfur-containing Nitrogen-Phosphorus Fertilizers. European Multidisciplinary Journal of Modern Science, 5, 164-169. Retrieved from https://emjms.academicjournal.io/index.php/emj ms/article/view/239

36. Тураев, З., Шамшидинов, И. Т., & Усманов, И. И. (2019). Растворимость сульфата меди в ортофосфорной кислоте в процессе получения микроудобрений. In вклад университетской аграрной науки в инновационное развитие агропромышленного комплекса (pp. 378-381).

37. Mamurov, B. A., & Shamshidinov, I. T. Dolomite Use in the Production of Single Phosphate Fertilizers. JournalNX, 81-83.

38. Мамуров Б.А., Шамшидинов И.Т. Изучение процесса получения кальций и магнийфосфатных удобрений путем нейтрализации экстракционной фосфорной кислоты доломитом // Universum: технические науки : электрон. научн. журн. 2022. 7(100). URL: https://7universum.com/ru/tech/archive/item/14014 (дата обращения: 28.07.2022).

39. Gulnoza Kodirova, Israiljon Shamshidinov, Boxodir Sultonov, Rikxsitilla Najmiddinov, Bakhodir Mamurov. Investigation of the Process of Purification of Wet-Process Phosphoric

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

Acid and Production of Concentrated Phosphoric Fertilizers Based on it // Chemical Science International Journal. 2021/3/19. P. 1-10

40. G'afurov, Q., & Shamshidinov, I. (2010). Mineral o 'g 'it ishlab chiqarish nazariyasi va texnologik hisoblari. T.: Fan va texnologiya, 360.

41. G'afurov Q., Shamshidinov I.T. (2007). Mineral o'g'itlar va tuzlar texnologiyasi: Darslik. -T.: Fan va texnologiya. - 352 b.

42. Винник М.М., Ербанова Л.Н. и др. (1975). Методы анализа фосфатного сырья, фосфорных удобрений, кормовых фосфатов. - М.: Химия. -2018 с.

43. Кельман Ф.Н., Бруцкус Е.Б., Ошерович Р.Х. (1963). Методы анализа при контроле производства серной кислоты и фосфорных удобрений. - М.: Госхимиздат, -352 с.

44. Крашенинников С.А. (1986) Технический анализ и контроль в производстве неорганических веществ. - М.: Высшая школа, 280 с.

45. Рабинович В.А. Краткий химический справочник/ В.А. Рабинович, З.Я. Хавин. - М.: Химия, 1978. - С.71-79.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.