Научная статья на тему 'КОНВЕКТИВ УСУЛДА САБЗИНИ ҚУРИТИШ'

КОНВЕКТИВ УСУЛДА САБЗИНИ ҚУРИТИШ Текст научной статьи по специальности «Прочие медицинские науки»

CC BY
3
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Қишлоқ хўжалиги махсулотлари / қуритиш усуллари / қуритгич / технология / қуритиш давомийлиги / ҳаво ҳарорати / ишлаб чиқариш линияси / жихозлар.

Аннотация научной статьи по прочим медицинским наукам, автор научной работы — Худайбердиев Тохиржон Латифович, Жамолиддинова Гулойим Дониёр Қизи

Ушбу мақолада конвектив усулда сабзини қуритиш тадқиқотлари бўйича технологик маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по прочим медицинским наукам , автор научной работы — Худайбердиев Тохиржон Латифович, Жамолиддинова Гулойим Дониёр Қизи

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КОНВЕКТИВ УСУЛДА САБЗИНИ ҚУРИТИШ»

КОНВЕКТИВ УСУЛДА САБЗИНИ ЦУРИТИШ 1Худайбердиев Тохиржон Латифович, 2Жамолиддинова Гулойим Дониёр кизи

1 Наманган мухандислик-технология институти, техника фанлари номзоди, доцент 2 Наманган мухдндислик-технология институти, талаба https://doi.org/10.5281/zenodo.10938084

Аннотация. Ушбу мацолада конвектив усулда сабзини цуритиш тадцщотлари буйича технологик маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: Кишлоц хужалиги махсулотлари; цуритиш усуллари; цуритгич; технология; цуритиш давомийлиги; уаво щрорати; ишлаб чицариш линияси; жихозлар.

Аннотация. В статье приведены технологические сведения по исследованию конвективной сушки моркови.

Ключевая слова: Сельскохозяйственные продукции; способы сушки; сушилка; технология; продолжительность сушки; температура воздуха; производственная линия; оборудования.

Abstract. The article provides technological data on the study of convective drying of vegetables.

Keywords: Agricultural products; drying methods; Dryer; technology; drying time; air temperature; Production Line; equipment.

Узбекистонда етиштирилаётган сабзавотларнинг асосий киймати шундаки, улар витаминларга, минерал тузларга, органик кислоталарга, хушбуй ва мазали моддаларга бой булиб, модда алмашинувига яхши таъсир килади, овкат хазм килишни яхшилайди, гушт махсулолари истеъмол килиш окибатида киши организмида тупланиб коладиган кислоталарни бартараф килади.

Турли хил сабзавот махсулотлари кимёвий таркиби билан бир-биридан фарк килади. Шу билан бирга, пишиб етилиш даражасига, навига, етиштириладиган худудга караб уларнинг кимёвий таркиби турли хил булиши мумкин.

Сабзавот махсулотлари таркибининг куп кисмини сув ташкил килади. Савзавот махсулотлари курик моддасининг асосий кисмини углеводлар - крахмал, шакар клечатка хамда пектинли моддалар ташкил килади. Уларнинг таьми, мазаси, юмшок каттиклик даражаси ва бошка бир катор хусусиятлари таркибидаги углеводларнинг микдорига ва узгаришига боглик. Крахмал запас озик модда булиб, картошкада энг куп, дуккакли савзовотларда, сабзида учрайди. Куп сабзавотлар пишиши даврида таркибидаги крахмал микдори камайиб боради.

Баъзи савзавот турлари саклаб куйилганда шираси ортиб колишнинг сабаби улар таркибидаги крахмалнинг шакарга айланишидадир.

Лавлаги, пиёз ва сабзи таркибида сахароза, бодрингда глюкоза микдори куп булади. Карам, помидор ва баклажонда фруктоза куп булади [1,2].

Мамлакатимизда мева-сабзавотларни куритишга катта эътибор каратилмокда ва натижада кичик хажмга эга булган мини куритиш цехлари жадал суратларда ривожланмокда ва интенсив куритиш технологияси такомилаштирилмокда. Наманган мухандислик-технология институти олимлари томонидан мева-сабзавот махсулотларини тезкор ва сифатли куритиш устида илмий-тадкикот ишлари олиб борилмокда. Ушбу маколада сабзавотларни куритиш усуллари буйича "AFRUZ KAMOL NABI" (Наманган шахри) МЧЖ учун тавсиялар келтирилган.

^unuHraH Taxgunnap acocuga, MeBa-ca63aBoTnapHu KoHBeKTuB ycynga KypuTum TexHonoruflcuHu TaHnaguK. Ca6a6u, 6omKa ycynnapra Huc6aTaH KypuranraH MaxcynoTnap TaHHap^u ap30H Ba cu^aTnu TaMepnaHagu [1,2].

