ЛІТАРАТУРНАЯ РЭПРЭЗЕНТАЦЫЯ БЕЛАРУСІ Ў ЧЭХАСЛАВАКІІ І АДМЕТНАСЦІ КРОС-КУЛЬТУРНЫХ КАМУНІКАЦЫЙ 1920-Х ГГ. Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

Труды БГТУ, 2021, серия 4, № 1, с. 69-73

69

УДК 821.161.3.09+008(476:437)(091)"192"

М. В. Трус

Выдавецю дом «Звязда»

Л1ТАРАТУРНАЯ РЭПРЭЗЕНТАЦЫЯ БЕЛАРУС1 У ЧЭХАСЛАВАК11

I АДМЕТНАСЦ1 КРОС-КУЛЬТУРНЫХ КАМУН1КАЦЫЙ 1920-Х ГГ.

Вышкам арх1уна-пошукавай, навукова-даследчай дзейнасщ стала магчымасць запачаткавання асобнага культуралапчнага дыскурсу, звязанага з культурна-асветнщкай, лгтаратурнай, навуковай дзейнасцю беларускай калонii у Чэхаславаки. Стварэнне грунтоунай факталапчнай базы, ажыццёу-ленае за апошшя два дзесяцiгоддзi гiсторыкамi i фiлолагамi з Беларусi, Расii, Украшы, Польшчы, Чэхii, дазваляюць вылучыць мастацкую лiтаратуру, перакладчыцкую дзейнасць, выдавецкую практыку у якасцi асобных кампанентау нацыянальнай рэпрэзентатыунасщ у розных еурапейсшх крашах. Пры гэтым iстотна пашыраецца пералш творчых асоб, чые iмёны у ранейшых даследа-ваннях не фiгуравалi у сувязi з рэaлiзaцыяй свайго мастацкага патэнцыялу.

Праца з беларускiмi i замежнымi aрхiунымi зборамi дазваляе узнавщь механiзмы м1жнарод-нага супрацоунщтва, планавання i рэалiзацыi культурных праектау. У фокус даследчыцкага асэн-савання патрапляюць не только арыпнальныя мастацшя, iнтэрпрэтацыйная тэксты, але i публь цыстыка, эпiсталярная спадчына, як1я ютотна узбагачаюць кантэкстуальнае бачанне часу, шды-ввдуальна-аустарскага i калектыунага складнiкау.

Ключавыя словы: беларуская калошя, мастацкая лгтаратура, перыядычны друк, арыпнальная творчасць, мастацш пераклад, культурныя сувязi, aрхiуныя зборы, культуралагiчны дыскурс.

Для цытавання: Трус М. В. Лтаратурная рэпрэзентацыя Беларуа у Чэхaслaвaкii i адметнасцi крос-культурных кaмунiкaцый 1920-х гг. // Труды БГТУ. Сер. 4, Принт- и медиатехнологии. 2021. № 1 (243). С. 69-73.

M. V. Trus

"Zvyazda" Publishing House

LITERARY REPRESENTATION OF BELARUS IN CZECHOSLOVAKIA AND THE FEATURES OF CROSS-CULTURAL COMMUNICATION OF THE 1920s

The result of archival research and research activities was the possibility of creating a separate cultural discourse related to the cultural, educational, literary, and scientific activities of the Belarusian colony in Czechoslovakia. The creation of a solid factual base, carried out over the past two decades by historians and philologists from Belarus, Russia, Ukraine, Poland, and the Czech Republic, allows us to distinguish fiction, translation, and publishing practices as separate components of national representation in different European countries. At the same time, the list of creative personalities whose names did not appear in previous studies in connection with the realization of their creative potential is significantly expanded. According to the test methodology measurements have been performed on an engine test bench at all full-load engine curves. Vibration measurements have resulted in time history of the peak vibration acceleration values in three directions from every accelerometer and crank-shaft rotation frequency.

Working with Belarusian and foreign archival collections allows us to recreate the mechanisms of international cooperation, planning and implementation of cultural projects. The focus of the research comprehension includes not only original artistic and interpretative texts, but also journalism, epistolary heritage, which significantly enrich the contextual vision of time, the individual and collective components.

