Научная статья на тему 'КОРБУРДИ КАЛИМАҲОИ МУАРРАБ ДАР "БУРҲОНИ ҚОТЕЪ"-И МУҲАММАДҲУСАЙНИ БУРҲОН'

КОРБУРДИ КАЛИМАҲОИ МУАРРАБ ДАР "БУРҲОНИ ҚОТЕЪ"-И МУҲАММАДҲУСАЙНИ БУРҲОН Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
107
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
"БУРҲОНИ қОТЕЪ" / ФАРҲАНГНИГОРИИ ФОРСӢ-ТОҷИКӢ / МУАРРАБ / МУАРРАБШАВӢ / МОДДАИ ЛУғАВӢ / ТАШРЕҲИ МОДДАИ ЛУғАВӢ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Раҳматова Шаҳноза Равшановна

Мақолаи мазкур оид ба масъалаи корбурди калимаҳои муарраб дар фарҳанги «Бурҳони қотеъ»-и Муҳаммадҳусайни Бурҳон бахшида шудааст. Таъкид шудааст, ки дар ин фарҳанг калимаҳои муаррабшуда ҳам дар моддаҳои луғавӣ ва ҳам дар дохили шарҳи моддаҳои луғавӣ оварда шудаанд, ки миқдори онҳо хеле зиёд ба чашм мерасанд. Муаллиф зимни таҳқиқот якчанд намудҳои муаррабшавии калимаҳои форсиро ба забони арабӣ нишон дода, дар «Бурҳони қотеъ» мавҷуд будани онҳоро зикр намудааст ва қайд карда шудааст, ки дар таърихи забони арабӣ ва забони форсӣ ин ҳодисаи ҷадид ба ҳисоб намеравад. Хуллас, дар мақола баробари сайри таърихии калимаҳои муарраби форсӣ ва этимологияи онҳо мақоми фарҳангҳои тафсирии форсӣ-тоҷикӣ дар таҳқиқу баррасии онҳо нишон дода шудааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USAGE OF MUARRABOT (ARABIC WORDS) IN "BURHON QOTE`" BY MUHAMMAD HUSSEIN BURHON

The given article dwells on the issue concerned with usage of Arabic words in the dictionary entitled as «Burhon Kote» by Muhammad Hossein Burhon. The author of the article lays an emphasis upon the idea that in the relevant dictionary, Arabic words are presented both in lexical items and within their explanation those ones they are very large totally. In the course of the research, the author of the article shows several types of arabicization of Persian words into Arabic and mentions their presence in «Burhon Qote`» and notes that this is not a new event in the history of Arabic and Persian languages. In a nutshell, the author of the article indicates the status of Persian-Tajik interpretational dictionaries while researching and considering the theme explored alongside with the historical essays of Persian original words and their etymology as well.

Текст научной работы на тему «КОРБУРДИ КАЛИМАҲОИ МУАРРАБ ДАР "БУРҲОНИ ҚОТЕЪ"-И МУҲАММАДҲУСАЙНИ БУРҲОН»

УДК 81:821.222.8

КОРБУРДИ КAЛИMAX,ОИ MУAРРAБ ДAР «БУРХОНИ ЦОТЕЪьИ MУ^AMMAД^УСAЙНИ БУРБОН

Рахматова Ш.Р.

Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Faфуров

Фарханги «Бурхони котеъ»-и Мyхaммaдхycaйни Бурбон дар таърихи фархангнигории фoрcy точик дар радифи яке аз фархангхои cериcтеъмoлy пурарзиш карор дорад. Бояд зикр намуд, ки баъди таълифи фарханги «Бурхони котеъ» дар атрофи он бах^у мунозира ба вучуд меояд, ки ин боиш тавачухи бештари мардум, аз чумла зaбoншинocoнy донишмандон ва ихлocмaндoни илму адаб мегардад. Гарчанде ки фарханги зикргардида дар acри XVII навишта шуда бошад хам, холо кимату арзиши хешро гум нaкaрдaacт ва пайваета мавриди истифодаи хамагон карор дорад. Дар фарханги «Бурхони котеъ» калимахои гуногун, аз чумла, марбут ба илми нучум, мycикй, номхои рacтaнй, номи шахру дехахо ва Faйрaхo шарху эзох меëбaнд. Faйр аз ин, дар фарханги мавриди назар калимахои муарраб низ шарх ëфтaaнд, ки микдори онхо хеле зиëд ба чашм мерacaнд. Муарраб калимахое мебошад, ки аалан арабй набуда, ба забони арабй аз забонхои дигар ворид шyдaacг.

