CC BY
77INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
MAKTABGACHA KATTA YOSHDAGI BOLALARINI KASBLAR BILAN
TANISHTIRISH Isabekova Dilafruz Shermirzayevna
Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti Ta'lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (maktabgacha ta'lim) 2-bosqich magistranti https://doi.org/10.5281/zenodo.7248423
Annotatsiya. Maqolada maktabgacha ta'lim tashkilotlarida katta yoshdagi bolalarni kasbga yo'naltirish ularni kasbiy dunyosiga hissiy munosabatini rivojlantirish, katta yoshdagi bolalarni turli kasblara qiziqishlarini shakllantirish masalasi yoritib berilgan.
Kalit so'zlar: kasbga yo'naltirish, munosabat, hissiy, rivojlantirish, mehnat, qobiliyat, kasb-hunar, mayl.
ПРИВЕДЕНИЕ ДОШКОЛЬНИКОВ К ПРОФЕССИЯМ
Аннотация. В статье освещена проблема профессиональной ориентatsiи детей старшего возраста в дошкольных образовательных организatsiях, развитие их эмоционального отношения к своему профессиональному миру, формирование у детей старшего дошкольного возраста интереса к различным профессиям.
Ключевые слова: профориентatsiя, отношение, эмоциональное развитие, труд, умение, профессия-ремесленное влечение.
INTRODUCING PRESCHOOL CHILDREN TO PROFESSIONS
Abstract. The article highlights the issue of guiding older children to a profession in preschool educational organizations, developing their emotional attitude to the professional world, and forming older children's interest in various professions.
Key words: career orientation, attitude, emotional, development, labor, ability, profession, inclination.
KIRISH
Yurtimizda maktabgacha yoshdagi bolalarning har tomonlama, intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlanishi uchun barcha shart-sharoitlar yaratish, maktabgacha ta'lim tizimiga innovasiyalarni, ilg'or pedagogik va axborot-kommunikasiya tehnologiyalarni joriy etish, bu O'zbekiston Respublikasi maktabgacha ta'lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risidagi PQ-4312 da belgilab berildi.
Konsepsiyada maktabgacha ta'lim tizimini rivojlantirishning maqsadlari va ustuvor yo'nalishlarida, ta'lim-tarbiya jarayonini takomillashtirish, bolalarning rivojlanganligi darajasini va ularning umumiy boshlang'ich ta'limga tayyorligi, shuningdek, ularning ijtimoiy,shaxsiy,hissiy, nutqiy, jismoniy va ijodiy rivojlanishini baholash asosida amalga oshirilishi ta'kidlandi.
Bolalarni har tomonlama barkamol shaxs qilib rivojlantirish va ularni maktabgacha ta'lim tashkilotlarida kasblar bilan tanishtirib borish bolani o'z vaqtida mustaqil hayotga jasorat bilan kirishi o'z kasbiy faoliyat yo'lini tanlashi uchun tayyorlashni nazarda tutadi. Ta'lim-tarbiya jarayoniga bolalarni xar tomonlama intellektual, ma'naviy-axloqiy va jismoniy rivojlantirishni ta'minlaydigan zamonaviy ta'lim dasturlari, ilg'or axborot va pedagogika texnologiyalarini joriy etish, ularni maktabga tayyorlash darajasini oshirish, maktabgacha ta'limni boshqarishning zamonaviy standartlarini yaratish maqsadida Vazirlar Mahkamasining
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
