CC BY
15ФОРМИРОВАНИЯ КУЛЬТУРНЫХ ОТНОШЕНИЙ ТУРЕЦКОЙ РЕСПУБЛИКИ С
РЕСПУБЛИКОЙ ТАДЖИКИСТАН
Сабахаттин Гунай
Взаимодействие двух государств, налаживание и всестороннее развитие сотрудничества между Таджикистаном и Турцией во многом зависело от дипломатических контактов, отношений между внешнеполитическими ведомствами. Визит Президента Турецкой Республики Абдулла Гюлья в Республику Таджикистан 2830 мая 2009 г. стал, несомненно, новой страницей в истории сотрудничества между двумя странами. В ходе визита руководители обоих государств рассмотрели вопросы развития политического и двустороннего сотрудничества в дружественной атмосфере и взаимопонимания.
Ключевые слова: история, опыт, формирования, отношения, Турция, Таджикистан, условия, информационное общества, глобализация, фактор, развития, дипломатия.
FORMATION OF THE CULTURAL RELATIONS BETWEEN TURKISH REPUBLIC
WITH THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN
Sabahittin Gunay
The article is focused on the basis of opening in 1992, the Embassy of the Republic of Turkey in Tajikistan which was a concrete step in establishing cooperation between the two countries. The author is states that Interaction between the two states , and the establishment of comprehensive cooperation between Tajikistan and Turkey largely depended on diplomatic contacts , relations between the foreign ministries . The visit of Turkish President Abdullah Gyulya the Republic of Tajikistan on 28-30 May 2009, Tajikistan became undoubtedly a new page in the history of cooperation between the two countries During the visit, leaders of both countries discussed issues of political and bilateral cooperation in a friendly atmosphere and mutual understanding.
Key words: history, experience, language, method, formation, bilateral, relations, theoretical, basis, Turkey, Tajikistan, diplomacy, technologies, embassy.
Сведения об авторе: Гунай Сабахаттин - соискатель кафедры истории Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел.: (+99237) 228-01-84 (р), e- mail: sbhttngunay@hotmail.com
Information about the author: Gunay Sabahittin - research student in the Department of History of Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, tel.: (+99237)228-01-84 (v), e-mail: sbhttngunay@yahoo.com.
КУЛБОРИ ПУРБОРИ АДИБ (Сухане чанд дар х,ошиаи китоби «Ох,анги хаёл»- и Мех,мон Бахти)
Нуров Садриддин
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни
Адабиёти точик дорои бунёди кдвист ва хам аз лихози мазмуну мундарича, хам аз чихати фарогирии жанрхову мавзуъхо рушдёфтаасту щухрати дерин дар пахнои адаб дорад. Ин мазмун борхо аз чониби мухакдак;ону адабиётшиносон таъкид гардидааст. Ва ин чо бори дигар таъкид ба мазмун кардани моро хадаф ишора бар он аст, ки дар чунин адабиёти гановатманду пурвусъат ва рушдёфта рох ёфтану мавк;еи шоиста пайдо намудан сахлу сода коре нест ва на хар кдламкашро даст медихад.
Хушбахтон, адиби номвар Мехмон Бахтй аз зумраи он эчодкоронест, ки ба арсаи адабиёт бо азму иродаи кдвй, бо кддамхои устувор ахдофи хамида ворид гардиданду
332
