CC BY
6UOT 37.01
MÜASÍR PEDAQOJÍ TEXNOLOGÍYALAR T9LÍMÍN KEYFÍYY9TÍNÍN YÜKSaLDÍLMaSiNÍN MÜHÜM AMÍLÍ KÍMÍ.
AY§9N F9XR9DDIN QIZI ÍSMAYILOVA
Pedaqogika va Psixologiya kafedrasinin müallimi Azarbaycan Mingagevir Dövlat Universiteti
ÍLAH9 YASIN QIZI 9MRAHZAD9
Ming39evir Dövlat Universitetinin magistranti
Annotasiya : Tdhsil sferasinda keyfiyydt dedikdd, tahsilin naticalarina uygun olaraq avvalcadan тйэууэп edilmi§ normativldrd müvafiq öyrananlarin sdviyydsi, ümumi halda isd tahsil sisteminin durumu ba§a dü§ülür. Tdlimin keyfiyyatina istiqamat verán faktorlardan biri müasir pedaqoji texnologiyalardir. Müasir talim texnologiyasi-öyrdtmd vd öyrdnmd fdaliyydtinin ta^kilinda pedaqoji prosesin gedi§inda, yenila§dirilmasinda va digar talim xarakterli i§larda nazara alinan istifada olunan i§ forma, üsul va tarzlarin kompleks va alaqali hayata kegirilmasidir. Pedaqoji texnologiyalarin asasinda metodlar, priyomlar, psixoloji, pedaqoji masalalar, realla§dirmasi mümkün olan hadisalar, proseslarin cami durur. Ílk dövrlarda talimda texnikalardan istifada §aklinda izah edilir. Texnologiya har hansi prosesin qaydalar toplusudur. Texnologiya elmi texniki taraqqinin mahsuludur. Müasir dövrda pedaqoji sistemda isa bir gox texnologiyalara rast galinirki talimda bunlardan maqsada uygun §akilda istifada olunur: modullu, faal-interaktiv,fardi,tabii,koperativ texnologiyalar.
Agar söz : Tahsil,talim,pedaqoji texnologiya,metod,modullu texnologiya, interaktiv, mazmun komponenti,layiha texnologiyasi.
Аннотация: В сфере образования под качеством понимается уровень обучающихся, соответствующий заданным нормам по результатам образования, и состоянию системы образования в целом. Одним из факторов, определяющих качество обучения, являются современные педагогические технологии. Современная технология обучения представляет собой сложную и связанную реализацию форм, методов и стилей, используемых при организации учебно-учебной деятельности, в ходе педагогического процесса, актуализации и другой образовательной деятельности. Педагогические технологии базируются на совокупности методов, принципов, психолого-педагогических вопросов, событий и процессов, которые могут быть реализованы. На первых этапах это объясняется в виде использования приемов в обучении. Технология - это свод правил любого процесса. Технология - это продукт научно-технического прогресса. В современное время в педагогической системе можно встретить множество технологий, которые используются в обучении по цели: модульные, активно-интерактивные, индивидуальные, естественные, кооперативные технологии.
Ключевые слова: Образование, обучение, педагогическая технология, метод, модульная технология, интерактив, содержательная составляющая, проектная технология.
Ba§ar camiyyatinin эп dayarlasi insandir. Butun proseslar onun atrafinda dovr edir. Tabii ki, bu proseslar ilk vaxtlar kor-tabii §akilda ba§ verirdi. Zamanin ilk darinliklarina endikda gora bilarik ki, tarixin ilk qurlu§u olan ibtidai icmada insanlar suru halinda ya§ayir, ki§i-qadin amayi bolu§durulur. Bildiklarini ba§qalarina 9atdirmaq u9un biri digarini ahlila§dirir. Dolgun §akilda izah etmali olsaq deyarik ki, tarbiya edir ancaq bu talim deyildir.Talim bilik §uur va yazi ila bagli olan prosesdir.Talim muallim va §agirdlarin xususi ta§kil olunmu§ prosesda maqsadli va idara olunan qar§iliqli faaliyyatidir.[1, s.17]
Tarixda muayyan sosial-taraqqilar ba§ vermi§dir. Har bir taraqqi yenilikdan, har hansi prosesin ba§langicindan xabar verir. icma dovrunda insanlar qayalar, agac oyuqlari ustuna muayyan izlar qoyurdular. Bunlar ilk yazi numunalari idi, lakin savadli yazi deyildir. Ba§ar tarixinda ilk madani taraqqi yazinin yaranmasidir. Dovr inki§af etdikca talim-tarbiyanin tablig edan insanlar formala§irdi. Talim ocaqlarinin yaranmasi yenilikdan xabar verirdi. Bela yerlarda hayati bacariqlarin formala§dirilmasi haqqinda ilkin biliklar verilirdi.
