Научная статья на тему 'КУЛЬТУРНЫЕ ВЗЯИМОСВЯЗИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАНА С САУДОВСКОЙ АРАВИИ'

КУЛЬТУРНЫЕ ВЗЯИМОСВЯЗИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАНА С САУДОВСКОЙ АРАВИИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
154
38
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АРАБСКИЙ ЯЗЫК / КУЛЬТУРНЫЕ ВЗАИМОСВЯЗИ / САУДОВСКАЯ АРАВИЯ / АБДУЛАЗИЗ ИБН МУХАММЕД АЛ - БОДИ / СОГЛАШЕНИЕ / СОТРУДНИЧЕСТВО / ПЕРЕВОД / ДРУЖБА / НАЗРУЛЛО НАЗАР / ТОДЖИДДИН МАРДОНИ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Каримова Шохона Толибовна

После обретения независимости Республика Таджикистан возобновила культурные, литературные, экономические и политические и дипломатические взаимосвязи между несколькими странами. Таджикские взаимосвязи между Саудовской Аравией начались в 1992 году и продолжаются до сих пор. В данной статье рассматривается вопрос о сотрудничестве и культурных взаимосвязях между этими двумя странами и показывается их литературная значимость. На основании проанализированных материалов, автор приходит к выводу, что культурные взаимоотношения между Республикой Таджикистан и Саудовской Аравии находятся на хорошем уровне. Последовательные мероприятия, изучение арабского языка, культурные дни стран, двустороннее сотрудничество свидетельствуют о крепких культурных, политических, литературных взаимосвязях между двумя странами.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CULTURAL TIES OF TAJIKISTAN WITH SAUDI ARABIA

After the Republic gained independence, cultural, literary, economic and political ties between states were reopened. Relations between Tajikistan and Saudi Arabia began in 1992 and continue till nowadays. This article is dedicated to the cultural ties between these countries and the attempts have been made to emphasize their value and importance. . The author comes to the conclusion that the cultural relations between Republic of Tajikistan and Saudi Arabia are at a good level.Successive events, learning of Arabic language by Tajik people, cultural days of countries, bilateral cooperation testifies to the good cultural ties between these two countries.

Текст научной работы на тему «КУЛЬТУРНЫЕ ВЗЯИМОСВЯЗИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАНА С САУДОВСКОЙ АРАВИИ»

Key words: Tajikistan, Pakistan, trade, agreements, parties, export, import.

Сведения об авторах:

Кудратов Комрон Абдунабиевич - кандидат исторических наук, доцент кафедры всеобщей истории Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни. Электронный почта: komron.kudratov@gmail.com Тел .: (+992) 935282862;

Ризоев Бурхонджон Мирзоевич - доктор исторических наук, профессор кафедры международных отношений Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики. Тел.: (+992) 928881948

About the authors:

Kudratov Komron Abdunabievich - Candidate of Historical Sciences, Associate Professor of the Departments of World History of the Tajik State Pedagogical University named after S. Aini. E-mail: komron.kudratov@gmail.com Tel.: (+992) 935282862;

Rizoev Burkhondjon Mirzoevich - Doctor of Historical Sciences, Professor of the Department of International Relations of the Tajik State University of Law, Business and Politics. Tel.: (+992) 928881948

РОБИТАИ ФАРХДНГИИ ТОЧИКИСТОН БО АРАБИСТОНИ САУДЙ

Каримова Ш. Т.

Институти омузиши масъала^ои давлатхои Осиё ва Аврупои АМИТ

Таърих гувох аст, ки дустиву робитахои адабию фархангии мардуми ачам бо кишвархои араб хануз аз даврахои кадим вучуд доштанд. Х,атто дар даврахои тоисломй низ тарчумаи китобхои арабй ба пахлавй ва пахлавй ба арабй ба рох монда шуда буданд. Масалан, Абдулло ибни Мукаффаъ китобхои "Калила ва Димна", "Точнома", "Худойнома", "Номаи Тансар" ва амсоли онро ба забони арабй тарчума намудааст, ки дорои арзиши бузург аст.

Дар натичаи омузиш ва тадкикот бароямон возех гардид, ки дар даврахои Шуравй низ муносибати Точикистон бо давлатхои араб хуб будаанд: "РСС Точикистон дар муддати нисбатан кутох аз кишвари кафомондаи мустамликаи Россияи подшохй ба давлати мутараккии шукуфон табдил ёфт. Ин аст, ки Точикистони имрузаро омухтани мамлакатхои Шарк ва умуман дигар мамлакатхои хоричй ахмияти хеле калон дорад, зеро дар миёни хайати намояндагй ва вакилони чудогонае, ки аз мамлакатхои хорича ба РСС Точикистон меоянд, бештар намояндагони мамлакатхои Осиё ва Африка хастанд" [ 7, с.5].

Баъди сохибистиклол гардидани Чумхурии Точикистон 150 кишвари олам Точикистонро ба расмият шинохтааст. Дар "Эъломияи истикдолияти Чумхурии Точикистон чунин дарч ёфтааст: "Чумхурии Точикистон хамчун субъекти мустакили хукуки байналхалкй бо давлатхои хоричй алокахои дипломатй, консулй, тичоратй ва робитахои дигар баркарор менамояд, бо онхо мубодилаи намояндагони салохиятдорро анчом медихад ва шартномахои байналхалкй мебандад". [14, с.1] .

