CC BY
33JffiTALQINVA 1
\-/TADQIQOTLAR No3 2022
«Cl
ilmiy-uslubiy JumaH
Л/ГA'TVITTRTV STTTÏ T«TTT ART1VT VTTRTTTSHT»A TARAFT AR П'Т?ТА«ТПА
MA'MURIY SUD ISHLARINI YURITISHDA TARAFLAR O'RTASIDA
#
>
KELISHUV BITIMINING AHAMIYATI
§ )>*
Umirzakova Malohat Rohataliyevna
TDYU magistranti, Namangan viloyati Yuridik texnikumi maxsus fan o'qituvchisi https://doi.org/10.5281/zenodo.7240277
Annotatsiya: Mazkur maqolada 2017-2021 yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning Harakatlar strategiyasi asosida sudlarining vakolatlarini qayta ko'rib chiqish yo'li bilan Ma'muriy sudlarni tashkil etish, O'zbekiston Respublikasining Ma'muriy sud ishlarini yuritish to'g'risidagi kodeksining qabul qilinishi, Ma'muriy sudlarning takomillashib borishining huquqiy asoslari yoritilgan.
Kalit so'zlar: sud vakolatlari, taraflar, ma'muriy sudlar, kodeks, strategiya, ma'muriy yustisiya.
Annotation: This article deals with the establishment of Administrative Courts by reviewing the powers of the courts on the basis of the Action Strategy for the Development of the Republic of Uzbekistan for 2017-2021, the Codex of
»
Administrative Procedure of the Republic of Uzbekistan opinion on measures to ensure the effective protection of the rights of the parties in administrative proceedings.
Keywords: jurisdiction, parties, conciliation agreements, strategy.
Аннотация: В данной статье речь идет о создании административных судов путем пересмотра полномочий судов на основе принятия Стратегии развития Республики Узбекистан на 2017-2021 годы, Административно-процессуального кодекса Республики Узбекистан, правовая основа для совершенствования административных судов.
Ключевые слова: подсудность, стороны, административные суды, кодекс, стратегия, административная юстиция.
)>:'*i И >
2017-2021 yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning Harakatlar
miT7A+1 lrn-ffr» 1л ' I 1 1л +1 1 s^i n 1 1 lr 1 1 n AT rn+ 1п1л1 n-fl 1л \п л 1-4 n П11/1 I nt* -1
strategtyasrnmg atamiynti tatla bo'lib, foq^cHk, jinoyat bo'yfcha sudte va
xo'jalik sudlarining vakolatlarini qayta ko'rib chiqish yo'li bilan Ma'muriy sudlarni
tashkil etish nazarda tutildi. Ma'muriy sudlarning tashkil etilishi 2018 yil 8 yanvarda
i 1 > ^^ I 1 >
O'zbekiston Respublikasining «Ma'muriy tartib taomillar to'g'risida»gi Qonuni va
iw-
! и*
2018 yil 25 yanvarda qabul qilingan O'zbekiston Respublikasining Ma'muriy sud ishlarini yuritish to'g'risidagi kodeksi bilan mustahkamlab qo'yildi. O'zbekiston
I Jl II Cil 11 11 y LU 1 11 01 1 lu g 1 I juacigl Ul I Cil I I I ILIOICU 114 ClI I 11 CI и w у IIUI. ¿UVIMJIUII
Respublikasi Prezidentining 2020 yil 24 iyuldagi PF-6034-sonli «Sudlar faoliyatini
„„ , ____„ „лл „ ________• • j •___•____
yanada takomillashtirish va odil sudlov samaradorligini oshirishga doir qo'shimcha * : j*
: * ^ * n>
JffiTALQINVA 1
\-/TADQIQOTLAR No3 2022
ilmiy-uslubiy jumali "
miiif-iwuuif juiiian
y , <rj rS >
chora-tadbirlar to'g'risida» hamda 2022 yil 28 yanvar kungi PF-60 sonli Farmoni
#
>
bilan 2022-2026 yillarga mo'ljallangan Yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi tasdiqlandi.