Bir 90X xalqlar oz talimlarini yaratmi§ va dunyaya 9atdirmi§dir. Bir xalq yalniz o zaman yuksala bilar ki, onun madaniyyatindan, dilindan, talimindan ba§qalari yararlana bilsin. He9 bir talim-tarbiya yalniz bir xalqa, olkaya maxsus deyildir. Belalikla ilk pedaqoji talimlar nazariyyasi formala§irdi. Bu nazariyyalar galacak u9un bitib tukanmaz xazinadir.
Takmilla§an dunyada an universal vasita tahsil sayilir. Bu fikrin asasinda onun taraqqi yolunda fasilasiz inki§afi durur. Har bir ba§langic yeni ixtira kaf demakdir. Zamanin talabati galacaya dogru dayaniqli tahsil bu tahsildan yararlanan potensial guca sahib §axsiyyat yeti§dirmakdir. Har bir olkanin asas kapitali insandir. insan iqtisadiyyat kapitalinin asasini ta§kil edir. Huquqi, demokratik cahatdan inki§af daxilinda bazar iqtisadiyyatinin taraqqi etdiyi bir dovrda talim-tahsil ozunun yuksali§ marhalasina qadam qoymu§dur. Camiyyatin talatumlu problemlarinin hall olunmasinin asasinda insan faktoru durur. Takamul yolu ke9an insan talimla §axsiyyata dogru yonalir. Qar§idurmalara davamli §axsiyyat butun maneyalari ustun zaka sayasinda daf edir, inki§afa gedan yol tahsil-talim-tarbiya u9bucagindan ke9ir.
Tarbiyaya pedaqoqlar muxtalif tariflar verirlar: «Tarbiya9inin tarbiya olunana maqsadyonlu tasiri», «u§aqda bu va ya digar keyfiyyati (boyuya hormat, duzluk va dogru9uluq, vatanparvarlik va s.) inki§af etdirmak u9un ona gostarilan tasir», «ya§li naslin qazandigi sosial tacrubanin ganc nasla verilmasi» va s. [2, s.227]
Tarbiya muayyan tabii-cografi muhitda ba§ verir. Yuxarida qeyd etdiyimiz u9luk va inki§af daxil olmaqla vahdat §aklinda pedaqoji prosesin tarkibini sintez edir. Qar§iya qoyulmu§ maqsada 9atmaq u9un muallimlarla §agirdlarin qar§iliqli tasirina pedaqoji proses deyilir. Bu qar§iliqli tasir qabaqcadan nazarda tutulmu§ §akilda §agirdlarin vaziyyatinin, xassa va keyfiyyatlarinin dayi§masina gatirib 9ixarir.Ziddiyyatlarla dolu olan bu proses murakkab, tam va dayi§kandir.Dayi§kanlik i9inda dovr edan proses qurulu§ etibari ila muayyan komponetlardan ta§kil olunub.
Maqsad komponenti pedaqoji faaliyyatin butun muxtalif maqsad va vazifalarini birla§dirir.
- Mazmun komponenti ham umumi maqsada, ham da konkret vazifaya qoyulan manani aks etdirir.
- Faaliyyat komponenti pedaqoq va §agirdlarin qar§iliqli tasirini, onlarin amakda§ligini, prosesin ta§kili va idara olunmasini aks etdirir.
- Natica komponenti isa prosesin ba§ vermasinin samaraliliyi ila qar§iya qoyulmu§ maqsadauygun olaraq alda olunmu§ nailiyyatlarla xarakteriza edilir. [1, s.95-96]
Pedaqoji proses saviyyali xarakter da§idigindan avvalki saviyya ila sonraki arasinda alaqa olmalidir. ilk saviyyada alda olunan natica na qadar yuksak olursa sonraki saviyyanin 9ati§mazliqlari bir o qadar az olar. Pedaqoji prosesin nuvasinda §axsiyyat durdugundan onun har tarafli formala§masi §artidir. Proses daxilinda §axsiyyatin idraki bacariqlari inki§afa dogru yonalmali, yenila§an talablara cavab vermalidir.
