Научная статья на тему 'МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИДА ПОРТЛАШ ҚОБИЛИЯТИНИ ТАБАҚАЛАШТИРИЛГАН ДИНАМИКАСИНИ ЎРГАНИШ'

МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИДА ПОРТЛАШ ҚОБИЛИЯТИНИ ТАБАҚАЛАШТИРИЛГАН ДИНАМИКАСИНИ ЎРГАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
36
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ВЕРТИКАЛ САКРАШ / МАКТАБ ЎқУВЧИЛАРИ / ПОРТЛАШ қОБИЛИЯТ / РИВОЖЛАНТИРИШ / ЎЛЧАШ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Иштаев Ж.М., Арзиқулов М.Ў., Омуруллаева М.Х.

Мазкур мақолада мактаб ўқувчиларида портловчи ҳаракат қобилиятини синфлар бўйича ривожланиш динамикасини ўрганишга бағишланган. Муаллифлар ўзининг экспериментал тадқиқотларига асосланиб, 10-синфдан 11-синфгача бўлган ўқувчи қизлар, ўғил болалар ва шу ёшдаги спорт билан шуғулланган ўқувчиларнинг портловчи ҳаракат қобилиятларини ривожлантиришда СПОРК мосламасини афзаллигини ёритиб берган.Статья посвящена изучению динамики развития взрывной способности школьников по классам. На основании экспериментальных исследований авторы подчеркнули преимущества прибора СПОРК в развитии навыков взрывных движений у девочек, мальчиков и школьников 10 и 11 классов, занимающихся спортом того же возраста.This article is devoted to the study of the dynamics of the development of explosive motor skills in schoolchildren by grades. Based on their experimental research, the authors highlighted the advantages of the SPORK device in the development of explosive motor skills in girls, boys and schoolchildren of 10th and 11th grades engaged in sports of the same age.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИДА ПОРТЛАШ ҚОБИЛИЯТИНИ ТАБАҚАЛАШТИРИЛГАН ДИНАМИКАСИНИ ЎРГАНИШ»

жриба якунига келиб барча курсаткичлар прогрессив йуналишда узгарди. Чап ва унг томонлар буйлаб сакраш, "старт-финиш" нуктасини унг ва чап томон-лама айланиб моксимон югуриш тезлиги уртасида кайд этилган асимметрик фарклар тажриба якунида максимал даражада симметриялашди. Бошкача килиб айтганда мазкур гурухга мансуб укувчиларда коор-динацион кобилият универсал тартибда шаклланган-лиги кузатилди. Лекин тажриба давомида анъанавий машгулотларда (дарсларда) шугулланишни давом эттириб борган НТда бундай прогрессив узгарган натижалар аникланмади. Демак, биз томонимиздан харакат координациясини ёки координацион тайёр-гарликни шакллантириш буйича ишлаб чикилган янги ва инновацион мазмунга эга уйин машклари

УУД (УДК, UDC): 796.015.58

Детско-юношеский спорт

ута самарали хусусиятга эга эканлиги исботланди деб хулоса килиш мумкин.

Адабиётлар:

1. Лях В.И., Теория управления двигательными действиями по Н.А. Бернштейну. // Теория и практика физической культуры, 2006, №7, С. 15-19, 290 с.

2. Назаренко Л.Д. Развитие двигательно-координационньх как фактор оздороления детей и подростков. - М.: Изд. "Теория и практика физической культуры", 2001. - 332 ., ил.

3. Писаренкова Е.П. Развитие специфических координационных способностей у школьников 7-15 лет разных типов конституция. . Автореф.: ФГОУ ВПО Вгафкс, 2010. - 20 бет.

4. Pulatov F.A. Pulatov A.A., Zamonaviy sport o'yinlarida "O'naqay" va "chapaqay" harakat funksiyalarini simmetrik tartibda rivojlantirish zaruriyati // O'zDJTI, 2017, - б. 77-85.

5. Усманходжаев Т.С., А.А. Пулатов., С.С. Тажибаев., Ф.А. Пулатов. Спорт ва харакатли уйинлар. Олий ва урта махсус таълим вазирлиги. - Т.: Чулпон номидаги НМИУ, 2018. - 328 б.

6. Шевченко Д.Ю. Методика совершенствования координационных способностей старших школьников с различной моторной асимметрией. ОМСК №1 - 2012. - с.144-151.

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент, Ж.М. ИШТАЕВ1,

Педагогика фанлари номзоди, доцент Н.Т. ТУХТАБОЕВ1,

Талаба

МХ. ОМУРУЛЛАЕВА1

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

javlon-bek@mail.ru

МАКТАБ УЦУВЧИЛАРИДА ПОРТЛАШ ЦОБИЛИЯТИНИ ТАБАКДЛАШТИРИЛГАН ДИНАМИКАСИНИ УРГАНИШ (10-11-синф мисолида)

Аннотация

Annotation

Статья посвящена изучению динамики развития взрывной способности школьников по классам. На основании экспериментальных исследований авторы подчеркнули преимущества прибора СПОРК в развитии навыков взрывных движений у школьников 10 и 11 классов.