Дар фарханг чойгир намудани калимахои муарраб таърихи кадима дошта, фархангнигорони араб пеш аз фархангнигорони фoрcy точик ба он икдом кардаанд. Ин чо китоби «Ал-Муарраб мин-ал-каломи ал-аъчамии ъало хуруф-ил-муъчам»-и Абумажури Чаволикй (465-520/1073-1126) ва «Шифо-ул-ъалил фи мо фи калом-ил-араби мин-ад-дахил»- Шихобуддини Ахмади Хаффочй (977-1069/1569-1659)-ро ëд карда метавонем. Дар фархангнигории фoрcй-тoчикии кабл аз «Бурхони котеъ» фарханги алохидаи калимахои муарраб вучуд надорад, вале дар бархе фархангхо вожахои муарраб ба мушохида мерacaнд. Аз чумлаи онхо фарханги «Сурох»-и Ч,амолуддини ^аршй, «Канз-yл-лyFOт»-и Мухаммад ибни Абдулхолик ибни Маъруф, «Сурмаи Сулаймонй»-и Такиуддин Авхадии Бaлëнй, «Фарханги Чахонгирй»-и Xycaйни Инчу ва f. мебошанд. Бояд зикр шавад, ки дар ин фархангхо муношбат бо муаррабхо он кадар чиддй ва мувофик бо талаботи имрузаи илми забоншинош набуд ва ба хайш киcмaте аз моддахои лyFaвии фарханг корбаот шудани муарраб aëн буд. Чунончи, дар ин маврид Содики Киë мефармояд: «Ин донишмандон дар рузгороне мезиотанд, ки зaбoншинoc ба маънии имрузии он падид омада буд, на ин хама огохй аз забонхои чахон ва решаву шхтмони онхо фарохам шуда буд, на бастагихои забонхои гуногун бо якдигар то ин андоза шинохта шуда ва на дастабандии онхо чунин анчом гирифта буд...» (5, 10). Муаллифи «Фарханги Рашидй»-Абдуррашиди Татавй аввалин нафареат, ки дар фархангнигории мо фарханги алохидае дар ин мавзуъ бо номи «Муарработи Рашидй» иншо нaмyдaacг.

Забони фoрcй -точикй дар замонхои пеш чунон нуфузи беандоза дошт, ки хатто калимахои он низ ба дигар забонхо ë ба таври acлй ва ë бо каме тaFЙирoти шаклй ворид мешуданд. Аз чумла, ба забони арабй низ калимахои форш-точи™ ба таври acrä ва ë бо тагйиротхои шаклии калима, аз чумла бештар бо ивази фонемахо вуруд ëфтaaнд. Калимахои ба забони арабй дохилшудаи фoрcй дар шакли тaFЙирëфтaи худ ба забони форш бозгаштаанд ва aкcaрaн бо хамон шакл мycтaъмaл гаштаанд. Тааччубовараш он ac^ ки забони фoрcй-тoчикй ба оилаи забонхои хиндуаврупой ва забони арабй бошад, ба оилаи забонхои aфрoocиëй дохил мешавад ва байни ин ду забонхо ягон хешие неcг, лекин ин забонхо тaвoниcгaнд бо хам омезиш ëбaнд. Таъшри забони фoрcии точикиро ба забони арабй, хатто кабл аз пайдоиши дини мубини иcлoм низ ба мушохида гирифтан мумкин acт, ки далели возехи ин чо гирифтани калимахои форш-точи™ дар матни китоби «^уръон» мебошад. Х,амчунин, бояд нуктае таъкид шавад, ки забони форши точикй дар баробари забонхои туркй ба забони арабй низ таъшри вежае дорад. Ин нуктаро мухаккики хамзабони мо Шахбоз Мyхcинй чунин ба риштаи кайд мекашад: «ЛyFOт ва вожахои фoрcй ба забони арабй рох ëфтa ва бо тaFЙирoте дар рехту овои калима ба шаклу гунаи дигар дар забони арабй идомаи хает додааст» (6, 121).