Pedaqoji prosesin tarkibi olan talim va keyfiyyat anlayi§i ila tani§ olaq. Talim ozunda digar hisssalari tam §akilda birla§diran butov meyarlarin camidir. Talim maqsad mazmundan ta§kil olunan inki§afi izlayan dayi§kan, dinamik prosesdir. Talimda qar§iya qoyulmu§ maqsad asasinda harakat edilir. Maqsadin sonunda natica alda olunur. Talimin realla§masi ona gostarilan tasirlardan asilidir. Fasilasiz talim mahsuldar tafakkura asaslanir. Butun alamatlar qar§iliqli alaqaya asaslanir §axsiyyatin idraki faalligi saviyyalar arasinda ke9id edir.ilkin saviyya informasiyanin toplanmasi formala§masi, ikinci biliklarin tahlila dogru yonalmasi, u9uncu kafa dogru getma, yeni biliyin alda olunmasi, sonuncu biliyin tatbiq edilmasi ila sonlanan saviyyadir ki, buda praktikdir.Talim pedaqoji prosesda ba§ veran hadisanin ozudur, muallim va §agirdin faaliyyatidir.Talim prosesi idarak
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
nazariyyasina asaslanir. Tahsilalanlar talimda bütün orqanlari vasitasi ila informasiyani alda etmaya cahd göstarirlar. Bu informasiyalarin bir qismi tam digari natamam manimsadilmasi daha çatin prosesdir, tafakkürün tam darindan aks etdirilmasina asaslanir.Malumatin ba§a dü§ülmasi hansi orqanlar vasitasi ila alinmasindan asilidir. Biliyin alda olunmasinin asasinda anlama durur. Anlamada yeni bilik avvalki bilikla alaqalandirilib qar§ila§dirilir. Analiz-sintez bir-ba§a anlamaya asaslanir. 9lda olunan faktlar ümumila§ir-xüsusila§ir. Mücarradla§an biliklarin mahiyyati açilir. Buna anlayiçlarin çixarilmasi deyilir. 9lda olunmuç biliklar praktikada yoxlanilir. Bu saviyya an çatin prosesdir. Gerçakliyin tapilmasini vazifalarin hall olunmasini xarakteriza edir. Biliklar yoxlandiqda hafizada geni§lanir, möhkamlanir va avtomatla§dirilmi§ biliya çevrilir. Talimda asas maqsad biliyi alda etmak deyil lazim olduqda onu samarali istifada eda bilmakdir.Talim tahsilin markazinda yerlaçan tarbiyani va inkiçafi özünda birlaçdiran öyranma va öyradmadan ibaratdir. Öyranmaya havas kor-tabii deyil motivlar sayasinda ba§ verir.
Motivlar iki yera bölünür:
l.idraki motivlar.
Bazan diqqati calb edan bir hal olur: tahsilalan talimda öyradilan fanlarin hamsina maraq göstarir. Bela §agirdlarda tafakkür, diqqat, maraq digar idraki bacariqlar üstün saviyyada formalaçir.
Bazi §agirdlar isa yalniz tasir altinda qalib bazi fanlarin tadrisina maraqli olurlar. Bela çagirdlar zaman iralladikca ali maktab, pe§a seçmakda valideyn tasirina maruz qalirlar. Digar §agirdlar isa biliyin alda edilmasinda müstaqil say göstarirlar. Bela §agird galacayin iradali, intellektual çaxsiyyatinin baçlangicidir.
2. Sosial motivlar.
Bu motivlara galdikda isa har birimizin qar§isinda duran bir amal var. Yararli vatanda§ olmaq, zamanin talatümlarindan ba§ çixarmaq, valideyn ba§ini uca tutmaq.
Yuxarida qeyd etdiyimiz kimi dövr yenilaçdikca yeni talim növlari nazariyyalari formala§mi§dir. Bu talim növlarina daxildir:
Doqmatik talim. Bilik bir növ malumatin hacmina göra ötürülür. Bu talim §axsiyyatin idraki cahatdan formalaçmasinin qarçisini alir. 9lda olunan malumat takrar vasitasi ila yadda saxlanilir.
izahli illüstrativ talim. Eçitdiklarini hafizada saxlamaq §agirdin faaliyyatidir. Talimin köhna formasi olsada effektli taraflarida var. Verilan malumat samarali çakilda çatdirildiqda vaxt itkisina yol verilmirdi.