Дар ин замина пай дар пай хамкориву таваччухи кишвархо ба хамдигар беш гардида, дар хаёти сиёсиву иктисодиву фархангиву адабй фаъолона ширкат меварзанд. Дар замони муосир низ ин хамдастиву пайвандгарой баръало хис карда мешавад. Кишвархо дархоро ба руи якдигар кушода, рузхои фархангии хешро барпо менамоянд, ки боиси боз хам наздиктару пайванд гардидани давлатхо мешавад. Бояд тазаккур дод, ки рузхои фархангии Шохигарии Арабистони Саудй дар Точикистон, ки мохи майи соли 2018 барпо шуданд, мухимтарин падида ба хисоб меравад.

Добили зикр аст, ки хайати эчодии Рузхои фархангии Шохигарии Арабистони Саудй 3 майи соли 2018 ба шахри Душанбе ташриф оварданд. Мехмононро дар фурудгохи байналмилалии шахри Душанбе муовини вазири фарханги Чумхурии Точикистон Музаффар Давлатзода, Сафири Чумхурии Точикистон дар Шохигарии Арабистони Саудй Заробиддин Крсимй, директори Рузхои фарханги Шохигарии Арабистони Саудй дар Чумхурии Точикистон Олим Акрамов пешвоз гирифтанд.

Баъдан, санаи 5 майи соли 2018 дар Китобхонаи миллии Точикистон мулокоти расмии вазири фарханги Чумхурии Точикистон Шамсиддин Орумбекзода бо рохбари хайати расмии Рузхои фархангии Шохигарии Арабистони Саудй дар Чумхурии Точикистон, рохбари департамента фарханги вазорати фарханг ва иттилоъоти Шохигарии Арабистони Саудй Ахмад ал-Музайяд баргузор гардид.

Рохбари департаменти фарханги вазорати фарханг ва иттилооти Шохигарии Арабистони Саудй Ахмад ал-Музайяд дар ин нишасти матбуотй чунин изхор дошт: " Мо мардуми ду кишвар дар забон, мусикй ва шеър муштаракоти зиёде дорем ва баргузории рузхои фарханги кишвари мо дар Точикистон доираи ин муштаракотро васеъ хохад намуд"[9, с.2].

Дар аснои ин чорабинй Созишномаи дамкоридои фардангй байни Чумдурии Точикистон ва Шодигарии Арабистони Саудй ба имзо расид, ки тибки он тарафдо минбаъд дар фестивалу муколамадои фардангии дарду кишвар мубодилаи афкору тачриба ходанд намуд.

5 майи соли 2018 дар даромадгоди театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнй намоиши дунардои мардумй ва либосдои миллй, гизодои миллии арабй ва санъати наккошй, хаттотию аккосии дунармандони халкии Арабистони Саудй шуруъ гардид, ки то 9 майи соли 2018 идома ёфт.

Барномаи консертии дунармандони араб 5 майи соли 2018, соати 16:00 дар театри давлатии опера ва балети ба номи Садриддин Айнй баргузор шуд, ки адли толор суруду мусикй, ракси фолклорй ва раксдои мардумии арабдоро бо шамшер бо кафкубидои пурмавч пешвоз гирифтанд.

Вазири фарданги Чумдурии Точикистон Шамсиддин Орумбекзода ва родбари департамента фарданги вазорати фарданг ва иттилооти Шодигарии Арабистони Саудй Адмад ал-Музайяд иштирокчиёни руздои фардангй ва адли толорро бо ифтитоди руздои фардангй муборакбод намуда, оид ба тадкими робитадои ду кишвари дуст ва адамияти руздои фардангй сухан гуфтанд. Адмад ал -Музайяд дар баромади худ чунин издор дошт: "Руздои фардангии Арабистони Саудй дар Точикистон аввалин руздои фардангй аст, ки Арабистони Саудй дар кишвардои хоричй баргузор менамояд. Ин нишонаи таваччуди родбарияти кишвари мо барои густариши дамкоридо бо Точикистон аст"[3,5].

Добили зикр аст, ки "Руздои фардангии Шодигарии Арабистони Саудй дар чумдуриамон аввалин бор доир гашта, дар таърихи муносибатдои ду давлат садифаи навро кушод"[4,3].

Дар вохурй инчунин сафири Шодигарии Арабистони Саудй дар Точикистон чаноби Абдулазиз ал-Бодй ва сафири Точикистон дар Арабистони Саудй Заробиддин ^осимй иштирок намуданд.

"Муколамае, ки дар Китобхонаи миллии Точикистон дар мавзуи "Мавкеи зан дар Арабистони Саудй" бо иштироки профессор, доктори илмдои чомеашиносй ва маорифи донишгоди Шодигарии Арабистони Саудй Фозия Албакр баргузор гардид, ба олимону мудаккикон ва рузноманигорони точик имкон дод, ки оид ба тарзи зист ва фаъолияти бонувон дар Арабистони Саудй шинос гарданд" [6,4].