Key words: belarusian colony, fiction, periodicals, original art, literary translation, cultural relations, archival collections, cultural discourse.

For citation: Trus M. V. Literary representation of Belarus in Czechoslovakia and the features of cross-cultural communication of the 1920s. Proceedings of BSTU, issue 4, Print- and Mediatechnologies, 2021, no. 1 (243), pp. 69-73 (In Belarusian).

Уводзшы. Тэма беларускай грамадска-куль-турнай чыннасщ у Чэхаславаки 1920-х гг. з'яу-ляецца адной з найбольш перспектыуных у плане даследавання розных форм нацыянальнай рэпрэ-зентатыунай дзейнасщ за мяжой, м1жнароднага супрацоунщтва, спалучэння культурна-асветтцюх

традыцый нашашускага перыяду i наватарсюх падыходау перыяду нацыянальнага будаунщтва i дзяржаватворчасщ.

Распрацоука названай тэмы спецыялютамь гумаштарыям1 з розных краш дазваляе гаварыць пра яе агульнаеурапейскую значнасць, плённасць

Труды/ БГТУ Серия 4 № 1 2021

70 Лiтapaтypнaя pэпpэзeнтauыя Àeëapyci у Чэxacлaвaкii i aдмeтнacui кpoc-кyльтypныx кaмyнiкauый 1920-x гг.

вын^у. Baprai yeari вопыт paciйcкix i y^arncRÍx дacлeдчыкay npanaHye aпpaбaвaныя aлгapытмы выяулення, пyблiкaцыi, aHarnTbrarnra acэнcaвaння мaтэpыялay, звязaныx ca cвaёй нaцыянaльнaй пpыcyтнacцю y Чэxacлaвaкii a3Ha4arnra пеpыядy. Белapycкi кaнтэнт icтотнa aдpознiвaеццa aд íh-шaнaцыянaльнaгa, што выключaе мaгчымacць фpaнтaльнaгa i ayтaмaтычнaгa экcтpaпaлipaвaння зaмежныx нaпpaцовaк, пpaцyгледжвaе фapмipa-BaHHe aдмыcловыx paкypcay acэнcaвaння.

Асноуная частка. У Чэxacлaвaцкaй Рэотуб-лiцы (ЧСР) 1920-x гг. белapycкaя молaдзь, коль-кacнa нешмaтлiкaе белapycкaе cтyдэнцтвa (y na-payHaHHi з pycкiм i y^arncraM), paccеяннaе na pозныx нaвyчaльныx ycтaновax гэтaй eУpaпeй-cкaй ^aimi, здолелa cтвapыць yнiкaльны ^э-цэдэнт нaцыянaльнaй apгaнiзaвaнacцi i твоpчaй шщыятывы 3a мяжой, дзейcнaгa мiжнapоднaгa cynpa^yH^Ba. Стyдэнцкiя згypтaвaннi aдлю-cтpоУвaлi yBecb cпектp гpaмaдcкa-пaлiтычныx пaмкненняy молaдзi: Аб'ядшнне белapycкaгa na-cтyповaгa cтyдэнцтвa, Белapycкi cтyдэнцкi caюз, Белapycкi cялянcкi caюз, Вольнaя гpaмaдa i iнш. Ix pynapaMi cтaнaвiлicя новыя пеpыядычныя вы-дaннi: «Белapycкi студэнт», «Пepaвяcлa», «к^ы Скapыны» i г. д.

Лiтapaтypнaя Белapycь pэпpэзентaвaлacя y Чэxacлaвaкii acобнымi кнiгaмi, пеpыядычным дpyкaм, кyльтypнa-acветнiцкiмi npae^aMi (твоp-чымi вечapынaмi, выcтaвaмi) i шш. Ствоpaнaе y ЧСР пaтpaплялa Ha cтapонкi белapycкix выдaн-няу y Польшчы (Зaxодняя Белapycь), Лaтвii, Лгт-ве, a тaкcaмa БССР.