тадpичан pоxy pавви шва мавкеи хyдpо даpёфтаанд. Hахyст нигоштаxои y гyвоxи он бyданд, ба майдони адаб на аз pyи xавовy xавас азми воpид гаштан доpад, балки кyлбоpи сафаpаш ба каламpави сyхан пypбоp астy метавонад баxpи pyшди адабиёти точик хидмате шоиста бинамояд. Mеxмон Бахтй ба майдони адабиёт кадамxои аввалинашpо асосан xамчyн дpаматypг гyзоштааст ва хушо , ки аз OFOЗ ба комёбиxо мyшаppаф гаpдидааст ва ин даp ваъзе, ки даp Точикистон он солxо ( солxои 60-уми асpи XX) дpаматypгия бахши pyшднаёфтаи адабиёти точик дониста мешуд. Аввалин китоби песаxои Mеxмон Бахтй, ки аз силсилаи «Навнщолони боFи адабиёт» ба нашp pасид ( соли 1972), ду песаи адиби чавон « Лаxзаи човид», ва «Баpодаpон» - pо даp баp мегиpифт. Ин песаxо кабл аз китобшуданашон даp мачаллаи «Садои Ш^к» чоп шудаву писанди xаводоpони каломи бадеъ гаpдида буданд ва xатто ба саxнаи театpxои маъpyфи замон pоx ёфта буданд. Китоби « Лаxзаи човид» хонандагони зиёде пайдо каpд ва пеpомyни он гyфткгyзоpи фаpогиpе байни аxли адаб ва мyxаккиконy адабиётшиносон ба миён омад. Хдмагон даp мачмyъ аз он изxоpи хушнудию каноатмандй мекаpданд, ки минбаъд баpои pyшди дpаматypгияи точик боз як каламкаши чавону соxибистеъдоде ба тавpи шоиста хидмат хоxад каpд. Ва yмедвоpиxои xаводоpони адабиёти бадей наpафтанд. Минбаъд Mеxмон Бахтй xаpчанд ба жанpxои дигаp ( xикоявy повест, таpонавy сypyд...) низ pyй оваpдy асаpxои шоиста офаpид, аз дpаматypгия катъи назаp накаpд ва даp ин бахши ба эътиpофи умум хеле мушкили адабиёт давpа ба давpа асаpxои шоист ваp ангину мyxтаво манде эчод намуд. Пас аз xамон соли баpои Mеxмон Бахтй( ва xаводоpони эчодиёташ) таъpихии 1972( даp ин сол xам китоби песаxояш ба табъ pасидy xам y ба узвияти Иттифоки нависандагон пазиpyфта шуд) китобxои зиёди адиб ба нашp pасидандy доиpаи хонандагону мухлисонаш гyстаpиш ёфт. Шоистаи тазаккyp аст, ки xаp як китоби нави Mеxмон Бахтй азчониби xаводоpони каломи бадеъ чун як xодисаи нави адабй пазиpyфта мешуд, боиси гуфту^ву баxсy мyxокимаxо мегаpди. Даp боpаи китобxои ин нависандаи номваp такpизxои зиёде навишта шудаанд ва умуман эчодиёти Mеxмон Бахтй диккати теъдоди зиёди мyxаккиконy адабиётшиносонpо чалб намудааст. Даp ин миён устодони донишманд М. Шакypй, А. Сайфуллоев , Х. Шаpифов, Н. Hypчонов ба навиштаxои адиб бештаp xyсни таваччyx зоxиp намудаанд. Рислоаи илмй ва адабию тадкикотии адабиётшиноси маъpyфи точик Атахон Сайфуллоев бо номи «Х,усни нигаpондагй», ки соли 2003 даp шакли китоби алоxида ба нашp pасидааст, асаpи нисмбатан мукаммалест даp боpаи xаёт ва эчодиёти Mеxмон Бахтй . ин асаp бо сабку услуби хос ва pангинy чолибнавишта шудааст.
Маълум, ки каблан мyxаккиконy адабиётшиносон бо максади маколае ё такpизе навиштан ба асаpxои Mеxмон Бахтй китобxои зиёди ypо дастpас намудаву pyи мизи коpиашон мениxанд. Инак баpои ощо имконе фаpоxам омада, ки ба чои аксаpи он китобxо як китоби бyзypгxачмy фаpогиpеpо пеши худ дошта бошанд. Hашpиёти «Адиб» соли 2011 бо номи «Оxанги хаёл» даp xачми беш аз 30 чузъи чопй китоби намyнаxои осоpи Mеxмон Бахтйpо ба ифтихоpи 70 солагиаш дас^ам хонандагон намуд, ки ^prô тамоми навиштаxои аpзишманди адибpо ба xам оваpдааст. Чунон ки даp шиносномаи китоб омадааст, асаpxои даp он чойгиpифтаpо адиб даp солxои гуногун навиштааст ва ин асаpxо соxаxои мухталифи зиндагй мавpиди таxкикy 6озгуй каpоp гиpифтаанд. Китоби «Оxанги хаёл» то чое як навъ оинаи тамомнамои фаъолияти адабии нависанда, шои ва дpаматypг Mеxмон Бахтист. Басо бамавpид ва айни муддаост, ки ба китоб адиб ва донишманди ваpзида Mиpзо Шyкypзода ба гунаи саpсyхан,балки ба чои саpсyхан маколаи пypмазмyн ва бавусъате бо номи « Даpдошнои ишку андyxи оpиёно» навиштааст. Даp ин маколаи пypFyнчоиш махсyсиятxои эчодии М. Бахтй, маxоpати адабй, навоваpию тозакоpй сабку услуб ва моxиятy аxамияти осоpи y боpикбинона ва бо далелxои чолибу муътамад таxлилy аpзёбй шудааст. Тавассути ин макола хонандагон бо чеxpаи адабии нависанда амиктаpy pyшантаp ва бештаp ошно мешаванд, аз вокеияту бадеияти осоpи y огоxии дакиктаp пайдо мекунанд.
