Научная статья на тему 'КОРЕЙС ИГНАТЕРАПИЯСИ ТАРИХИ'

КОРЕЙС ИГНАТЕРАПИЯСИ ТАРИХИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
игнатерапия / игнатерапия тарихи / корей игнатерапияси тарихи. / иглотерапия / история иглотерапии / история корейской иглотерапии

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Қаюмов Холмурод Наимович

Маколада муаллиф корейс игна санчиш билан даволашнинг тарихи батафсил кури чикилган. Унда Корейс давлатининг пайдо булиш давридан хозирги кунгача булган даврда игнатерапия усуслининг ривожланиш тарихи ифодаланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИСТОРИЯ КОРЕЙСКОЙ ИГЛОТЕРАПИИ

В статье подробно описана история лечения корейской иглой. В нем отражена история развития метода иглотерапии в период от зарождения Корейского государства до настоящего времени.

Текст научной работы на тему «КОРЕЙС ИГНАТЕРАПИЯСИ ТАРИХИ»

Народная медицина

УДК: 930.24

КОРЕЙС ИГНАТЕРАПИЯСИ ТАРИХИ

ЦАЮМОВ ХОЛМУРОД НАИМОВИЧ

Т.ф.д., Бухоро давлат тиббиёт институты, халц табобати ва касб касалликлари кафедраси мудири, доцент. Бухоро шахри. Узбекистон Республикаси. ОНОЮ Ю 0000-0003-1126-9489

АННОТАЦИЯ

Маколада муаллиф корейс игна санчиш билан даволашнинг тарихи батафсил кури чикилган. Унда Корейс давлатининг пайдо булиш давридан хозирги кунгача булган даврда игнатерапия усуслининг ривожланиш тарихи ифодаланган.

Калит сузлар: игнатерапия, игнатерапия тарихи, корей игнатерапияси тарихи.

ИСТОРИЯ КОРЕЙСКОЙ ИГЛОТЕРАПИИ

КАЮМОВ ХОЛМУРОД НАИМОВИЧ

д.м.н., заведующий кафедрой народной медицины и профессиональных болезней Бухарского государственного медицинского института, доцент. город Бухара. Узбекистан.

ОНОЮ Ю 0000-0003-1126-9489 АННОТАЦИЯ

В статье подробно описана история лечения корейской иглой. В нем отражена история развития метода иглотерапии в период от зарождения Корейского государства до настоящего времени.

Ключевые слова: иглотерапия, история иглотерапии, история корейской иглотерапии.

HISTORY OF KOREAN ACUPUNCTURE

KAYUMOVKHOLMUROD NAIMOVICH

DSc, Head of the Department of Folk Medicine and Occupational Diseases of the Bukhara State Medical Institute, Associate Professor. Bukhara city. Uzbekistan.

ORCID ID 0000-0003-1126-9489 ABSTRACT

The article details the history of Korean needle treatment. It reflects the history of the development of the acupuncture method from the birth of the Korean state to the present.

Keywords: acupuncture, history of acupuncture, history of Korean acupuncture.

Игнатерапия (М) ва куйдириш бундан тахминан 5000 йил олдин вужудга келган деб тахмин ^илинади. Игнатерапия биринчи булиб шар^ мамлакатларида: Корея, Хитой, Тибет, Х,индистон, Япония, Вьетнам, Лаос, Неаполь, Египет ва бош^аларида вужудга келган. Бу усулнинг ^адимий даволаш усули эканлигини тош даври археологик ^азилмалари (кремнийдан, кварц - «бянь-ши») ва кейинги даврларда ишлатилган суяк ва бамбукдан тайёрланган игналар исботлаб беради. Кейинчалик игналар металлардан: мис, бронза, темир, кумуш ва олтиндан тайёрланган. Уларни х,ар хил уткир ва сурункали касалликларни даволашда, йирингли жарох,атларни очишда, ^он чи^аришда ва бош^а хирургик муолажалар утказишда ишлатишган. ^адимий врачлар х,ар хил касалликларда танани маълум ^исмига оfри^ли таъсир этилганда ижобий натижа олинишини кузатишган. Шундай ^илиб, тажриба ва хатолар асосида тупланган билим асрлар оша бир авлоддан иккинчи авлодга берилиб, купайтирилиб, ривожлантирилиб келинди.