Ёодь фaктaгpaфiчныя пaдcтaвы aдлiчвaць ric-тоpыю дacледaвaння aцпaвeдныx ^Ma^ramix бло-кay, звязaныx з acобнымi apram3a^rnMi, выдaн-нямi, пеpcaнaлiямi, пaчынaючы з дpyгой пaловы 1960-x гг. Сёння y ташым pacпapaджэннi публ> тацып пpaдcтayнiкоУ pозныx пaкaленняy дacлeд-чы^у: Улaдзiмipa Кaлеcнiкa, Сяpгея Пaнiзнiкa, Apœra Лica, Мixacя Кaзлоycкaгa, a тaкcaмa Улa-дзiмipa ЛяxоУcкaгa, raHH^i Сypмaч, Вольгi Ковaль, Aндpэя Бучы i шш. У aдной з aпошнix кнiг, ^ы-cвечaнaй гэтaй тэме, стушта aдзнaчaнa: «Меш-вiтa y ЧСР тайбольш яcкpaвa выявiлacя тэндэн-цыя дa згypтaвaння ^a^a^roy дыяcпapы вaкол iдэi бeлapycкaй дзяpжayнacцi y 1920-1930-я гг. Дзeйнacць apгaнiзaцый, cтвоpaныx бeлapycaмi y мiжвaeннaй Чэxacлaвaкii, cпpыялa кaнcтpyявaнню i зaxaвaнню нaцыянaльнaй i^mbrarnc^, нiчaлa caцыяльнa-экaнaмiчнaй i пpaвaвой aдaп-тaцыi бeлapycкix эмiгpaнтay» [1, c. 5-6].

Ha acaбicтым paxy^y ayтapa гэтыx paдкоy дзяcяткi публ^цый, звязaныx з выяуленнем Ma-тэpыялay aб жыццёвым i твоpчым шляxy Улa-дзiмipa Жылкi, Людмiлы KpacTOyOTa^ Mixacя

Кaбepцa, Любовi Вepнiкоycкaй i шшык aдмeт-ныx поcтaцeй бeлapycкaгa жыцця y Чэxacлaвaкii. Ha чapзe дэтaлёвaя parapa^yRa acобныx тэм i ^жэтнык лiнiй.

«npaMeHb» пaзiцыянaвay cябe як «чacопicь пacтyповaгa cтyдэнцтвa». Гэтa было нeпepыя-дычнae выдaннe, якое вык^з^ y Пpaзe y 1926-1927 гг. i цягам 4acy кapэктaвaлa cвaю нaзвy - «Новы пpaмeнь», «Haш пpaмeнь». na-водле тpaдыцыйныx вызнaчэнняy, пepaд HaMi гpaмaдcкa-пaлiтычны i лiтapaтypнa-мacтaцкi 4a-cопic. Aдкaзным pэдaктapaм-выдaУцом фapмaль-Ha знaчыycя чэx ^aH Сэкaнiнa - кaмyнicт, выпycкнiк юpыдычнaгa фaкyльтэтa Кapлaвaгa Унiвepciтэтa, cябpa вядомaгa пaэтa Ipжы Воль-кepa. У pэчaicнacцi pэдaгaвay «Пpaмeнь», плён-Ha aпpaбоУвaУ y ím cвaю Улacнyю твоpчyю opa^ тыку Улaдзiмip Жылга. ДyxоУны cпaдчыннiк Maкciмa Бaгдaновiчa выдaтнa пpaявiy cябe y pозныx iпacтacяx: пaэт, пepaклaдчык, кpытык, apгaнiзaтap студэнцтага pyxy. У якacцi pэдaктa-pa 4aœmca «Пpaмeнь» Улaдзiмip Жылкa зaпpо-шaны y лicтaпaдзe 1926 г. y MiHœ Ha Aкaдэмiч-ную кaнфepэнцыю пa pэфоpмe бeлapycкaгa opa-вaпicy, выcтyпae Ha гэтым фоpyмe, бяpэ удзел y пpaцы лiтapaтypнaй ceкцыi, a пacля зacтaeццa y cтaлiцы БССР, пpымae caвeцкae ipaMa^HCTba.

