Научная статья на тему 'МАЌСАДИ ЉАЗОИ МАЪМУРЇ ВА САМАРАНОКИИ ОН'

МАЌСАДИ ЉАЗОИ МАЪМУРЇ ВА САМАРАНОКИИ ОН Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
љазои маъмурї / маќсад / самаранокї / њуќуќ / њуќуќвайронкунї / огоњонї / пешгирї. / административное наказание / цель / эффективность / право / правонарушение / профилактика / предупреждение.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Њайдарзода М.П.

Дар маќола муаллиф маќсади љазои маъмурї ва самаранокии онро бо назардошти андешањои олимони муќтадири ватанию хориљї мавриди омузиш ќарор дода, мушкилоту норасогї ва роњњои њалли онњоро ба ќадри имкон пешнињод кардааст. Муњаќќиќ андеша дорад, ки барои расидан маќсади таъйини љазо ва ба даст овардани самараи бењтар якљояшавии бо мањорат ва татбиќи дурусти љазои маъмурї бо назардошти принсип ва дигар њолатњои таъйини љазо аз љониби маќомоти салоњияти маъмуридошта ва шахсони мансабдори онњо, ки бо маќсади огоњонї ва пешгирии њуќуќвайронкунињо нигаронида шудаанд, метавонад ба шуури њуќуќї ва рафтори ањолї таъсири мусбат расонанд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE PURPOSE OF ADMINISTRATIVE PUNISHMENT AND ITS EFFECTIVENESS

В статье автор изучил назначение административного наказания и его эффективность с учетом мнения видных отечественных и зарубежных ученых, а также попытался раскрыть проблемы и недостатки и представить пути их решения. Исследователь придерживается того мнения, что для достижения цели назначения наказания и достижения лучших результатов необходимо сочетать умение и правильное применение административного наказания, учитывая его принципы и другие обстоятельства назначения наказания органами и их должностными лицами, направленные на предупреждение и предотвращение нарушений закона, которые в свою очередь, могут оказать положительное влияние на правосознание и поведение населения.

Текст научной работы на тему «МАЌСАДИ ЉАЗОИ МАЪМУРЇ ВА САМАРАНОКИИ ОН»

ТДУ 342.92

МАКСАДИ ^АЗОИ МАЪМУРЙ ВА САМАРАНОКИИ ОН

ЦЕЛЬ АДМИНИСТРАТИВНОГО НАКАЗАНИЯ И ЕГО ЭФФЕКТИВНОСТЬ THE PURPOSE OF ADMINISTRATIVE PUNISHMENT AND ITS EFFECTIVENESS

Хдйддрзода М.П.

Haydarzoda M.P. Дотсенти кафедраи %уцуци маъмури ва фаъолияти маъмурии факултети № 2-юми Академияи ВКД Цум^урии Тоцикистон, номзади илмхои ^уцуцшиносй, подполковники милитсия Доцент кафедры административного права и административной деятельности факультета № 2 Академии МВД Республики Таджикистан, кандидат юридических наук, подполковник милиции Associate рrofessor of the department of аdministrative law and аdministrative аctivities of the faculty No. 2 of the Academy of the MIA of the Republic of Tatarstan, Candidate of Legal Sciences, the lieutenant colonel of militia

Ихтисоси илми: 12.00.14 - Дукуки маъмурй; хукуки мурофиаи маъмурй (5.1.2. Илмхои хукукй-оммавй (хукукй-давлатй)).

Научная специальность: 12.00.14 - Административное право, административно-процессуальное прав (5.1.2. Публично-правовые (государственно-правовые) науки).

Scientific specialty: 12.00.14 - Administrative law, administrative procedural law (5.1.2. Public law (state legal) sciences).

Тацризди^анда: Зоир Ч,.М. - сарходими илмии Институти фалсафа, сиёсатшиносй ва хукуки ба номи А. Баховаддинови Академияи миллии илмхои Точикистон, доктори илмхои хукукшиносй, профессор.

Рецензент: Зоир Дж.М. - главный научный сотрудник Института философии, политтологии и права им. А. Баховаддинова Национальной академии наук Таджикистана, доктор юридических наук, профессор.

Reviewer: Zoir J.M. - Chief Researcher at the Institute of Philosophy, political science and Law named after. A. Bakhovaddinova National Academy of Sciences of Tajikistan, Doctor of Law, Professor.