Дар фарханги «Бурхони котеъ» навъхои гуногуни калимахои муаррабшуда истифода мегарданд. Муаллифи фарханги «Вожахои форши арабишуда» фарханги «Бурхони котеъ»-ро дар таълифи китобаш ба хaйcи яке аз caрчaшмaхoи acocии иcгифoдaбyрдa каламдод карда мегуяд: «Фарханги фoрcие, ки дар фарохам овардани ин китоб маъхази ман бyдaacг, «Бурхони котеъ-таълифи Мyхaммaдхycaйн пиcaри Халафи Табрезй acó» (1, 12). Арабхо калимахои бегонаро бо чанд роху ycyл ба меъëрхoи забони худ мувофик кардаву бо тaFЙири хycycиягхoи овозй, шаклй кутох ва ë баръате зиëд кардани микдори фонемахои калима онро ба забони худ дохил мекунанд. Ин холат дар тамоми забонхо холати табий буда, дар иcгилoхи зaбoншинocй онро трaнcлитерaтcия меноманд. Дар забони арабй на танхо калимахои фoрcй-тoчикй, балки калимахои дигар забонхо низ муарраб шуда метавонанд.

Фaрxaнгнигoрoни тешин тaнxo кглимг^ои форш-точик^, ки бa зaбoни aрaбй дoxил мeшyдaнд, бa гуру^и кглимг^ои мyaррaб дoxил мeкaрдaнд.

Myaллифи ^<Бурх,они ког^ы» низ кори xyдрo дaр зaминaи кори фaрxaнгнигoрoни мгзкур aнчoм додг, вожгх,ои мyaррaби acли фoрcй дoштaрo фaрoxaм мeoвaрaд. Kaлимaxoи мyaррaби фaрxaнги мгзкурро бa ду гуру^и бузург чудо кaрдa мeгaвoнeм:

1. Зикри муaррaби кaлимax,о дaр дохили mapx

2. KaiHiviaxoH муaррaби 6a ^йси моддaи луFaвй omasa

Мугллифи фaрxaнги «Бурх,они ког^ь» дaр шaрxи моддг^ои лyFaвй мyaррaби кaлимaрo oвaрдa, бa ин Bocma онро шaрxy эзох, мeдиx,aд. Бояд тaъкид шaвaд, ки дaр кори тгдвини фaрxaнг зикри мyaррaби кaлимa дaр шaрxи он бa ду caбaби acocй бyдa мeгaвoнaд. Якум, зикри мyaррaб дaр дoxили шaрx бaрoи пyррa Ba xaмaчoнибa инъикoc кaрдaни мaънoи мoддaи лyFaвй. Чунончи: «Живa - бaр вгзн Ba мaънии чивa acт, ки cимoб бошад Ba мyaррaби он зaйбaк acт Ba бa aрaбй фaррoр бaр вгзни кaррoр xoнaнд» (3, 120). Ё: «Сyнбoдa - ca^ec^ ки бад-он корд Ba шaмшeр Ba aмcoли он тeз кyнaнд Ba нигинро бa он тaрoшaнд Ba чило дшднд Ba дaр дaвoxo низ бa кор бaрaнд. Гуянд мaъдaни он ca^ дaр чэзоири Дaрëи Чин aCT Ba мyaррaби он cyнбoзaч acr» (3, 173). Аз шaрxxoи мгзкур Ba дг^^о шaрxи бa ин мотанди фaрxaнги мaвриди тaxкик мaълyм мeшaвaд, ки мyaллиф нaxycт мaънии лyFaвй Ba ë иcтилoxии кaлимaрo бaëн кaрдa, дигaр тaкзex,oти бa он мaрбyтрo зикр мeкyнaд. ^nac xaмчyн нyктaи oxири тaкмил бaрoи тaкзex,и xyд гyнaи мyaррaби мoддaи лyFaвирo низ мeoвaрaд.