MyaMMo: ^ypuram KopxoHanapuga MeBa-ca63aBoTnapHu cyHtuM KypuTum TexHonoruacuga xom amenapHu xycycuaTnapugaH Kenu6 huku6, Kypumu 6up TeKucga эмac Ba Hara^aga KaMTa KypuTum ^apaeHuHu yTKa3um MyaMMOcu MaB^yg 6ynMoKga, 6y эca MaxcynoT TaHHap^uHu omu6 Keramura onu6 KenMoKga. "AFRUZ KAMOL NABI" MH^ KopxoHacu 6yropTMacura Kypa, ca63uHu Kypuramra TaMepnam Ba KecunraH xoMameHu KanuHnuru 6yHuHa 6up TeKucga KypumuHu TatMuHnam TexHonoruflcuHu umna6 nuKum KyMungu.

TadKUKpm MemoduKacu: ^ypmum6on ca63u xoMamecuHuHr 6uonoruK xycycuaTnapugaH Kenu6 huku6, ynapHu MaK6yn Kecum maKnnapu Ba ynnaMnapu, KOHBeKTuB KypuTum ^apaeHuga orcruMan xapopaTnapu x,aMga TpaHcnopTepgaru xoMameHu MaK6yn KanuHnuruHu aHuKnam 6yMuHa TomKTH Ba Tom^AY onuMnapu TOMOHugaH TaBcua KunuHraH Max,cyc MeToguKanap acocuga экcпepнмeнтan TagKuKoTnap yTKa3ungu. Hara^aga xom ameHu 6up TeKucga Kypumu TatMuHnaHgu. EyHga 6ax,onam KpuTepuacu ge6 Maxcynorau Kypum gaBoMuMnuru Ba TexHonoruK nuHuaHuHr um yHyMgopnuru KypcaTKunnapu x,uco6ra onuHgu [3,4].

TadKfUKpm Hamuwanapu: Ca63uHu KoHBeKTuB Kypuramra TaMepnam ynyH Maxcynorau KupKum maKnu ycryHnacuMoH Ba ynnaMnapu 4x6 mm Ba 6x8 mm, KanuHnuru 4-5 cm Ba KypuTum KaMepacugaru 6omnaHFun xapopaT 130-135oC, oxupru xapopaT 38-40 oC, Kypum gaBoMunuru 45-50 MuHyT 6ynumu acocnaHgu xaMga MaxcynoT cu^ara Tana6ra ^aBo6 6epumu ypraHungu. ^yMunraH MaKcag Ba Ba3u$anapgaH Kenu6 huku6, yTKa3unraH экcпepнмeнтan TagKuKoTnap HaTu^acu acocuga KopxoHaHuHr TexHonoruK »u^o3napu Ba KypuTum nuHuacu acocnaHgu [3,4].

Ca63u xoMamecuHu Kypuramra TaMepnam Ba KypuTumHuHr TexHonoruK cxeMacu umna6 nuKungu (1-pacM).

1-расм. "AFRUZ KAMOL NABI" корхонасида сабзини куритишга тайёрлаш ва куритишнинг технологик схемаси.

Таклиф килинаётган технологик жараёнларни бажарилиш тавсифи:

1.Сабзи хом ашёсни кабул килиш. Бир-хил улчамда сараланган

куритишбоп сабзиларни 25-30 кг копларда корхона омборхонасига тарозидан утказиб кабул килинади ва 8-160 C да х,аво хароратида сакланади.

2. Сабзини пустини арчиш. (машинага 15 кг дан солинади). Керакли хджмдаги сабзиларни омборхонадан куртиш цехига электрокара ёрдамида олиб келинади, сабзини бош ва думи олинади хамда арчиш машинасига 15 кг дан солинади. Бунда сабзилар 2-3 минут давомида тозаланади, яъни пустидан арчилади.

3. Арчилган сабзиларни сув ваннасида ювиш. Арчилган сабзилар транспортёр оркали ювиш ваннасига солинади ва сувда ювилади.

4. Бланшировка килиш (6yF ёрдамида 80-900 C иссикликда). Ювилган сабзиларда 30-40% пусти ажралмай колади шунинг учун буг ёрдамида 80-900С иссикликда

сабзилар 1-2 минут давомида бланшировка килинади ва юмшатилган сабзилар иш столига юборилади.

5. Сабзини колдик пустидан тозалаш (кул ёрдамида). Иш столи зангламайдиган пулат листдан тайёрланган булиб атрофида 3-6 тадан ишчи кул ёрдамида сабзиларда колиб кетган пустлогларни тозалайдилар. Пустлоклар юмшаб колгани учун тозалаш осон булади.

