Научная статья на тему 'LAGOHILUS INEBRIANS BGE ЎСИМЛИГИНИ ЛАБОРАТОРИЯ ШАРОИТИДА КУПАЙТИРИШ'

LAGOHILUS INEBRIANS BGE ЎСИМЛИГИНИ ЛАБОРАТОРИЯ ШАРОИТИДА КУПАЙТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

119
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
lagochilus inebrians / lagochilus pubescens / гиббереллин А3 / ауксин / гетероауксин / стимулятор инфрақизил спектроскопия / лагохилин / юпқа қатлам хроматографияси. / lagochilus inebrians / lagochilus pubescens / gibberellin A3 / auxin / heteroauxin / stimulator infrared spectroscopy / lagoxillin / thin layer chromatography.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — А. Х. Исломов, Д. А. Мустафоева, Н. С. Зулфанова

Ушбу мақолада Lagochilus inebrians ўсимлигини маданийлаштириш учун уруғнинг униб чиқишига ва ўсишига Гиббереллин А3 (ГА3) ва Ауксин – индолил-3-сирка кислота (гетероауксин) стимуляторлар таъсирини ўрганиш ҳақида маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This paper presents data on the effect of Gibberellin A3 (GA3) and Auxinindolyl-3-acetic acid (heteroauxin) stimulants on seed germination and growth for the culture of Lagochilus inebrians plant.

Текст научной работы на тему «LAGOHILUS INEBRIANS BGE ЎСИМЛИГИНИ ЛАБОРАТОРИЯ ШАРОИТИДА КУПАЙТИРИШ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1004-1014

LAGOHILUS INEBRIANS BGE УСИМЛИГИНИ ЛАБОРАТОРИЯ ШАРОИТИДА КУПАЙТИРИШ

А. Х. Исломов

УзР ФА академик О.С.Содиков номидаги биоорганик кимё институти

Д. А. Мустафоева

Мирзо ynyF6eK номидаги Узбекистан Миллий Университети

Н. С. Зулфанова

Чирчик Давлат Педагогика институти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Lagochilus inebrians усимлигини маданийлаштириш учун уруFнинг униб чикишига ва усишига Гиббереллин А3 (ГА3) ва Ауксин -индолил-3-сирка кислота (гетероауксин) стимуляторлар таъсирини урганиш хдкида маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: lagochilus inebrians, lagochilus pubescens, гиббереллин А3, ауксин, гетероауксин, стимулятор инфракизил спектроскопия, лагохилин, юпка катлам хроматографияси.

ABSTRACT

This paper presents data on the effect of Gibberellin A3 (GA3) and Auxin-indolyl-3-acetic acid (heteroauxin) stimulants on seed germination and growth for the culture of Lagochilus inebrians plant.

Keywords: lagochilus inebrians, lagochilus pubescens, gibberellin A3, auxin, heteroauxin, stimulator infrared spectroscopy, lagoxillin, thin layer chromatography.

КИРИШ

Бугунги кунда бутун дунёда усимликларни истикболли турларини экиб купайтириш, таркибидан юкори биологик фаолликка эга булган моддаларни ажратиб олиш ва улар асосида янги дори воситаларини яратиш жадал суратда ривожланиб бормокда. Усимликлардан таркибидан ажратиб олинган табиий бирикмалар юкори биологик фаолликка эга булиб, тиббий амалиётда ва халк хужалигида фойдаланиш алохдда урин эгаллайди. Lagochilus inebrians Bunge -

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1004-1014

маст килувчи бозулбанг усимлиги булиб, ундан олинган препаратлар кон тухтатувчи седатив гипотензив ва аллергияга карши восита сифатида ишлатилади. Лагохилус усимлигининг асосий таъсир этувчи моддаси -лагохилин дитерпеноиди булиб, у турт атомли спирт. Шунинг учун Lagochilus турига мансуб усимликларнинг купчилиги кон тухтатиш хусусиятга эга.