Дуюм caбaб бояд aß он мaнзaр бошад, ки шaкли мyaррaбшyдaи кaлимa дaр зaмoн Ba мaкoни зиcти мyaллифи фaрxaнг мaъмyл бyдaacт. Ин мyaррaбxo имруз дaр зaбoни aдaбии xoзирaи точикй дaр xaмин шaкл мaъмyл шyдa рaфтaaнд Ba FOлибaн acra фoрcии ин кaлимaxo ceриcтeъмoл нecтaнд. Mиcoл: «flexrcw - бaр вaзн Ba мaънoи дexкoн acт, ки зирoaткyнaндa Ba мyзoрeъ бoшaд Ba дexкoн мyaррaби он acт; Ba мaрдyми тaъриxй Ba тaъриxдoнрo низ гуянд» (3, 49). Ё ин ки: «flax,^ -^р вaзни aфлoк; номи Зaxxoк acт; Ba бaъзe гуянд Зaxxoк мyaррaби Дax-oк acr Ba чун y бa д^ aйб, ки зиштии пaйкaр Ba кутохии кaд Ba биcëрии Fyрyр Ba нaxвaт Ba шикaмxoрaгй Ba бaдзaбoнй Ba зулму тзяддй Ba шитoбзaдaгй Ba дyрyFгyй Ba баддилй бoшaд, oрocтa буд, бад-ин нoмaш xoндaнд, чи ок бa мaънии aйб oмaдaacт» (З, 48).

Ea чуз caбaбxoи мaзкyр xoлaтxoи дигaрe xaм бa нaзaр мeрacaд, ки ниcбaтaн кaммaъмyлтaрaнд. Чунончи, мyaллифи фaрxaнг мyaррaби мaшxyри кaлимaxoeрo дaр дoxили шaрx oвaрдaacт, ки acлaн as мoддaи лyFaвии шaрxшaвaндa нecтaнд: «Шяхин - бaр вaзни зaмин; номи шaxри Зaнгoн acт Ba мyaррaби он Зaнчoн бoшaд. Гуянд он шaxррo Aрдaшeри Eoбaкoн бино кaрдaacт» (З, 241). ^мчунин: «Шифодору - бa мaънии доруи шифо -Ba он пoдзaxр acт Ba мyaррaби он фoдзaxр бoшaд» (З, 220); «Син - xaрфecт мaърyф aB хуруфи тaxaччй; Ba номи шaxри Чин acт Ba мyaррaби он Син бошад ^a кacри шди бeнyктa.-Ш.Р)» (3,191). Ин xycycият aз руи мyшoxидaxoи мо бeштaр дaр зикри номхои мaнoтики гуногун корбурд мeшaвaд. Myaллиф зимни шaрx номи ягон микш^ро зикр мeкyнaд Ba ranac шaкли мyaррaби онро низ мeoрaд. Mиcoл: «Тaрбoлй - бaр вaзни чaнгoлй; номи имoрaтecт биcëр олй, бинoкaрдaи Aрдaшeри Eoбaк дaр шaркии шaxри Гyвин, ки aз шaxрxoи Фoрc

acт Ba Чyвин мyaррaби он acт..» (2, 276).

Дaр мaвридxoи дигaр дaр дoxили тaквexoт ду шaкли мyaррaби кaлимaxo зикр мeшaвaд. Mиcoл: «Шaйтaрa - бaр вaзни мaйcaрa; дaвoecт, ки онро бa юнонй caрxиюc Ba лaбзиюн xoнaнд Ba мyaррaби он шитaрaч acт. Гуянд, ки aгaр онро caр биëвeзaнд, дaрди дaндoнрo coкин coзaд; Ba бa чои хои xaввaз (яънe шaйтaрaк) xaм бa нaзaр oмaдaacт Ba бa aрaбй миcвoкyррoъй xoнaнд» (З, 242).

Инчунин, дaр шaрx oвaрдaни шaкли мyaррaб гoxe бa он мaънo бyдa мeгaвoнaд, ки мyaллиф бa чуз oвaрдaни он дигар илочи тaвзexи мoддaи лyFaвирo нaдoштaacт: «Сумок - бaр вaзн Ba мaънии cyмoк acт, ки дaр ош кyнaнд Ba cyмoк мyaррaби он acт» (3, 170). Faйр aз ин, Myxaммaдxycaйни Бурхон бa ин вocитa caйри тaъриxии кaлимaxoрo низ нишон дoдaacт. Бояд кзйд кaрд, ки дaр дoxили шaрx oвaрдaни кaлимaxoи мyaррaбрo як ycyли тaшрexи мoддaxoи лyFaвй xaм г^м, xaтo нaxoxeм кaрд. Macaлaн: «Пируз - бaр вaзн Ba мaънии фируз acт, ки Foлиб шyдaн Ba Foлиб oмaдaн бaр a^o бошад; Ba aрaб мyзaффaр xoнaнд; _ Ba фируз мyaррaби он aCT; Ba бa мaънии мyбoрaк xaм xacт; Ba номи мyбoризe бyдa эронй» (2, 257). Ё ин ки: «^acrn - бaр вaзни мacтй; зaрфe, ки онро бa дacт тyвoн бaрдoшт; мyaррaби он дacтич яст; Ba бa мaънии ëрй Ba мaдaдгoрй бошад; Ba бa мaънии тaлaб xaм xacт, яънe дacтй бидex» (3, 29). Ё: «Нита - бaр вaзни xилa; ycoрa Ba фишoрдaи нилро гуянд Ba нилaч мyaррaби он acт; Ba бa мaънии кaбyд xaм xacт Ba он рaнгe бoшaд мaърyф Ba бeштaр бaр acn Ba acтaр итлок кaрдaaнд» (4, 16З).