6.Тозаланган сабзини сув ваннасида ювиш. Тозаланган сабзилар сув ваннасида 12 минут давомида енгил чайиб олинади ва транспортёр оркали кесиш машинасига юборилади.

7. Сабзиларни кичик булакчаларга кесиш. ФАМИЛС-2 кесиш машинасида пичоклар ёрдамида сабзилар майда булакчали шаклларда 3-4 мм калинликда кесилади ва транспортёр оркали бланширлаш машинасига юборилади.

8. Кесилган сабзиларни бланширлаш. Бланширлаш машинасида 70-80° C да сабзилар буг таъсирида бланшировка килинади, сунгра шнекли таксимлагич оркали кия транспортёрга 8-15 мм калинликда ёйиб берилади.

9. Сабзиларни куритиш. Ёйилган сабзи булакчалари транспортёр билан конвектив куритиш камераларига кириб кетади. Транспортёр иссикка чидамли полимерли сеткадан иборат булиб, хаво алмашнуви таъминланади. Цуритиш курилмаси 24-та куритиш камерасидан иборат. Х,ар бир камера узунлиги 2-метрни ташкил килади, жами 48-метр узунликдаги куритиш камераларидан куритиладиган сабзилар транспортёрда харакатланади. Бунда куритиш камералараларнинг бошланаишида 130° C ва охирида 40° C хароратда иссик хаво таъминланади, намланган хавони чикариб юбориш учун куритиш камералари витляторлар билан таъминланаган.

Х,ар бир турта куритиш камералари орасида очик жой булиб, у ерда транспортёрлар кия жойлаштирилган ва шнекли аралаштиргич- таксимлагич билан таъминланаган. Яъни куритилаётган сабзи булаклари аралашади ва бир текисда транспортёрга таксимланади бунда сабзиларни куйиб кетиши содир булмайди ва бир текисда курийди (таклиф килинган янгилик).

10. ^уритилган сабзиларни кабул килиш бункерида совитиш. Цуритиш курилмаси охирида куритилган сабзиларни кабул килиш бункери жойлаштрилган ва пол кисми пулат симли сеткадан иборат. Бункерда сабзилар 30-40 минут давомида актив шамолатиш усулида совитилади.

Хулоса килиб айтганда, куритиш курилмасида махсулотлар иссик пар (120° С) хисобига куритилади (10-25 мин). Цуритиш курилмасига катта окимда иссик хаво пуркалади ва камералардаги хаво температураси пасайиб боради. Ушбу жараён махсулотларни калинлиги буйича бир хил куришни таъминлашга олиб келади [3-6].

Хулоса. Таклиф килинаётган технологик жараёнлар корхонада келгусида жорий этишга тавсия килинди ва иктисодий самарадорлик курсаткичлари аникланди.

Х,озирда куритиладиган сабзавотларни пустидан ажратиш жихозидаги камчиликларни бартараф этиш устида илмий-тадкикот ишлари олиб борилмокда. Келгусида ушбу технологик линиядаги жихозларнинг конструкциясини такомиллаштириш ва оптимал режимларини аниклаш буйича илмий-тадкикот ишлари давом эттирилади.

REFERENCES

1. Буриев Х.Ч., Жураев Р., Алимов О., Мева-сабзавотларни саклаш ва уларга дастлабки ишлов бериш (укув кулланма). - Тошкент, 2003.

2. Шаумаров Х.Б., Исламов С.Я. ^ишлок хужалиги махсулотларини саклаш ва бирламчи кайта ишлаш технологияси. - Тошкент, 2011.

3. Т.Л.Худайбердиев, Е.Е.Тажибоев. «Сушка сельхозпродукции с использованием современного оборудования». Международный научный журнал «Молодой учёный» №23 (209), июнь 2018 г. стр. 278-281 (ISSN 2072-0297).

4. Т.Л.Худайбердиев, Е.Е.Тажибоев " Мева-сабзавотларни куритишга доир" Республика илмий-амалий анжуман маъруза материаллари. Наманган, НамМТИ 2018 йил 23-24 ноябрь.

5. Худайбердиев Т.Л., Обиджонов А.И. "Сушка плодо-овощных продукций конвективным методом". Polish science journal. International science journal. Issue n1(22). Warsaw: sp.zo.o. "Iscience" 2020. 174 s.

6. Xudayberdiyev T.L. Qishloq xo'jaligi mahsulotlarini quritish texnologiyasi va jihozlari. -(Darslik) Toshkent, Muxr press, 2022.-218 b.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.