МЕТОДОЛОГИЯСИ

Lagochilus усимлиги куп йиллик буйи 20-60 см га етадиган ут усимлик. пояси сершох, кутарилувчи, асос кисми ëFOчлашган, турт киррали булиб, каттик безли туклар билан копланган. Барги оддий, уч-беш булакка киркилган, пояда ва шохларида банди билан карама-карши жойлашган. Гуллари пушти рангли, пояда ва шохларида ярим халка шаклида урнашган. Меваси 4 та ёетокча булиб (1-расм) июн-сентабр ойларида гуллайди. Lagochilus усимлигини йиFиб олиш вакти июл-август ойидир.[1-5]

1-pacM.Lagochilus inebrians Bge усимлиги ва унинг гули, yруFлари.

Lagochilus усимлиги Узбекистоннинг Навоий вилоятининг Нурота тумани, Хатирчи тумани Акмал Икромов жамоа хужалиги Навандак, Мирдош Лангар кишлоFида сой буйи ва жилFа хамда тошлок жойларида усади. Бухоро ва К,ашкадарё вилоятларида хам учрайди. Чимкент вилаятининг собик Фрунзе давлат хужалигида дармана кишлоFида устирилган. Самарканд вилоятининг Кушработ, Гужумсой, Бозоржой, Жуш, кишлокларида ёвойи холда усади. Lagochilus тури ташки куринишидан киёсланиб, куён лаби номини олган (Юнон тилидан "lagos"- куён , "ЛеПоз"- лаб). Lagochilus туркумига мансуб усимликлар лабгулдошлар (Lamiaceae ёки Labiamae) оиласига киради.

Лагохилус усимлигининг кимёвий таркибида витамин К1, 0,6-1,97 % лагохилин, 0,67 % флавоноид гликозидлари, 44-77 мг % аскорбин кислота, 6-7 % органик кислоталар, 5-10 мг % каротин, 9,66-12,42 % смола, 2,58-2,78 % ошловчи ва бошка моддалар хамда калций ва темир тузлари булади. Лагохилус

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 1005 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1004-1014

барги таркибида лагохилин, 0,03 % эфир мойи, 11-14 % ошловчи моддалар, органик кислоталар, 7-10 мг % каротин ва 77-100 мг % витамин C булади. Лагохилус усимлиги турлари фармакологияси Кубан, Самарканд, Андижон тиббиёт олийгохлари фармакология кафедраларида урганилган. Шулардан Lagochilus inebrians турининг сувли ва спиртли кайнатмалари гемостатик хусусиятдан ташкари тинчлантирувчи, гипотенсив, седатив, шокка карши, нурланишга карши ва дезаллергик (аллергияга карши) сингари физиологик фаол хусусиятларга эга эканлиги аникланган [5-10].

Лагохилус усимлиги асосида олинадиган препаратларга булган талаб йилдан йилга ортиши билан бирга, ёввойи холда усувчи Lagochilus усимлиги табиий захираси тубдан камайиб борган ва хозирги кунда у К,изил китобга киритилган. Х,озирги кунгача ушбу доривор усимликни республикамиз худудида етиштириш ва маданийлаштирилган усимлик плантацияларини яратиш буйича амалий ишлар деярли бажарилмаган. Шунинг учун Lagochilus inebrians усимлигини лаборатория шароитида маданийлаштириш учун уруFнинг униб чикишига ва усишига Гиббереллин А3 (ГА3) хамда Ауксин - индолил-3-сирка кислотаси (гетероауксин) стимуляторларни таъсирини урганишни куриб чикамиз.

Гиббереллинлар усимлик гормонлари гиббереллинлар усимликларнинг усишини бошкаради ва ривожланиш жараёнларига таъсир курсатади. Булар пояни узайтириш, униб чикиш, харакатсизлик холати, гуллаш, фермент индукцияси, барг ва мевани кариши кабиларни уз ичига олади. Гиббереллинлар биринчи марта 1926 йилда япон олими Eiichi Xurasava томонидан кашф килинган[12].