Машхур хитой хал^и тиббиёти фнуни - «Хуанди Ней - Цзин» (ички аъзолар х,а^ида) асари бизнинг эрамизгача булган III асрда ёзилган булиб, у игнатерапияга балишланган. Лекин игнатерапия ундан анча аввал вужудга келган х,исобланади.

Бош^а врач Сыма-Цян (II-I аср бизгача булган эра) узининг «Ши-Цзи» номли китобида машх,ур табиб Бянь-Цяо (V аср бизгача булган эра) х,а^ида гапириб, уни игнатерапияни мукаммал эгаллагани х,а^ида ёзиб флдирган. Бян-Цяо узининг «Нань-Цзинь» (Оfирлик х,а^ида) номли китобида барча ну^таларни изох,лаб, турли касалликларда ^улланилишини курсатиб берган.

Кейинчалик Хитойда игнатерапияга балишланган бир неча асарлар яратилган. Игнатерапия (М) ва куйдириш терапия, айни^са, VI-VIII асрларда кенг ривожланди ва тар^алди. XI-асрда биринчи «Ну^талар атласи» (Ван-Вэйи 1026 йил) яратилган. Бунга асосланиб кишини буйи баробар иккита бронзадан фигура ^уйилган. Бу фигурада у ва^тда ани^ булган ну^талар пармаланиб курсатилган (1027й). Куп утмай игнатерапия илми бош^а шар^ мамлакатларида: Корея, Япония, Х,индистон ва Манголияда кенг тар^алди. Бу мамлакат табиблари х,ам игнатерапияни ривожланишига катта х,исса ^ушишган. Игнатерапия (М) ва куйдириш терапия ривожи бир неча аср давом этди. Бир неча авлод олимлари мех,натлари асосида 14 та чизи^ ва 670 та ну^та курсатилган фигура ва карталар тузилди, ^айсики шу ну^талар топографияси х,озирги ва^тгача мутахассислар томонидан ишлатилиб келинмовда. Игнатерапия (М) ва куйдириш терапия ривожланиш жараёнида муолажа услуби ва уни утказишнинг техник воситалари узгарди.

Игнатерапия (М) ва куйдириш терапияни илмий

асосланган равишда урганиш ма^садида 1955 йилда Пекинда Хитой тиббиётини урганиш Илмий текшириш институти очилди. Бу институт

олимлари Игнатерапия (М) ва куйдириш терапиянинг

хусусиятларини илмий асослаш буйича иш олиб боришмовда.

Европа мамлакатларида акупунктур даволаш усуллари х,а^ида маълумот VIII асрда пайдо булган. Бу ва^тда акупунктура Голландия, Франция ва Италия мамлакатларида кенг ^улланила бошланди ва ривожланди. Айни^са, бу усул асосан Францияда уз ривожини топди. XX асрда Париж аккупунктура маркази ташкил ^илинди ва илмий изланишлар олиб борилди.

МДХ,ги мамлакатларида акупунктура XX асрнинг иккинчи ярмидан тар^ала бошлаган. 1957 йилдан игнатерапия усулини урганиш ма^садида клиник-физиологик тад^и^отлар бошлаб юборилди. Бу даврда акупунктура механизми х,а^ида маълум тасаввурга эга булиш, игнатерапия эффектини ва унинг таъсиридаги узгаришларни урганиш учун тад^и^отлар олиб борилди.

Кореяда игнатерапия бир неча минг йиллар давомида ривожланиб келмовда. Тарихчиларнинг тад^и^отларига асосланиб игнатерапия тарихи узо^ даврларга та^алишини куришимиз мумкин. ^адимда одамлар нафа^ат Осиёда, балки бутун дунёда игнатера-пияга ухшаш даволаш усулидан фойдаланишган. Акупунктур архео-логик топилмалар х,а^ида анифо^ тухталсак, милоддан аввалги 198 йилларда примитив меридиан шакллари алла^ачон шаклланган булиб ва милоддан аввалги 100 йилларга келиб бутунлай акупунктур даволаш тизими юритилган. Тиббиёт сохасининг эх,тиёжлари ва талаблари бош^а сохалардан фар^ ^илади, тиббий назариялар ва тегишли тиббий воситалар бу фар^ларни акс эттириш учун ривож-ланади. Кореядаги игнатерапия Корея табобатини ривожлантириш билан бирга муста^ил ва ноёб шаклга айлантирди.

1. Тарихий милодий 935 йилгача.

1) ^адимги даврдан Гожосон давригача номаълум 108 йил.