2019-yil 11-iyundagi 487-sonli qarori qabul qilindi hamda "Maktabgacha ta'lim va tarbiya to'g'risida"gi qonunda har bir bolaning ta'lim va tarbiya olish imkoniyatining mavjudligi, har bir bolaning iste'dodi nishonlarini, ishtiyoqlari va qobiliyatlarini rivojlantirish uchun shart-sharoit teng bo'lishi ta'kidlangan. Bola shaxsini rivojlantirishga yo'naltirilgan shaxsiy yondashuv asosida ta'lim-tarbiya jarayonini olib borish, ularni har tomonlama rivojlantirish maqsadida innovatsion axborot va kommunikatsiya texnologiyalarni joriy etishni talab etadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Ijtimoiy-kommunikativ rivojlanishi ta'lim yo'nalishining jihatlaridan biri mehnatga ijobiy munosabatni shakllantirish maqsadiga erishishga qaratilgan. Neverovich, D.B.Elkonin, V.G.Nechayeva, T.A.Markova, D.V.Sergeeva, A.A. Lyunblinskaya va boshqalar mehnat ta'limining mahalliy nazariyasiga asos solganlar. Uning mohiyati shundan iboratki, Maktabgacha katta yoshdagi bolalik davrida mehnat harakatlarining umumiy tarkibiy qismlarini (rejalashtirish, maqsadga muvofiq harakat qilish, o'z harakatlarining natijalarini oldindan taqdim etish qobiliyati) shakllantirish mumkin va zarurdir. Leontyevning so'zlariga ko'ra, maktabgacha katta yoshdagi bolalarda boshqa odamning faoliyatini baholash, o'zini boshqalar bilan solishtirish qobiliyati paydo bo'ladi. Bu yoshdagi kattalar dunyosiga va ularning faoliyatining turli-tumanlariga bevosita qiziqish mavjud.
T. A. Markova va V. G. Nechayevalar ekskursiyaga katta ahamiyat berganlar. Ular ekskursiyani maktabgacha yoshdagi bolalarning kasblar haqidagi g'oyalarini shakllantirishning eng yaxshi usuli deb hisoblashgan.[2]
E.A.Klimov ishlab chiqqan kasblar tuzilmasi ham keng tarqalgan. 15 Mehnat obyektiga ko'ra 5 ta kasb turlari ajratiladi [3]
1. Inson - tabiat (T). Bu tur namoyondalari o'simlik va hayvonot mikroorganizmlar va ular yashash sharoitlari bilan ishlashadi. Masalan, meva - sabzavot ustasi, agranom, zootexnik, vetenar, mikrobiolog.
2. Inson - texnika (T). Ishchilar jonsiz texnik mehnat ob'ektlari bilan ishlashadi. Masalan, texnik, mexanik, muxandis mexanik, muhandis elektrik, texnik texnolog va hokazo.
3. Inson - inson (I) bunda ijtimoiy tizimlar, axloqiy guruhlar, turli yoshdagi insonlar bilan ishlash nazarda tutiladi. Masalan, oziq - ovqat mahsulotlarini sotuvchisi, sartarosh, shifokor, o'qituvchi va boshqalar.
4. Inson - belgilar tizim. Tabiiy va sun'iy tillar, shartli belgilar, ramzlar, raqamlar, formulalar kasb turi namoyondalarini qiziqtiruvchi predmetlar olami va boshqalar. Masalan, dasturchi, chizmachi - kartagraf, matematik, tilshunos, nashriyot muqarriri.
5. Inson - badiiy obraz (B). hodisalarni badiiy aks etishi dalillari - mana shu narsalar bu kasb turi vakillarini qiziqtiradi. Masalan, rassom dekarator, rassom - restavrator, musiqa asboblarini sozlovchi, balet artisti, konsert ijrochisi, aktyor va boshqalar.
NATIJALAR
Bolalarni har tomonlama barkamol shaxs qilib rivojlantirish va ularni maktabgacha ta'lim tashkilotlarida kasblar bilan tanishtirib borish bolani o'z vaqtida mustaqil hayotga jasorat bilan kirishi o'z kasbiy faoliyat yo'lini tanlashi uchun tayyorlashni nazarda tutadi.Ushbu biz tomonimizdan tavsiya qilinadigan uslubiy qo'llanma katta yosh guruhlarida kasbga yo'naltirish uchun yaratilgan metod, usul va yondashuvlari, media ilovalardan foydalanish uchun elektron ilovalar; interaktiv taqdimot ilova qilinadi.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
Oy Oy mavzu Hafta mavzusi Kasb turlari
S E N T YA B R Mening qadrdon O'zbekistonim Chegarachi Shifokor O'qituvchi
O'zbekiston -mening Vatanim Mening shahrim.Mening mahallam Bog'bon Quruvchi Arxitektor
Men va mening oilam. Meing ota va onam (bobom va buvim) kasbi
Men va mening do'stlarim. Men orzu qilgan kasb MeHHHr gycTHM KHM Ôy^MO^HH?