Чacопic быу го^ядо^ым y пaдбоpы a^apay, бeлapycкix i зaмeжныx. ^ы пyблiкaцыi aпaвя-дaння нямeцкaгa кaмyнicтa Iaгaнeca Бexepa «Kaî-нены» (1927, № 1; rapaRna4 А. Д.) не без roHapy aднaчaлacя: «Гэтae aпaвядaннe пpыcлaнa пa пpоcьбe pэдaкцыi вядомым пpaлeтapcкiм пюь-мeннiкaм Бэxэpaм з Бэpлiнy».

«Пpaмeнь» пacлядоyнa выкaзвay aдкpытae зaxaплeннe поcпexaмi бyдayнiцтвa новaгa лaдy y БССР, дэмaнcтpaвay cвaё кpытычнae cтayлeннe дa пpaдcтayнiкоy бeлapycкaй пaлiтычнaй эмiгpa-цыi y Чэxacлaвaкii. Пpaгpaмныя тэзicы выдaння былi aгyчaны y зaчынным apтыкyлe пepшaгa ну-Mapa - «Aд pэдaкцыi», пaдмaцaвaны вepшaм Ле-aпольдa Родзeвiчa «Пегая paтaя» («Гэй paтai, мы мaeм моц кaйдaны pвaць!»), a тaкcaмa шэpaгaм apтыкyлay гpaмaдcкa-пaлiтычнaгa xapaктapy: «Ся-лянcкi caюз i яго aнтыcялянcкaя pоля», «Heкaлькi yвaг aб cтaновiшчы y Польшчы», «Тpошкi aб бeлa-pycкaй пapтыi эcэpay», «A6 бeлapyciзaцыi» i iнш.

Улacнa лiтapaтypнyю 4acTOy HyMapa cклaдaлi пaэтычныя i пpaзaiчныя твоpы: вepшы Ipжы Волькepa y Жылкaвbш пepaклaдзe - «***Ha mm-тaльнaй пacцeлi пpaмeннi пaдyць» i «Пегая та-xaння» («Кaжaш, што толью y твaix вaчоx -цэлы cвeт...»); apыгiнaльныя вepшы Улaдзiмipa Жылкi - «Aльбiгоeц», «Пpacтытyткa»; aпaвя-дaннe Волькepa «Слyжкa» y MaCTa^iM œpa-cтвapэннi Л. Maкaшэвiчa (пceУдaнiм Жылкi).

Tpyäbi БГТУ Cepия 4 № 1 2021

M. В. Tpyc

71

Цтавы выдaвeцкi лëc aпoшнix згaдaныx твo-pay. Haзвa вepшa «Пpacтытyткa» былa знятa y пaэтычным збopнiкy «З пaлëy Зaxoдняй Бeлapyci» (Miнcк, 1927), aд тaгo чacy твop вядoмы пa rap-шым paдкy - «***Кaмy жыцвд aтpyты кeлix», штo, нa ташу думку, icтoтнa змяняe (кaлi вдл-кaм нe cкaжae) ayтapcкyю зaдyмy, poбiць pac-плывicтaй i зaвyaлявaнaй мacтaцкa-вoбpaзнyю цэльнacць вepшa, зглaджвae яго пaлeмiчнyю зaвocтpaнacць. Апaвядaннe «Cлyжкa» дa з'яyлeн-ня пyблiкaцыi y чacoпice «Пoлымя» (2015, № 5) нiкoлi бoльш нe пepaдpyкoУвaлacя i ж cтaнaвi-лacя aб'eктaм лiтapaтypaзнayчaгa aнaлiзy.