У биринчи марта 1935 йилда Teijiro Yabutaва Sumuki томонидан замбуруF турларидан ажратиб олинган ва Xurasava томонидан урганилган. Yabuta ажратиб олинган моддани Гибберелин сифатида номлаган [12]. Гиббереллинларга кизикиш Япониянинг ташкарисида II жахон урушидан кейин бошланган. АКШ да гиббереллинга доир биринчи илмий ишлар Марйландда Camp Detrick томонидан олиб борилган. У ловия Vicia faba нинг уруFдан кукартирилган кучатига гиббереллинни стимулятор сифатида синаб курган. Бирлашган киролликда гиббереллинларнинг янги турларини ажратиб олишни йирик кимёвий саноатлар бошлаган. Гиббереллинларга кизикиш дунё буйича таркалган, унинг фойда келтирадиган мухим усимликларда фойдаланилиши купрок кузга ташланган.Масалан , бунга доир

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1004-1014

илмий иш Калифорнияда 1960 йил урталарида Давид томонидан амалга оширилган. Томсон 1962 йилларда Калифорниянинг махсус жойларида устирилган уруFCиз узумларда гиббереллинларни синаб куришда рахбарлик килган [13].

Гиббереллинлар энт-гиббереллан скелетлари билан ясалади. Гиббереллинлар кашф килинганида Ган коидасига кура ГА1 (Гиббереллин А1) сифатида номланган. Гиббереллик кислота, биринчи узига хос тузилишга эга булган Гиббереллин ГА3 эди. 2003 йилларда усимликлардан, замбуруглардан ва бактериялардан 126 Гиббереллик кислотаси ажратиб олинган[12]. Гиббереллинлар тетрациклик дитерпен кислоталар. Х,ар бирининг асосида 19 ёки 20 та углерод катнашган 2 татура мавжуд: 19-углеродли гиббереллинлар масалан, гиббереллик кислотаси 20 - углероди мавжуд емас ва унинг урнида 4 ва 10-углеродларга боFланган беш аъзоли лактон куприги мавжуд. 19-углеродли холатлари умумий олганда, гиббереллинларнинг биологик фаол шакллари хисобланади. Шунингдек гидроксилланган гиббереллинларнинг биологик фаол шаклларида юкори самара мавжуд. Умумий олганда энг куп биологик фаол бирикмалар дигидроксилланган гиббереллинлар хисобланади. Улардаги 3 ва 13-углеродларнинг иккаласида хам гидроксил гурухлар катнашган. Гиббереллик кислотаси дигидроксилланган хисобланади [14].

Гиббереллин А1 (ГА1) Гиббереллик кислотаси (ГА3)

Гиббереллинлар Биологик функциялари табиий жараёнда харакатсизлик холатининг тухташи ва поя узайишининг турли куринишларини уз ичига олади. Фотосинтетик аппарат яралишидан олдин, поя узайишининг дастлабки боскичларида уруFдан усган усимликни озиклантириш учун крахмалнинг етарлича озука захирасини саклайди. Одатда поя узайишида,крахмалнинг глюкозага парчаланишида уруF сувга солингандан кейин эндоспермда бошланади. Агарда усимликлар нокулай

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1004-1014

хароратларга дуч келса,гиббереллинларни куп микдорда ишлаб чикаради. Улар хужайранинг узайиши, синиш ва куртакланиш, уруFCиз мевалар ва ypyF униб чикишини кучайтиради. Гиббереллинлар уруFнинг харакатсизлик холатини тухтатиш оркали тулик бажаради ва кимёвий хабарчи сифатида иштирок этади. Унинг гормонлари рецепторларга боFланади, протеинларни харакатга келтиради, мураккаб ДНК га боFланади ва эмбрионда устиришни кучайтирадиган фермент ишлаб чикаради. Гиббереллинларнинг асосий таъсири протеинларини камайтириш, кейин яна фитогормонларни бир -бирига таъсир этишида ва генни бошкаришда иштирок этмасликдир.[15]

Ауксинлар баъзи морфологик ухшаш хусусиятлари билан ажралиб турадиган усимлик гормонларининг (ёки усимлик устирувчи моддалар) синфи. Ауксинлар усимликнинг хаёт давридаги харакат жараёнлари купинча нормал усишида асосий рол уйнайди. Шунингдек у усимлик танасининг ривожланишида хам катта ахамиятга эга. Ауксинлар ва уларнинг усимлик ривожланишидаги роли биринчи булиб голландиялик олим Фритс Вент томонидан курсатиб берилган. Кеннес Симан бу фитогормонни ажратиб олган ва унинг кимёвий тузилиши Индол-3-сирка кислота эканлигини аниклаган [16]. Вент ва Симан кейинчалик 1937 йилда Фитогормонлар яъни Усимлик гормонлари китобининг хам муаллифига айланган.