Ключевые слова: вертикальный прыжок, школьники, взрывная способность, развитие, измерение, динамика.

Мазкур маколада мактаб укувчиларида портловчи харакат кобилиятини синфлар буйича ривожланиш динамикасини урганишга башшланган. Муаллифлар узининг экспериментал тадкикотларига асосланиб, 10-синфдан 11-синфгача булган укувчи кизлар, утил болалар ва шу ёшдаги спорт билан шутулланган укувчиларнинг портловчи хдракат кобилиятларини ривожлантиришда СПОРК мосламасини афзалли-гини ёритиб берган.

Калит сузлар: вертикал сакраш, мактаб уцувчилари, портлаш цобилият, ривожлантириш, улчаш, динамика.

This article is devoted to the study of the dynamics of the development of explosive motor skills in schoolchildren by grades. Based on their experimental research, the authors highlighted the advantages of the SPORK device in the development of explosive motor skills in girls, boys and schoolchildren of 10th and 11th grades engaged in sports of the same age.

Key words: vertical jump, schoolchildren, explosive ability, development, measurement, dynamics.

CM О CM

00

ro та t

0 Q. w

1

Долзарблиги. Юртимизда жисмоний тарбия ва оммавий спортни ривожлантиришга нихоятда катта эътибор каратилмокда. Оммавий спортни ривожлан-тириш деганда аввало мактаб ёшидаги болаларни спортга булган кизикиш ва спортга булган мухаб-батини яъни мотивациясини шакллантириш лозим. Бу борада Узбекистон Республикаси Президенти-нинг 2017 йил 3 июндаги ПК—3031-сон карорига мувофик Узбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора тадбирлари тугрисидаги карорлари мамлакати-миздаги оммавий спортни янада ривожлантиришга асос булади.

Спортдаги ютукларнинг усиб бориши хар доим спортчидан жисмоний кобилиятлар ривожининг янги даражасини талаб килади. Шу билан бирга машгулот ва мусобака юкламаларини оширишнинг зарурияти тугилади. Юкламаларни енгиллаштириш максадида замонавий, кулай, самарали технология-ларни яратиш максадга мувофик. Х,ар бир спортни эгаллашда ва уни такомиллаштириш учун айни спортга тааллукли кобилиятларни ривожлантириш даркор. Кобилиятларни ривожлантириш мактаб ёшидан бошланса келажакда юкори натижаларга эришиши енгиллашади. Портловчи харакат коби-лият юкори синф укувчиларида улчаш ва уларнинг

42 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz №3-2021

Детско-юношеский спорт

дифференциал натижаларини урганиш масалалари ^озирги кунда долзарб масалалардан бири ^исоб-ланади.

Тадкикотнинг максади. Мактаб ёшидаги 10-11 синф укувчиларининг портловчи кобилияти дина-микасини урганиш.

Тадкикотни ташкиллаштириш. Тадкикоти-мизда Чирчик шахар 13-сонли умумтаълим мак-табининг 42 нафар укувчилари катнашди, улардан 18 нафари мактаб ёшидаги спортчи укувчилар, 24 нафари спорт билан шугулланмаган укувчилар танлаб олинди. Шуни айтиб утиш жоизки, мактаб укувчиларининг портловчи кобилияти курсат-кичлари синфдан синфга усиб бориши кузатилади. Шу билан бирга, спорт билан шугулланган ^амда шугулланмаган укувчи угил ва ;из болаларнинг натижалари уртасида ^ам усиш фарки сезиларли даражада мавжуд. Тажрибада олинган натижалардан куриш мумкинки, 11 синфда 10 синфга нисбатан угил болалар ва кизларда портловчи ^аракат кобили-ят курсаткичларининг а^амиятли усиши кузатилади (1-расмга каранг).

1-расм. У^увчиларнинг портлаш ^обилиятининг динамик курсаткичлари

Расмдан куриниб турибдики синфлар ошиб бо-риши билан бирга ушбу кобилиятни усиш динами-каси ^ам узгариб бориши кузатилди, яъни ^ар бир синфлар уртасида угил ва киз болалар, спорт билан шугулланган ва шугулланмаганлар орасида а^ами-ятлилик даражаси топилди (Р<0,01дан Р<0,001). Шу билан бирга, спорт билан шугулланувчи укувчиларнинг курсаткичлари давлат дастури буйича укиётган укувчиларнинг курсаткичларига нисбатан ривожланиши юкори (Р<0,001). Олинган натижалар "СПОРК" мосламасининг ноёблиги ва табакалаштириш кучи юкорилигини ифодалайди.