8 майи соли 2018 дар майдони 800-солагии Москва, ки айни замон боги Куруши Кабир ном дорад, пушидашавии руздои фардангии Шодигарии Арабистони Саудй дар Чумдурии Точикистон баргузор гардид.

Родбари гуруди эчодии руздои фардангии Арабистони Саудй дар Точикистон Холид ал-Умейр ба родбарият ва вазоратдои ду кишвар арзи сипос намуда, аз пазироии гарми мардуми точик муассир будани худро иброз намуд. Сипас у ба дунарпешагони Арабистони Саудй сипосномадо супорид.

Дар ин муддат яъне аз 3-юм то 9-май делегатсияи арабдо аз манзарадои зебою нотакрори Норак, Хисор ва Варзоб дидан намуданд.

"Арабистони Саудй ба дайси яке аз марказдои чадонии нуфуз шинохта шудааст. Хамзамон ба пешбурди сиёсати фаъолонаи исломй (чонибдории ислом дар микёси чадонй, расондани кумаки дамачониба ба кишвардои мусулмоннишин, маблаггузории барномадои гуногуни маздабй) Арабистони Саудй робитадои устувори низомй - сиёсй ва иктисодиву тичоратиашро бо Гарб гум накардааст. [11, с.7].

Добили тазаккур аст, ки Президента Чумдурии Точикистон Эмомалй Радмон дар чорчубаи 50-солагии Ассамблеяи умумии Созмони Миллали Муттадид ба Ню-Иорк сафари корй намуд ва бо намояндаи расмии подшоди Арабистони Саудй - шодзода Султон ибни Абдулазиз вохуридои судманд гузаронид, ки пас аз он дардои ин мамолик ба дамдигар боз гардиданд [5, с.35].

Дар баробари ин, родбари давлат Эмомалй Радмон 3 маротиба (солдои 1997, 2001 ва 3юми январи 2016) аз Шодигарии Арабистони Саудй боздиди расмй ба амал овардааст. Дар рафти ин сафардо мулокоту музокироти Сарвари Точикистон бо Подшод ва Валиадди Арабистони Саудй, дамчунин бо дигар шахсони воломакоми ин кишвар доир гардиданд. Дар мулокоти охирон, яъне 3-юми январи соли 2016 миёни Президента Чумдурии Точикистон мудтарам Эмомалй Радмон ва Подшоди Арабистони Саудй Салмон ибни Абдулазиз Оли Сауд мачмуи васеи масоили вобаста ба муносибати ду кишвар баррасй шуд ва дамчунин, санаддои нави дамкорй ба имзо расиданд.

24-26 майи 2016 Раиси Мачлиси Шурои Шодигарии Арабистони Саудй Абдуллод ибни Мудаммад ибни Ибродим Оли Шайх ба Чумдурии Точикистон сафари расмй анчом дод.

22 феврали 1992 робитадои дипломатии Чумдурии Точикистон ва Шодигарии Арабистони Саудй (ШАС) баркарор гардидаанд. Шодигарии Арабистони Саудй 11 январи 1992 Истиклолияти Чумдурии Точикистонро ба расмият шинохт.

Сафорати Шодигарии Арабистони Саудй дар Душанбе моди октябри соли 2010 ифтитод ёфт. Нахустин Сафири Фавкулода ва Мухтори Шодигарии Арабистони Саудй дар Чумдурии Точикистон доктор Бандар Мудаммад Ч,амил Мадмуд ба дисоб мерафт. Сипас, ичрокунандаи вазифаи сафири

Арабистони Саудй дар Точикистон Хамза Бахит ал Харбй, кордори сафорати Саудй ба хисоб мерафт. Аз сентябри соли 2016 инчониб, Абдулазиз Мухаммад ал-Бодй сафири фавкуллода ва мухтори ШАС дар Чумхурии Точикистон махсуб мешавад.

Сафорати Чумхурии Точикистон мохи сентябри соли 2008 дар шахри Риёз, яъне дар пойтахти Шохигарии Арабистони Саудй кушода шуд. Сафири Фавкулода ва Мухтори Чумхурии Точикистон дар Шохигарии Арабистони Саудй ва Намояндаи доимии Чумхурии Точикистон дар Созмони хамкорихои исломй Заробиддин Косимй мебошад.

Собик сафири Шохигарии Арабистони Саудй доктор Бандар Чамил дар яке аз мусохибахо перомуни хамкории байни донишгоххои ду кишвар, яъне Чумхурии Точикистон ва Арабистони Саудй чунин зикр намудааст: "Хамзамон мо мехохем, ки дар оянда хамкорихоро байни ниходхои илмй ба рох монем. Инчунин Сафорати Саудй дар Душанбе кушиш мекунад, ки ба табъу нашри баъзе китобхо сахмгузорй кунад. Масалан, ба карибй китоби Ибни Надим «Ал- Фехрист», ки аз арабй ба забони точикй тарчума шудааст, чоп хохад гашт. Бо ташаббуси Сафорат Куръони карим ба забони точикй ба таври электронй мунташир гаштааст, инчунин барои хочиён як китобча низ чоп намудааст" [12,1].