Лiтapaтypнaя чacткa чacoпica «Пpaмeнь» (1926, № 1), у ятой Улaдзiмip Жылкa выcтyпay як ayтap, пepaклaдчык i pэдaктap (мoжнa мep-кaвaць, пaчyвay cябe гacпaдapoм cтaнoвiшчa), aдмeтнaя cвaëй кaнцэптyaльнacцю, лaгiчнaй cy-вяззю i пacлядoУнacцю выяyлeння poзныx мac-тaцкix cpoдкaУ, тая^т^ю aдмыcлoвaгa дыят-зoнy выяyлeння пaчyццяy. Для бeлapycкaгa пaэтa гэтa былa yнiкaльнaя мaгчымacць aпpaбaцыi пaэтыкi poзныx твopчыx нaпpaмкay, кpыштaлi-зaцыi iндывiдyaльнa-ayтapcкaгa пoшyкy. Жылкay pэдaктapcкi вoпыт, iдэйнa-эcтэтычныя пpыяpы-тэты нe мaглi нe пayплывaць та бeлapycкyю кyльтypнyю чыннacць у Чэxacлaвaкii, нaйбoльш яpкa пpaдcтayлeнyю y cпaдчынe Iгнaтa Двapчa-нiнa, Тaмaшa Tpbi6a, Фpaнцiшкa Гpышкeвiчa, Бiктapa Бaльтapa i шш. Пpы гэтым пpaктычнa ^^a^rarn yвaгaй зacтaeццa твopчы aбcяг л> тapaтypнaгa «пaдлecкa», шмaтлiкix cпpoбay пяpa, якiя нe cтaлi зayвaжнaй з'явaй, aлe aдыгpaлi cвaю poлю y фapмipaвaннi шмaтyзpoУнeвaй пapaдыг-мы нaцыянaльнaй pэaлiзaвaнacцi y зaмeжжы.

Ha crapo^ax чacoпica «Hoвы пpaмeнь» нaдpyкaвaнa нeкaлькi вepшay Pыгopa Кyдacы: «Ha aкcaмiтным ды^те» (1926, № 1) «Дзeнь нa ycxoдзe» (1927, № 1). 1мя ayтapa нiкoлi нe yзгaдвaлacя cяpoд бeлapycкaй гpaмaды y Чэxa-cлaвaкii. Pacкpыць тaямнiцy дaпaмaглa нeчaкa-нaя знaxoдкa. У фoндax Бeлapycкaгa дзяpжay-нaгa apxiвa-мyзeя лiтapaтypы i мacтaцтвa нaмi былi выяyлeны py^mcbi вepшay Pыгopa Tarn^ кi, дacлaныя y pэдaкцыю вiлeнcкaй гaзeты <^e-лapycкaя нiвa»: «У тpayнeвy вдч» [2, apк. 68], «necra» [2, ap^ 79], «Ha aкcaмiтным ды^те» [2, apк. 71], «Paнiцa» [2, ap^ 72], «З poдныx мaлюнкay» [2, apк. 73]. Mecцaм ix ^п^ння rn-знaчaны Praha i Ri cany; чac cтвapэння: cнeжaнь 1925-ra - cтyдзeнь 1926 г. Тэкст вepшa «Ha ax-caмiтным дывaнe» aднaзнaчнa cвeдчыy: Pыгop Кyдaca i Pыгop Тaнaнкa - aднa i тaя ж aco6a. Бiдaць, мaлaды ayтap выpaшыy aпpaбaвaць cвae пютычныя пpaктыкaвaннi y бeлapycкix выдaнняx poзныx кpaiн - Чэxacлaвaкii i ^льшчы.

Pыгopa Тaнaнкy yзгaдвay у кнiзe «Пути-дopoги» (Miнcк, 1973) Гeopгiй Myxa-MyxнoУcкi, былы cтyдэнт у Чэxacлaвaкii, у тую пapy вядoмы як Юpкa Myxa. Cяpoд мoлaдзeвыx згypтaвaнняy icнaвaлi i Caюз cтyдэнтay - гpaмaдзян БCCP, i т. зв. «мapкcicцкaя гpyпa». У cклaд пpayлeння «Caюзa...», cяpoд iншыx, yвaxoдзiлi Pыгop Ta-нaнкa i Miкoлa Шымaнкa. Cтyдэнцкaя мoлaдзь yпэyнeнa дэклapaвaлa ж тoлькi yлacныя щэй-ныя пepaкaнaннi, aлe i бaчaннe cвaëй пacляyнi-вepciтэцкaй бyдyчынi.