Услубнинг афзаллиги шундаки, "СПОРК" мос-ламаси портловчи ^аракат кобилиятини кескин ривожланишига имконият яратиши, кам куч ва вакт сарфлаб юкори натижаларга эришиш, жа-ро^ат олмаслиги, турли жойларда фойдаланишга имконият борлиги, кулайлиги, спортчи мустакил

равишда узида ушбу кобилиятни ривожлантириш имконияти борлиги, иктисодий томондан яратишга катта маблаг талаб этилмайди, спорт залида ^ам катта жойни эгалламайди.

Олиб борилган тажрибаларда янги яратилган усулларга куйилган махсус талаблар яъни: фарклов-чи (дифференцияловчи) кучининг юкорилиги, ил-мий асосланганлиги ва ишонч билдиришлилиги, объективлиги, натижанинг ишончлилиги ва барка-рорлиги, ноёблиги ва табакалаштирилганлиги, сифатнинг ухшашлиги, педагогик кузатишларнинг олинган натижалар билан мослиги, афзаллиги ва амалиёт билан богликлиги яратилган технологияда уз исботини топди(Оаррагоу Z. G , Ishtaev J. M. , Ishtaev D. R., Holmurodov L.Z).

Яратилган "СПОРК" мосламаси Л.П.Матвеев, Ю.В.Верхошанский, Р.А.Акрамов, Ф.А.Керимов, Р.Э.Нуримов ва бошка олимларнинг тезкор-куч спорт турларида портловчи ^аракат кобилиятини катта а^амиятга эгалиги ^амда уни мувафакки-ятли ривожлантириш учун махсус услублар яратилиши ва И.М.Сеченов, С.Л.Рубинштейн,

A.Р.Лурия, Б.М.Теплов, В.Д.Шадриковларнинг кобилият назарияси, О.А.Конопкинни ^аракатни онгли бошкариш механизмлари, Д.Н.Узнадзенинг установка назарияси ^амда П.К.Анохиннинг, кайта информация а^амияти концепцияларига асосланиб ишлаб чикилган.

Хулоса килиб айтганда ^ар бир укувчи СПОРК мосламасида сакрагандан сунг тезкор маълумотга эга булиши, сакрашдан олдин максадли курсат-манинг куйилиши, максадга етиши учун иродани жамлаши, максадга эришгандан сунг мотивация-сининг ошиб бориши каби психологик омилларни узида мужассамлаштирган.

Адабиётлар:

1. Гаппаров З.Г., Иштаев Ж.М. "СПОРК" спортчининг портловчан кучи-ни янгича улчаш ускунаси. // Ж. Фан-спортга, №4, 2011, 6.37-39.

2. Gapparov Z. G., Ishtaev J. M., Ishtaev D. R., Holmurodov L.Z. Efficiency Development Explosive Abilities at Schoolboys of 12-13 Years // Solid State Technology Volume: 63 Issue: 4. Publication Year: 2020.Pages 348-353.

3. Конопкин О.А. Психологические механизмы регуляции деятельности. Издательства "Наука", М:, 1980й

4. Лурия А.Р. Лекции по общей психологии. "Питер", 2009г с 76-77

5. Романова Е.С., "Психодиагностика" //Учеб пособие ООО "Питер Пресс" 2009;б.

6. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии "Питер", Санк-Петер-бург, Масква-Харьков-Минск, 2002г, с 447

7. Рубинштейн С.Л. Проблема способностей и вопросы психологической теории. В христоматии "Психология индивидуальных различий" под общей редакцией Ю.Б.Гиппенрейтер., В.Я.Романова. Изд-е третье. Из-во "Аристотель" М.,2008г. с 47-54.

8. Рубинштейн С.Л. "Способности" В христоматии "Психология индивидуальных различий" под общей редакцией Ю.Б.Гиппенрейтер, В.Я.Романова. Изд-е третье. Из-во "Аристотель" М., 2008г. с 31-46.

9. Шадрин В.Д. "Психология способностей" В христоматии "Психология индивидуальных различий" под общей редакцией Ю.Б.Гиппенрейтер.,

B.Я.Романова. Изд-е третье. Из-во "Аристотель" М.,2008г. с 64-79.

10. Теплов Б.М. "Способности и одаренност"В христоматии "Психология индивидуальных различий" под общей редакцией Ю.Б.Гиппенрейтер, В.Я.Романова. Изд-е третье. Из-во "Аристотель" М., 2008г. с55-63.

(N О <N

Ш

t

0

а.

с/)

1

с

ш

№3-2021 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.