Mavsumiy o'zgarishlar Uchib ketuvchi qushlar Gidrometrolog Ekolog Zoolog Vetirinar shifokor
O K T YA Oltin kuz Tabiat omborxonasi: sabzavotlar,mevalar, rezavor mevalar Agranom Tuproqshunos O'simlikshunos
B R Non-eng aziz ne'mat G'allakor Tegirmonchi Nonvoy
O'zbekistonning tabiiy boyliklari Konchi Geolog Gidrolog
MUHOKAMA
Bolalarni erta kasbga yo'naltirishning asosiy maqsadi - bolaning kasbiy dunyosiga hissiy munosabatini rivojlantirish, turli faoliyat va kasblarda o'zining kuchli va qobiliyatlarini namoyon qilish imkoniyatini berishdir. Bunday bilimlarni olgan bola, birinchidan, mehnat mahoratini rivojlantiradi, turli kasb egalari kattalarning mehnatiga hurmat bilan munosabatda bo'ladi; ikkinchidan, uning dunyoqarashi kengayib bormoqda va nihoyat, bolaning muayyan kasbga qiziqishi va moyilligi erta namoyon bo'lishiga yordam beradi. Binobarin, bolalarni kasblar bilan tanishtirish vazifasi bolani o'z vaqtida mustaqil hayotga jasorat bilan kirishi va o'z kasbiy faoliyat yo'lini tanlashi uchun tayyorlashni nazarda tutadi, ya'ni biz kasbiy o'zini o'zi belgilash haqida gapiramiz. Bolalar muassasasida bolaning o'zini o'zi belgilashi bevosita amalga oshiriladi, chunki u kasb tanlash va rivojlantirish bilan bog'liq emas, balki bunga tayyorlaydi va olib keladi. Shunday qilib, asosiy maqsad - bolaning o'z kasbiy rivojlanish yo'lini mustaqil ravishda rejalashtirish, tahlil qilish va amalga oshirishga tayyorligini bosqichma-bosqich shakllantirish.
XULOSA
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
Xulosa qilib aytsam, o'yin orqali bolalarning turli kasblarga bo'lgan qiziqishlarini mustahkamlanadi va chuqurlashadi, mehnatga hurmat hissini tarbiyalanadi. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida katta yoshdagi bolalarni kasbga yo'naltirishda hozirgi zamon talabi bo'lgan axborot texnologiyasi kommunikatsiyasidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Kasbga yo'naltirishda tashkilot tarbiyachi pedagoglari ta'lim-tarbiyaviy faoliyatlari davomida, kasblarga oid, audio, video, DVD disklari, televizor bir so'z bilan aytganda, multimedia orqali ma'lumotlar berish har bir kasbga tegishli bo'lgan asbob-anjomlarni multimedia orqali ko'rsatib tanishtirib borilsa, ularni kasb tanlashga bo'lgan qiziqishlarini yanada ortishiga va mustaqil kasb tanlashga yo'naltirgan bo'lamiz.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasi maktabgacha ta'lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi. 8 may 2019 yil PQ-4312
2. Ilk qadam'' davlat o'quv dasturi.T,2018 y
3. https://minikar.ru/uz/dengi/plan-po-proforientacii-dlya-doshkolnikov-iz-opyta-raboty-po-rannei/.
4. WWW.lex.uz;
5. WWW.pedagog.uz.
6. F.K.Qodirova. „Maktabgacha ta'lim pedagogikasi" 2008 yil
7. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining qarori. 11-iyun 2019 yil 487-son
