Научная статья на тему 'ЛАЛМИКОР ЕРЛАР ТУПРОҚ-ИҚЛИМ ШАРОИТИНИ НЎХАТНИНГ ДОН ҲОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ'

ЛАЛМИКОР ЕРЛАР ТУПРОҚ-ИҚЛИМ ШАРОИТИНИ НЎХАТНИНГ ДОН ҲОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

290
43
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
cелекция / табиий танлаш / ўсув даври / ҳоcил / қурғоқчилик / cифат / selection / natural selection / growing season / crop / drought / quality

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Анвар Алмирзаевич Абдиев, Мухлиса Камол Қизи Турсунова

Мақолада лалмикор ерлар шароитида коллекция кўчатзорида нўхат нав намуналари ўрганилган. Унда каcалликлар, зараркунандалар, қурғоқчиликларга чидамли бўлган намуналар таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EFFECTS OF PEAS ON GRAIN YIELD TOWARDS NON-IRRIGATED LAND SOIL-CLIMATE CONDITIONS

The article explores the varieties of chickpeas on a collection plantation for rainfed cultivation. It analyzes samples that are susceptible to disease, pests and drought.

Текст научной работы на тему «ЛАЛМИКОР ЕРЛАР ТУПРОҚ-ИҚЛИМ ШАРОИТИНИ НЎХАТНИНГ ДОН ҲОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ»

ЛАЛМИКОР ЕРЛАР ТУПРОЦ-ЩЛИМ ШАРОИТИНИ НУХАТНИНГ ДОН ХОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ

Анвар Алмирзаевич Абдиев Мухлиса Камол ^изи Турсунова

Тошкент ирригация ва кишлок Кдрши мухандислик-иктисодиёт

хужалигини механизациялаш институти доктаранти

мухандислари институти К,арши филиали доценти

АННОТАЦИЯ

Маколада лалмикор ерлар шароитида коллекция кучатзорида нухат нав намуналари урганилган. Унда касалликлар, зараркунандалар, курFOкчиликларга чидамли булган намуналар тахлил килинган.

Калит сузлар: селекция, табиий танлаш, усув даври, хосил, курFOкчилик, сифат.

EFFECTS OF PEAS ON GRAIN YIELD TOWARDS NON-IRRIGATED LAND SOIL-CLIMATE CONDITIONS

Anvar Almirzayevich Abdiyev Mukhlisa Kamol kizi Tursunova

Associate Professor of Karshi branch of Doctoral student of Karshi Institute of

Tashkent Institute of Irrigation and Engineering and Economics Agricultural Mechanization Engineers

ABSTRACT

The article explores the varieties of chickpeas on a collection plantation for rainfed cultivation. It analyzes samples that are susceptible to disease, pests and drought.

Key words: selection, natural selection, growing season, crop, drought, quality.

КИРИШ

Мамлакатимиз кишлок хужалигини ривожлантириш, ушбу тармокда илмий ёндошувлар ва илFор замонавий технологияларни кенг жорий этиш, озик-овкат хавфсизлигини таъминлаш, мева-сабзавот, полиз, дон ва дон махсулотларини купайтиришга, импорт-экспорт масалаларига алохида эътибор каратилмокда. Бу борада самарасиз Fуза майдонлари кискартирилиб, ток ва боFЗорлар кенгайтирилиши билан бирга дон дуккакли экин майдонлари кенгайтирилиб, юкори ва сифатли махсулотлар олишга эришилмокда.

