Научная статья на тему 'КРЕАТИВ ЁНДАШУВ АСОСИДА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИНИНГ НУТҚИНИ ЎСТИРИШ ВА ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ САМАРАДОРЛИГИ'

КРЕАТИВ ЁНДАШУВ АСОСИДА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИНИНГ НУТҚИНИ ЎСТИРИШ ВА ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
127
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
креатив ёндашув / нутқ / ташқи мотивация / креатив потенциал / билиш / талабалар нутқини ўстириш. / creative approach / speech / external motivation / creative potential / cognition / development of student speech.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Зарафшон Бахшуллаевич Жалилов, Гулрухсор Очилова, Дилрабо Тоирова

Жаҳон миқёсида жамият ривожининг турли соҳаларида креатив ёндашув асосида таълим технологияларидан самарали фойдаланишда механизмлари жорий этилмоқда, таълимни ахборотлаштириш шароитида Олий таълим муассасалари талабаларининг нутқини ўстириш ва тафаккурини ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Мақолада ана шу масалалар ҳақида фикр юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Зарафшон Бахшуллаевич Жалилов, Гулрухсор Очилова, Дилрабо Тоирова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EFFECTIVENESS OF SPEAKING AND DEVELOPMENT OF THINKING OF STUDENTS OF HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS ON THE BASIS OF A CREATIVE APPROACH

Mechanisms for the effective use of educational technologies based on a creative approach in various areas of society are being introduced worldwide, special attention is paid to the development of speech and thinking of students of higher education institutions in the context of informatization of education.

Текст научной работы на тему «КРЕАТИВ ЁНДАШУВ АСОСИДА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИНИНГ НУТҚИНИ ЎСТИРИШ ВА ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ САМАРАДОРЛИГИ»

КРЕАТИВ ЁНДАШУВ АСОСИДА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИНИНГ НУТКИНИ УСТИРИШ ВА ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ САМАРАДОРЛИГИ

Зарафшон Гулрухсор Очилова Дилрабо Тоирова

Бахшуллаевич Жалилов

Бухоро давлат университети АННОТАЦИЯ

Жахон микёсида жамият ривожининг турли сохаларида креатив ёндашув асосида таълим технологияларидан самарали фойдаланишда механизмлари жорий этилмокда, таълимни ахборотлаштириш шароитида Олий таълим муассасалари талабаларининг нуткини устириш ва тафаккурини ривожлантиришга алохида эътибор каратилмокда. Маколада ана шу масалалар хакида фикр юритилади.

Калит сузлар: креатив ёндашув, нутк, ташки мотивация, креатив потенциал, билиш, талабалар нуткини устириш.

EFFECTIVENESS OF SPEAKING AND DEVELOPMENT OF THINKING OF STUDENTS OF HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS ON THE BASIS OF A

CREATIVE APPROACH

ABSTRACT

Mechanisms for the effective use of educational technologies based on a creative approach in various areas of society are being introduced worldwide, special attention is paid to the development of speech and thinking of students of higher education institutions in the context of informatization of education.

Keywords: creative approach, speech, external motivation, creative potential, cognition, development of student speech.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев 2020 йил 1 октябрь -Укитувчи ва мураббийлар кунига багишланган тантанали маросимда сузлаган нуткида: "Тараккиётнинг тамал тоши хам, мамлакатни кудратли, миллатни буюк киладиган куч хам бу - илм-фан, таълим ва тарбиядир. Эртанги кунимиз, Ватанимизнинг ёруг истикболи, биринчи навбатда, таълим тизими ва фарзандларимизга бераётган тарбиямиз билан чамбарчас боглик"- деб таъкидлаб утгани бежиз эмас.

