TRANSPORT MUHANDISLIGI ЛОГИСТИК КОНЦЕПЦИЯЛАРНИ А^АМИЯТИ
кат. уц. Х.Атахонов, кат. уц., PhD. А.Устабоев, Наманган мухандислик-цурилиш институти
Аннотация: ушбу мацолада Транспорт логистикаси буйича юк ташиш хизматларини ташкил этишдаги курсаткичларнинг та^лили уамда келгусидаги экспорт ва импорт халцаро юк ташувлари буйича маълумотлар келтирилган.
Калит сузлар: транспорт, юк, концепция, логистика харажатлари, автомобиль транспортлари, юклар ва щво юклари.
Концепция тадкикот объектини тушуниш, изохлаш усули, бу масала буйича асосий нуктаи назар тизимли ёритиш учун этакчи гоя шунингдек, тадкикотни ривожлантиришдаги этакчи гоя, услубий тамойилларни асосдир. Шу муносабат билан логистика концепциясини йуналтирувчи гоя, бизнесни куллаб-кувватлаш платформаси асосий ва богли; окимларни бошкаришда корхона ресурсларини оптималлаштириш учун воситалар туплами сифатида талкин килиш мумкин[1-3].
Логистика ёки "логистиканинг концептуал коидалари". Логистика концепцияси коида тарикасида, логистика ёндашувини куллаш максадларини, уни амалга оширишдан иктисодий самаранинг таркибий кисмлари руйхатини ёки логистика жараёнларини бошкаришда уни курилишда риоя килиниши керак булган тамойилларни шакллантиришга каратилади. Логистика тизимлари. Ушбу ёндашув логистика буйича укув адабиётлари учун хосдир, бу эрда "логистик концепция" купинча шиорлар шаклида шакллантирилади[4,5,6].
Х,озирги вактда туртта асосий логистика тушунчалари мавжуд булиб, уларнинг мохияти ва мазмуни пайдо булишида хронологик тартибда тахлил килиниши керак:
- умумий логистика харажатлари тушунчаси;
- логистикада бизнес жараёнларини реинжиниринг килиш концепцияси;
- интеграциялашган логистика стратегияси концепцияси;
- таъминот занжирини бошкариш концепцияси[7,8].
Логистиканинг биринчи концепцияси - умумий логистика харажатлари концепцияси А^Шда ишлаб чикилган. Бу таъминот занжиридаги алохида бугинда харажатларни камайтиришга эмас, балки барча бугинлар харажатларини тахлил килишга асосланади ва индивидуал процедуралар ва операциялар учун харажатларни ошириш мумкин, бу эса бошка процедуралар учун харажатларни сезиларли даражада камайтиришга олиб келади. Биринчи марта бу концепция тушунчасини Х. Люис, В. Каллитон ва Д. Стил киритдилар[9].
Х,аво юклари буйича узларининг монографияларида улар логистика харажатларини бахолашга янги ёндашувни таклиф килишди ва киммат ташишлар мавжудлигини асослаш учун умумий логистика харажатлари концепциясини киритдилар, унга кура умумий харажатлар умумий харажатларни кондириш учун зарур булган барча харажатларни уз ичига олади. Уларнинг хулосаси шундан иборат эдики, мижозларга энг кам умумий харажат эвазига керакли даражада хизмат курсатишни таъминлаш учун логистика тизимини шундай ташкил килиш керакки, захиралар марказлашган холда битта омборда сакланади, етказиб бериш эса хаво оркали амалга оширилади.
Иккинчи концепция - логистикада бизнес-жараён реинжиниринги концепцияси -реинжинирингнинг умумий концепциясининг модификацияси. Транспорт компаниясида ташкилий логистика тузилмасини оптималлаштириш билан биргаликда бизнес жараёнларини реинжинирингдан фойдаланишни куриб чикиш максадга мувофикдир. М.
TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI 1-jild, 5-son, 2024
https://tadqiqottaraqqiyot.uz/
TRANSPORT MUHANDISLIGI
Х,аммернинг таърифи кизик: Реинжиниринг - бу компания фаолиятининг харажат, сифат, хизмат курсатиш ва коронгулик каби хал килувчи замонавий курсаткичларида кескин сакраш яхшиланишларига эришиш учун бизнес жараёнларини тубдан кайта куриб чикиш ва тубдан кайта лойихалашдир.
Логистика концепцияси сифатида бизнес жараёнларини _реинжинирингнинг асосий коидалари куйидагилардан иборат.
Биринчидан, реинжиниринг корхонанинг ташкилий тузилмаси функциялари (булинмалари) билан эмас, балки жараёнлар, шу жумладан технологик жараёнлар билан шугулланади.
Иккинчидан, реинжиниринг назариясидаги жараён узаро боглик вазифаларни хал килиш булиб, унинг натижаси истеъмолчи учун кадриятларни яратишдир.