Гожосон билан бо^ик тарихий материалларда акупунктурага бевосита мурожаат ^илиш ^ийин. Бу акупунктура Корея ярим оролида ривожланмаган булиши мумкин деган маънони англатади. Биро^, бу даврга оид тош игналар ва куйдириш - анъанавий тиббиёт хасида бир ^анча ибтидоий воситаларни ани^ далилларини топишимиз мумкин. 20 асрда Шимолий Кореянинг Шимолий Хамгенг шахрида куплаб тош ва суякдан ясалган игналар топилган.

Шуво^ (полынь) хасида биринчи ёзма манбаларни жудаям машхур корейс «Дангун» афсонасидан билиш мумкин. Осмонлар хукмдори «Хванин»нинг невараси афсонавий асосчи «Дангун» хасида Гожосон хикоясида ёзган. Афсонада йулбарс ва айи^лар эхтиросли одам булишни ният ^илишган. Хуанининг у^и Хуанунгнинг ибодатларини тинглаган. У уларга 2 дона шуво^ (полынь) ва саримсо^ни тар^атиб, 100 кун давомида ^уёшдан ^очиб фа^атгина шу 2 та махсулотни истеъмол ^илишларини буюрган. Афсуски йулбарс кочиб кетади ва енгилади. Айи^ эса сабр ^илиб аёлга айланади. Аёл ва Xvanung турмуш ^уришади ва Тангун дунёга келади.

Тарихчилар ушбу афсонада ишлатилган шуво^ (полынь), бу хикоядаги куплаб рамзлар орасида фа^ат ози^-ов^атни эмас, балки шуво^нинг (полынь) рамзий маъносини англатади. Муопдеруо1од (китобнинг номи) ёки Samgugchi (китобнинг номи) каби купгина тиббий ва тарихий хужжатларда купинча «истаклар» барча касалликлар учун кулланилгани ва одамлар касал булиб ^олганда шуво^ (полынь), акупунктура ва усимлик дори воситаларини ^андай ишлатилишини билишгани хакида маълумотлар мавжуд. Корея ярим ороли ахолиси шуво^нинг шифобахш хусусиятини билишган.

2) Уч подшохлик: милоддан аввалги 60 йил- милодий 935

йил.

Биринчи асрда Корея 3 та подшохликка булинди: Когурё, Пэкче ва Силла. Ушбу 3 подшохлик милодий 676 йилгача Корея ярим

оролида мавжуд булиб, кейинчалик Силла уларни бирлаштирган. 9-асрнинг охирида Силла яна 3 мамлакатга (892-936) булинган. Ушбу давр мобайнида акупунктура асосий даволаш усули деб эътироф этилган, хукумат томонидан расмий таълим тизими юритилган, лицензияга эга акупунктур ва усимликлар билан даволайдиган мутахассислар бутун мамлакат буйлаб со^икни са^лашни тизимини ривожлантиришга харакат ^илганлар. 1^изили шундаки, Силла даври тиббиёт таълимида ^улланиладиган акупунктурага оид асарларда бошка давлатлар таълимдан фар^ булган, бу Корея ярим оролида акупунктура муста^ил равишда ривожланганлигини тасдиклайди.

3) Когурё

Когурё подшохлиги Кореянинг марказий ва шимолий ^исмларида, Хитой ва Россияга ^арашли ерларда жойлашган булган. ^ирол армияси 3та катта подшохлик армияларининг энг кучлиси булиб, куп сонли харбий кушинга эга булган. Хитой билан тез-тез содир буладиган жангларга ^арамасдан, икки мамлакат орасида жуда фаол шериклик булган ва куплаб Хитой китоблари ва усимликлар Когурё ор^али Японияга етказилган. Японияда яратилган асарларда таъкидланишича 561 йилда Хитойнинг (китобнинг номи)

164 тиббий асари Когурё ор^али Японияга келтирилган. Тарихчилар Хитой тиббиёти Кореяга 561 йил олдин кирганлигини тахмин ^илишади, чунки Chi Cong Кореяда узо^ ва^т ^олмаган эди.

4) Пэкче

Пэкчеда Хитой тиббиёти географик муаммолар сабабли Когурёдан кура анча кейин жорий этилди. Акупуктура билан бо^и^ бевосита археологик топилмалар мавжуд эмас.