Problemli talim. Müasir talimda istifada olunan yeni bir üsul var: problemli talim va ya problemli situasiyasinin yaradilmasi.Darsin gediçinda çagirdlarin faalyyatini çatinlaçdiran, onu daha da dü§ünmaya vadar edan çatinliklar yaradilir. §agird bütün idraki bacariqlarini safarbar edir. Problemlar asandan çatina dogru gedir. Problemli talimda yüksak maraq oyanir, mahsuldar tafakkür inkiçaf edir, alda edilan bilik faydali olur.Nazara alinamli bir masala var: malumatlarin talimda dark edilmasina çagirdin fardi xüsusiyyatlari, malumatin hacmi tasir göstarir. Malumat az hacimda olduqda yadda saxlamaya az önam verilir, çox olduqda isa hafiza yüklana bilar. Proqramla§dirilmi§ talim. Tadrisin yeni formasidir. Burada öyradilan bilik parçalanir. Har bir marhala addimlar çaklinda izlanilir. öyani vasitalarla proqramlamla§dirilmi§ talim biliyin samarali istifadasini tamin edir. Proqramla§dirilmi§ talim öyradici struktura asaslanir. Kompüterla talim. Müasir dövr kompüter dövrüdür. IKT sayasinda texnologiyalar talimda geni§ yer alib talimin keyfiyyatini yüksaldir. Talim naticalari kompüterla§dirilir.
Differensial talim. Yuxarida qeyd etdiyimiz talimlari özünda birlaçdiran kompleks talimdir. Proqramla§dirilmi§-problemli-kompüter talimini öz daxilinda maqsada uygun §akilda istifada edir. Differensial talima §agirda yönalmi§ fardi talimda deya bilarik. Burada asas maqsad müayyan sabablardan talima hazir olmayanlari talima calb etmak ^ündür. inklüziv tahsilin tarkibinda daha çox istifada olunur. Differensial talim qruplar daxilinda §agirdin gücüna müvafiq tapçiriq verilir. Zaif-güclü §agirdlar farqlandirilir.Talimda müasirla§ma zamanin qarçiya qoydugu önamli talablardan biridir. Zamanin dayiçkan talablarina cavab vermak, dövrla ayaqlaçmaq, qararin qabulu, icra etmak bacarigi, takca müasir dövrün deyil galacak zamanin çatinliklarinin öhdasindan galmak talimin keyfiyyat göstaricisidir. Talimin samarali taçkili takca bir dövlatin deyil ümumba§ar
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
dünyanin amalidir. Fasilasiz inkiçaf savadli çaxsiyyat talab edir. Tahsilalanin yeni bir müstavida informatla§mi§, tolerantlig dayarlarina sahib olan tafakkür madaniyyatinin daçiyicisi kimi yetiçdirmak talimin humanist missiyasidir.
Talimda tez-tez keyfiyyat anlayiçi ila qar§ila§iriq. Keyfiyyat obyektiv gerçakliyi aks etdiran falsafi kateqoriyadir. Talimin keyfiyyati tahsil bazasini taçkil edan rü§eyimdir. Tahsil sferasinda keyfiyyat dedikda, tahsilin naticalarina uygun olaraq avvalcadan müayyan edilmiç normativlara müvafiq öyrananlarin saviyyasi, ümumi halda isa tahsil sisteminin durumu ba§a dü§ülür.Tahsilin keyfiyyatina bir neça saviyyada baxila bilar.
- • öyradan saviyyasinda tahsilin keyfiyyati dedikda, ela bir nizamli talim-tadris prosesi anlaçilir ki, o, öyranani talab olunan saviyyada bilik, bacariqlar va digar keyfiyyatlarla tamin eda bilsin.