Нуктаи чолиби таваччух он аст, ки сафорати Шохигарии Арабистони Саудй дар Китобхонаи миллии Точикистон гушаи фархангй дорад.

Гушаи фархангй санаи 29 - марти соли 2013 бо хузури ноиби вазири хоричии шохигарии Арабистони Саудй Амир Абдулазиз ибни Абдуллох ибни Сауд ва вазири фархангии Чумхурии Точикистон Мирзошохрух Асрорй расман ифтитох гардид. Гушаи фархангии Шохигарии Арабистони Саудй шуруъ аз санаи 2-юми сентябри соли 2013 расман фаъолияташро огоз намуд.

"Гушаи мазкур дорои зиёда аз 3000 номгуи китобхои гуногунчабхаи арабй буда, пахлухои гуногуни илмро дар бар мегирад. Аз чумла, китобхои илмию амалй, лугат, чугрофия, илмхои сиёсй, таърих, таърихи исломй, фарханги умумй, маълумотх,ои умумй, техникию итгилоaгй, киссахо ва китобхои таълимии забони арабй барои донишчуёну наврасон мебошад. Хамчунин аз ин мачаллаву рузномахои арабиро низ дорост. Гуша бо тачхизоти техникии муосир мучаххаз мебошад" [13,1].

Бояд тазаккур дод, ки дар гушаи фархангии Шохигарии Арабистони Саудй омузиши забони арабй барои хохишмандон ба рох монда шудааст, ки дарсхо комилан ройгон мебошанд. Хамчунин филмхои тасвирй барои наврасон, филмхову барномахои чолиби таълимй рочеъ ба мавзуъхои гуногун барои тамошо омодаанд ва дар чараёни дарс истифода мешаванд. Дар назар аст, ки китобхои мухталифу лозима ва дарсй пурра гардонида шавад.

Абдулазиз ал-Бодй, сафири фавкуллода ва мухтори Шохигарии Арабистони Саудй дар Чумхурии Точикистон зимни маросими тачлили 89-умин солгарди Рузи миллии Арабистони Саудй дар сухбат бо хабарнигорон аз сатху сифати хамкорихои дучонибаи Чумхурии Точикистон ва Арабистони Саудй якчанд суханхо гуфтааст, ки фишурдаи он музокирот ин чо оварда шуд:

"Хамкорихо байни Шохигарии Арабистони Саудй ва Чумхурии Точикистон идома доранд. Рочеъ ба хамкорй дар сохаи иктисод як силсила лоихахо чихати маблаггузорй аз чониби Шохигарй мавриди омузиши Бунёди Саудии рушд ва маркази малик Салмон оид ба имдод ва ёрихои башардустона карор доранд. Бунёди саудии рушд то имруз, дар мачмуъ, барои тадбики лоихахои зерсохтории Точикистон 167 миллион доллар чудо намудааст, ки он барои сохтмон ва тачдиди роххои мошингард, мактабхои тахсилоти умумй ва бемористону марказхои тиббй сарф шудааст. Аз чумла, маркази мазкур ба Точикистон 10 миллион доллар кумак расонд, ки он дар сохилмустахкамкунй барои химояи моликияти мардум аз хатари обхезихо масраф шудааст. Хамчунин, (бинои) маркази омузиши Кумитаи холатхои фавкуллода ва мудофиаи граждании назди Хукумати Чумхурии Точикистон бунёд ва мучаххаз карда шуд" [2,2].

28-уми январи соли 2020 раиси Иттифоки нависандагони Точикистон Низом ^осим сафири фавкуллода ва мухтори шохигарии Арабистони Саудй Абдулазиз ибни Мухаммад ал-Бодиро ба хузур пазируфт. Сухбат оид ба густариши робитахои адабии байни ду кишвар мерафт. Раиси Иттифоки нависандагони ЧТ Низом ^осим зикр намуд, ки осори бадеиву илмии гузаштагони моро бе истифода аз забони арабй тасаввур кардан номумкин аст, зеро ин робитахо таърихи кадима доранд. У иброз дошт, ки ба шарофати таваччухи Пешвои миллат мухтарам Эмомалй Рахмон барои фаъолияти адибон ва робитахои адабй имкониятхои васеъ ба вучуд омадаанд. То хол тарчумаи осори адибони ду чониб ахёнан буд, холо бошад, тибки барнома сурат хохад шрифт.

Хамчунин, Низом К^осим ба суханони худ замм намуд, ки адибони нотакроре ба амсоли Садриддин Айнй ва Мирзо Турсунзода барои пайванди адабиёт ва тахкими дустии халки Осиё ва Африко, минчумла бо давлатхои араб корхои бузургеро анчом додаанд.

"Боиси ифтихори мост, ки Конфронси адибони Осиёву Африко сардафтари адабиёти навини точикро дар шумори се адиби забардасте зикр намуд, ки ба адабиёту тафаккури халки гуногуни ин китъахо таъсиргузор будаанд" [1,5].

Шо^и тaвoнoи точик Миpзo Тypcyнзoдa poдбapи Кyмитaи дaмpaъйии aдибoни Ocиëвy Aфpикopo бa y^a дошт.