Ushbu Farmon bilan davlat organlari va mansabdor shaxslarning faoliyati ustidan samarali sud nazoratini o'rnatish hamda fuqaro va tadbirkorlarning odil sudlovga erishish darajasini oshirish maqsadida, Ma'muriy sudlarda mansabdor shaxslarning qarorlari ustidan berilgan shikoyatlarni ko'rib chiqish mexanizmini takomillashtirish orqali sud nazoratini qo'llash sohasini kengaytirishga alohida
1 1 O J o
ahamiyat berildi. 2022 yil 29 yanvar kungi «Davlat organlari bilan munosabatlarda fuqarolar va tadbirkorlik sub'ektlari huquqlarining samarali himoya etilishini ta'minlash hamda aholining sudlarga bo'lgan ishonchini yanada oshirish chora-tadbirlari to'g'risida»gi PQ-107 sonli Qarori qabul qilindi. Mazkur normativ hujjatlarning barchasi Ma'muriy sud ishlarini yuritishda taraflarning huquqlarini samarali himoya etilishini ta'minlashga, aholini sudlarga bo'lgan ishonchini oshirishga xizmat qiladi. Qarorga ko 'ra davlat organlari tomonidan sud
qarorlarining ijro etilishi ustidan nazoratning ta 'sirchan mexanizmlarini joriy etish hamda ma'muriy sud ishlarida taraflarga kelishuv bitimini tuzish huquqini ham berish ko 'zda tutildi.
»
Bugungi kunda taraflar o 'rtasida kelishuv bitimlarining tuzilishi qay darajada ahamiyatli?
Kelishuv bitimi -taraflarning o 'zaro kelishishiga asoslangan va nizoni hal qilish yuzasidan yozma kelishuv hisoblanib, fuqarolik va iqtisodiy sud ishlarini yuritishning
har qanday bosqichida va sud hujjatini ijro etish jarayonida tuzilishi mumkin.
~ ......... „ , . ., ...... ............
Qonunchilikka ko'ra, taraflar o'rtasida tuzilgan kelishuv, sudda ko'rib chiqilib,
tasdiqlanib, nizo yuzasidan yuritilgan ish yurituvdan tugatiladi.
Bugungi kunda kelishuv bitimlarini tuzish Fuqarolik prosessual kodeksi hamda Iqtisodiy protsessual kodekslarining tegishli moddalarida nazarda tutilgan. Mazkur kodeksda Iqtisodiy sud ishini yuritishda taraflar sud muhokamasi davomida kelishuv bitimi tuzish istagini bildirsalar, sud taraflarga ushbu sud majlisida kelishuv bitimi tuzishni taklif etishi yoki taraflar kelishuv bitimi shartlarini ishlab chiqishlari uchun ularga imkoniyat bergan holda, ishni ko'rishni boshqa muddatga qoldirishga haqli J-jt
A W 1-N 'ln 1 I nf L'îi/^in 1 ■* 17- mirii inUitu TnitM-finU/in /^nr» +n-fr>-fl jnt*nn +11-1 n miri inUlntM-ni
bo'ladilar. Fuqarolik sudi ishini yuritishda esa taraflarni yarashtirish sud ishlarini
yuritishning barcha bosqichlarida amalga oshirilishi mumkinligini inobatga olingan,
sud'ya ishni sud muhokamasiga tayyorlash bosqichida taraflarga kelishuv bitimini
4 1 > ^^ "1 >
tuzish orqali nizoni o'zaro to'liq yoki qisman hal etishlari mumkinligi va kelishuv
1W'
! K*
bitimi tuzish afzalliklari va oqibatlarini tushuntirishi nazarda tutilgan. Ma'muriy sudlarda ish yuritishning qonuniy asosi bo'lgan MSIYUtKning 140 moddasida sud'yaning ishni sud muhokamasiga tayorlash bo'yicha harakatlari belgilangan:
J •<'
v> ¡>
>q ] i )> >
44g > j
JffiTALQINVA 1
\-#TADOIOOTLAR No, 2022
№3 2022
ilmlyusluWyjumali
Miiiif-iwuuif juinan
4 ^M^
1) ishda ishtirok etish uchun boshqa javobgarni yoki uchinchi shaxsni jalb etish
#
>
masalasini ko'rib chiqish;
2) manfaatdor shaxslarni ishni yuritish to'g'risida xabardor qilish;
3) ishda ishtirok etuvchi shaxslarni ularning videokonferensaloqa rejimidagi sud majlisida ishtirok etishga bo'lgan huquqlari haqida xabardor qilish;
4) ishda ishtirok etuvchi shaxslarga, boshqa tashkilotlarga, ularning mansabdor shaxslariga muayyan harakatlarni amalga oshirishni, shu jumladan nizoni hal qilish uchun ahamiyatga ega bo'lgan hujjatlar va ma'lumotlarni taqdim etishni taklif etish;
J О О О JJ 1
5) guvohlarni chaqirtirish;
6) ekspertiza tayinlash to'g'risidagi masalani ko'rib chiqish;
7) taraflarga zarur dalillarni olishga ko'maklashish, taraflarning iltimosnomasi bo'yicha ularni talab qilib olish;
8) taraflarning iltimosnomasi bo'yicha dastlabki himoya choralarini ko'rish va dalillarni ta'minlash to'g'risidagi masalalarni hal etish;
9) boshqa shaxslarning ishga kirishishi, ishlarni bitta ish yuritishga birlashtirish
yoki arz qilingan talablarini alohida ish yuritishga ajratish, sayyor sud majlisini o'tkazish to'g'risidagi masalalarni ko'rib chiqishi belgilangan.