Олий таълим муассасалари талабаларининг нуткини устириш ва тафаккурини ривожлантириш жараёнини модернизациялаш шароитида инновацион фаолият мухитини амалга ошириш механизми ва ташкил этишнинг истикболли технологияси, замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан

фойдаланиш, инновацион жараённинг муваффакиятли бориши укитувчиларнинг фаолиятларни креатив ёндашув асосида ташкил этишга бевосита боглик Биламизки, таълим-тарбия тизимидаги хар кандай янгилик гоя, фикр, инновация була олмайди. Бунинг учун ислохот фаолиятининг аник шакли, мазмуни ва кулами асос булиб хизмат килади. Шу уринда олий таълим муассасалари талабаларининг нуткини устириш ва тафаккурини ривожлантиришнинг мухим курсаткичларидан бири сифатида укитувчининг талабаларга тугри мотивация бера олиши хам бевосита таълим жараёнига ижобий таъсир курсатишини эътироф этиб утиш лозим. Мотивация уйготиш талабанинг ривожланиши ва ижтимоий мослашиши учун кулай мухит яратиш билан бир каторда талабанинг ижодий кобилиятларини куллаб-кувватлаш, таълим жараёнида барча турдаги ривожланиш сохаларининг узаро богликлигини таъминлайди.

Педагогик нуктаи назардан ёндашсак мотивация - бу укитувчининг уз касбига булган кизикувчанлиги хисобланади. Уз касбини севмаган, уз касбига кизикмаган укитувчи идеал даражада креатив фаолият билан шугулланади деб айтиш кийин. Илмда мотивациянинг куйидаги шакллари аникланган:

- ташки мотивация - ижтимоий таъсирларнинг натижасида шахснинг муайян фаолиятни амалга оширишга булган йуналиш олиши. Бугунги кунда узлуксиз таълим тизимининг барча турларида, олий таълим тизимида хам таълим-тарбия ишлари инновацион янгиликлар билан бойиб, педагогик технологиялар хамда дидактик тизимларнинг турли шаклларидан фойдаланган холда ташкил этилмокда. Бу эса, уз навбатида хар бир педагогдан узининг касбий фаолиятини кайта куриб чикиш ва ташкил этишни, яъни педагогик фаолиятнинг креатив характерга эга булишини талаб этмокда;

-ички мотивация - укитувчиларнинг фаолият юритишини таъминлашга каратилган узининг хохиши, эхтиёжлари ва манфаатларидир. Янги дидактик талабларга жавоб берадиган, педагог касбининг мазмунини чукур тушунадиган, индивидуал ва касбий сифатларини ривожлантириб бориш билан бир катарда педагогларнинг уз касбини самарали ташкил этишга каратилган позитив мотивацион тайёрлиги катта ахамиятга эга. - педагогик фаолиятнинг мотивлар структурасида ички мотивга эга булиш;

- натижага эришишга булган мотивация;

- укитувчининг уз-узини ривожлантиришга йуналтирилган мотивация

Давлат талабларининг вазифалари: олий таълим муассасалари

талабаларининг ривожланиши, таълим-тарбияси мазмуни ва сифатига куйиладиган талабларни белгилаш; миллий, умуминсоний ва маънавий кадриятлар асосида талабаларга таълим-тарбия бериш, ривожлантиришнинг самарали шакллари ва усулларини жорий этиш; таълим-тарбия жараёнига педагогик ва замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш;

кадрларни максадли ва сифатли тайёрлаш учун таълим, фан ва ишлаб чикаришнинг самарали интеграциясини таъминлашдан иборат, деб белгиланган.

Олий таълим муассасаларида фаолият юритаётган укитувчиларни креатив потенциалини шаклланиши бир неча боскичларни уз ичига олади. Булар:

1-боскич. Бу боскичда педагогларга тайёр методик курсатмалар берилади;

2-боскич. Бунда тайёр материал ва тизимларга айрим кушимчалар (модификациялар) ва методик тавсиялар киритилади;

3-боскич. Янги гояни амалга оширишнинг мазмуни, методлари, шакллари тулик ишлаб чикилади;

4-боскич. Бу боскичда укитиш ва тарбиялашнинг узига хос бетакрор концепцияси ва методикаси яратилади [95;]

Фикримизча, янги гояни амалга ошириш оркали укитувлар креатив компетентликни ривожлантиришнинг куйидаги даражаларига эришиш мумкин: -махсулдорлик, яъни ишлаб чикилган янгиликларнинг кретивлик ахамияти; -педагогик жараёнлардаги турли масалаларни хал этишга доир масалаларни кутариб чикиш; - узига хос оригинал ечимларни тавсия этиш; - хал этиш мумкин булган концепцияларни ёки педагогик ёндошувларни давом эттириш ёки бошка вариантларини топиш ва х.к