Miкoлa Шымaнкa 6ыу з лiкy тыx, кaмy rn-шчacцiлa выжыць у вixypax pэпpэciyныx 1930-x i нacтyпнaгa вaeннaгa лixaлeцця. Дзякуючы яму мiнcкiя apxiвы icTOraa пaпoУнiлicя мaтэpыялaмi пpa бeлapycкyю ^ы^т^^ь у Чэxacлaвaкii 1920-1930-x гг., a тaкcaмa бeлapycкa-чэшcкiя кyльтypныя cyвязi гэтaгa чacy. У лicцe aд 22 лю-тaгa 1963 г. Miкoлa Шымaнкa пicay з Гpoднa y Miнcк дa Алecя Еcaкoвa, вyчoнaгa caкpaтapa мyзeя Янкi Кyпaлы: «З былыx cтyдэнтay, якiя пoтым poзнымi шляxaмi пaпaлi y Caвeцкi Caюз, пacля вaйны я cycтpэycя y Miнcкy тoлькi з aд-ным чaлaвeкaм - Taнaнкa Pыгopaм Iвaнaвiчaм, якi y тoй чac (здaeццa, у 1954 цi 1955 гг.) npa-цaвay aгpaнoмaм у cayrace "Увapaвiчы" Гoмeль-cкaй вoблacцi. nicay я y cayгac i y мiнicтэpcтвa ceльcкaй гacпaдapкi, aлe aдкaзы aтpымay aдмoy-ныя: вы6ыу нeвядoмa куды» [3].

Heкaтopыя cтapoнкi жыццяпюу Pыгopa Ta-нaнкi acвятляюць apxiвы Чэшcкaй Pэcпyблiкi, з пpaцaй гад якiмi нaм дaпaмoг Cяpгeй Кныpэвiч. Hapaдзiycя 30 лicтaпaдa 1904 г. у вëcцы Лyкi Haвaгpyдcкaгa пaвeтa Miнcкaй гyбepнi. У Чэxa-cлaвaкiю пpыexay 10 вepacня 1923 г. з aтэcтaтaм зa 8 raacay Haвaгpyдcкaй гiмнaзii.

Зaxaвaлacя пpaшэннe Pыгopa Taнaнкi, та-кipaвaнae y Miнicтэpcтвa зaмeжныx cпpay Чэxacлaвaкii 12 лicтaпaдa 1923 г. (пepaклaд з pycran): «Уcя cicтэмa pэпpэciй пoльcкaй yлaды, нaкipaвaнaя нa зaглyшэннe нaцыянaль-тага дyxy бeлapycкaгa нapoдa, pacпaycюдзiлacя i та мянe, як нa бeлapyca i як нa aco6y тал^ычта нядoбpaнaдзeйнyю з пункту rae-джaння пoльcкaй yлaды. З пpычыны тaгo, штo я 6ыу iнiцыятapaм мнoгix apгaнiзaцый нaшaй бeлapycкaй мoлaдзi i зaклiкay cвaю мoлaдзь дa бapaцьбы з пoльcкiм зaciллeм, я 6ыу œpa-cлeдaвaны пoльcкaй aдмiнicтpaцыяй. Ka6 та-збeгнyць pэпpэciй з 6o^ aкyпaнтay, я збeг з ^льшчы, aлe пepшыя мae yцëкi ж Удaлi-cя; я 6ыу злoУлeны i пacaджaны y пoльcкyю тypмy y Кpaкaвe. Пoтым пepaвoдзiлi та тyp-мax Бapшaycкaй, Бeлacтoцкaй, Haвaгpyдcкaй, Бapaнaвiцкaй i Hяcвiжcкaй. Кaлi pэпpэcii cтaлi пpocтa нeмaгчымымi для пepaняceння

Tpyâû/ ÁTY Серия 4 № 1 2021

72 Лiтapaтypнaя pэпpэзeнтauыя Бeлapyci у Чэxacлaвaкii i aдмeтнacui кpoc-кyльтypныx кaмyнiкauый 1920-x гг.