Узбекистан Республикасини янада ривожлантириш буйича 2017-2021 йилларга мулжалланган Хдракатлар стратегиясида «.... кишлок хужалиги ишлаб чикаришини изчил ривожлантириш, мамлакат озик-овкат хавфсизлигини янада мустахкамлаш, кишлок хужалиги ишлаб чикариши сохасига интенсив усулларни, энг аввало, сув ва бошка ресурсларни тежайдиган замонавий агротехнологияларни жорий этиш...» ва бошка вазифалар белгиланган.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 июлдаги "К,ишлок хужалиги махсулотларини чукур кайта ишлаш ва озик-овкат саноатини янада ривожлантириш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги ПК,-4406-сонли карорининг 1-иловасидаги маълумотларга кура республикамизда 2018 йилда 6,2 минг тонна нухат дони экспорт килинган булса, 2021 йилга бориб курсаткич 19,2 минг тоннага ёки 2018 йилга нисбатан 310,2% га ошиши режалаштирилган.

Ушбу вазифалардан келиб чиккан холда, ахолининг дон ва дон махсулотларига булган талабини кондиришда турли экологик шароитларга мос нухат навларини танлаш, уларни етиштириш технологиясини нав хусусиятлари асосида мувофиклаштириш мухим хисобланади. Экиш муддати, айникса кузда экиш муддати ва чукурликларини туFри танлаш оркали усимликнинг кишга чидамлилигини ошириш, улардан юкори ва сифатли дон хосилига эришиш долзарб муаммолардан хисобланади.

Лалмикор ерларнинг самарадорлигини оширувчи асосий омиллардан бири бошокли дон экинларини дуккакли дон экинлари билан алмашлаб экишдан иборат. Шундай дуккакли дон экинларидан бири - нухат экини. Чунки, нухатдан кейин бошокли дон экинларини экиш гектаридан олинадиган хосил микдорини 40-60% га ошириб, урта хисобда тупрокда 50 га/кг атрофида биологик азот туплаши, у эса 6-8 га/т чиритилган гунг солишга тенг булишлиги тажрибаларда исботланган.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бугунги кунда нухат экини майдони дунё буйича 14573 минг гектар булиб, 2007 йилга нисбатан 3,3% кенгайган. Нухат етиштирувчи асосий давлатлар -Х,индистон, Австралия, Покистон, Аргентина, Африка давлатлари ва Мексика хисобланади, нухат ишлаб чикариш буйича Х,индистон (10984 минг т) етакчилик килиб, унинг улуши 73% га туFри келади. Иккинчи уринни Австралия (661 минг т) ва учинчи уринни Покистон (601 минг т) эгаллайди. Х,озирги вактда нухат хосилдорлиги 10 ц/га ни ташкил этиб, 2007 йилга нисбатан 2,2% га ошган.

Нухат дуккакли дон усимликларининг ичида мухим уринни эгаллаган булиб, халк хужалигида турли максадларда ишлатилади. Асосан нухатдан озик

овкат махсулоти сифатида фойдаланилади. Озик-овкат учун нухатнинг малла ранг навлари, чорвачилик учун эса концентрат сифатида корамтир донли навлари экилади.

Дала тажрибалари 2018-2020 йилларда Дон ва дуккакли экинлар илмий тадкикот институти Кашкадарё филиалининг лалмикор Камаши булимининг тажриба далаларида олиб борилди.

Тажрибалар 2 кайтарикликда икки ярусда утказилди. Тажриба давомида фенологик кузатиш, хисоб ва тахлиллар Узбекистон пахтачилик илмий тадкикот институти услуби буйича ва биометрик тахлиллар Кишлок хужалик экинлари Давлат нав синаш комиссиясининг (1991) чикарган услуби буйича олиб борилди.

Тажрибада урганилган нав намуналарининг касалликларга чидамлилигини бахолаш халкаро ICARDA Марказида (Шетайопа1 Center for Agricultural Я^еагЛ in the Dry Areas, 1996) ишлаб чикилган шкала буйича фоизда (%) бахоланди.

НАТИЖАЛАР

Утмишдош экин сифатида лалми ерларда полиз экинлари урнидан фойдаланилди. Экинларни парваришлашда бегона утларга карши кураш кул кучи усулда олиб борилди.