Махаллий ауксинлар индол-3-сирка кислотаси усимликларда учрайдиган ва энг мухим вазифани бажарадиган энг сероб махаллий ауксин. У усимликларда ауксин таъсирларининг купчилигига сабаб булади ва энг кучли махаллий ауксин хисобланади. Учтадан купрок махаллий -эндоген ауксинлар бор. Барча ауксинлар битта карбоциклик кислота гурухи ароматик халка билан боFланган бирикмалар.

Индол-3-сирка 4-хлориндол-3-сирка Индол-3-бутан кислотаси кислотаси кислотаси

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1004-1014

Ауксинлар номи грекчадан келиб чиккан суздир ( аухеин - устириш / купайтириш ). Улар биринчи кашф килинган асосий усимлик гормонлари эди. Ауксин намунасини усимлик ичидаги таксимланиши усимлик усиши учун омил калитидир, унинг реакцияси атроф-мухит ва усимлик органларининг ривожаниши учун мухим хисобланади. У жуда мураккаб ва яхши мувофиклаштирилган ауксиннинг фаол транспорта ( кутбий ауксин транспорти деб номланган ) оркали усимлик танасининг хамма жойидаги молекулаларни хужайрадан-хужайрага етказади[16]. Шундай килиб, усимлик ташки куринишларига таъсир курсатади ва нерв системаси талабисиз уларни тартибга солади.

Ауксинларнинг узига хос хусусияти бошка усимлик гормонлари билан келишиб ёки карши таъсир курсатади. Масалан, ауксиннинг цитокининга нисбати айнан усимлик тукималарида илдизнинг каршисидаги куртак Fунчаларини хисоблаш оркали аникланади. Молекуляр даражада, барча ауксинлар битта карбоциклик кислота группаси бензол халкаси билан боFланган бирикмалар. Ауксин оиласининг энг мухим аъзоси индол-3-сирка кислотаси[13]. У энг кучли махаллий ауксин хисобланади. Махаллий ауксин сифатида унинг баркарорлиги усимликларда куп усулларда текширилган. Масалан, хар доим шароитга кура, унинг молекулаларини камайтириш оркали олинган натижаларни умумлаштириши аникланган.

Шунга карамасдан, Индол-3-сирка кислотасининг молекулалари сувли эритмада кимёвий узгарувчан, шунинг учун, у усимлик усишини бошкарувчи сифатида ишлатилмайди. Туртта табиий ( эндоген ) ауксинлар учрайди: Индол-3-сирка кислотаси, 4-хлориндол-3-сирка кислотаси, фенилсирка кислотаси ва индол-3-бутан кислотаси. Уларнинг хаммаси усимликлардан ажратиб олиб аникланган[16]. Эндоген (махаллий) ауксинлар билан бир каторда, олимлар ва ишлаб чикарувчилар ауксиник фаолият билан купчилик синтетик ауксин бирикмаларини ривожлантиришган.

Синтетик ауксин аналоглари ичига 1-нафталинсирка кислота, 2,4-дихлорфеноксисирка кислота ва бошкалар киради. Баъзи синтетик ауксинлар, масалан, 2,4-дихлорфеноксисиркакислота ва 2,4,5-трихлорфеноксисирка кислота гербицидлар сифатида ишлатилган. Шунингдек, 2,4-дихлорфеноксисирка кислотанинг натрийли тузи - ёввойи утларга карши курашда ишлатиладиган гербицидлардир.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1004-1014

Кенг- япрокли усимликлар (икки уруF паллали) масалан, кокиутлар (момокаймоклар) ингичка баргли усимликлар (бир уруF паллали) масалан, утлар ва донли усимликларга Караганда ауксинларга купрок таъсирланувчан хисобланади. Шунинг учун хам синтетик ауксинлар гербитцидлар сифатида фойдалидир[12-16].