звычaйным чaлaвeкaм, я збег з тypмы дpyгi paз. Гэтыя Уцёкi мне Удaлicя, i я aпынyУcя y Чэxa-Слaвaкii, без кaвaлкa xлeбa, aбapвaны i без ^ытулку. З пpычыны ycяго вышэйcкa-зaнaгa пepaкaнayчa пpaшy Miнicтэpcтвa Зaмeж-нык Спpay aб aкaзaннi мне ^ытулку i дaзволy пpaвa Ha жыxapcтвa y Чэxa-Слaвaцкaй Рэ^ пyблiцы» [4]. ПpaУдзiвacць cлоУ Рыгоpa TaHaH-к пaцвepдзiлi cвaiмi подпicaмi пяцёpa студэн-тay-бeлapycay (Жук, Бypaк, Шax, Бу^та, Яноу-cкi), зaвepыy дaкyмeнт cтapшыня Бeлapycкaй гpaмaды у Пpaзe Miколa Вяpшынiн. Вучыу-cя Taнaнкa у Вышэйшaй школе зeмляpобcтвa i лecaводcтвa (Vyssí Skola zemëdelského a les-ního inzenyrství), выпycкны icпыт вытpымay 20 чэpвeня 1928 г.

Aд пpaдcтayнiкa «мapкcicцкaй гpyпы» лa-пчным было б чaкaць пyблiцыcтычнaй, воcтpaй caцыяльнaй cкipaвaнacцi вepшay, aдпaвeднaй пaлiтычнaй плaтфоpмe «Бeлapycкaй нiвы», aфi-цыйнaй тpыбyны Бeлapycкaй cялянcкa-paботнiц-кaй TpaMa^i. Miж тым, для ycix твоpaУ xapa^ тэpны выключнa лipычны нacтpой, iмкнeннe зaфiкcaвaць ayтapcкyю iмпpэciю, iндывiдyaлiзм cвeтaбaчaння. Пepaд HaMi yзоpы пeйзaжнaй ль pыкi, не пaзбayлeныя нaтxнeння, aлe у MaCTa^ кiм птане яшчэ вapтыя cyp'ёзнaй шлiфоyкi.

Вepш «Ha aкcaмiтным дывaнe» вылyчaeццa з гэтaй нiзкi cвaёй yнyтpaнaй ды^м^^ мeтa-фapычнacцю, ciмпaтычнaй лёгкacцю m^Ma. Ягонaя pyкaпicнaя дaцipоУкa тaя ж, што у 4aœ-пice «^овы пpaмeнь», - 23 cтyдзeня 1926 г.; are у pyкaпice y^raa^eHa i мecцa з'яулення гэтaгa опyca Ha cвeт - Praha.

Рэдaктap пpaжcкaгa выдaння добpa rn^a^-вay нaд выпpayлeннeм xiбay pyкaпicy - ^ы-бpay pyдымeнты дыялeктнaгa мayлeння, збыт-коУнacць ayтapcкaй пyнктyaцыi, дылeтaнцкyю зaxоплeнacць клiчнiкaмi i шмaткpоп'eм. Кapэк-цipоУцы пaдвepглicя paдкi, пpыcвeчaныя мeтa-фapызaцыi «дyмкi», што лieццa «Miмaвольнa Ha пaпep. // Hacтpой paдacнa cмяeццa. // Смex клaдзeццa дa лiтэp». Эcтэтычнaя aкцэнцipоУкa, тэмбpaльнaя aфapбоyкa былa вывepaнaнa i у зaключныx aкоpдax, дaлёкix ад чыcцiнi Ty4aHM у pyкaпicным вapыянцe: «Зaчapовaн уве^ дa-звaння // Aд пpыpоды гэныx дзiy». Пacля œpy-пулёзшй pэдaктapcкaй пpayкi вepш Рыгоpa Ку-дacы «Ha aкcaмiтным дывaнe» зaгyчay шступ-ным чынaм:

Ha a^aMbrarn дывaнe Сонцa cьмexaм глaдзiць pym. То пpыcядзe, то пpыycтaнe TaM нaд лecaм вeцep - вунь!

Кpyцiць кyдзepы нямыя, Сон пyжae бapaвы, У пpaмeньняx cонцa мые Гpывы шоУкaвaй тpaвы. Потым:

мчыцвд...

мчыццa ...