- • öyranan saviyyasinda tahsilin keyfiyyati isa tahsilin mazmununun (biliklarin, dayarlarin va s.) manimsanilma saviyyasinin göstaricisi kimi ba§a dü§ülür.[3, s.262]
Talimin keyfiyyatina istiqamat veran faktorlardan biri müasir pedaqoji texnologiyalardir. Müasir talim texnologiyasi-öyratma va öyranma faaliyyatinin taçkilinda pedaqoji prosesin gediçinda, yenilaçdirilmasinda va digar talim xarakterli içlarda nazara alinan istifada olunan i§ forma, üsul va tarzlarin kompleks va alaqali hayata keçirilmasidir. [4, s.32] Pedaqoji prosesda istanilan anlayiçi dark etmak üçün onun darinliklarina enmak axtariçlar aparmaq lazimdir. Lügavi manasini araçdirib mançayi tapilmalidir.Pedaqoji texnologiya ifadasi son illarda daha çox i§ladilan anlayiçlardandir. Texnika inkiçaf etdikca takca elmin va texnikanin müayyan sahasina deyil, talim prosesina da daxil olur. ögar ötan asrin 5G-ci illarinda pedaqoji texnologiya dedikda asasan talimin texniki vasitalari ba§a dü§ülürdüsa, hazirda bütün pedaqoji prosesda mövcud paradiqmalar, vasitalar, müxtalif talim tarbiya proseslari, mazmunun formalaçdirilmasi, öyratma modellari va metodlari, idaraetma qiymatlandirma bütün bu prosesda korreksiya va takamül nazarda tutulur. "Pedaqoji texnologiya" sözü yunanca "techne" incasanat, "remesto" elm, "logos" isa anlayiç, talim demakdir.[5, s.57]
Pedaqoji texnologiyalarin asasinda metodlar, priyomlar, psixoloji, pedaqoji masalalar, reallaçdirmasi mümkün olan hadisalar, proseslarin cami durur. ilk dövrlarda talimda texnikalardan istifada §aklinda izah edilir. Texnologiya har hansi prosesin qaydalar toplusudur. Texnologiya elmi texniki taraqqinin mahsuludur. Texnologiya yaradici hal daçiyir. Pedaqoji prosesin idarasindaki peçakarliqdir, hadisalarin dayiçdirilmasidir, sistema daxil olan bilikdir. Peadqoji texnologiya isa sistemli yanaçmaya asaslanan talimin tarkib hissasi olan amakdaçliq, qarçiliqli ünsiyyata asaslanan didaktik sistemdir. Texnologiya anlayiçi zamanla inkiçaf edib dayiçmaya baçladi. Talima galan bu yeniliklar bir çoxlarini mamnun etdiyi halda bu i§i manfi qarçilayanlarda az deyildi. Dü§üncalar bu yönümda idi ki, yeni talim texnologiyalari müallim amayinin önüna keça bilar onun rolunu azaldar. Bela oldugu halda zamanla talim baçqa bir çarçivaya daxil oldu. Öyradici talim mühiti yarandi. XX asrin sonlarindan baçlayaraq pedaqoqlar talimda yenilik axtariçina çixdilar. §axsiyyatin maqsada uygun yetiçdirilmasi üçün effektli qiymatlandirmalar aparilirdi. Bu gün camiyyatin qariçisinda duran an ümda amal düzgün çaxsiyyat formalaçdirmaqdir. Aparilan qiymatlandirma çaxsiyyata yönalmi§ bir proses idi, inkiçafetdirici xarakter daçiyirdi. Pedaqoqlarin axtariçinda oldugu yeni talimin mazmuna uygun galan pedaqoji talim texnologiyalarina aid olan metodlar bunlar idi.
♦ amakdaçliq
♦ layihalar
♦ modullu.
Birinci talim texnologiyasinin manasi talim prosesinin içtirakçilarininbiliklari birga öyranmasidir. Daim öz üzarinda çaliçan §axs biliklarini bacariq va vardiçlara çevirir. Birga öyranmada nitqi, ünsiyyati formlaçir, tafakkürü, yaddaçi süratlanir. Fard öz üzarina dü§an masuliyyati dark etdiyindan i§a sabrla yanaçir qrupda özünü önamli hesab edir, bacariqlarini sargilaya bilir, informasiya mübadilasi aparir. Üstünlüklari: •qarçiliqli alaqa •vaxtin önamli olmasi
•qruplararasi raqabat •masuliyyat hissi
Diqqat yetirilmasi önamli hallarda biri müallim vazifasidir. Müallim tahsilalani düzgün naticanin alinmasina yönaltmalidir. 9makda§liq çaraitinda alinan informasiyanin hansi çaraitda istifadasini ba§a salmali, verilan tapçiriqlarin praktik ahamiyyatina, çatinlik saviyyasina diqqat yetirmalidir. Kollektiv daxili münasibatlarin tanzimlanmasi daim diqqatda saxlanilmalidir.
ikinci metodun maqsadi çagirdin talim prosesi boyu qazandiqlarinin onun ^ün na qadar dayarli oldugunu göstarmakdir. Verilan bilik hayati tacrübadan axmi§ biliklardir. Müallim çagirdi informasiya almaga yönalda bazadan malumatin götürülmasini va istifadasini ba§a sala bilar. Birinci metod da oldugu kimi burada da nazara alinmasi asas masala vaxt amilidir. Bu metod da iKT resurslarindan (agilli lövha, kompüter, telekonfranslar, video-audio darslar va s.) istifada ön plana çakilir.