НАТИЖАЛАР МУХОКАМАСИ

Lagochilus inebrians усимлигини маданийлаштириш учун уруFнинг униб чикишига ва усишига Гиббереллин А3 (ГА3) ва Ауксин - индолил-3-сирка кислота (гетероауксин) стимуляторлар таъсирини урганишни учун

Гиббереллин А3 (ГА3) нинг 10-4 М, 10-5 М, 10-6 М, 10-7 М ва 10-8 М ли эритмаларини тайёрлаш учун Гиббереллин А3 (ГА3) дан беш хилдаги массасини тортиб олинди ва 2 литр сувда эритилди. Гиббереллин А3 нинг 10-4 М ли эритмасини тайёрлаш учун Гибберелин А3 (Мр=346,4 гр/ мол) дан 0,06928 гр ёки 69,28 мг,

10 -5 М

ли учун эса 6,928 мг тортиб олинди ва 2,0 литр сувда эритилди. Кейин эса бир сутка колдирилди. К,олган эритмалар хам худди шу тарзда тайёрланади. Ауксин - индолил-3-сирка кислота (гетероауксин) нинг 10-4 М, 10-5 М, 10-6 М, 10-7 М ва 10-8 М ли эритмаларини тайёрлаш учун Ауксиндан беш хилдаги массасини тортиб олинди ва 2 литр сувда эритилди. Ауксин нинг 10-4 М ли эритмасини тайёрлаш учун Ауксин (Мр=175,184 гр/мол) дан 0,350368 гр ёки 350,368 мг, 10-5 М ли учун эса 35,0368 мг тортиб олинди ва 2 литр сувда эритилди. Кейин эса бир сутка колдирилди. К,олган эритмалар хам худди шу тарзда тайёрланади ва усимлик 10 тадан уруFлари юкоридаги эритмаларда 24 соат давомида ивитилди ва тувакчаларда тупрок:кум:гунг 2:1:1 нисбатларда тайёрлаб, 3-5 см чукурликда экилди. Гиббериллин А3 ва Ауксин - индолил-3-сирка кислота (гетероауксин) нинг 10-4, 10-5, 10-6, 10-7, 10-8 М ли эритмалари таъсирида устирилган усимликнинг асосий курсаткичлари 1-жадвалда келтирилган.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1004-1014

1-^agBa^

Гиббериллин А3 ва Ауксин - индолил-3-сирка кислота (гетероауксин) нинг лагохилус усимлиги уруFларининг униб чи^иш ва усиш жараёнига

таъсири

Препарат УруFларнинг 8 кунлик 10 та УруFларнинг Усимлик

концентра- униб чикиш усимликнинг уруFдан унувчанлик илдизининг

цияси, вакти узунлиги униб чиккан даражаси узунлиги,см

Моль (кун) (см) усимликсони (%)

Назорат 9-12 3,8 3 30 12,6

ГКМАТ

Гиббереллин А3

10-4 7 5.2 4 45 13,5

10-5 6 5.9 5 60 13,6

10-6 7 5.7 4 50 13,4

10-7 8 5.3 4 45 13,3

10-8 10 4.8 4 55 13,2

Ауксин - индолил-3-сирка кислота

10-4 7 5,2 4 45 14,6

10-5 6 5,6 4 50 15,0

10-6 7 5,8 5 55 15,5

10-7 8 5,1 4 60 14,8

10-8 10 4,9 2 50 14,3

1-жадвалида келтирилган курсаткичлардан куринадики, лагохилус усимлигининг усиши ва уруFларининг унувчанлик даражаси, униб чикиш вакти, усимлик ва унинг илдизи узунлигига гиббереллин А3 ва Ауксинларнинг 10-4-10-5 M, концентрациялар таъсирида усимлик узунлигига ва барглар сонининг ошишига самарали таъсир курсатиши аникланди ва 10-4,10-5 концентрация усимлик уруFларининг унувчанлик даражаси 40% дан 60% гача купайди. Усимлик узунлиги 5,6 см, илдизи узунлиги эса 14,3 см ни ташкил этди. Усимлик уруFи 7-10 кунда униб чикди. Усимликнинг усиш жараёнига энг макбул булиб, лагохилус усимлигини дала шароитида уруFидан кучат килиб купайтиришда мазкур концентрацияли эритмалардан фойдаланилса булади. Назоратда лагохилус усимлиги уруFлари 9-12 кун орасида униб чикди, усимлик узунлиги 3,8 см, илдиз узунлиги 12,6 см ни ташкил этди.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1004-1014

Усимлик уруFларининг унувчанлик даражаси назоратда 20% дан 30% гача булиши кузатилди.