Fuqarolik sud ishlarini yuritishda sud'yaning ishni muhokamaga tayorlash
bosqichida taraflarni yarashtirish choralarini ko'rish va kelishuv bitimini taraflarda o'rtasida tuzish afzalliklari haqida tushuntirishlar berishi nazarda tutilgan. Biroq MSIYutK da bunday tartibdagi ya'ni Ma'muriy sud ishlarini yuritishda kelishuv bitimlarini tuzish haqidagi norma kiritilmagan va sud'yaning ishni sud
muhokamasiga tayorlash bo'yicha harakatlariga kiritilmagan. Aynan 2022 yil 29 „ , . ..... , , . .......
yanvardagi «Davlat organlari bilan munosabatlarda fuqarolar va tadbirkorlik sub'ektlari huquqlarining samarali himoya etilishini ta'minlash hamda aholining sudlarga bo'lgan ishonchini yanada oshirish chora-tadbirlari to'g'risida»gi PQ-107-sonli Qarorida taraflarga, qonun hujjatlarida belgilangan hollarda, ommaviy huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan ishlar bo'yicha kelishuv bitimini tuzish ko'zda tutilgan. O'ylaymizki, Ma'muriy sud ishlarini yuritishda kelishuv bitimlarini tuzish huquqini taraflarga berish, sud'yaning ishni sud muhokamasiga tayorlash bo'yicha harakatlari doirasiga kiritish mazkur sohadagi ommaviy huquqiy munosabatlardan J-jt kelib chiqadigan nizolarni yechim topishiga, taraflarning huquq va erkinliklarini o'z vaqtida tiklanishiga xizmat qiladi. Bunday holatlar, albatta Ma'muriy odil sudlovning
chinakam huquqiy institut sifatida faoliyat yuritishiga, fuqarolar va mansabdor
j "1 > ' ^^ i
shaxslarning mazkur sudga ishonchi ortishga sabab bo'ladi.
L>)>: рЩ>
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.2017-2021 yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning Harakatlar strategiyasi.
>q ] q ]>;>
а j
mr>
TALQIN VA TADQIQOTLAR
ilmiy-uslubry jumali
№3 2022
2. O'zbekiston Respublikasining «Ma'muriy tartib taomillar to'g'risida»gi Qonuni.
3. O'zbekiston Respublikasining Ma'muriy sud ishlarini yuritish to'g'risidagi kodeksi. 2018 yil 25 yanvar.
4.O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 24 iyuldagi PF-6034-sonli «Sudlar faoliyatini yanada takomillashtirish va odil sudlov samaradorligini oshirishga doir qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida» gi Farmoni.
5. 2022-2026 yillarga mo'ljallangan Yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi. 2022 yil 28 yanvar kungi PF-60 sonli O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni.
6.«Davlat organlari bilan munosabatlarda fuqarolar va tadbirkorlik sub'ektlari huquqlarining samarali himoya etilishini ta'minlash hamda aholining sudlarga bo'lgan ishonchini yanada oshirish chora-tadbirlari to'g'risida»gi PQ-107 sonli Qarori. 2022 yil 29 yanvar.
! >S>
H>
I >i>i
] >4>
m
m
! >>
m>
Pi J>
>
i >i>
>
]>j! * : 15
46
q
Mt<\')>
I>3*:
»
№ )> hBf;
* I l>
urn
i
q
q >>:
3>
q
>
q
*
>
q
i>
q > >
q q