Ea гурухи дуюм мyaллиф кaлимaxoи aллaкaй мyaррaбшyдaрo дaр мoддaxoи лyFaвй чойгир тамуд8, мyaррaби кaдoм кaлимa бyдaнaшрo зикр мeнaмoяд: Kaлимaxoи фoрcй бо чaнд вocитa мyaррaб мeшaвaнд, ки мишли oнxo дaр фaрxaнги мaвриди бa нaзaр мeрacaд:

Якум нaвъи мyaррaбшaвии кaлимaxoи фoрcй тaбдили oвoзxoи xocи зaбoни aрaбй, миcли тaбдили cин бa coд, тои мaфтyxa бa тои иткй Ba F.мeбoшaд. Чунончи: «Сотил - мyaррaби coran acт (тои мaфтyxa.- Ш.Р.) -Ba он руст^те бoшaд, ки шeрoзиëн рyшaнaк xoнaндaш; Ba бa ин мaънй, бо

шини нуктадор (яъне шотил) хам омадааст» (3, 125). Ë ин ки: «Садо (бо cин.-Ш.Р.) - овозеро гуянд, ки дар кух ва гунбад ва хаммом ва амшли он печад; ва муарраби он caдocг (бо coд.-Ш.Р.)» (З, 142). Ë: «Истахр (бо тои мафтуха.-Ш.Р.) - бар вазни иcгaбр; обгир ва толобро гуянд; ва номи калъаест дар мулки Фoрc. Ва чун дар он калъа толоби биcëр бузурге хacт, бинобар он бад-ин ном хонанд; ва муарраби он Иcгaхр (бо тои иткй навишта.-Ш.Р.) acт» (2, 90).

Ин навъи муаррабшавй дар фарханги мавриди назар биcëр ба назар мерacaд, вале навъи дуюм, ки дар зайл меояд, аз хама геркорбурд ва пyрбacoмaд мебошад.

Дуюм навъи муаррабшавй, ки дар «Бурхони котеъ» ба мушохида рacид, ин изофа шудани харфи чим дар охири калимахое, ки бо хои хавваз ба итмом мерacaнд: Миcoл: «Дахана - ба маънии дахона аст, ки зангори фарангй бошад. Ва он caнгеcт caбзрaнги машхур ба даханаи фаранг ва онро аз куххои машрик оваранд. Ва он нухош ва Faйри нyхocй хам мебошад ва ба таъм ширини ба талхй моил _ аст ва муарраби он даханач бошад...» (З, 49).

Ë ки: «Шодана - бар вазни домана; caнге бошад cyрхрaнrи ба cиëхй моил ва зудшикан монанди гили (гули) бахрй....ва муарраби он шоданач бошад» (З, 196-97).

Сеюм навъи муаррабшавии калимахои форш-точикй ин табдили харф ва овози «гоф» бо «чим» мебошад. Мacaлaн: «Занг - бар вазни ранг; caбзй ва зангор ва чирке бошад, ки бар руйи оина ва шамшер ва амшли он нишинад ва муарраби он занч acт...» (3, 108). Ë ин ки: «Говшир - бар вазни бодгир; cai^rc дaрaхтеcг, ки шки он кутох ва барги он шабех ба барги анчир ва барги зайтун мебошад ва гули он зарду тухмаш хушбуй мешавад. Соки онро бишкофанд, то caмF аз он барояд... Ва муарраби он човшир аст» (4, б). Бояд зикр кунем, ки ин навъи муаррабшавии калимахо низ бо башмади ниcбaтaн здад дар фарханг ба мушохида мерacaд ва дар забони зиндаи замони муаллиф аз меъëрхoи он ба шумор мерaфтaacг.