Китоби « Оxанги хаёл» аз се кисм ибоpат мебошад:
«Kиссааxо», « Намоишномаxо», ва « xикояxо». Кисми авал киссаxои «Хубон», «Пирамард», ва « Се соати маргбор»- ро дар бар мегирад. Эчоди xар яке аз ин киссаxо як марxилаи муxими фаъолияти адабии нависанда маxсуб меёбад. Махсусан, киссааи « Хубон» на танхо дар эчодиёти М. Бахтй, балки дар адабиёти солxои 70- 80-и асри XX- и точик вокеан муxиму муассире эътироф шудааст. Накди адабй онро яке азбеxтарин асарxои насри муосир тавсиф бахшидаас. Ин киссаи дилангезу чолибва пуртаъсир ба мавзуи меxнат ва азму талошxои халки точик дар давраи Чднги Бузурги Ватанй ва солxои нахустини баркарорсозии окибатxои чанг бахшида шудааст ва аз рyйдодxои пуртазоди як гушаи куxистони точик накл мекунад. Адабиётшиноси маъруф А. Сайфуллоев бар он назар аст, ки «дар повести Хубон » калами нигорандагии Mеxмон Бахтй хеле моxирона ба чилва омадааст». Беxуда нест, ки зери таъсири ин киссаи навоварона дар адабиёти точик аз чониби якчанд адиб киссаxои дигаре арзи xастй кардаанд. Kиссаxои « Хубон» ба забони русй ва боз ба чандзабони хоричй тарчума шуда, хонандагони зиёде пайдо кардааст.
Kиссаxои «Пирамард», ва « Се соати маргбор» низ аз офаридаxои устодонаву накшгузори Mеxмон Бахтй буда, ба Fановатмандии бештари адабиёти точик мусоидат кардаанд.
Кисмати намоишномаxои «Фирдавсй», «Шоx Исмоили Сомонй», «Тилисми Сайxун», «Эx чавонй, чавонй» ва «Роxзан ва кузагар» мебошад. Хушбахтона, дар бораи асарxои саxнавии Mеxмон Бахтй низ каламкашони зиёде ибрози назар кардаанд. Намоишномаи «Фирдавсй» боз як дастоварди муxиму тозаи адиб буда, xам аз лщози шаклу услуб ва xам аз ч^ати бандубасту вокенигорй дорои ^вгон^ос^ Mанзараxои гуногуни xаёту фаъолияти Фирдавси бузург дар ин намоишнома дар заминаи манзараву лаxзаxои мухталифу муассир тавсиф ёфтаанд ва диккати хонандагонро зуд ба худ чалб менамоянд. Метавон гуфт, ки намоишномаи « Фирдавсй» дар драматургияи точик он накшеро пайло кард, ки романи « Фирдавсй» - и устод С. УлуFЗOда умуман дар адабиёти точик пайдо намудааст.
Намоишномаи « Шоx Исмоили Сомонй» мундаричаи осори драмавии Mеxмон Бахтиро такмил бахшидааст ва дар радифи беxтарин асарxои саxнавии насри муосири точик мавкеъ дорад.
Умуман, аксар асарxои саxнавии адиб чанбаи таърихй дошта, дар заминаи xаводиси таърихй дар бораи шахсиятxои маъруфи халки точик навишта шудаанд. Ин асарxо ва умуман, кули эчодиёти Mеxмон Бахтй ба ташаккулу такомули x^ct худогоxию хештаншиносй, ватанпарстию ифтихори миллй ва истиклолпарастии хонандагон мусоидат мекунанд.
Чаxор xикояе, ки дар кисмати «X,икояxо»-и китоб омадааст, низ басо таваччуxбарангез буда, далолат бар он мекунанд, ки адиби маxбуби мо дар ин жанр низ мумтозу тавонманд мебошанд.