Талабалар олий таълимда аник билимларнигина эмас, фикрлаш куникмасини эгаллаши, тенгдошлари ва катталарнинг нуткини тушуниши, улар билан эркин фикр алмашиши, хамкорлик асосида фаолият курсатиши талаб этилади. Талабаларнинг мантикий фикрлаши, тасаввурларини нутк оркали тугри ифодалаши, узини назорат килиши, бошкариши, кузатиш, эшитиш, эслаб колиш, умумлаштириш, солиштириш каби тафаккур операцияларини амалга ошириш мухим ахамиятга эга. Бу вазифани бажаришда, албатта, нутк устириш фаолиятларининг ахамияти каттадир. Куйидаги биз фаолиятларда креатив ёндашув асосида талабалар нуткини устириш ва тафаккурини ривожлантириш вазифаларини куйидаги куринишда тасвирлаш мумкин деган хулосага келдик.

1.2-ЧИЗМА

Билиш

Тарбийвий

Таълимий

Ривожлантирувчи

МТТ

нутк устириш ва тафаккурни ривожлан тириш

Нуткнинг грамматик томонини бойитиш

Нутрий нафас олишни тарбиялаш

Бадиий адабиёт билан таништириш

Талабалар лугатини бойитиш

Юкорида Таълим жараёнидаги хар кандай билиш фаолияти кесимида метод билан бирга усуллардан хам бирдек фойдаланилди.

Таълим усуллари таълим методларидан фойдаланиш жараёнида укитувчи ва талабалар биргаликдаги аник фаолиятидир. Таълим усуллари ёрдамида таълим методи замиридаги вазифаларнинг бир кисми бажарилади. Айни усуллардан турли методлар негизида хам фойдаланилиши мумкин. Ёки аксинча, айни метод турли усуллар кумагида очиб берилиши хам мумкин. Усул таълим методининг таркибий кисми, унинг мухим унсури, методни жорий килишдаги алохида кадам сифатида таърифланади. Х,ар бир таълим методи муайян таълим усулларини чогиштириш оркали жорий этилади. Таълим усуллари методдан фойдаланиш асосидир. Х,ар кандай метод бир канча усулларни уз ичига камраб олади. Таълим амалиётида, жуда куп методлар замирида камраб олинадиган, куп кулланиладиган усуллар сифатида: намойиш этиш, кургазмали, тажриба, амалий, аклий харакатлар; масалани урганиш; савол ёки топширик бериш; йул-йурик курсатиш талабаларнинг тафаккурини ривожлантириш учун хизмат килади.

REFERENCES

1. Zarafshon J. Мактабгача таълимда жисмоний тарбияни шакллантириш методлари //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 1. - №. 1.

2. Jalilov Z. B. Educational Value in Works of Eastern Thinkers and Principals of Their Use //Eastern European Scientific Journal. - 2017. - №. 1.

3. Zarafshon J. Мактабгача таълимда жисмоний тарбияни шакллантириш методлари //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz)

4. Zarafshon J. MAKTABGACHA TA'LIMNING SIFAT VA SAMARADORLIGINI OSHIRISHDA PEDAGOGIK JARAYONNING O'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 1. - №. 1.

5. Zarafshon J. MAKTABGACHA TA'LIMDA IQTISODIY MADANIYATNI SHAKLLANTIRISHDA TARBIYACHINING ROLI //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 1. - №. 1.

6. Asadovna U. F., Baxshilloyevich Z. J. METHODOLOGICAL SUPPORT FOR EXTRA-CLASS ACTIVITIES OF A STUDENT //Scientific reports of Bukhara State University. - 2020. - Т. 4. - №. 1. - С. 321-325.

7. Жалилов З. Воспитание студентов в духе национальных ценностей //International scientific review. - 2016. - №. 2 (12).

8. Очилова М. О., Эргашева Г. Б. Основы организации самостоятельной работы учащихся //Молодой ученый. - 2014. - №. 8. - С. 852-854.