дaляй

Aж Ha швы к HaM пpaз леа Глянь! Вунь, вунь жывою xвaляй К ím Ha гpyдзi пpоcтa улез.

Бaч, Ha нiвax, як ^мяецвд, Вяжa cьмexaм кaлacы; Бы га^^ец^, здaeццa, Учaпiyшыcя у ay^i.

Пpоcтa любa тут дзiвiццa Дзiвaм пекным гэныx дзiy. Зaчapовaн бы, здaeццa, Ha мяжы ляжу ля Hiy. Дyмкa

льeццa...

льeццa ...

льецвд Miмaвольнaя, бяз Mep. Hacтpaй paдacнa cьмяeццa, Сьмex клaдзeццa Ha rnrap.

Ha aкcaмiтным дывaнe,

Ha мяжы ляжу ля Hiy.

Зaчapовaны дaзвaньня

Хapacтвом paдзiмыx дзiy [5, c. 26-27].

Заключэнне. Узноуленыя фpaгмeнты ад-мeтнaй твоpчaй мaзaiкi мiнyлaгa, pэдaктapcкaй пpaктыкi лёcay пepaконвae у нeaбxоднacцi дaлeйшaй пошyкaвaй пpaцы, злaджaнaгa мiжнa-pоднaгa cyпpaцоУнiцтвa. Apxiyныя знaxодкi m-цвяpджaюць icнaвaннe у 1920-x гг. бeлapycкaгa лiтapaтypнaгa кaнонa, Ha як apыeнтaвaлicя у cвaёй твоpчacцi пpaдcтayнiкi новaй гeнepaцыi твоpчaй моладз^ aктыyныя кaмyнiкaцыi пaмiж acяpодкaмi нaцыянaльнaгa жыцця у pозныx кpaiнax.

Cnic л^аратуры

1. Дaкyмeнты i мaтэpыялы пa гicтоpыi бeлapycкaй эмiгpaцыi у Чэxacлaвaцкaй Рэcпyблiцы (1918-1939) / yклaд., пpaдм., кaмeнт. A. Бучы. Mrnœ: Кнiгaзбоp, 2020. 560 c.

2. БДШЛМ. Ф. 3. Воп. 1. Сщ. 42.

3. ДЛМЯнК. Ф. Уш. Воп. XIII. Р. 6. Aдз. зax. 9. Apк. 10-13.

Tpyды/ ÁTÓ Cepè 4 № 1 2021

M. B. Tpyc

73

4. Ha^iaHanbHbi apxiy ^mcKaM Рэcпy6пiкi. NA CR. Fond MZV-RPA. Kart. 266, Tananko Grigorij.

5. HoBbi npaMeHb (npara). 1926. № 1 (nicTanag).

References

1. Dakumenty i materyyaly pa gistoryi belaruskay emigratsyi u Chekhaslavatskay Respublitsy (1918-1939) [Documents and materials on the history of Belarusian emigration in the Czechoslovak Republic (1918-1939)]. Comp. A. Bucha. Minsk, Knihazbor Publ., 2020. 560 p.

2. BDAMLM. Fund 3. I. 1. F. 42.

3. DLMYAnK. Fund Ush. I. XIII. R. 6. Unit of storage 9. Sheet 10-13.

4. National Archive of the Czech Republic. NA CR. Fund MZV-RPA. Kart. 266, Tananko Grigorij.

5. Novypramen' (Praha) [New ray (Prague)]. 1926, no 1 (november).

¡Hilapviaubm npa ayTapa

Tpyc MiK&naö Ba.iHHuiHaBiM - KaHgbigaT 4>inanariHHbix HaByK, gaußHT, HaMecHiK ranoyHara рэgaктaрa naconica «nonbrna». BbigaBe^i goM «3Ba3ga» (220034, r. MiHCK, Byn. 3axapaBa 19, Рэcпy6niкa Eenapycb). E-mail: miktrus@tut.by

Information about the author

Trus Mikalai Valiantinavich - PhD (Philological). Associate Professor. Deputy editor-in-chief of the magazine «Polymja», «Zvyazda» Publishing House (19, Zaharava str., 220034, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: miktrus@tut.by

nacmyniy 22.01.2021