Кашкадарё вилоятининг Камаши тумани урта минтакада жойлашганлиги сабабли вилоятнинг тупрок ва иклим шароити уртача микдорга якин туради. Лекин ёFингарчилик, харорат, гармсел шамолларининг таъсири минтака шароитида етиштирилаётган экинларнинг усиши, ривожланиши ва хосилдорлигини маълум даражада узгаришига олиб келади. Бундай холатлар купрок лалмикор ерларда содир булади. Шу сабабли хам тажрибаларимизда олинган маълумотлар йиллар буйича бир-биридан кескин фарк килади.Тажриба утказилган жой вилоятнинг tof олди лалмикор ерлар минтакасига мансуб булиб, тупроFи оч тусли буз тупрок хисобланади. Кашкадарё вилоятида оч тусли буз тупроклар майдони 548,0 минг гектарни ташкил этади. Бу тупроклар Кашкадарё дарёсининг атрофларида, текислик ва tof олди минтакаларида кенг таркалган. Тупрок хосил килувчи жинслар лёсслар, делювия ва пролювиядан иборат. Бундай тупроклардаги гумус микдори жуда паст булиб (0,8-1,4%), юкори карбонатли, уртача ва енгил суглинкалардан иборат. Хдракатчан фосфор ва алмашинувчи калий микдори хам етарли даражада эмас. Тажриба утказилган жой денгиз сатхидан 500-750 метр юкори булиб, текислик минтакаларидан 150 -200 метр баландда жойлашганлиги сабабли шурланмаган.

Тажриба минтакаси лалмикор ерлардан иборат булганлиги сабабли дехкончилик килинганда тупрокнинг тузилишида сезиларли даражада узгариш булмади. Бирок, бундай ерларда дехкончиликнинг тизимли ривожланиши натижасида ернинг хайдалма катламидаги биомасса купайиб дехкончилик самарадорлиги ошиб боради. Чунки, тупрокдаги органик моддаларнинг ошиши билан унда сув-физик хусусиятлари хам яхшиланиб боради.Оч тусли буз тупроклар жуда кам урганилган булиб, асосан утказилган тадкикотлар географик характерга эга. С.Н.Рыжов бошчилигида тупрокнинг айрим физик хусусиятлари урганилган.

ТупроFи таркибида гумуснинг микдори камлиги билан характерланади. Ушбу холат бу худудни мамлакатимизнинг тупрок ва иклим минтакалари буйича жанубий минтакаси деб аталишига асос булган. Шу сабабли хам тажриба минтакаси шароитида ерлар дехкончилик учун узлаштирилганида, ерга солинган органик ва маъдан уFитлар экинларнинг усиши, ривожланиши ва хосилдорлигига сезиларли даражада ижобий таъсир этади. Текширишлардан маълум булишича тоF олди оч тусли буз тупрокларнинг юкори каватидаги харакатчан фосфор 20 - 24 мг/кг дан ошмаганлиги аникланган. Бундай микдордаги харакатчан фосфор билан лалмикор ерларнинг самарадорлигини ошириш жуда хам кийин. Тупрокдаги табиий фосфор бирикмаси хам 0,08 - 0,17% дан ошмайди. Шу сабабли хам tof олди лалмикор ерларнинг самарадорлигини кескин оширишда бошка агротехнологик тадбирлар билан бирга ердаги фосфорнинг микдорини оширишга эришиш зарур.

Тадкикотлар олиб борилган минтака шароитида тупрокдаги алмашинувчи калий микдори урта хисобда 150 мг/кг ташкил этган.Утказилган тадкикотларнинг тахлилидан шу нарса маълумки, тупрокдаги гумус ва бошка озика элементлари бир хилда эмас. Шу сабабли тажриба утказилган ернинг агрокимёвий хусусиятлари урганилди. 1 - жадвалда келтирилган маълумотлар шуни курсатадики, тажриба утказилган майдон тупроFида озика элементлари жуда хам камбаFал булиб, тупрокнинг катламлари буйича деярли узгаришлар содир булмайди. Чунки, тупрок катламлари буйича гумус, азот, фосфор ва калий микдори кам булиб кимёвий тахлиллар хатолари даражасидаги фарклар кузатилади. Шуларни хисобга олиб К,ашкадарё вилоятининг tof олди лалмикор ерлар самарадорлигини кескин оширишнинг асосий йулларидан бири ерни органик ва маъдан элементлар билан бойитилишидан иборат.

