Научная статья на тему 'КУЧСИЗ ЎСУВЧИ ГИЛОС КЎЧАТЛАРИНИ ЕТИШТИРИШДА КЛОН ПАЙВАНДТАГ ИНТЕРКАЛЯР ҚЎЙИЛМАСИНИНГ РОЛИ'

КУЧСИЗ ЎСУВЧИ ГИЛОС КЎЧАТЛАРИНИ ЕТИШТИРИШДА КЛОН ПАЙВАНДТАГ ИНТЕРКАЛЯР ҚЎЙИЛМАСИНИНГ РОЛИ Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

CC BY
84
25
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Agro Inform
Область наук
Ключевые слова
черешня / подвой / промежуточная (интеркалярная) вставка / сорт / слаборослый / интенсивный / приживаемость / черенок. / cherry / rootstock / intermediate (intercalary) insertion / variety / low-growing / intensive / survival rate / cuttings.

Аннотация научной статьи по химическим наукам, автор научной работы — Дилорам Юлчиева, Зохиджон Низомитдинов, Зайнилабиддин Абдикаюмов

В данной статье приведены результаты исследования по изучению использования интеркалярных вставок клоновых подвоев для выращивания слаборослых саженцев черешни. В опыте при трех компонентной сложной прививке (местный подвой, интеркалярная вставка и культурный сорт) изучены влияние длины интеркалярных вставок. Для этого в качестве интеркалярных вставок использовались черенки вегетативно ражмножаемых клоновых подвоев САВ-6Р и ВСЛ-2 (Крымский-5). Черенки заготавливались длиной 5, 10, 15, 20, 25 ва 30 см. Опыты показали, что по мере увеличения длины интеркалярных вставок, саженцы имели тенденцию уменьшения приживаемости. Хотя приживаемость меньше, наиболее низкие саженцы получены при использовании интеркалярных вставок длиной 25 и 30 см. С точки зрения приживаемости, в качестве наиболее эффективной вставки рекомендовано использовать черенки клоновых подвоев, длиной 15 и 20 см.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по химическим наукам , автор научной работы — Дилорам Юлчиева, Зохиджон Низомитдинов, Зайнилабиддин Абдикаюмов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article presents the results of a study on the use of intercalary inserts of clonal rootstocks for the cultivation of low-growing cherry seedlings. In the experiment with three component complex grafting (local rootstock, intercalary insertion and cultivar) the influence of intercalary insertion length was studied. For this purpose, cuttings of vegetatively propagated clonal rootstocks CAB-6P and VSL-2 (Krymsky-5) were used as intercalary inserts. Cuttings were prepared in lengths of 5, 10, 15, 20, 25 and 30 cm. Experiments have shown that as the length of the intercalated segments increases, the seedlings slow down their growth. Although the cutting speed is slower, the lowest shoots were obtained at intervals of 25 and 30 cm in length. From the point of view of pruning, cuttings from clonal rhizomes 15 and 20 cm long are recommended as the most effective additives.

Текст научной работы на тему «КУЧСИЗ ЎСУВЧИ ГИЛОС КЎЧАТЛАРИНИ ЕТИШТИРИШДА КЛОН ПАЙВАНДТАГ ИНТЕРКАЛЯР ҚЎЙИЛМАСИНИНГ РОЛИ»

Wondershare PDFelement

УУТ: 634.24 ТАДЦИЦОТ

КУЧСИЗ УСУВЧИ ГИЛОС КУЧАТЛАРИНИ

ЕТИШТИРИШДА КЛОН ПАЙВАНДТАГ ИНТЕРКАЛЯР ЦУЙИЛМАСИНИНГ РОЛИ

Дилорам ЮЛЧИЕВА,

докторант, Зохиджон НИЗОМИТДИНОВ,

магистрант, Зайнилабиддин АБДИКАЮМОВ,

ц.х.ф.ф.д., доцент, Тошкент давлат аграруниверситети.