9. Эргашева Г. Б., Рахматова Г. Б. К. Некоторые вопросы обеспечения взаимосвязи методов и средств обучения в учебном процессе //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 1 (46).

10. Ismatova N. B. et al. Innovative techniques and their importance in the learning process //The Second International Conference on Eurasian scientific development. -2014. - С. 101-104.

11. Эргашева Г. Development of teachears innovative activities //Ученый XXI века. -2018. - №. 4-3.

12. Эргашева Г. The effectiveness of theuseof interactive learning on the lessons //Ученый XXI века. - 2018. - №. 4-3.

13. Эргашева Г. The effectiveness of theuseof interactive learning on the lessons //Ученый XXI века. - 2018. - №. 4-3.

14. Алимов А. Т., Очилова М. О., Эргашева Г. Б. Особенности применения метода" изучение случаев" в обучении //Молодой ученый. - 2016. - №. 10. - С. 1163-1165.

15. Эргашева Г. Б., Хожиева М. У. Одаренность детей дошкольного возраста //Вестник магистратуры. - 2020. - №. 1-5. - С. 31.

16. Kamilova G. Maktabgacha talim muassasalarida ekologik tarbiyani tashkil etishda integrativ yondashuv //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 1. - №. 1.

17. Olimovna K. G. The importance of the criteria of pedagogical technologies at training highly qualified personnel //Достижения науки и образования. - 2017. - №.

5 (18).

18. Хамроева Н. Н. Комплимент как одна из форм фатического общения KOMPLEMENT AS ONE OF FATIC COMMUNICATION FORMS //М1ЖНАРОДНИЙ НАУКОВИЙ ЖУРНАЛ «1НТЕРНАУКА. - 2020. - С. 107.

19. Nizomiddinovna K. N. Compliment as one of the forms of Phatic Communication //Middle European Scientific Bulletin. - 2021. - Т. 10. - №. 1.

20. Hamroyeva N. ИЛТИФОТНИНГ ПРАГМАЛИНГВИСТИК ХУСУСИЯТЛАРИ //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 2. - №. 2.

21. Hamroyeva N. ИЛТИФОТ-ФАТИК МУЛОКОТНИНГ БИР КУРИНИШИ СИФАТИДА //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2020. - Т. 2. -№. 2.

22. Toirova G., Hamroeva N. THE IMPORTANCE OF LINGUISTIC MODELS IN THE DEVELOPMENT OF LANGUAGE BASES //Sciences of Europe. - 2020. - №. 59-2 (59).

23. Хамроева Н. Н., Низомова Ш. Ш. Важные стороны уроков чтения в повышении культуры книгочтения //Проблемы педагогики. - 2020. - №. 1 (46).

24. Рахмонова Г. Ш. ЗНАЧЕНИЕ ДУХОВНО-НРАВСТВЕННОГО ВОСПИТАНИЯ В ВОСПИТАНИИ УЧАЩИХСЯ И МЕТОДЫ ЕГО РАЗВИТИЯ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 3.

25. Nurulloyev F. Maktabgacha ta'lim yoshidagi bolalarini axloqiy tarbiyalash //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2021. - Т. 3. - №. 3.

26. Nurulloyev F. Oilada sog'lom, ma'naviy-axloqiy muhit //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2021. - Т. 5. - №. 5.

27. Nurulloyev F. Maktabgacha yoshdagi bolalarda oilaga nisbatan hurmat munosabatini hakllantirish //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). -2020. - Т. 2. - №. 2.

28. Supkhonovna H. N. Technology for the development of the qualities of pedagogical competence in future teachers //ASIAN JOURNAL OF MULTIDIMENSIONAL RESEARCH. - 2021. - Т. 10. - №. 5. - С. 372-382.

29. To'raqulovich J. U., Supxonovna H. N. Ways to shape a healthy lifestyle in the family of preschool children //Middle European Scientific Bulletin. - 2021. - Т. 11.

30. Хакимова Н. С., Хабибова Г. Г. А. АВЛОНИ-ПРОСВЕТИТЕЛЬ, ПЕДАГОГ И РЕФОРМАТОР ШКОЛЫ //Вопросы науки и образования. - С. 34.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.