Чaнoби Aбдyлaзиз an-Бодй гз тaшкил шyдaни мapкaзи тapчyмa дap нгзди Иттифоки нaвиcaндaгoн вa фaъoлияти бaхши apaбй кaнoaтмaнд гaшт. Инчунин издop дошт, ки бapoи тaшкили чopaбинидoи дyчoнибaи aдaбй вa pивoчи тapчyмaи acapдoи дapдy кишвap pyчyъ хoдaд нaмyд.

"Боиш хyшнyдиcт, ки бa зaбoни apaбй вож^ои зиёди точикй - фopcй дохил гашт^ бa моли худй тaбдил ëфтaaнд. Зaбoни точикй низ aз кaлимaвy ^opaxo® apaбй хeлe Faниcг. Ин aз чyмлa имкон мeдидaд, ки oмyхтaни зaбoни точикй бapoи мaн ocoн бигapдaд" [1,5].

Х^мчунин, нaкши олимону му^чимон низ бapoи pyшдy тaдкими дaвлaтx,o хeлe бopиз acт. Уcтoдoн Точиддин Мapдoнй, Hapзyллoди Haßap, Низомидддин Зодидй, Умeдa Faффopoвa, Фaхpиддин Hacpиддинoв, Hypyллo Fиëcoв, Сyлaймoн Сaидpaдмoнoв, ^обилчон Дaдoбoeв, Aбдyшyкyp Faфypoв, Фия Иcaeвa, Субдиддин Зиëeв вa д^до номдои хoвapшинocoнpo метввон бapшyмypд, ки бapoи такими poбитaдoи фapдaншвy aдaбии Точикиетон бо кишвapдoи apaб cax^ нaзappac гyзoштaaнд.

Hapзyллoди Haзap, мyтapчим, узви Иттифоки Haвиcaндaгoни Чyмдypии Точикиотон, coбик caфиpи Точикиатон дap Миcp бapoи такими poбитaдoи aдaбй бaйни ин ду кишвap cax^ нaзappac гyзoштaacт. Тapчyмaи apaбии "Сypyди миллй" - и Тoчикиcгoн низ бa кдгами Н. Haзap мyтaaллик acг. Инчунин, шoдacapи Пpeзидeнти Чyмдypии Тoчикиcтoн Чaнoби Олй мyдтapaм Эмoмaлй Рaдмoн «Точикон дap оитаи тaъpих» дap 3 мyчaллaд дap зepи нaзap вa тaдpиpи Haзpyллoди Haзap бa зaбoни apaбй тapчyмa вa coли 2009 дap Kpx^pa нaшp кapдa шуд. Бояд тaзaккyp дод, ки мaчмyaи мaк;oлaдoи Сapвapи дaвлaт т8дти унвони "Haßape бa мepocи Имоми Aъзaм Aбyдaнифaи Нуъмон" низ дap зepи нaзapи Н. Haзap бa apaбй тapчyмa вa coли 2009 дap Ap-Риёз чоп кapдa шyдaacг.

Бa кодибй китоби тoзaнaшpe бо номи "Хaмocaи шич^^" дap шaдpи Ap-Риёз нaшp шуд, ки дap он aшъopи пaнчшyapoи мyocиpи точик: Низом ^ошм, Гyлнaзap, Гyлpyхcop, Фapзoнa вa Дopo Шчот бa зaбoни apaбй aз тapaфи ycгoд Haзpyллoди Haзap тapчyмa шyдaacт.

Инчо чaнд нyктae poчeъ бa хoвapшинocи дигape, ки бapoи пaйвaнди poбитaи aдaбивy илмиву фapдaнши Чумк^ии Тoчикиcгoн бо кишвapдoи apaб хидмaтx,oи бeдиcoб нaмyдaacг, зикp нaмyдaн бaмaвpид acг.

Уcтoд Точиддин Мapдoнй apaбшинoc, олим, му^^кики нoтaкpop низ бapoи pyшдy такими poбигaи aдaбии apaбy aчaм бaco caдми кaлoн дopaнд. Дoктopи илмдои филологй, пpoфeccop, capхoдими илмии шyъбaи Ш^ки Миëнa вa Haздики Инcгигyти омузиши мacъaлaдoи дaвлaтx,oи Ocиë вa Aвpyпoи Aкaдeмияи миллии илмдои Тoчикиcтoн бa шyмop мepaвaнд. Китобдои кaмнaзиppo

тaълиф нaмyдa бa aмcoли "С^иф^сс aз paвoбиги apaбy aчaм", "Дyзaбoнй дap шeъpи acpдoи IX-X", "Hocиpи Хycpaв вa фapдaнги apaбй", "Рaвoбиги aдaбии Apaбy Aчaм", "Шeъpи apaбии Ибни Сино", "Мacъyди Сaъди Сaлмoн вa шeъpи apaбй", "Рyдaкй вa aдaбиëги apaб", "Cyxa^ дap бopaи Aбyaлй ибни Сино. Тaдкикoт вa тapчyмaдo", '^к^оми Шapк дap ocopи Сaдpиддин Лйнй" вa Faйpa. Уcгoд Точиддин Мapдoнй ocopи биcëpe aз эчодиёти Aбyбaкpи Розй, Хoчa Юcyфи Хaмaдoнй, Aбyaлй ибни Сино вa дигapoнpo aз зaбoни apaбй бa зaбoни pycй тapчyмa нaмyдa, мyaллифи зиëдa aз cecaд мaкoлaдoи илмй мeбoшaнд, ки мaкoлaдoяшoн нa тaндo дap Тoчикиcгoн, б^ки дap хopичи кишвap низ бa тaбъ pacидaacг.