1- жадвал

Тажриба майдонининг агрокимёвий тавсифи

Курсаткичлар Тупрок катламлари, см

0 - 10 10 - 20 20 - 30 30 - 40 40 - 50

>

r> as о.

re

3

S'

я

л

vi

П »

п

с

N О" п 7Т

» S

J-

Ui -4

3 *

*

Ь "t

re

vi

С

N

<<c 43 LtJ IS) <<С 43 LtJ IS) «<С 43 OJ to

ti ti ti ti ti ti ti ti ti

й Ol о Ol Ol о Ol <D <D <D

fa Л fa я Я я fa Л fa я Я я fa Л fa Я Я Я

ро fa fa fa fa fa fa fa fa fa

д ti ti ti ti ti ti ti ti ti

g fa fa fa fa fa fa fa fa fa

s

«

о

43 to to to

to ft) ON -J JOO О о\ О j—' О JOO

"t—> "t—> "t—> "t—' "to On "oo "t—> "t—' "to

X

я

о

а л On Js> JOO JO -J CO ON ON LtJ JO to JOO

к 1 О 1л "-J V "о "to "-J "to V "OJ V

S

« to Р

JOO joo о ON On On

X ^ 1л "-J "о IS) "о "o IS) On "to "o to

S» td о о о

О о 00

X Js) LtJ ó to о On On On to о On OJ -J JOO to о

43 О "oo "to IS) "оо On On "to On

о о о 00

43 sc sc sc

й

s s s

и и и

js¡ 00 о о и fa 43 On и fa 43 JO OJ JOO On и fa 43

ft): "oo "to "о 1—' "оо "-J On "oo

S

M

S ^ JO ^ ^ to ^

Js) Js) JO LtJ UJ о JOO LtJ -J

О "OJ о "to "OJ "to "о "to "o On

о

43

S IS) ^^ to

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

td On y\ JO у\ LtJ JO LtJ -J JOO

P 1л On "-J "oj "о 1л "to "о On "-J "o "to

X

td

О to IS) IS) IS) IS) IS) IS) IS) to to to to

a LtJ -J о j—' JO LtJ LtJ JO On JOO OJ On

s "to "-J V On "о "o "to О "OJ "o "-J

a

M

s to IS) IS) IS) IS) IS) IS) IS) LtJ LtJ LtJ LtJ

о JOO JOO JOO JOO CO J^ LtJ On -J On

o\ 1л "oo "ь-' "-J "о V On "оо О On О

s

se

к» о

i—' 00

к> о к» о

и

и »

•а

»

и

п

v! 2

ы 15

•а

н

15

л

»

г>

v! н я

15

Ь я я

X 15 03 о

X 1г •а о

•а

»

н 5

ю %

рэ й СИ РЭ

о\ о

в

я

р н

йс ^ § *

§ 43

й я к

о о к я

и о

ю о

оо

№ К Й Й Р

И

оЗ 3 ¡2

со

ю

I п

I я

и

Е 3

^с и 43 К

р я к

В

я о\

ё р Я

я

о

8* и

ё

со к й

ю о

оо

го о ю о

№ к Й й

ё

к о\

И р

д ш

О ^

2 К р о\

£5 П>

к «

со

й к

к

к

й р

ш Я

43 ч о

к й

и

о и р к

Р о о\ ^ Й н к я я я

н р

й к

н

I

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

к

о\ р

к я н р я р о к

В

ё

0 к н к й р

н р

1

к

о\

р

р Кс й о

я к

й

п) 43

о о

н к й

к

В

^

со й

ё п) 43

о

н к

о 05

и

и

о о

к

н р

о

к

й р

а р о

н «

к

к Я

н р

я

ё

43

Я л

о 43 к

й

В

>

4 о а а

Р V. •

н о

о

й к

Д

X

43 Р П>

а

Я Я н р

й X

К

к «

о

к

О »