Аннотатсия: Дар макола муаллиф максади чазои маъмурй ва самаранокии онро бо назардошти андешахои олимони муктадири ватанию хоричй мавриди омузиш карор дода, мушкилоту норасогй ва роххои халли онхоро ба кадри имкон пешниход кардааст. Мухаккик андеша дорад, ки барои расидан максади таъйини чазо ва ба даст овардани самараи бехтар якчояшавии бо махорат ва татбики дурусти чазои маъмурй бо назардошти принсип ва дигар холатхои таъйини чазо аз чониби макомоти салохияти маъмуридошта ва шахсони мансабдори онхо, ки бо максади огохонй ва пешгирии хукуквайронкунихо нигаронида шудаанд, метавонад ба шуури хукукй ва рафтори ахолй таъсири мусбат расонанд.

Вожауои калиди: чазои маъмурй, максад, самаранокй, хукук, хукуквайронкунй, огохонй, пешгирй.

Аннотация: В статье автор изучил назначение административного наказания и его эффективность с учетом мнения видных отечественных и зарубежных ученых, а также попытался раскрыть проблемы и недостатки и представить пути их решения. Исследователь придерживается того мнения, что для достижения цели назначения наказания и достижения лучших результатов необходимо сочетать умение и правильное применение административного наказания, учитывая его принципы и другие обстоятельства назначения наказания органами и их должностными лицами, направленные на предупреждение и предотвращение нарушений закона, которые в свою очередь, могут оказать положительное влияние на правосознание и поведение населения.

Ключевые слова: административное наказание, цель, эффективность, право, правонарушение, профилактика, предупреждение.

Annotation: In the article, the author studied the purpose of administrative punishment and its effectiveness, taking into account the opinions of prominent domestic and foreign scientists, and also tried to reveal problems and shortcomings and present ways to solve them. The researcher is of the opinion that in order to achieve the goal of sentencing and achieve better results, it is necessary to combine the skill and correct application of administrative punishment, taking into account its principles and other circumstances of sentencing by authorities and their officials, aimed at preventing and preventing violations of the law, which in turn , can have a positive impact on the legal consciousness and behavior of the population.

Key words: administrative punishment, purpose, effectiveness, law, offense, prevention, preclusion.

IМ/ I асоили институти чазои маъмурй дар танзими хаёти чамъиятй ва идоракунии давлатй унсури хеле мухим махсуб меёбад. Ин институтро бе омузиши максади таъйини чазои маъмурй ва самарабахшии он баррасй кардан имконнопазир аст. Умуман, максади чазои маъмурй бояд дар шакли мачмуй мавриди баррасй карор дода шавад, зеро онхо барои танзими хдёти чамъиятй ва пешгирии хукуквайронкунихои нав мухиммияти якхела доранд.

Чи тавре тачриба нишон медихад, махз аз руйи натичахои мубориза бар зидди намудхои гуногуни

хукуквайронкунии маъмурй ва таъйини дурусти намудхои алохидаи чазои маъмурй барои содир намудани онхо ахолй асосан ба самаранокии умумии ичрои конун бахои мувофик медихад.

Бо назардошти ин ва дигар омилхо, Асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон, мухтарам Эмомалй Рахмон пайваста оид ба мукаммалсозии конунгузорй, хусусан, конунгузории маъмурй изхори назар карда, вобаста ба пурзур намудани чазои маъмурй дар

самти риоя накардани конунгузорй оид ба танзими анъана ва чашну маросимхо, масъулияти падару модар ва риояи коидахои харакат дар рох, хусусан, оиди дар холати мастй ва ё бе хуччатхои ронандагй рондани автомобил ба макомоти дахлдор супоришхои мушаххас манзур намуд, ки дар натича чазои маъмурй дар ин самтхо пурзур гардонида шудаанд [6; 7].

Хурсандибахш аст, ки пас аз ворид гардидани ин тагийру иловахо сатхи содиршавии ин кабил хукуквайронкунихо ба маротиб кам гашт. Аммо ба назари мо, хамоно чорахои пешгирй ва огохонии ин кабил хукуквайронкунихо, ки яке аз максадхои таъйини чазои маъмурй махсуб меёбад, нокифоя бокй мемонад. Бинобар ин, дар амалияи хукуктатбиккунй хамоно хастанд шахсоне, ки ба ин гуна хукуквайронкунихо дидаю дониста бо назардошти омилхои объективй ва субъективй даст мезананд.