Чорум навъи муаррабшавии калимахо ин здед ва камшавии хичохои калима мебошад: Миcoл: «Шохтарра - номи caбзaеcг бaFOят caбзy хуррам ва дар таъм андаке талх acг ва дар давохо ба кор баранд. Xycyc чараб ва хоришро нофеъ acт. Ва муарраби он шитрач бошад ва ба арабй баклатулмалик хонанд» (3, 201). Ë ин ки: «Суг - бар вазни хук; ба маънии мушбат ва мотам ва Faмy андух бошад; ва бо кофи тозй (яъне cy^ кycaрo гуянд-ва он шaхcе бошад, ки чанд муй бар caри занах дошта бошад ва муарраби он кycaч аст...» (3, 182). Иньш^и ин раванди муаррбашавии вожагонро дар фарханг нжбатан камгар дида метавонем ва нави панчум хам, ки дар зайл ба риштаи кайд кашида мешавад, миcли ин раванд мебошад.

Панчум навъи муаррабшавии калимахо аз чихати шакл комилан тaFЙир ëфтaни oнхocг. «Шудоник - муарраби cyдoниëт acт ва он мyрFе бошад, ки дарахтро бо минкор cyрoх кунад» (З, 23б). Ë ин ки: «Галхчакук - номи кошии caхрoиcт; ва муарраби он тархашкук бошад ва ба арабй яъзид гуянд» (2, 289-290).

Мо дар мавриди мacoили марбут ба истифодаи муаррабхо дар фарханги «Бурхони котеъ» хyлocaхoи худро дар нуктахои зерин чaмьбacт карда метавонем:

Вожагони муарраби фoрcй-тoчикй, ки дар бештарин мавридхо таваччухи фархангнигорро ба худ чалб нaмyдaacг, як гурухи бузурги калимахои «Бурхони котеъ»-ро ташкил медихад ва вoбacгa ба мавкеи чойгиршавии худ, вежагихои кoрбacги гуногун дорад.

Муаррабхо дар фарханги мавриди назар ба ду дастаи калон тaкcим шаванд хам, он дacтaхo боз дар навбати худ ба гуруххои хурдтаре чудо мегарданд. Ин гуруххо хам дар навбати худ хycycишх,oи кoрбacти муаррабхоеро, ки дар назари аввал нoнaмoëнaнд, барои ахли тахкик равшан карда метавонад.

Хамчунин, раванди муаррабшавии калимахои фoрcй-тoчикй, ки аз якчанд мархила иборат acг ва аз табдили овозхои калима ба харф ва овози хош арабй, табдили хуруфи наздиктталаффуз, изофа шудани хуруфи охири вожагон, изофа ва кам шудани хичохои калима, тагйири шаклу хачми калима ва f. дар фарханги Мyхaммaдхycaйни Бурхон на танхо иcгифoдa шуда, балки ба хубй нишон хам дода мешавад. Ин аст, ки мо фарханги мавриди назарро дар шинохт ва тахкики калимахои муарраб, caйри таърихии бархе калимоти Faйриaрaбй ва acли форш дошта, решaшинocивy этимологияи вожагони дахил ва aмcoли ин мухим aрзëбй карда метавонем.

AДAБИЁТ

1. Аддишер, Äc-Саййид. Вожахои фoрcии арабишуда. Taрчyмaи Хамид TaônônëR. -Tехрoн: Амири Кабир, 138б. -290 c.

2. Бурхон, Мyхaммaдхycaйн. Бурхони котеъ. Ta^Han матн бо пешгуфтор, мулхакот, тавзехот ва фехристи Амон Нуров.

4.1. -Душанбе: Адиб, 1993. - 41б c.

3. Бурхон, Мyхaммaдхycaйн. Бурхони котеъ. Taхиян матн бо пешгуфтор, мулхакот, тавзехот ва фехрнcтн Амон Нуров.

4.2. -Душанбе: Адиб, 2004. -424 c.

4. Бурхон, Мyхaммaдхycaйн. Бурхони котеъ. Taхиян матн бо пешгуфтор, мулхакот, тавзехот ва фехриcти Амон Нуров.

4.3. -Душанбе: Адиб, 2014. - 400 c.

5. Knë, Содик. Вожахои муарраб дар «Фарханги Чахонгирй ва «Бурхони котеъ». -Tехрoн: Чопхонаи Саиди нав. 1334. -102 c.

6. Мудсини Шадбоз. Комуси «Мунчид» ва вожадои муарраби форси дар он // Фаслномаи тахассусии забон ва адабиёти форсй. -Давраи 12. -Шумораи 6. -Мурдоди соли 1395. -С. 121-180.