Хaмчyнин, ycтoд Точиддин Мapдoнй paиcи Чaмъияти дycтии "Тoчикиcгoн - мaмлaкaтдoи Apaff' буд^ бо caфopaтдoи Шoдигapии Apaбиcтoни Сayдй вa caфopaти ^aтap пaйвacтa дap иpтибoтaнд вa бapoи pyшдy нумуи poбигaдoи aдaбию фapдaнгии Тoчикиcгoн бо мaмoлики Apaб хизмaтдoи шoиcгa нaмyдaaнд.

Чaмъияти дycгии "Тoчикиcтoн Тoчикиcтoн - мaмлaкaтдoи Apaб" дap нaзди Чaмъияти ^crn вa paвoбиги фapдaнгии Чyмдypии Точикистон бо кишвapдoи хopичй 10-уми июли шли 2012 тaъcиc ëфтaacт. "Мaкcaд aз тaъcиcи Чaмъияти дycтии «Тoчикиcгoн - Мaмлaкaтдoи Apaб» ин гycгapиши paвoбити илмию фapдaнгии Тoчикиcтoн бо кишвapдoи apaб мeбoшaд. Тaвaccyти комёбидои илмй вa фapдaнгии чyмдypии мо мapдyми кишвapдoи apaб aз ypфy oдaт, aнъaнaдoи миллй oгaдии бeштap пaйдo нaмoянд. Бо иcтифoдa aз диплoмaтияи мapдyмй тaбoдyли тaчpибaи фapдaнгй мeтaвoн poбитaдopo боз дaм ^map гapдoнд" [8, c.22-23].

Aъзoëни Чaмъияти ^cri™ «Тoчикиcтoн - Мaмлaкaтдoи Apaб» вa кopмaндoни Чaмъияти дycтй вa paвoбити фapдaнгии Тoчикиcтoн бо кишвapдoи хopичй бо Сaфиpи Фaвкyлoдa вa Мyхтopи Мaмлaкaти Apaбиcтoни Сayдй дap Чyмдypии Тoчикиcтoн Бaндap Мyдaммaд Чaмил caнaи 13-oктябpи coли 2012 дap бинои Сaфopaти Шoдигapии Apaбиcгoни Сayдй дap Дyшaнбe мулокот гyзapoнидa, мacъaлaдoи дaмкopии фapдaнгии дyчoнибapo мaвpиди бappacй rçapop дoдaнд. Сaфиpи ШAС Бaндap Мyдaммaд Чaмил aъзoëни Чaмъиятpo бa чaмъoмaди тaнтaнaвй бaхшидa бa 82-юмин coлгapди тaшкилëбй - Рузи миллии Мaмлaкaти Apaбиcтoни Сayдй дaъвaт нaмyд вa aъзoëн дaъвaтpo пaзиpyфтa дap ин мapocим иштиpoк нaмyдaнд.

Чамъияти дустии «Toчикиcтoн - Мамлакат^ои Apaб» мoxи aпpeли coли 2013 мдени дoнишчyëни шyъбaи арабии Дoнишгoxи иаломии Toчикиcтoн ба номи Имоми Aъзaм озмун гyзapoнид, ки иборат аз кироати шeъp буд, ки дар натича FOлибoн аз тарафи paëcaти Чамъият ва Peктopи Донишкада Давлатов С. бо lyx^ax^ хотиравй capфapoз гардонида шуданд. Хамчунин озмуни чум^уриявии «Хифз ва кироати ^уръони карим», ки аз caнaи 10 то 12 - майи шли 2013 дар Маркази равобити пойтахт баргузор гардид, ма^з Чамъияти дycтии «Toчикиcтoн - Мамлакат^ои Apaб» caxми нaзappac дорад.

Бо тaшaббycи Чамъияти мазкур caнaи 18-майи coли 2013 дoнишчyëни факултаи филологияи шарки Дoнишгoxи иоломии ^чик^гон ба номи Имоми Aъзaм бо apaбшинocи мумтоз, ycтoди Дoнишгoxи миллии ^чик^гон Иcaeвa Фия Aбдyлбapиeвнa вохурй намуданд, ки барои дoнишчyëн дapc дapcи caдoкaтy ростй, мyxaббaт ба илм буд.

Соли 2014 дар толори Донишкадаи иаломии ^чи^агон ба номи Имом Aбyxaнифa xaмoиши илмию амалй та^ти унвони «Накши таърихии забони арабй дар рушди забони точикй ва фapxaнги миллй» баргузор шуд.