Ба ин раванд боз ичро накардани карорхо дар бораи таъйини чазои маъмурие, ки аз тарафи макомоти ваколатдори маъмурй бароварда шудаанд, онхоро бемаъно мегардонад, боиси ноамнии иштирокчиёни

муносибатхои хукукии маъмурй мегардад, саъю кушишро барои ошкор ва пешгирии хукуквайронкунихо бекадр намуда, обруи макомоти корхои дохилиро то андозае паст мекунад.

Ба назари мо, барои расидан ба ин максадхо дар ин шароит, якчояшавии бомахорат ва татбики чазои маъмурй аз чониби макомоти салохияти

маъмуридошта ва шахсони мансабдори онхо, ки бо максади огохонй ва пешгирии хукуквайронкунихо нигаронида шудаанд, метавонанд ба шуури хукукй ва рафтори ахолй таъсири мусбат расонанд.

Умуман, чазои маъмурй ин аз тарафи давлат бахои манфй оид ба хукуквайронкунии содиршуда мебошад ва он дорои самти пешгирию огохкунй аст, ки дар Кодекси хукуквайронкунии маъмурии Чумхурии Точикистон (минбаъд - КХ,М ЧТ) нишон дода шудааст, яъне, «чазои маъмурй бо максади дар рухияи риояи бечуну чарои конунхо тарбия кардани шахси содиркунандаи хукуквайронкунии маъмурй, инчунин пешгирй намудани хукуквайронкунии нави маъмурй хам аз чониби худи хукуквайронкунанда ва хам аз тарафи шахсони дигар татбик карда мешавад» [3]. Ба он нигох накарда, ки тарбияи шахси хукуквайронкунии маъмуриро

содиркарда дар рухияи риояи конунхо ва эхтиром ба волоияти конун дар кисми 1 моддаи 35 КХ,М ЧТ хамчун максади мустакили чазо бевосита дарч шуда бошад хам, он дар фаъолияти амалй аксаран дар шакли гайримустаким тавассути татбики чазои маъмурй дар намуди чарима, махрум кардан аз хукуки махсус ва г. ба амал бароварда мешавад. Зеро тавассути татбики чазохои мазкур дар шахс хиссиёти эхтиром нисбат ба атрофиён бедор шуда, ичроиши талаботи конунхо бештар мегардад. Еайр аз ин, конунгузор чазои маъмуриро барои пешгирй намудани хукуквайронкунихои оянда низ, ки яке аз вазифахои асосии чазо мебошад, истифода мебарад [5, с. 16-17].

Чи тавре маълум аст, чазои маъмурй наметавонад ба максади тахкири шаъну эътибори шахси содиркунандаи хукуквайронкунии маъмурй, расонидани

ранчу озори чисмонй ё рухй, тарсонидан, хама гуна табъиз ё тахкири шаъну эътибори инсонии шахси вокей ва ё расонидани зарар ба шухрату эътибори кории шахси хукукии содирнамуда истифода гардад. Ин меъёр бори аввал дар КХ,М инъикос ёфта, асоси конститутсионй дорад, чунончи «Инсон, хукук ва озодихои у арзиши олй мебошанд. Хдёт, кадр, номус ва дигар хукукхои фитрии инсон дахлнопазиранд» (моддаи 5

Конститутсияи Чумхурии Точикистон), «Ба хеч кас шиканча, чазо ва муносибати гайриинсонй раво дида намешавад» (кисми 3-юми моддаи 18 Конститутсияи Чумхурии Точикистон) [1].

Еайр аз ин, талаботи ин меъёр (ки онро хамчун меъёр-принсип номидан мумкин аст) дар дигар санадхои хукукии меъёрй низ инъикоси худро меёбад, мисол, дар моддаи 66 Кодекси мурофиаи хукуквайронкунии маъмурии Чумхурии Точикистон омадааст, ки

азназаргузаронии шахсй хамчун чораи таъмини пешбурди парвандаи

хукуквайронкунии маъмурй бояд аз чониби шахси ваколатдор, ки бо шахси азназаргузаронидашаванда хамчинс мебошад, дар хузури ду нафар шахсони холиси хамчинс анчом дода шавад. Хднгоми азназаргузаронии шахсй бехатарй ва саломатй, шаъну шарафи шахсй, инчунин бехатарии маълумоти гирифташуда оид ба шахсияти кофтуковшаванда бояд таъмин карда шавад [2].