Учинчидан, ишлаб чикариш жараёнининг иккита асосий хусусияти мавжуд: воситачилик даражаси ва хамкорлик даражаси. Воситачиликнинг юкори даражаси параллел харакатлар булмаганда хар бир ишчининг кетма-кет хиссасини англатади ва воситачиликнинг паст даражаси барча хдракатлар параллел равишда амалга оширилганда хар бир кишининг бевосита хиссасини англатади. Х,амкорликнинг паст даражаси ахборот алмашинувисиз ишлаш билан тавсифланади; хамкорликнинг юкори даражаси билан умумий маълумотларга очик кириш билан тулик мувофиклаштириш мавжуд.
Туртинчидан, реинжиниринг нафакат реконструксия килинаётган жараён билан чекланиб колмасдан, балки ишлаб чикариш ва таркатишнинг барча тегишли сохаларига хам тегишли булиши керак.
Бешинчидан, реинжиниринг учун зарурий асос барча корпоратив компютер тизимларини бир тармокка бирлаштириш хисобланади. Буюртмаларни кайта ишлаш ва топшириш тугрисидаги маълумотларни таркатиш тармоги, инвентаризация тизими, ишлаб чикаришни оператив режалаштириш учун маълумотлар базаси ва бошкарув тизимининг маълумотлар базаси билан бирлаштириши керак булган ягона маълумотлар базасини яратиш керак.
Учинчи концепция - компаниянинг интеграциялашган логистикаси концепцияси -компаниянинг хатти-харакатларига асосланади, бу эса, уз навбатида, бир катор омиллар билан белгиланади, масалан: компаниянинг харажатлари; махсулотларга талаб ва уларнинг нархи; компания капитали; хом ашё, материаллар ва бутловчи кисмлар нархлари; бозордаги ракобат холати, истеъмолчиларнинг тулов кобилияти. Шу билан бирга, консепсияда буюртмаларни бажариш муддатларига юкори даражада риоя килиш каби курсаткичлардан фойдаланиш назарда тутилган; захираларнинг паст даражаси; ишлаб чикариш технологик цикли оркали ресурсларнинг утиши учун минимал вакт.
Интеграциялашган логистиканинг асосий объекти функционал цикл - бу буюртмани бажариш сикли. Интеграциялашган логистика концепциясининг асосий коидаси талаб ва таклиф прогнози асосида мижозларга хизмат курсатиш сифати булиб, экспоненсиал текислаш моделлари кулланилади. Интеграцияга булган хакикий эхтиёж, худди давлат сектори ташкилоти каби, саноатдан катъи назар, барча тижорат корхоналарига хос булиб бормокда. Иктисодиётини ривожлантиришнинг хозирги шароитлари зудлик билан саноат, тижорат корхоналари ва бозор инфратузилмасига хизмат курсатувчи компанияларни интеграциялашган логистика тизимларига бирлаштириш учун шарт-шароитларни яратишни талаб килади.
Туртинчи концепция - таъминот занжирини бошкаришнинг логистика концепцияси - маълум бир фирманинг таъминот занжиридаги барча фирмалар билан интеграциялашувидир (хар кандай компания хам этказиб берувчи, хам истеъмолчи хисобланади). Етказиб берувчилар, истеъмолчилар ва логистика хизматларини курсатувчи фирмалар (таркатиш омборлари, транспорт компаниялари) ягона таъминот занжирини
TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI 1-jild, 5-son, 2024
https://tadqiqottaraqqiyot.uz/
TRANSPORT MUHANDISLIGI
ташкил килади ва ягона маълумот банкидан фойдаланади, умумий режаларни ишлаб чикади, бу эса логистика таркатиш каналларини янада самарали ва ракобатбардош каналларга айлантириш имконини беради. Таъминот занжирини бошкариш концепцияси логистика таркатиш канали ва таъминот занжири тушунчаларини аник ажратишни назарда тутади. Логистика канали махсулотнинг жисмоний харакати билан шугулланади. Ушбу каналнинг асосий ва анъанавий иштирокчилари ишлаб чикарувчи, улгуржи ва чакана савдо хисобланади. Иштирокчиларнинг хар бири уз навбатида товарларга эгалик килади ва улар махсулотнинг вактинчалик эгалари макоми билан боглик хавфларни хам уз зиммаларига оладилар.
Фойдаланилган адабиётлар руйхати:
1. Хужаев Ф.Е., Пулатхужаева Д.М., Айтиева С.А. Халкаро логистика Укув кулланма Тошкент - 2019 йил. 231-бет.
2. Л. Э. Эремеева, Транспорт логистикаси; дарслик, Сыктывкар, 2011год.
3. Атахонов Х., Хидиров У., Устабоев А. РАЗРАБОТКА ПРОГРЕССИВНЫХ СИСТЕМ СТРАТЕГИЧЕСКОГО УПРАВЛЕНИЯ В ДОРОЖНО-ТРАНСПОРТНОМ КОМПЛЕКСЕ ГАО" НАМАНГАНАВТОЙУЛ" //Мировая наука. - 2018. - №. 6. - С. 89-92.
TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI
https://tadqiqottaraqqiyot.uz/
1-jild, 5-son, 2024