Аннотация. В данной статье приведены результаты исследования по изучению использования интер-калярных вставок клоновых подвоев для выращивания слаборослых саженцев черешни. В опыте при трех компонентной сложной прививке (местный подвой, интеркалярная вставка и культурный сорт) изучены влияние длины интеркалярных вставок. Для этого в качестве ui-1еркалярных вставок использовались черенки вегетативно ражмножаемых клоновых подвоев сав-6р и ВСЛ-2 (Крымский-5). Черенки заготавливались длиной 5,10,15,20,25 ва 30 см. Опыты показали, ч„.о по мере увеличения длины интеркалярных вставок, саженцы имели тенденцию уменьшения прижив'емости. Хотя приживаемость меньше, наиболее низкие саженцы получены при использовании интеркалярных вставок длиной 25 и 30 см. С точки зрения приживаемости, в качестве наиболее эффективн ой зстаь'и рекомендовано использовать черенки клоновых подвоев, длиной 15 и 20 см.

Ключевые слова: черешня, подвой, промежутучн >' (интеркалярная) вставка, сорт, слаборослый, интенсивный, приживаемость, черенок.

Abstract. This article presents the results of a study on the use of intercalary inserts of clonal rootstocks for the cultivation of low-growing cherry seedlings. In the experiment with three component complex grafting (local rootstock, intercalary insertion and cultivar) the influence of intercalary insertion length was studied. For this purpose, cuttings of vegetatively propagated clonal rootstocks CAB-6P and VSL-2 (Krymsky-5) were used as intercalary inserts. Cuttings were prepared in lengths of5,10,15,20,25 and 30 cm. Experiments have shown that as the length of the intercalated segments increases, the seedlings slow down their growth. Although the cutting speed is slower, the lowest shoots were obtained at intervals of 25 and 30 cm in length. From the point of view of pruning, cuttings from clonal rhizomes 15 and 20 cm long are recommended as the most effective additives.

Key words: cherry, rootstock, intermediate (intercalary) insertion, variety, low-growing, intensive, survival rate, cuttings.

Кириш. Маълумки, саноат асосида интенсив гилос боглари барпо этиш кучсиз усувчи пайванд-тагларда устирилган кучатлардан фойдаланишни та;озо этади. Сунгги йилларда хорижий мамлакат-лардан республикамизга келтирилаётган кучатлар вегетатив йул билан ёки биотехнологик усулда in vitro шароитида купайтирилган Maxma Delbard, САВ-6Р, Piku, Colt, Gisella, Кримский каби серияли пайвандтаглар асосида етиштирилгандир [1]. Ушбу пайвандтагларнинг келиб чи;иш ва табиий тар;алиш ареали турлича булиб, уларнинг даммаси дам Узбекистоннинг тупро;-и;лими шароитида

муваффакиятли усиб кета олмаётганлигини бу-гунги богдорчилик амалиёти яккол курсатмокда. Масалан, Colt пайвандтаги кишки совуклардан кучли зарарланаётган булса, Gisella серияси пай-вандтагларида эса кургокчилик ва республика-мизнинг жазирама иссикларига чидамсизлиги кузатилмокда [1].

Таъкидлаш жоизки, республикамизда куп йил-лардан буён кулланиб келинаётган оддий нордон олча ва камхастак олча каби мудитнинг ушбу стресс омилларига чидамли пайвандтаглар мавжуд булиб, кургокчил, бадорги аёзлар кузатиладиган,

6

AGRO INFORM MAXSUS SON [1] 2021

УУопЬегеЬаге РОРе1етегЛ

1-жадвал.

Гилоснинг "Воловье сердце" нави кучатларининг тутувчанлигига орали; куйилма узунлигининг таъсири, % (2019-2020 йиллар).

Пайвандтаг

Орали; куйилма узунлиги, см

орали; куйилмасиз - наз. 5 10 15 20 25 30

Оралик куйилма - ВСЛ-2 (Крымский-5]

Оддий нордон олча 85,6 81,4 75,6 71,8 59,8 50,1 43,2

Камхастак олча 92,3 88,6 80,8 76,4 65,3 57,5 49,7

Оралик куйилма - САВ-6Р

Оддий нордон олча 83,7 79,3 73,7 68,8 57,4 48,13 41,4

Камхастак олча 88,5 84,9 79,3 71,5 62,1 54,4 47,5

шунингдек, товолди дудудларда замонавий гилос бовлари барпо этишдаги ушбу муаммоли маса-лаларни айнан шу пайвандтагларга асосланган оралик; (интеркаляр] куйилмали пайванд килиш билан бартараф этиш мумкин.