Мафхуми «максади чазои маъмурй» бо самаранокии он алокамандии зич дорад. Алокамандии ин мафхумхо тавассути натича зухур меёбад ва хар кадар натичаи татбики чазо нисбат ба максаде, ки барои он татбик шудааст, баландтар бошад, хамон кадар таъсирбахшии он зиёд мешавад. Гузашта аз ин, бидуни фахмидани са-мараноки санксияхои тахкикшуда ва муа-йян намудани нишондодхое, ки аз руйи он натичаи онхоро бахо додан мумкин аст, дар бораи самаранокии чазохои маъмурй сухан рондан душвор мебошад.

Вобаста ба ин, Л.Л. Попов ва А.П. Шергин тахкикот гузаронида, иброз до-

штаанд, ки «мукаррар намудани самара-нокии сохахои гуногуни хукук дар мохи-яти худ бояд якхела бошанд, аммо дар айни замон бояд хусусиятхои муноси-батхои танзимшаванда ва хислатхои баъзе аз навъхои хукуквайронкунихо ба назар гирифта шаванд» [8, с. 181].

Бо вучуди ин, аксари мухаккикон ба он назаранд, ки самаранокии меъёри хукукй ба хама сохахои хукук ягонаанд ва татбики ин ё он меъёри дахлдори соха ба-рои ноил шудан ба максадхои онхо мукаррар карда шудаанд [4, с. 53; 5, с. 18; 9, с. 231].

Ба андешаи мо, чазои маъмурй ба вазъияти тартиботи хукукй дар давлат таъсири калон расонида, ба пешгирии чиноятхо мусоидат мекунад. Дар баробари ин, барои бомуваффакият мубориза бурдан ба мукобили хукуквайронкунихо, донистан лозим аст, ки то ба кадом андоза ин чазохо самарабахшанд, ба шуур ва рафтори одамон чи гуна таъсир мерасонанд, зеро бе маълумоти боэътимод дар бораи самарабахшии чазои маъмурй чихдти ба танзим даровардани амалияи татбики онхо ва такмил додани конунгузорй дар бораи чазои маъмурй расидан ба ин максадхо имконнопазир мебошад [5, с. 1819].

Мутаассифона, дар фаъолияти ама-лии имруза бо сабаби мавчудияти омилхои объективй ва субъективй, хангоми таъйини чазои маъмурй на хама маврид ба самарабахшии он диккат медиханд. Ба ин раванд хешу таборбозй, даст задан ба коррупсия, дониши кофй надоштани баъзе аз кормандон ва дигар омилхо таъсири бештар мерасонанд. Масалан, новобаста аз чораандешихои шадид хастанд холатхое, ки барои хамон як хукуквайронкунии маъмурии якхелаи содиршуда яке бо сабаби доштани шинос, хешутабор ва гайра чазои камтар ё умуман ба чазо кашида намешавад, дигаре баръакс, натанхо ба чазои маъмурй, балки ба чазои шадидтар чалб мегардад, ки ин талаботи принсипи конуният (м. 7 КХ,М Ч,Т) ва баробарй дар назди конунро (м. 8 КДМ Ч,Т) ба куллй вайрон месозад ва ба самаранокии чазои маъмурй таъсири

манфй мерасонад. Дар натича, натанхо максади таъйини чазои маъмурй амалй намегардад, балки мумкин аст шахсе, ки нисбаташ чазои шадидтар таъйин шудааст бо сабаби вайрон шудани адолат ва гирифтани касос даст ба содир намудани чиноятхои дигари касдона занад [5, с. 19].

Муайян намудани самарабахшии чазои маъмурй баррасии чунин шартхоро дар бар мегирад: 1) мафхум; 2) шарт; 3) омилхои самарабахши воситахои номбаршудаи хифзи тартиботи хукукй.