К д ^

43 Я

к я

Я

о Кс й нн

й я

о р

Н К

В к

л р

В

I §

ё

П):

Алмашинувчи калий (мг/ тупрокда) Харакатчан фосфор Харакатчан азот Гумус мивдори

я

о о о

о о о о 00 о

о о о

ю о о ю о

о о о

о о ю о

о о о

00 о ю о 00 00 о

о о о

о о о о

>

О >

а

и

ел

5* о

5?

п Ьн

о =

В

»

сл

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

И >

Я

О

Я —

2 И

о

с

о >

н —

о

>

Г

ел О

■н

Н

О И сл

■а

15 п

ч

15 Г>

о Ьн

к» о к» о

<

о г

г

Н

сл сл С н

00

— К»

90 и О

О 00 ы

^ (Л о

>

п »

о.

п

3

о*

п »

п

с

N

а-

п 7Т

15 В

4^ 00

3 Ь

4

п

VI

С

N

К

я

оо

Й

П) «

О Р № Й

КС П):

я

я я я я

П) «

Й Р о Я Й

О

о\

Р Я Й я

я

со Я

X о

Я

о я

о Я

й

Я

ю

и о

Я Й

а\ о\ Я

о а» р о о ? 43 ^

ян

В я

я «

Р х Яс р

о и Яс ° Я ><

Я

я я

оо

и й

р П)

о\ р

р о Я

й

ю оо

"оо

О

Я

я

ю о

оо

Яс Я Й Я

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

я я

о\

о £

^ о Я 43

Н

Й Р £

оо и

Г" ^ V© £

2 Я

§ £ Яс к)

я в

Я Й я я й я

£ о 43

Я Я

я

я р

я

43 П> Й о

ЯС

я я я я

о\ р

я о\

о р

о\

о «

я л ю о

чо

ЯС

я Й

й р

оо чо оо

и р

ю о ю о

о

я

>

5 £

я ^ £ * я

й «

П) Й н я

43 Я

Й р

я *

£ и

р Сг1

о

й

ё я

й р

я

ъ 3е

я

я р

й

я «

я

ю о

оо

Яс Я Й й

Жами 3-декада 2-декада 1-декада Жами 3-декада 2-декада 1-декада

00 "оо "о 39,1 33,8

33,8 20,0 13,8 38,7 24,6 4^ "ю

10,6 о\ 4^ 16,4 10,0

73,5 22,7 26,6 24,2 ю о 00 45,9 12,2 "ю 26,5 ю о 00

65,5 12,9 35,5 ю о 77,6 "о 58,4 18,2 ю о

32,6 23,5 о 00 V 32,3 31,5 о "оо

00 о\ 00 <1 ю ю

К» о о

4^ 00 ю ю 00 4^

V© 00 ^ к» Ю О

р о 18,5 18,5

сл 1—' 00 1—' к» 4- 1—' V© 1—' о\ 1—' 1—' о н-' о к»

V© О V© О <1 1—'

Жами 3-декада 2-декада 1-декада Декадалар

о о Октябр

н-' 00 Ъо Ноябр

1—' У <1 Ъо о\ К) Декабр

1—' о\ ^00 К) ю о Яанвар

р !л ^00 Ъо .У1 о\ V ю о 00 Феврал

к» о к» о\ К) о Март

1—' ю ю р V 1л Апрел

У сл Ъо Май

р о Июн

119,2 к» р о н-' о к» р к» Жами

к» о

I—' 00

к> о к» о

Ьа Ьа

15 "В

15

03 п

V!