Хамчунин, мoxи aпpeли coли 2017 дар кaфeдpaи забож,ои шарки Дoнишгoxи давлатии зaбoнxoи ЧГ ба номи Сотим УлyFЗOдa низ дар мавзуи "Наврузу гавба^орон дар ошри адибони Apaбy Aчaм" кoнфepeнcияи илмию амалй баргузор гардид. Ба ин конфрож Сафири Шoxигapии Apaбиcтoни Саудй дар 4T Aбдyлaзиз ибни Му^аммад ал - Бодй ва Сафири Давлати ^атар дар ЧГ AM Муборак ал-Му^аннадй ба мexмoнй даъват шуда буданд, ки мexмoнoни олимаком даъватро пазируфтанд. Онxopo peктopи донишкада Paчaбзoдa М, ноибони pe^rop, дeкaнxoи факулта^о пeшвoз гирифтанд. "Суруди миллии Toчикиcтoн ба забони арабй дар ичрои дoнишчyëни кypcи теюм, ки xycни ифтитoxи кoнфepeнcия буд, xaмapo, aлaлxycyc Сафиронро ба вачд овард" [10, c.48-49].

Сухани ифтитoxиpo peктopи донишкада М. Paчaбзoдa OFOЗ бахшид ва cипac cyxaн ба дипломат^о, яънe Сафирони Apaбиcтoни Саудй ва ^атар дода шуд. Баъдан бахши фapxaнгии кoнфpoc ифтитox шуд, ки дoнишчyëн бо caxнaчaвy шeъpxoнй, гуфтани панду xикмaт ва латоифи арабй ва Faйpa табъи мexмoнoнpo болида намуданд.

Дар инти^о ба FOлибoни озмун аз дасти peктopи дoнишгox ва caфиpoн ту^фа^ои хотиравй cyпopидa шуд.

Ногуфта намодам, ки Сафири Apaбиcтoни Саудй дар Дyшaнбe чаноби Aбдyлaзиз ал-Бодй ба Института омузиши мacъaлaxoи Оcиë ва Aвpyпoи Aкaдeмияи миллии 4T низ чандин маротиба бо таклифи диpeктopи инcтитyт, номзади илм^ои фaлcaфa, устод Ниëзй Ё.Б ташриф овардааст. Дар рафти мулокот чандин мacъaлaxoи OTëcrny илмй аз тарафи тарафайн барраж ва та^лил гардидааст. Сафорати Apaбиcтoни Саудй xap coл чандин кормандони шyъбaи Шарки Mиëнa ва наздики Инcтитyти омузиши мacъaлaxoи Оcиë ва Aвpyпopo ба чашни миллии худ таклиф мeнaмoяд, ки ин xaм аз робитак.ои дycтивy фapxaнгии ин ду кишвар ша^одат мeдиxaд.

Метавон ба чунин xyлoca омад, ки робитаи фapxaнгии Чум^урии Toчикиcтoн бо Apaбиcтoни Саудй дар caix^ биcëp хуб карор доранд. Бастани coзишнoмaxo байни ду давлат, гузаронидани pyзxoи фapxaнгй ва дapxoи кушод шoxиди онанд. Зикр кардан чоиз аст, ки дар Toчикиcтoн якчанд факултст^ои зaбoнxoи Шарк фаъолият доранд, ки бeвocитa барои oмyxтaни забони арабй барои дoнишчyëн мycoидaт мeнaмoянд. Хамчунин, мapкaзxoи таълимиву омузишй низ аз худ намудани забони арабиро ба pox мондаанд. Олимони точик пайваста бо тарчума намудани китoбxoи нодири арабй мaшFyл xacтaнд ва дар кишвapxoи Apaб низ тарчумаи ошри гаронмояи точикй низ ба pox монда шyдaacт, ки тарчумаи ин мавод як мaвзyи вaceъи дигарро дар бар мeгиpaд, ки ин макала дар оянда ба таври муфагсал ба та^кик xoxaд рашд.

АДАБИЁТ

1. A. Мирзозода Cyxбaт бо €афир. Aдaбиëт ва camax, 30-юми январи coли 2020, №5 (2028), С. 5

2. Мунаввари Сафар, "Toчикиcгoн ва Apaбиcгoни Саудй, Маржилаи нави рушди xaмкopиxo", "Чумяурият", 23 ceнтябpи шли 2019, № 181 (23784) , С.2

3. "Намоиши фаркангии гамаддуни apaбxo дар flyma^e, рузномаи ИмpyзNews, 7 майи 2018, С. 5

4. "Pyзxoи фapxaнгии Шoxщapии Apaбиcxoни Саудй дар ^чик^гон" мачаллаи Фируза 4-5, 2018, С.3

5. Саидов З. "Pecпyблик Taджикиcxaн на мeжгocyдapcxвeннoй apeнe до и nocne oбъявлeниe полигики "открытых ^peff'", - „Hy^a^e, 2015. - 315 С. 35.