Масъалаи мазкур аз чониби як катор олимони варзидаи ватанию хоричй тахкик гардида, фикру андешахои чолиби диккат манзур карда шудаанд, ки ба назар ги-рифтани онхо дар фаъолияти амалии кор-мандони хифзи хукук, хоссатан милитсия мухим буда, барои самарабахшии чазои маъмурй мусоидат менамоянд.

Ба назари мо, мафхуми самаранокии чазохои маъмурй ду унсурро дар бар мегирад:

1) натичаи вокеии (хакикии) татбики чазои маъмурй;

2) максаде, ки барои он чазохои дахлдори хукукй кабул шудаанд.

Хдмин тарик, самаранокии (С) чазохои маъмурй дар сохаи хифзи хукук бо таносуби ду арзиш ифода карда меша-вад - натичаи (Н) татбики чазохои маъмурй ва максадхои (М) мукаррароти конунгузории онхо. Яъне, кисмхои ин та-носубро муайян намуда, дарачаи (коэф-фитсенти, сатхи) самаранокии чазохои маъмуриро муайян кардан мумкин аст: С= Н+М.

Масалан, агар максадхои чазое, ки дар м. 35 КХ,М Ч,Т пешбинй шудаанд, чи ба тарики умумй (яъне, шахсони дигар) ва чи ба тарики хусусй (яъне, шахсоне, ки ба чазои маъмурй кашида шудаанд), аввалан пешгирй намудани хукуквайронкунии нави маъмурй бошад, пас, дар холати дуюм хисоб кардани самаранокй бо наза-рдошти чунин хукуквайронкунихо хеле осон мебошад ва хамчун асоси нишон-диханда ретсидиви хукуквайронкунии маъмурй ба назар гирифта мешавад.

Инак, агар 100 нафарро, ки ба ин ё он чазои маъмурй кашида шудаанд, хам-чун асос гирем ва агар аз онхо дар давоми

Осори Академияи ВКД Чумхурии Точикистон. № 4 (60). 2023

як сол ягон кас (давраест, ки дар ин мухлат шахс хамчун гунахгор дар содир намудани хукуквайронкунии маъмурй до-ниста мешавад), такроран хукуквайрон-кунии нави маъмуриро содир накарда бошад (хукуквайронкунй - аз руйи ни-шондихандаи якум; чиноят - аз руйи ни-шондихандаи дуюм), пас, коэффитсиенти самарабахшй ба як баробар мешавад. Агар бо вучуди ин, 10 нафар хукуквай-ронкунии навро содир карда бошанд, пас, коэффитсиент аллакай 0,9 ва агар 50 бошад - 0,5 мешавад. Ин маънои онро до-рад, ки чи кадаре ретсидив ба кайд ги-рифта шавад, хамон кадар коэффитси-енти самаранокии чазои маъмурй камтар мешавад. Ин ракамхо ба мо имконият медиханд, ки чихати ноил гаштан ба са-мараи хубтар хулосахои муайяни зарурй барорем. Илова бар ин, барои хисоб кар-дани самаранокй меъёрхои дигарро хам хамчун асос гирифтан мумкин аст. Маса-лан, содир намудани чиноятхо аз чониби шахсоне, ки каблан хукуквайронкунии маъмурии ба он алокамандро содир намуда, ба чазои маъмурй кашида шуда-анд, дар ин маврид самаранокии чазои маъмурй низ дигар мешавад.

Дамзамон, ба ин монанд самаранокии чазои маъмуриро аз нуктаи назари максади пешгирии содир намудани ху-куквайронкунии нав аз чониби шахсони дигар баррасй кардан мумкин аст. Аммо дар ин чо хамчунин меъёрхои муайяни хисоб ва тахлили онро интихоб кардан лозим аст. Масалан, ба тартиб даровар-дани конунгузорй дар бораи чавобгарии маъмурй ё устувории он, огохии субъ-ектони хукукй оид ба мамнуъиятхои мавчудбудаи хукукй ва санксияхо барои вайрон кардани онхо, огохии ахолй аз вазъи умумии хукуквайронкунихо дар сохаи муайяни хаёти чамъиятй ва гайра [5, с. 19-20].