^üncü metodu avvalki iki metodu özünda birlaçdiran kompleks metod kimi baxa bilarik. Müasir talimin prinsiplarina istinad edan §axsiyyatyönümlü, inkiçafetdirici metoddur. Pedaqoji texnologiyalar daim yenilaçir bu ham daxildan ham xaricdan ba§ verir. Daxili yenilaçma bir-ba§a prosesin daxilinda alda olunan tacrüba asasinda hayata keçir mahsuldarligi artir. Xarici yenilaçma proqram, metodlarin içlanmasi geniçlanmasidir. Yenilaçma prosesi innovasiya adlanir. Yenilaçma pedaqoji sistemin dayiçmasini nazarda tutur bu proses ilk növbada daxildan baçlayir. innovasiyalar camiyyatin talabindan dogur. Pedaqoji texnologiyalar mafhumunu açsaq göra bilarik ki, burda bilik, bacariq va vardiçlar sistemi adi altinda formalaçan komponetlar cami ba§a dü§ülür.
- Bilik tarixin tacrübasindan çixmi§, yaçadigimiz mühitin, camiyyatin spesfik va ümumi faktlarin informasiyalarin bazasidir.
- Biliklar praktikada bacariqlara çevrilir, biliyin §üurlu §akilda manimsanilmasi bacariq deyilir.
- Bacariqlarin avtomatlaçdirilmasi vardi§ adlanir. Masalan matni süratli oxumaq §agirdin vardiçdir. Vardiçlar §üurlu çakilda ba§ verir, idrak prosesinda faktlari qavrayir, tafakkürda canlandirir. Tabii ki, bu bilik bacariqlar talim prosesinda birdan-bira öz baçina formalaçdirilmir. Çagirdi talima yönaldan sima olmalidir. Bu ülvi sima müallimdir. Talim prosesina rahbarlik edan müallimdir. Burda müallim faaliyyatina xüsusi diqqat ayirmaq lazimdir. Müasir pedaqoji texnologiyalarda müallim pedaqoji talimda biliklari toplayan ötüran bacariqlari formalaçdiran çaxsdir. Talim tarbiyani hayata keçiran fasilitatordur. Müallim faaliyyatinin xüsusiyyatlari be§ komponentda camlaçir.
- Qnostik komponenta daxildir:talim, tahsil-tarbiyanin maqsadlari, tadris etdiyi fannin mazmunu barada biliklar, §agirdlari öyranmak, talim prinsiplari va texnologiyalarini öyranmak, öyradici va tarbiyaedici maçgalalar keçirmak va s.
- Layihalaçdirici komponent. Uzaq maqsadlari (pespektivlari), amaliyyatlari, vasitalari özünda birlaçdirir; layihalaçdirma cins farqlari nazar alinmaqla hayata alinmaqla keçirilmalidir.
- Konstuktiv komponent. Qarçidaki maçgalani hazirlamaq üçün amaliyyatlar komplektini nazarda tutur.
-Taçkilatçiliq komponenti. Maçgalalari hazirlamaq va keçirmak ^ün amaliyyatlar komplektini nazarda tutur.
- Kommunikativ komponent. Çagirdlarla qarçiliqli ünsiyyat prosesi zamani faaliyyat üçün amaliyyatlar komplektini nazarda tutur. [5, s.lS]
Pedaqoji prosesa talim, tarbiya, inkiçaf va diaqnostika daxildir. Talim texnologiyalari amaliyyatlar kompleksidir. Ûç baçlica komponenti özünda birlaçdirir: bilik-bacariq-vardi§. Tarbiya texnologiyasi dinamik çakilda tazahür edan sistemdir. inkiçaf texnologiyasi yuxarida qeyd etdiyimiz iki texnologiyani va tahsili özünda birlaçdirir. Bu proseslar gediçinda insanda ba§ veran iradi, aqli dayiçikliklari izlamasidir. Diaqnostik talim texnologiyasi mütaxassislar tarafindan uçaqlarin hazirliginin yoxlanmasidir.