Тажриба цисмда Гиббереллин А3 (ГА3) эритмаларни тайёрлаш учун Гиббереллин А3 (ГА3) дан беш хилдаги массасини тортиб олинди ва 2 литр сувда эритилди. Гиббереллин А3 нинг 10-4 М ли эритмасини тайёрлаш учун Гибберелин А3 (Мр=346,4 гр/ мол) дан 0,06928 гр ёки 69,28 мг, 10-5 М ли учун эса 6,928 мг тортиб олинди ва 2,0 литр сувда эритилди. Кейин эса бир сутка колдирилди. К,олган эритмалар хам худди шу тарзда тайёрланди.

Ауксин - индолил-3-сирка кислота (гетероауксин) эритмаларни тайёрлаш учун Ауксиндан беш хдлдаги массасини тортиб олинди ва 2 литр сувда эритилди. Ауксин нинг 10-4 М ли эритмасини тайёрлаш учун Ауксин (Мр=175,184 гр/мол) дан 350368 гр ёки 350,368 мг,

10 -5 М

ли учун эса

35,0368 мг тортиб олинди ва 2 литр сувда эритилди. Кейин эса бир сутка колдирилди. К,олган эритмалар хам худди шу тарзда тайёрланади.

Тупрокни тайёрлаш ва ишлов бериш учун оддий тупрок, кум ва гунг олинди. Тупрок:кум:гунг нисбатларини 2:1:1 ( масса жихатидан ) да олиниб бир-бири билан яхшилаб аралаштирилди. Кейин экиш учун тайёрланган махсус идишларга солинди. Махсус идишларнинг тагига тупрок :кум:гунг аралашмасини солишдан олдин 3,0-3,5 см ли килиб майда тошлар солинди. Бундан максад униб чиккан усимликни яхши усиши ва идиш тагидан хаво кириб туриши учун. Ер экишга тайёр холга келтирилди.

Лагохилус уруFига ишлов бериш учун Лагохилус усимлиги уруFи олиниб хар битта эритма билан ишлов берилди. Бу жараён куйидагича олиб борилди. Синалаётган хар бир модданинг турли консентрациядаги эритмаларига лагохилус уруFларини буктирилди ва бир кундан кейин хар бир идишга мос равишда 1,5-2,0 см чукурликда экилди. УруFлар экилгандан сунг суFорилди. Х,ар бир жараён кузатиб борилди. Хона харорати ва ёруFлик бир хилда берилди.

ХУЛОСА

Лагохилус усимлигининг усиши ва ривожланишига гиббереллин ГА3 ва Ауксин - индолил-3-сирка кислотасининг 10-5 ва 10-6 моляр концентрацияда лагохилус усимлигининг илдизи ва пояси узунлигини ошириши аникланди.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1004-1014

Ауксин таъсирида ён ва кушимча илдизларининг хосил булиши купайиши аникланди.

REFERENCES

1. Зияев Ш.Т., Исломов А.Х. Маданийлаштирилган ва ёввойи лагохилус усимликларини кимёвий урганиш. Мирзо УлуFбек номидаги УзМУ ташкил топганлигининг 90 йиллигига баFишланган профессор укитувчилари ва ёш олимларнинг илмий-амалий конференцияси материаллари туплами. 27-28 май 2008 йил. Б.13.

2. Зайнутдинов У.Н, Далимов Д.Н, Матчанов А.Д, Исломов А.Х, Тлегенов Р.Т, Бозорова Н.Х., Собирова Ф.А. Сравнительное изучение дикорастущей и культурной форм Lagochilus inebrians // Химия растительного сырья. 2011 №2 С.189-190.