Бояд кайд намоем, ки барои хукуквайронкунанда татбик намудани чазои маъмурй боиси як катор окибатхои манфй, аз кабили маънавй, моддй ва чисмонй мегарданд. Аммо махдудиятхои хукукие, ки мазмуни санксияро ташкил медиханд, максади чазои маъмурй нестанд. Онхо хамчун воситаи тарбияи

шахс дар рухияи эхтиром ба конун ва хукук мебошанд. Муайян намудани максади тарбиявии чазои маъмурй аз гуманизми давлати демократй шаходат медихад, ки дар мубориза бар зидди хукуквайронкунихо, пеш аз хама, аз вазифахои тарбияи ахлокии шахсият бармеоянд.

Аз андешахои дар боло матрахшуда ба хулосае омадан мумкин аст, ки барои ноил шудан ба амалигардонии самарано-кии чазои маъмурй як катор шартхои му-шаххас бояд ба назар гирифта шаванд.

Пеш аз хама, гурухбандии шартхои мушаххаси самаранокии чазои маъмуриро дар ду самт амалй кардан мумкин аст:

1) шартхои самарабахше, ки бо конунгузории амалкунанда алокаманданд;

2) шартхои самарабахш вобаста ба татбики санксияхои маъмурй [10, с. 257].

Дар навбати худ гурухи якум ду шартро дар бар мегирад:

а) мавчудияти конунгузории батар-тибдаровардашуда ва устуворе, ки чавоб-гарии маъмуриро танзим менамояд;

б) огохии субъектони хукук оид ба мамнуъиятхои мавчудбудаи хукукй ва санксияхое, ки барои вайрон кардани онхо мукаррар шудаанд.

Ба гурухи дуюм шартхои зерини са-марабахшии чазои маъмурй дохил меша-ванд:

1) пешбурди босуръати парвандахои хукуквайронкунии маъмурй;

2) таъсири тарбиявии хукуквайрон-кунанда оид ба тартиби баррасии парванда ва кабули карор дар бораи татбики чазои маъмурй;

3) вокеияти ичрои санксия;

4) устувор будани амалияи маъмурй;

5) конунй ва одилона будани сан-сияхои татбикшаванда;

6) якчояшавии чазои маъмурй бо ди-гар усулхои таъсиррасонй;

7) огохии субъектхои хукук дар бо-раи татбики чазои маъмурй;

8) баланд гардидани курби макомоти хукуктатбиккунанда дар чомеа.

Бо назардошти андешахои иб-розшуда мо андеша дорем, ки хангоми таъйини чазои маъмурй кормандони

амалй бояд талаботи мукаррароти принсипи конуният (м. 7. КХ,М ЧТ), баробарй дар назди конун (м. 8. КДМ ЧТ), адолат-нокй (м. 11. КДМ ЧТ), инсондустй (м. 12. КДМ ЧТ) ва гайраро ба таври зарурй ба назар гирифта, талаботи онхоро катъиян риоя намоянд ва хангоми додани чазохои маъмурй холатхои сабуккунанда ва ваз-нинкунандаи онро ба назар гирифта, чазои маъмуриро мутобики максадхои дар м. 35 КХ,М ЧТ пешбинишуда татбик намуда, ба самарабахшии он диккати ав-валиндарача диханд. Дар чунин маврид

гуфтан мумкин аст, ки таъйини чазои маъмурй самараи мусбат дода, сатхи хукуквайронкунихои маъмурй кохиш ме-ёбад ва маърифати хукукии шахрвандон то андозае баланд мегардад.

Хдмин тавр, ба хулосае омадан мумкин аст, ки самаранокии чазои маъмурй аз максаде, ки барои ноил шудан ба он дар санксияхои дахлдори моддахои К^исми махсуси КХ,М ЧТ мукаррар шудаанд ва натичаи дурусту вокеии татбики чазои маъмурй вобаста мебошанд.

Адабиёти истифодашуда

1. Конститутсияи Чумхурии Точикистон аз 6-уми ноябри соли 1994 (бо тагйиру иловахо аз 26-уми сентябри соли 1999, 22-юми июни соли 2003 ва 22-юми майи соли 2016) // [Манбаи электронй]. -Речаи воридшавй: http://mmk.tj/content (санаи мурочиат: 23.09.2023).