г

£а 15

л:

4

Я

п »

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

•а л я

ь

Я

5 X й о ■В 5

00

НС Р

* И

Я р 43 р

сл л*

5?

п Ьн

о =

ч

В

»

В

•а

»

п

ч

15 Г>

о

>

О ►

О

И

сл

И ►

Я

О

я —

И О

С

О >

н —

о

>

Г

сл О

■н

Н

О И сл

<

О Г

г

н

и)

К чо

™ ьч

Й й —

ч и 5Й

^ 2 сл

К> •• С1

О К> м

Ы н- и

О И ^

•• н-_

н* К»

90 и О

О 00 м

^ (Л о

буFдой нав ва намуналари усиш -ривожланиши, хосил элементлари шаклланишига жиддий салбий таъсир курсатди

2019 йил мавсумида эса 2018 йилдан фаркли уларок, 2018 йилнинг октябрь-декабрь ойларида 94,2 мм, 2019 йилнинг январь-июнь ойларида 299,5 мм булганлиги кузги ва бахорги юмшок буFдой нав намуналарининг усиш-ривожланишига ижобий таъсир курсатди.

2020 йил хосили учун экиб урганилган CIFWN-20 кучатзорида 75 та намуналардан барча курсатгичларда андоза навга нисбатан юкори булган 14 та намуналар танлаб олинди.

4-жадвал

CIFWN-20 намуналарининг х,осилдорлик ва сифат курсатгичи

Т/Р Сел № Номи Бир туп усимликдаги донлар сони, дона 1000 та дон вазни, гр Дон х,ажми, гр/л Х,осилдор- лиги, ц/га Оксил микдори, %

1 51 ILC482 60 223 601 5,7 26,3

2 30 FLIP13-75C 62 223 614 5,8 27,1

3 31 FLIP13-76C 64 280 613 5,8 27,9

4 15 FLIP13-52C 64 255 615 7,1 27,6

5 13 FLIP13-48C 74 290 686 8,5 26,8

6 21 FLIP13-58C 65 237 688 7,1 26,4

7 25 FLIP13-66C 66 233 645 8,5 26,4

8 16 FLIP13-53C 60 242 627 9,1 26,6

9 14 FLIP13-50C 62 241 646 7,0 26,4

10 39 FLIP13-93C 73 242 653 8,1 26,7

11 11 FLIP13-43C 72 236 635 7,1 27,0

12 20 FLIP13-57C 61 248 640 7,6 26,5

13 47 FLIP13-122C 62 280 747 8,0 26,7

14 7 FLIP13-33C 70 230 614 7,4 26,9

CIFWN-20 коллекция кучатзорида 13 та намуналарда андоза (ILC482) навга нисбатан барча курсатгичларда юкори эканлиги аникланди.

Бир тур усимликдаги дуккаклар ва донлар сони хисоблаб чикилганда бир туп усимликдаги донлар 60 тадан 74 тагача булиб андоза навга нисбатан 14 тагача дон купрок эканлиги кайт этилди, бу эса бир туп усимликдаги донларнинг 4,5 бараварига тенглигини тахлиллар натижасида аникланди.

Бундан ташкари, намуналарининг 1000 та дон вазни 223 гр дан 290 гр гача, дон натураси 613-747 гр/л ни ташкил этди. Нухат донининг энг мухим сифат курсаткичларидан бири - бу технологик сифат курсаткичи булиб, унда дон таркибидаги оксил микдорини аниклашдир. Юкоридаги танлаб олинган намуналарнинг оксил микдори 26,4-27,9% да булганлиги аникланди.

Энг асосий курсатгичлардан бири хосилдорлик булиб хар кандай кишлок хужалиги экинларидан кутиладиган натижа. Ушбу кучатзорда хосилдорлик андоза навда 5,7 ц/га олинган булса танлаб олинган 13 намуналарда 5,8 ц/га дан 9,1 ц/га гача эканлиги, бу эса 1-4 ц/га гача юкори хосилдор эканлигианикланди.