6. To^H^d^ дар xaкикaт би^ишти руи замин будааст" Ба^ори A^^ №14(453), 16 майи шли 2018, cax.4

7. Tиллoбeг Багадирович Aкбapoв. PaвoбиIи байналхалкии PCC Toчикиcxoн. "Ирфон", Дyшaнбe - 1965, - 58 С.5

8. Файзулло Tиллoeв. Мачаллаи "Дустй", шумораи №1, 2013 - С.22 - 23

9. Фарзонаи Файзалй . Pyзxoи фapxaнгии Шо^игарии Apaбиcтони Саудй дар Toчикиcтoн, Чумяурият, 7 майи шли 2018, № 89(23432) С.2

10. "Чавонон - гаъмингарони равобиту дустй" Мачаллаи Дустй, № 1 - 2, шли 2017 - С. 48-49

11. Шарипов А. Н. "Х,олат ва дурнамои хамкорихои ЧТ бо кишвархои араб". Душанбе, - 2017, 108-С.7

12. www. khowar.tj. Марзия Саидова, АМИТ «Хо

13. www.khowar.tj. Раъно Нусратуллоева, АМИТ "Ховар"

14. www.mfa.tj

КУЛЬТУРНЫЕ ВЗЯИМОСВЯЗИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАНА С САУДОВСКОЙ АРАВИИ

После обретения независимости Республика Таджикистан возобновила культурные, литературные, экономические и политические и дипломатические взаимосвязи между несколькими странами. Таджикские взаимосвязи между Саудовской Аравией начались в 1992 году и продолжаются до сих пор. В данной статье рассматривается вопрос о сотрудничестве и культурных взаимосвязях между этими двумя странами и показывается их литературная значимость. На основании проанализированных материалов, автор приходит к выводу, что культурные взаимоотношения между Республикой Таджикистан и Саудовской Аравии находятся на хорошем уровне. Последовательные мероприятия, изучение арабского языка, культурные дни стран, двустороннее сотрудничество свидетельствуют о крепких культурных, политических, литературных взаимосвязях между двумя странами.

Ключевые слова: арабский язык, культурные взаимосвязи, Саудовская Аравия, Абдулазиз ибн Мухаммед ал - Боди, соглашение, сотрудничество, перевод, дружба, Назрулло Назар, Тоджиддин Мардони

CULTURAL TIES OF TAJIKISTAN WITH SAUDI ARABIA

After the Republic gained independence, cultural, literary, economic and political ties between states were reopened. Relations between Tajikistan and Saudi Arabia began in 1992 and continue till nowadays. This article is dedicated to the cultural ties between these countries and the attempts have been made to emphasize their value and importance. . The author comes to the conclusion that the cultural relations between Republic of Tajikistan and Saudi Arabia are at a good level.

Successive events, learning of Arabic language by Tajik people, cultural days of countries, bilateral cooperation testifies to the good cultural ties between these two countries.

Keywords: Arabic language, cultural ties, Saudi Arabia, Abdulaziz ibn Muhammadal-Bodi, agreement, cooperation, translation, friendship, Nazrullah Nazar, Tojiddin Mardoni

Сведения об авторе:

Каримова Шохона Толибовна - научный сотрудник Института изучения проблем стран Азии и Европы Академии наук Республики Таджикистан. 734025, . г. Душанбе, проспект Рудаки, 33 ; тел: 221 -03-28; (+992) 918778877 Электронная почта: info@osiyoavrupo.tj; mehrofarin@list.ru

About the author:

Karimova Shohona Tolibovna - scientific researcher of The institute for studying the issues of Europe and Asia in Academy of Science, Republic of Tajikistan, Dushanbe city, Rudaki avenue 33, tel: 221 -03-28; (+992) 918778877E-mail: info@osiyoavrupo.tj; mehrofarin@list.ru

МАОРИФ-ПОЯИ ДАВЛАТ ВА ДАВЛАТДОРЙ (дар мисоли н.Да^ара)

Абдулх/аков О.Ш.

Донишгощ давлатии тиббии Хатлон

Инсоният аз замонхои кадим кушиш менамуд, ки мухити атрофро барои бехтар намудани сатхи зиндагии худ биомузад ва онро тагир дихад ва албатта дар баробари тагир додани мухити зист инсон худашро низ тагир дод. Дар натичаи мехнат ва таксимоти он ба мехнати фикрй ва ба чисмонй одамоне дар чамъият ба вучуд омаданд, ки бештар ба мехнати фикрй машгул буданд ва онхо охиста охиста аз руи зарурат илмхои гуногун (астрономия, геометрия, тиб ...)-ро ба вучуд оварданд. Албатта бо рушду нумуъи ин илмхо ва дертар дигар илмхо чамъияти инсонй инкишоф ёфт ва як форматсияи чамъиятй ба форматсияи пешрафтатар мубадал гашт. Албатта илму донишу маориф асос, тахкурсй ва мухаррики пешбарандаи харгуна чамъият ё давлат мебошад.Бо пешрафти маориф дигар хамаи сохахои чамият руй ба бехбудй оварда, шахрвадон сохиби маърифат ва фарханги баланд шуда, зиндагии онхо бехтару хубтар мешавад.Бузурге кайд менамояд, ки :

Пояи давлат набошад бе маориф устувор,

Давлати поянда хощ руй бар мактаб биёр.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.