2. Кодекси мурофиаи хукуквайронкунии маъмурии Чумхурии Точикистон аз 22-юми июли соли 2013, № 975 // Ахбори Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, с. 2013, № 7, мод. 502; ^онунхои ЧТ аз 25.06.2021 с., № 1786.

3. Кодекси хукуквайронкунии маъмурии Чумхурии Точикистон аз 31 -уми декабри соли 2008, № 455 // Ахбори Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, с. 2008, №12, к. 1, мод. 989, мод. 990; с. 2009, №5, мод. 321, №9-10, мод. 543; ^онуни ЧТ аз 25.06.2021 № 1784, № 1785.

4. Гречкина, О.В. Административное наказание как инструмент ограничения свободы предпринимательства и права собственности: точка зрения / О.В. Гречкина // Вестник Омской юридической академии. - 2017. - Том. 14. - № 4. - С. 52-57.

5. Х,айдарзода, М.П. Мафхум, максад ва намудхои чазои маъмурй: монография / М.П. Х,айдарзода. - Душанбе: «ЭР-граф», 2022. - 92 с.

6. Паёми Президенти Точикистон Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, 23 январи соли 2015 // [Манбаи электронй] - Речаи воридшавй: http://president.tj/node/8136.

7. Паёми Президенти Точикистон Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, 20 январи соли 2016 // [Манбаи электронй] - Речаи воридшавй: http://president.tj/node/10585.

8. Попов, Л.Л., Шергин, А.П. Управление. Гражданин. Ответственность (Сущность, применение и эффективность административных взысканий) / Л.Л. Попов, А.П. Шергин. - М.: Инфра-М., 2005. - 251 с.

9. Рогачева, О.С. Эффективность административно-правовых санкций при применении административной ответственности юридических лиц: методика изучения / О.С. Рогачева // Вестник ВГУ. Серия право. - 2010. - № 1. - С. 230-238.

10. Козлов, Ю.М. Административное право: учебник / Ю. М. Козлов. - М.: «Юристъ», 2005. - 554 с.

References

1. Constitution of the Republic of Tajikistan dated November 6, 1994 (with amendments dated September 26, 1999, June 22, 2003 and May 22, 2016) // [Electronic source]. - Access mode: http://mmk.tj/content (access date: 23.09.2023).

2. The Code of Administrative Violations of the Republic of Tajikistan dated July 22, 2013, No. 975 // News of the Supreme Council of the Republic of Tajikistan, p. 2013, No. 7, art. 502; Laws of the Republic of Tajikistan dated 25.06.2021, No. 1786.

3. Code of administrative offenses of the Republic of Tajikistan from December 31, 2008, No. 455 // Bulletin of the Supreme Council of the Republic of Tajikistan, p. 2008, No. 12, p. 1, art. 989, art. 990; s. 2009, No. 5, art. 321, No. 9-10, art. 543; Law of the Republic of Tajikistan dated 25.06.2021 No. 1784, No. 1785.

4. Grechkina, O.V. Administrative punishment as a tool for restricting freedom of enterprise and property rights: point of view / O.V. Grechkina // Bulletin of the Omsk Law Academy. - 2017. - Vol. 14. -No. 4. - P. 52-57.

5. Haydarzoda, M.P. Definition, purpose and types of administrative punishment: monograph / M.P. Heydarzoda. - Dushanbe: "ER-graf", 2022. - 92 p.

6. Message of the President of Tajikistan Emomali Rahmon to the Supreme Assembly of the Republic of Tajikistan, January 23, 2015 // [Electronic source] - Access mode: http://president.tj/node/8136.

7. Message of the President of Tajikistan Emomali Rahmon to the Supreme Assembly of the Republic of Tajikistan, January 20, 2016 // [Electronic source] - Access mode: http://president.tj/node/10585.

8. Popov, L.L., Shergin, A.P. Control. Citizen. Responsibility (Essence, application and effectiveness of administrative penalties) / L.L. Popov, A.P. Shergin. - M.: Infra-M., 2005. - 251 p.

9. Rogacheva, O.S. The effectiveness of administrative legal sanctions in the application of administrative liability of legal entities: a study methodology / O.S. Rogacheva // Bulletin of VSU. Series right. -2010. - No. 1. - P. 230-238.

10. Kozlov, Yu.M. Administrative law: textbook / Yu. M. Kozlov. - M.: "Yurist", 2005. - 554 p.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.