5) Силла

Силла (57м.а-935м.) шу 3 подшохлик орасида энг кичик подшохлик булсада, Тан(Ш) билан стратегик иттифо^ имзолайди,

Когурё ва Пэкчени босиб олади. Корея ярим оролини бирлаштир-гандан сунг Силла узининг куплаб ёдгорликлари ва артифактлари билан худудни деярли минг йил бош^арди. Силла даври мобайнида акупуктура хасида ёзувлар биринчи кашф этилди. Силла олимлари " р^^^Й" (классик хитой тиббиёти) (акупунктура ва

куйдириш алифбоси) "ШЙ" (шар^ тиббиётининг оfир муаммолари буйича китоб) каби хитой тиббий китобларидан фойдаланишган. Асосан куп маълумотлар Хитойдан келган булсада, ха^и^ий акупунктура таълим тизимида айрим фар^лар мавжуд булган. Хитойдан фар^ли уларо^ Силлада акупунктура икки хил маънони англатади (шифокор ва игнатерапевт), Силлада нафа^ат акупунктура таълими, балки куйдириш таълими хам у^итилган.

"ШЙ" (шар^ тиббиётининг олир муаммолари буйича китоб) Хитойнинг Тан(Ш) сулоласида акупунктур дарслиги сифатида ^улланилмаган, лекин Силлада бу расмий равишда танланган дарслик булган. Силла шифокорлари Хитой ва Японияда у^итилгани каби тиббий маълумотлардан фойдаланиш урнигаШЩмужизавий таянч ну^таси) ёрдамида акупунктурани урганишган. Умуман олганда Хитой ва Япония тизими жуда ухшаш, аммо Силла таълим ва тиббиёт тизимлари улардан катта фар^ ^илган.

2. Корё (милодий 918- 1392) ва Чосон сулоласи (милодий 1392-1897)

Хитой ва Корея уртасидаги савдо Корё ва Чосон сулолари даврида ривожланди. Акупунктура ва куйдириш таълими мунтазам равишда ташкил ^илинган ва амалга оширилган. Корё сулоласи даврида тиббий таълим тор мутахассислик сохаларига булинган.

Тарихчилар Чосон сулоласидаги машхур игнатерапевтларнинг исмларини (Хо йм, Им ан гук, Пэк кунг хён, И хёнг ик, Саам) ёзиб флдиришган. ^уйидаги "Акупунктура ва куйдириш, сана танлаш"(М^

ШИШШ), "Акупунктура ва куйдириш режими" (ШШШЙ.Я), "Кайта даволаш усули" ( ^Ш^Ш) каби тиббий асарлар чоп этилган.

Чосон сулоласи даврида катта эътирофга эга игнатерапевт Хо йм (§^fi) булган. У император "Сон жо" нинг шахсий игнатерапевти булиб ишлаб узининг даволаш тажрибасини умумлаштириб акупунктура буйича асар ёзган. Шунингдек, у биринчи марта тонусловчи (tonification) ва тинчлантирувчи (Sedation) усулларни ^уллаган. У абцессни олиб ташлаш учун игнани катта жарохлик игнаси каби ишлатган, И хёнг ик эса рухий безовталикни даволаш учун ишлатадиган акупунктура усули билан машхур булган. Энг мухими Чосон сулоласи даврида узига хос булган корейс акупунктура усуллари биринчи булиб ишлаб чи^илган. 17 аср мобайнида Корея чексиз урушлар туфайли камбаfал давлат эди. Игналар купинча Хитойдан олиб келинганлиги сабабли оддий корейс хал^и даволана олмаган. Таълимнинг ижтимоий талаблари ва хал^ со^игини мустахкамлаш учун Чосон шохи шифокорларга даволаш учун осон устириб буладиган шифобахш усимликлар хасида маълумот ёзишни

буюради. Кореяда «Донг и бо (ЖШЭД^)» номли энг

машхур тиббиёт китоби хам шу даврда яратилган. Корейс услубидаги дастлабки дарсликлар яратилиши билан ноёб акупунктур усуллар ишлаб чи^илди. Уларнинг баъзилари "И же ма" томонидан ишлаб чи^илган "Тэгугчим" усули ва буддист рохиблар томонидан ишлаб чи^илган "буддист" услубидир.

3. Мустамлака давридан хозиргача (1910- хозирги) 1) Япония колонияси (милодий 1910 - 1945) даври Япония империяси Кореяни 1910-1945 йиллар орасида мустамлака ^илиб олганлиги сабабли, Кореянинг барча анъанавий даволаш усуллари, шу билан бирга акупунктура ва анъанавий тиббиёт хам босим остида ^олди.