Мадаллий пайвандтагларга асосланган интеркаляр куйилмали кучатлар ;атор афзалликларга эгадир [2, 4]:

Одатда урувидан устирилганлиги сабабли, улар -нинг илдиз тизими клон пайвандтагларининг ил-дизларига нисбатан сову;, ;урго;чилик ва бош;а тупрокдаги турли стресс омиллар таъсирида нобуд буладиган катламдан чукуррокда жойлашади ва шу сабабли улар паст дароратларни, ;урго;чиликни беталофат утказа олади, шунингдек, озука модда-ларига у кадар кучли талабчан булмайди;

интеркаляр куйилмали дарахтларнинг курго;чиликка чидамли булиши, уларнинг укилдиз тизими тупрокка чукурро; кириб бори-ши билан изодланади, улар тупрокнинг пастки катламларидаги намликни яхши узлаштира олади;

кучли илдиз тизимига (урувидан устирилган] эга булганлиги сабабли, бундай кучатлар шамол таъсирига дам бардошли булади ва ётиб колиш долатлари кам кузатилади. Бу эса уларни таянч симбавазларсиз дам устириш имконини беради.

Тад;и;от услуби. Асосий пайвандтаг сифатида мадаллий камхастак олча ва оддий нордон олча урувкучатларидан фойдаланилди. Интеркаляр куйилма сифатида ВСЛ-2 (Крымский-5) ва САВ-6Р пайвандтаглари каламчасидан дамда пайвандуст сифатида гилоснинг экспортбоп "Воловье сердце" навидан фойдаланилди. Интеркаляр куйилма каламчалари 5, 10, 15, 20, 25 ва 30 см узунликда

тайёрланди. Бунинг учун гилоснинг "Воловье сердце" нави каламчалари (2 куртакли] кучсиз усувчи ВСЛ-2 (Крымская-5) дамда САВ-6Р пай-вандта! арининг каламчаларига (вариантлар буйича 5, 10, 15, 20, 25 ва 30 см узунликларда] февр алЬ ойида, дарахтлар уйвонмасидан яхши-:а!ган каламча усулида пайванд килинди ва совук камер аа (0°С] стратификацияга жойлаб куйилди. Эрта лдорда нидолларда шира даракати юра бош-ла^ач, ушбу пайванд килинган иккита каламчадан иборат компонент урувидан устирилган бир ёшли камхастак олча ва оддий нордон олча пайванд-таглари нидолига яхшиланган каламча усулида пайванд килинди. Интеркаляр куйилма пайванд килинмаган кучатлар назорат сифатида хизмат килди. Тажриба усимликларнинг усиши ва ри-вожланишини кузатишда мевачилик содаси олим-лари томонидан тавсия этилган «Как вырастить карликовые деревья на сильнорослых подвоях с промежуточной вставкой» [2], «Мевали ва резавор-мевали усимликлар билан тажрибалар утказишда дисоблар ва фенологик кузатувлар методикаси» [3] номли услубий кулланмаларда келтирилган тавсиялардан фойдаланилди.

Тадки;от натижалари ва уларнинг мудокамаси. Кузатувлар шуни курсатдики, оралик куйилма узунлиги ортган сари кучатларнинг ту-тувчанлигида сезиларли фаркланиш кузатилди. Бунда энг узун оралик куйилма куйилган вариант-ларда тутувчанлик пасайиб кетганлиги кузатилди. Коидага мувофик, энг паст тутувчанлик 30 см узунликдаги оралик куйилма пайванд килинган кучатларда кайд этилди. Уларнинг тутувчанлиги камхастак олча пайвандтагида 47,5-49,7% булган

МЛХ8Ш 80\ [1] 2021 ЛСКО Ш1?О1Ш

Wondershare PDFelement

2-жадвал.

Гилоснинг "Воловье сердце" нави бир йиллик кучатларининг буйига оралик куйилма узунлигининг таъсири, см (2019-2020 йиллар).