КОРБУРДИ КАЛИМАЦОИ МУАРРАБ ДАР «БУРЦОНИ ЦОТЕЪьИ МУ^АММАДХУСАЙНИ БУРБОН

Мацолаи мазкур оид ба масъалаи корбурди калимацои муарраб дар фарцанги «Бурбоны цотеъ»-и Муцаммадцусайни Бурцон бахшида шудааст. Таъкид шудааст, ки дар ин фарцанг калимщои муаррабшуда цам дар моддацои лугави ва цам дар дохили шарци моддацои лугави оварда шудаанд, ки мицдори онцо хеле зиёд ба чашм мерасанд.

Муаллиф зимни таццицот якчанд намудцои муаррабшавии калимацои форсиро ба забони араби нишон дода, дар «Бурцони цотеъ» мавчуд будани онцоро зикр намудааст ва цайд карда шудааст, ки дар таърихи забони араби ва забони форси ин цодисаи чадид ба цисоб намеравад.

Хуллас, дар мацола баробари сайри таърихии калимацои муарраби форси ва этимологияи онцо мацоми фарцангцои тафсирии форси-точики дар таццицу баррасии онцо нишон дода шудааст.

Калидвожахр: «Бурцони цотеъ», фарцангнигории форси-точики, муарраб, муаррабшави, моддаи лугави, ташреци моддаи лугави.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ МУАРРАБОТ (АРАБСКИХ СЛОВ) В «БУРХОН КОТЕ» МУХАММАДА ХУСЕЙНА БУРХОНА

В данной статье рассматривается вопрос использования арабских слов в словаре Мухаммада Хоссейна Бурхона под названием «Бурхон Коте». Автор статьи акцентирует внимание на том, что в соответствующем словаре арабские слова представлены как в лексических единицах, так и в их расшифровке, то есть в сумме они очень велики.

В ходе исследования автор статьи показывает несколько типов арабизации персидских слов в арабские и упоминает об их наличии в «Бурхон котэ» и отмечает, что это не новое событие в истории арабского и персидского языков.

Вкратце автор статьи указывает на статус персидско-таджикских толковых словарей при исследовании и рассмотрении исследуемой темы наряду с историческими очерками персидских исконных слов и их этимологией.

Ключевые слова: «Бурхон Коте», персидско-таджикский словарь, арабизация, муарработ, лексика, интерпретация лексики.

USAGE OF MUARRABOT (ARABIC WORDS) IN «BURHON QOTE» BY MUHAMMAD HUSSEIN BURHON

The given article dwells on the issue concerned with usage of Arabic words in the dictionary entitled as «Burhon Kote» by Muhammad Hossein Burhon. The author of the article lays an emphasis upon the idea that in the relevant dictionary, Arabic words are presented both in lexical items and within their explanation those ones they are very large totally.

In the course of the research, the author of the article shows several types of arabicization of Persian words into Arabic and mentions their presence in «Burhon Qote »» and notes that this is not a new event in the history of Arabic and Persian languages.

In a nutshell, the author of the article indicates the status of Persian-Tajik interpretational dictionaries while researching and considering the theme explored alongside with the historical essays of Persian original words and their etymology as well.

Keywords: «Burhon QoteУ», Persian-Tajik dictionary, arabization, muarrabot, vocabulary, interpretation of vocabulary.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Рахметова Шахноза Равшановна, унвончуи кафедраи забон ва адабиёти тоцики факултети забонцои шарци МДТ «ДДХ ба номи академик Б. Fафуров» (Цумцурии Тоцикистон, ш. Хучанд), E-mail: rahmatova.sh@mail.ru

Сведения об авторе:

Рахматова Шахноза Равшановна, соискатель кафедры таджикского языка и литературы доцент кафедры факультета восточных языков ГОУ «ХГУ им. акад. Б.Гафуров (Республика Таджикистан, г.Худжанд), E-mail: mutabar-1977@mail.ru

About the author:

Rahmatova Shahnoza Ravshanovna, claimant for candidate degree of the department of Tajik language and literature attached to the faculty of oriental languages under the SEI «KhSU named after acad B.Gafurov» (Khujand, Tajikistan) E-mail: mutabar-1977@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.