Müasir dövrda pedaqoji sistemda isa bir çox texnologiyalara rast galinirki talimda bunlardan maqsada uygun çakilda istifada olunur: modullu, faal-interaktiv, fardi, tabii, koperati
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
- Tabii: texnologiyali qrup kollektiv asasinda hayata keçirilan talim nazarda tutur, içtirakçilar tabii ünsiyyata qoçulur. Fardi: bir çox aspektdan yanaça bilarik. Talimin müasirla§dirilmi§ formasi kimi dü§ünmak olarModullu: talimda müayyan bir bölmanin xüsusi halda öyradilmasidir.
-Koperativ: talim yeniliya dogru gedib, köhna talimin sarhadlarini açan talimdir. Özünda birlaçdirdiyi komponetlar var. Koperativ talimda har bir içtirakçi avvalcadan malumatlandirilir. Yaradilan mühitda har kas eyni daracali olur.
Müasir pedaqoji texnologiyalar da talimin optimallaçdirilmasi mahiyyatin dark olunmasinda vacibdir. Elmi cahatdan asaslandirilmiç yeni talim texnologiyasi faaliyyatin pedaqoji ustaligin tahlilidir. Yeni talim texnologiyasi sistemli çakilda tatbiq edilib tahsilin bir parçasidir. interaktiv va faal talima asaslanir.interaktiv va faal talimin tadrisa gatirilmasi ila sada mexanizma asaslanan biliyin dolayi yollarla deyil qisa tam çakilda sahvlara getmadan naticaya çatmaqdir. Yeni talim texnologiyalari müasir §üur, yenilaçan texnologiya mütarraqi hayat tarzi demakdir
Talimin keyfiyyatinin yüksaldilmasina yönalan pedaqoji texnologiyalarin mahiyyatina bunlar daxildir.
■ tadris marhalalari layihalaçdirilir
■ optimallaçdirma maqsada dogru gedir
■ §axsiyyatyönümlü tahsila önam verilir
■ talim problemli xarakter daçiyir
■ müallim çagirda istiqamat verir onun mövqeyini yüksaldir
Yeni talim texnologiyalari adi altinda formalaçan talim aslinda avvalda mövcud olmuç. Lakin samarali çakilda istifada olunmamiçdir. Bunun ^ünda maktablarda pedaqoji iççilarin sariçtaliyini artmaq üçün adiyyati qurumlar tarafindan konfranslar, treninqlar hazirlanmalidir. Kadr taminatinin, ustaligin artirilmasi üçün takca çahar maktablaridan deyil ölkanin bölgalarinda da baçlanmalidir. Hamin maktablardaki maddi texniki bazanin nazara alib talim orda tahsilalanlarin maqsadlarini gerçaklaçdirmaya yönalmalidir.
Talimin keyfiyyatinin artirilmasinda takca bir ölkanin deyil, xarici tacrüba nazara alinib mazmun maqsad yenilaçmali mütaraqqi naticalara nazara alinmali. Hazirda pedaqoji sahada istifada olunan texnologiyalardan biri "çagird çantasidir". E.S.Polata göra «çagird çantasi» talimi çagirdin yaradici amayinin, maxsusi §üurunun özünü qiymatlandirma alatidir. §agird darsda va ya evda, sinifdan xaric içlarda öz istayi ila, yaxud müallimin tapçirigi üzra problemin hallina aid olan bütün sanad va materiali mütaqil fanlar üzra il arzinda yaxud tahsil illari boyunca aparilir. Göstarilan dövrda «Çanta» hazirlanir. icra olunmuç tapçiriqlar « Çantaya» daxil edilir. [6, s.26]
9D9BIYYAT:
1. Rüstamov F. , Paçayev Э. Pedaqogika. Baki: Elm va Tahsil-2010. 463 s.
2. Abbasov A.N. Pedaqogika: Dars vasaiti. Baki: Mürtacim, 2013. 358 s.
3. Mehrabov A.O. Müasir tahsilin konseptual problemlari. Baki:Mütarcim, 2010.
4. Agayev Э.Э. Talim prosesi, anana va müasirlik. Baki: Adiloglu, 2006. 136 s.
5. Nazarov A. Müasir talim texnologiyalari. Baki:2012.103 s.
6. Mehrabov A.O. Pedaqoji texnologiyalar. Baki: Mütarcim. 2013.372 s.