Танлаб олинган нав ва намуналар селекция ишларининг кейинги боскичларига утказилди.

5-жадвал

CIEN-LS-20 намуналарининг хосилдорлик ва сифат курсатгичи

Т/р Сел№ Номи Бир туп усимликдаги донлар сони, дона 1000 та дон вазни, гр Дон х,ажми, гр/л Х,осилдор- лиги, ц/га Оксил микдори, %

1 11 FLIP13-238C 72 282 638 5,0 25,3

2 14 FLIP13-310C 68 265 619 6,0 25,4

3 31 FLIP13-385C 72 250 686 7,6 25,0

4 21 FLIP13-359C 67 314 633 7,7 24,5

5 9 FLIP13-235C 73 265 626 6,4 26,3

6 36 Обод (ст) 69 243 614 4,4 23,4

7 15 FLIP13-316C 68 279 620 7,7 25,2

8 27 FLIP13-372C 73 324 626 7,0 26,3

9 12 FLIP13-291C 72 278 638 4,9 25,8

10 16 FLIP13-318C 67 263 673 5,9 26,4

11 34 FLIP88-85C 67 265 647 5,0 25,8

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

CIEN-LS-20 кучатзоридан танлаб олинган нухат нав ва намуналари тахлил килинганда, бир туп усимликдаги дуккаклар сони хисоблаб чикилганда 2 донли дуккаклар 2- 3 тани ташкил этди, 3 та донли дуккаклар эса 1 тани ташкил этди ва 1 донли дуккаклар эса 22-25 тани ташкил этди.

CIFWN-20 коллекция кучатзорида 10 та намуналарда хосилдорлик ва сифат курсатгичлари андоза (Обод) навга нисбатан юкори эканлиги аникланди.

Бир тур усимликдаги донлар сони хисоблаб чикилганда бир туп усимликдаги донлар 67 тадан 73 тагача эканлиги кайт этилди.

1000 дона дон вазни 243 гр дан 324 гр гача, дон хажми (натураси) 614-686 гр/л ни ташкил этди. Нухат донининг таркибидаги оксил микдори 23,4-26,4% да ташкил этди.

Ушбу кучатзордан танлаб олинган намуналар хосилдорлиги андоза навда 4,4 ц/га булса, танлаб олинган 10 намуналарда 4,9 ц/га дан 7,7 ц/га гача эканлиги, бу эса 0,5-3,3 ц/га гача юкори хосилдор эканлиги аникланди.

ХУЛОСА

Х,осилдорликка йуналтирилган селекция. Махсулдорлик ва хосилдорликни таъминловчи омиллар булиб, гектаридаги усимлик сони, уртача усимликда дуккаклар сони ва 1000 дона уруFнинг вазни хисобланади. Навнинг биологик баркарорлиги дала шароитида тегишли экиш меъёрида куп микдордаги усимликлар сонини таъминлайди. Усимликдаги дуккаклар сони навнинг ирсий хусусиятлари ва устириш шароитига боFлик.

Нухатнинг CIEN-E-20 кучатзорида урганилган 36 та нав ва намуналардан 10 та намуналарда андоза (Обод) навга нисбатан барча курсатгичларда юкори курсатгичлар курсатганлиги сабабли танлаб олинди.

REFERENCES

1. Абдукаримов Д.Т. Кишлок хужалик экинлари селекцияси ва уруFчилиги. // Самарканд, 2002. 368 б.

2. Эшмирзаев К. Нут в мире // Материалы международного симпозиума по нуту. - Индия, 1990. - C.251-253.

3. Мавлонов Б. Т., Хамдамов И. Х. Нухат. // Узбекистон кишлок хужалиги. -Тошкент, 2004. - №6. - Б 26.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.