3.3айнутдинов У.Н., Маулянов С.А., Исломов А.Х. //"Lagochilus авлодига мансуб усимликлар кимёси, биологияси ва физиологик хоссалари" //Монография. ISBN Тошкент, "Универстет"нашриёти, 2019 й Б. 194

4.Исломов А.Х., Далимов Д.Н., Матчанов А.Д., Зайнутдинов У.Н //К Окультуриванию эндемичного растения Lagochilus Inebrians// Материалы 1 Республиканской конференции с международным участием «Зеленая химия». Самарканд 2012г. 26-28 март. С 62-63

5.Х,амдамов У.И. Исломов А.Х. Далимов Д.Н. //Лагохилус усимлигини маданийлаштириш // ГулДУ»Табиий бирикмалардан кишлок хужалигида фойдаланиш истикболлари» Респ. илмий амалий анжумани материаллари туплами 2013 й. 4-5 май Б.162

6.Далимов Д.Н. Тонких А.К. Кушиев Х.Х. Исломов А.Х Хдмдамов У.И. //Низкомолекулярные природне стимуляторы роста и развития растений// Сборник трудов межд.конференции «Актульные проб. развития биоорг. химии» 15-16 ноябрь Ташкент. 2013г С. 270-307

7.ЗайнутдиновУ.Н. Далимов Д.Н. Матчанов А.Д. Исломов А.Х. Собирова Ф.А.// Охрана и культивирование эндимичного растения лагохилуса опьяняющего (Lagochilus Inebrians)// ГулДУ»Табиий бирикмалардан киш-лок хужалигида фой-даланиш истикбол-лари» Респ. илмий амалий анжумани материаллари туплами 2013 й. 4-5 май Б.161

8.Исломов А.Х., Матчанов А.Д., Зайнутдинов У. Н., Эсонов Р. С., Тошпулатов Ф., Алланиязова М. К.// Lagochilus Inebrians усимлиги вегетатив органлари

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1004-1014

дитерпеноидлари// Академик Амин Бахиевнинг 80- йил-лик юбилейига багиш-ланган «Умри урнак олим» номли илмий амалий конференция. УзРФА К,аракалпогистон булими. 28 апрель 2017 йил.Б.67-69.

9.Далимов Д.Н., Исломов А.Х., Хдмдамов У.И., Пулатова М.П.// Лагохилиннинг ацетил хосилаларини синтез килиш ва лагохилус усимлигини усиш даврида уларнинг кайси вактда Синтез булишини аниклаш // УзМУ хабарлари Т. №3/2 2017 й Б.403-407

10.Собирова Ф.А. Исломов А.Х. Тошппулатов Ф.Н. ЗайнутдиновУ.Н. Матчанов А.Д.// Изучение динамики накопления и локализации 9,13-эпоксилабданов в вегетативных органах интродуцированных растений рода lagochilus// Химия растительного сырья. 2021 й №2 С247-255

11.Зулфанова Н.С. Исломов А.Х. Матчанов А.Д. Матёкубов А. // Lagohilus inebrians bge усимлигидан лагохилин дитерпеноидини ажратиб олиш ва ик спектрини урганииш.// ARES, Academic Research In Educational Sciences Volume 2. Issue 6. 2021\06. ISSN:2181-1385. Sceintific Journal impact Factor (SJIF) 2021:5.723. 2021 й Б.555-561.

12.Gibberellin: A Short History, from http://www.plant-hormones.info, the home since 2003 of a developed by the now-closed Long Ashton Research Station. California

13.Gibberellin and Flame Seedless Grapes from a University of California, David website

14.James D.Metzger, " Gibberellin ", in AccessScisnce@ McGraw-Hall, htt://www.accessscience.com.ezproxy.torontopubliclibrary.ca, DOI 10.1036/10978542.289000.

15.Daviere, Jean-Michel; De Lucas, Miguel; Prat, Salome (2008). "Transcriptional factor increaction: A central step in DELLA function". Current Opinion in Genetics Development 18 (4): 295. Doi:10.1016/j.gde.2008.05.004.

16.Auxins page on www.plant-hormones.info- a website set up at Long Ashton Research Station an institute of the BBSRC (site is now on independent server).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.