Бояд таъкид кард, ки Mеxмон Бахтй дар эчоди шеър, махсусан суруд дасти гиро дорад, комёб аст. Аз ин ру агар дар китоби « Оxанги хаёл» кисмати дигаре бо номи « Шеърxо» илова мешуд, чеxраи адабии нависанда бештар ва мукаммалтар инъикос меёфт.
Mехоxем иктибосе аз навиштаи адабиётшинос ва адиби пуркор (аз xамон китоби «Х,усни нигорандагй) А. Сайфуллоев xусни анчоми ин навиштаxои ичмолии мо дар XOшияи китоби « Оxанги хаёл» бошад: « Асар барои он навишта мешавад, ки халк онро мавриди мутолиа ё тамошо карор дщад, аз он ба дардxои худ даво чуяд. Асарxои Mеxмон Бахтй соxиби xамин гунна хусусиятxо мебошанд, бинобар ин, аxамияти калони FOявию тарбиявй доранд».
Адабиёт:
1. Mеxмон Бахтй «Оxанги хаёл», Душанбе, 2011, с. 250
2. Mеxмон Бахтй, намоишномаи «Фирдавсй», », Душанбе, 1994 с.150
3. Mеxмон Бахтй, намоишномаи «Шоx Исмоили Сомонй», Душанбе, 1994 с.155
4. А. Сайфуллоев , Х,усни нигорандагй, Душанбе, 2003 с. 200
5. Мехмон Бахтй Рухи тавоно, Душанбе, 1987 с. 170
6. Мех,мон Бахтй « Охи сабук», Душанбе, 1984 с. 160
7. Х. Шарифов Фазилати нависандаХдфтаномаи « Адабиёт ва санъат», 1990
КУЛБОРИ ПУРБОРИ АДИБ ( сухане чанд дар хошиаи китоби « Оханги хаёл»- и Мехмон Бахтй)
Нуров Садриддин
Данная статья посвящена стихам и произведениям выдающегося таджикского поэта Мехмона Бахти и его вкладу в таджикской литературе. Он является одним из известных драматургов, который написал такие известные драмы, как « Фирдавси», «Корол Исмоил Сомони» и др. В добавление к этому он написал несколько повестей, таких как, «Вечная минута», « Хубон» и «Рухи тавоно» и др.
Ключевые слова: наследие, стих, поет, драматург, драма, историческая драма, повесть.
FULL HERITAJE OF THE POET (A few words on the comments of the book of «Imagination melody» written by Mehmon Bakhti)
Nurov S.
The article is dedicated to the position of the verse of distinguished Tajik poet Mehmon Bakhti in tajik literature. He is considered one of the prominent playwrights and has written some famous historical drama Like « Firdowsi», « King of Ismoili Somony», and etc. In addition to it, he has written also some stories, Like «Eternal moment», «Khubon», «Ruhi tavono» and etc.
Key words: heritaje, verse, poet, playwrights, drama, historical drama, story.
Сведения об авторе: Нуров Садриддин - кандидат филологических наук, доцент кафедры методики преподования таджикского языка и литературы Таджикского государственного университета имени Садриддирна Айни, тел.: (+992)988-22-88-14;
Information about the author: Nurov Sadriddin - Ph. D. in Philology, docent of the Chair of Tajik Lnguage and Litearature Teaching method, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, tel.: (+992)988-22-88-14.
УДК 8 точик+8н
УСЛУБИ ТАРЧУМА ДАР ЯК ^ИКОЯ
Шарифова Г.А.
Таджикский технологический университет
Равобити адабй ва муносибатхои мардуми точику турк яъне, халкхои аз чихати этникй аз хамдигар дур, аммо дар давоми асрхо, хамчун адабиётхои халкхои ба хамдигар наздик маъмул аст. Аз он низ ёдовар бояд шуд, ки дар асри бист, дар тарчумахои байнихамдигарии адабиёти бадеии мо баргардонхо ба воситаи забони русй, накши миёнаравиро ичро кардааст. Аз хамин сабаб аксари тарчумахо ба забони точикй ба воситаи забони русй сурат гирифтанд.
Аз хдмин лихоз ба як хикояи Азиз Несин, ки аз асл ва ба воситаи тарчумахои русй ба точикй баргардон шудаанд ва ба калами тарчумон Урун Кухзод дахл доранд, таваччух менамоем. Максади мо холо муайян
кардани фарк аз асли асар, дар тарчумахои русй ва точикй ва сабабхои чунин сурат гирифтани он мебошад. Хддафи мо дар ин чо бо рохи мукоисаи матни асл бо