2) Корея (1910- хозирги)

Корея 1945 йил уз муста^иллигига эришгандан сунг 1951 йилда шар^ табобатини ^айта тиклади ва хозирда икки йуналишда укитиладиган тиббий таълим тизимини - Миллий тиббий таълими шаклини (National Medical Act) ^абул ^илди. Бу шуни англатадики, хукумат расман Гарб ва Шар^ тиббиётини хамда шар^ ва fарб шифокорларини (жумладан стоматологлар) тенг ма^ом ва масъулият билан тан олди.

1946 йилда шар^ шифокори таълими 6 йиллик коллеж даражасидаги расмий таълимга айланди. Талабалар мавжуд тиббиёт мактабида урганилган куплаб асосий сабо^ларни тугатиб, ^ушимча анъанавий тиббиётни урганиши керак эди. Шар^ тиббиёт коллежига кириш учун талабалар бутун мамлакат буйлаб ташкил этилган 11та хусусий университетда ёки Пусан миллий университетида 4 йиллик

л w w

магистратурада, 6 йиллик коллеж укув дастурини танлашлари мумкин.

Акупунктура буйича талабалар дарсларда 192 соат таълим олишлари керак. Талабалар инсон танасидаги ну^талар ва меридианлар хасида чу^ур изланишлар олиб боришади. Сунг талабалар яна 192 соат игнатерапия, куйдириш, игнатерапияни турли хил бош^а усулларини шифохонада амалда ^уллаб куриш ва игнатерапия ёрдамида даволашни урганишади. Бу даврда талабалар бир неча хафта мобайнида акупунктура ва куйдириш терапиясини техникасини урганишади. Шар^ табобати фанини тамомлаш учун талаб ^илинган 5712 у^ув соати акупунктура ^исмига киради. 1987 йилда Корея хукумати анъанавий тиббиётга киришни осонлаштирди. Акупунктура, куйдириш, вакуумтерапия ва усимлик дори воситала-рининг (68 та тури ва 57 та тайёрлаш усули) ^улланилиши амалиётга кенг тадби^ этди.

1999 йилда хукумат шар^ табобати мутахассисларини тайёр-лаш учун дастур тузди. Шар^ тиббиёт коллежини тугатиб, миллий лицензия имтихонини топширгандан сунг, шар^шунос шифокор 1 йилик амалиёт ва 3 йиллик резиденция доирасида Корея тиббиёт шифохонасида чу^ур таълим олиши мумкин. Масалан, акупунктура ва куйдириш булимида мутахассислик курсларида акупунктура булими шифокорлари суяк-мушак тизими ва неврологик касаллик-ларни диагностикаси, даволаш буйича ^ушимча тренинглар уткази-лади. Хавфсиз ва самарали воситалар ёрдамида турли хил акупунктура даволаш усулларини ^уллашни урганадилар. Корея бутун дунёда хал^ табобатини соfликни са^лаш сохасига киритган биринчи давлатдир.

Адабиётлар руйхати:

2014.

2. Гаваа Лувсан. Традиционные и современные аспекты восточной рефлексотерапии» Москва 1990 г.

3. Кароматов И.Д. Лекции по иглотерапии. Лекция третья. Учение о биологически активной точке. Классификация методов Воздействия на БАТ //Биология и интегративная медицина 2022, 1(54), 169.

4. Кароматов И.Д. Философские и теоретические основы древневосточной медицины - Ташкент, Фан 2009.

5. Кароматов И.Д., Комилов И.И. Лекции по иглотерапии. Лекция первая Философские основы китайской медицины //Биология и интегративная медицина 2017, 2(8), 268.

6. Кароматов И.Д., Муродова М.М. Расположение точек и зон иглоукалывания как отражение эволюции систем регуляции организма- //Биология и интегративная медицина 2022, 4(57), 313.

7. Кароматов И.Д., Санг-Унг-Ли Лекции по иглотерапии. Лекция вторая. Симптомы поражения меридианов //Биология и интегративная медицина 2020, 5(45), 112-119.

8. ^аюмов Х.Н., Сонг Ёнг Иль, Туксанова З.И. Игнатерапия Бухоро 2019 й.

9. Хоанг Бао Тяу, Ла Куанг Ниеп «Иглоукалывание» Москва. Медицина 1989 г.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.