Пайвандтаг

Орали; куйилма узунлиги, см

оралик куйилмасиз - наз. 5 10 15 20 25 30

Орали; куйилма - ВСЛ-2 (Крымский-5)

Оддий нордон олча 101,3 94,6 88,5 76,7 64,3 52,8 43,9

Камхастак олча 106,9 100,7 92,4 80,5 68,9 58,7 48,5

Оралик куйилма - САВ-6Р

Оддий нордон олча 109,5 99,7 93,3 80,1 69,9 58,6 49,5

Камхастак олча 118,3 109,1 99,6 88,3 78,1 66,4 53,8

булса, оддий нордон олча пайвандтагига пайванд килинганда янада пастрок, 41,4-43,2% дан ошмади. Долган вариантларда назоратга нисбатан куйилма узунлигига боглик равишда ортиб бориш тартиби-да орали; ифодалар ;айд этилди.

Жадвал маълумотлари яна шундай долатни ;айд этиш имконини бердики, дар кандай долатд! дам камхастак олча пайвандтагида оддий нордон олчага нисбатан тутувчанлик сезиларли дар 'жзда ю;ори булди.

Вегетация даври сунггида кучатларнинг буйини биометрик дисоб килиш шуни курсатдики, орали; куйилма узунлиги ортган сари кучатлар шунча паст буйли булиб усиш тенденциясига эга булди. Энг паст буйли - 48,5 ва 43,9 см (орали; куйилма - ВСЛ-2] дамда 53,8 ва 49,5 см (орали; куйилма - САВ-6Р] кучатлар 30 см узунликдаги орали; куйилма пайванд килинган вариантларда олинди. Бу эса, назорат - оралик куйилмасиз пайванд килинган вариантга (106,9 ва 101,3] нисбатан мос долда 58,4 ва 48,3 см дамда 53,1 ва 51,8

см га паст буйли булганлигини курсатади. Х,ар хил узунл!кда оралик куйилма танланган бошка вариан^л^р ушбу вариант ва назорат уртасида усиб бориш тартибида оралик ифодага эга булди (2-жадвал].

Хулоса. Мадаллий пайвандтагларга асослан-ган, мудитнинг стресс омилларига чидамли кусиз усувчи гилос кучатлари етиштириш учун уру^идан устирилган пайвандтаг билан маданий нав оралигига бирор пакана клон пайвандтагнинг оралик (интеркаляр) каламчасини пайванд килиш юкори самара беради.

Бундай оралик куйилма сифатида кучсиз усувчи ВСЛ-2 (Крымская-5) ва САВ-6Р каби клон пайванд-таг каламчаларидан фойдаланиш тавсия этилади.

Гарчи тутувчанлиги паст булса-да, энг кичик буйли кучатлар энг узун - 25 ва 30 см лик интер-каляр куйилмадан фойдаланилган вариантларда олинди. Бирок, тутувчанлик нуктаи назардан, энг яхши куйилма сифатида 15 ва 20 см лик каламчалардан фойдаланиш тавсия этилади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Абдикаюмов З.А., Буриев Х.Ч., Юлчиева Д.Т. Гилос пайвандтагларини яшил каламчасидан купайтиришнинг макбул муддатлари. // "COVID-19 пандемиясидан кейин кишлок хужалиги, богдорчилик ва гулчилик бизнесини шиддат билан тиклаш буйича инновацион стратегиялар". Халкаро илмий анжуман туплами. - Наманган, 2021. - 1-кисм. - Б. 106-109.

2. Андрющенко Д.П. Как вырастить карликовые деревья на сильнорослых подвоях с промежуточной вставкой // Садоводство. - 1964. - №2. - С. 53.

3. Буриев Х.Ч., Енилеев Н.Ш. ва б. Мевали ва резавор мевали усимликлар билан тажрибалар утказишда дисоблар ва фенологик кузатувлар методикаси. - Т., 2014. - 64 б.

4. Матаганов Б.Г., Укибасов О.А. Использование промежуточных прививок слаборослого подвоя при выращивании яблони в интенсивных садах // Научные труды Казахского СХИ. - Алма-Ата, 1978. - Вып.2. - С. 28-34.

AGRO INFORM MAXSUS SON [1] 2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.